|
2000
|
|
|
Edorta Jimenezek dioen bezala," inor gutxi salbatzen da, narratzailearen hitzak bisturiarena egiten bait du, trebetasunez pertsonaien perfiletan, prosa bera, beti beti borobiltzea lortzen
|
ez
badu ere." (Egunkaria XII) Beraz, Montoiak ironia erabiltzen du harreman hauen berri emateko.
|
|
|
Gogorra da, Azpeitiko altzairua lakoxe malgutasun gutxi du. Horrek ez du esan nahi zurruna denik, ezta gozotasunik
|
ez
duenik ere. (El Diario Vasco I)
|
|
|
Gerra zibila amaitu eta 15 urtera, 1952ko negu hotzeko gau elurtsu batean, Bizkaiko kostaldeko herri batean, maki batek aspaldiko lagun eta adiskide duen kapitain baten etxeko atea jotzen du, eleberri honetan jasotako fikziozko gertaerei hasiera emanez. Gerran parte hartu
|
ez
bazuen ere, makien gora-beheretan nahastuko da aurrerantzean Onofre kapitaina eta, jende eta kontu berrien ezagupidea emateaz gain, bere burua hobeto ezagutzen eta ulertzen ere lagunduko dio berak nahi izan gabe egindako lotura horrek, nahiz eta bere buruaren ezagutzak ez duen, jakina, pertsonaia baikor bihurtuko. (Egunkaria I)
|
|
|
Hortaz, datozen orri hauetan azken hamarkada honetan ezagutzera eman diren idazleen lanen zerrenda emango dugu urtez urte. Hala ere, 90eko hamarkada baino lehen narratiba lanik argitaratu
|
ez
dutenak ere hartu ditugu kontuan: honela, hurrengo zerrendan 90 urtea baino lehen beste genero batean arituriko hainbat idazleren izenak ikusi ahal izango dira:
|
|
2002
|
|
|
Gaur egun genero horretan klasikotzat hartzen diren idazleak (Stevenson, Kipling, Melville...) grina biziz irakurri ditu Atxagak, eta berarentzat (Borgesentzat bezala), ez dira testuak aldatzen, haiek irakurtzeko modua baizik. Azterketa labur honetan Atxagak gazteagoentzat idatzitako testuetan sartzeko aukerarik
|
ez
badugu ere, nabarmendu nahi genuke Behi euskaldun baten memoriak (1991) eleberri laburrak haren ondoko eleberrigintzan izan duen eragina.
|
|
|
Rock" n" Roll (Elkarlanean, 2000) eleberri mardula dugu, oraingoz, Aingeru Epaltzaren azkena. Oihartzun kritiko handiegirik izan
|
ez
badu ere, benetan liburu gomendagarria delakoan gaude. Eleberri beltzetako osagaiek hasieratik harrapatzen dute irakurlea:
|
|
2003
|
|
|
Bibiot pentsakor geratu zen. Entzuten ziharduena ulertzen
|
ez
bazuen ere, zentzu osoa bederen, argi zeukan burua zeharkatzen ziona.
|
|
|
Lore ireki berriaren usaina gela osotik hedatu zen, odolarenarekin batera. Ondo zekien mina sentitu zuela, haren ahotik kexarik irten
|
ez
bazuen ere. Gorputz biak izerditan, izarak aspalditik behearen gainean, bien ibilbide zoroek jaurtirik, bata bestearen ondoan zeutzan, eztiro eztiro, biak gertatuagatik pozik, zoriontsu.
|
|
|
Baina ez zuen asko behar izan ulertzeko Bulmaren hitzek ez zutela atzerabiderik uzten. Txarto neurtu zuen jokoaren azken aurreko mugimendua, eta galtzea gustuko
|
ez
bazuen ere, ondo zekien unea ezagutzen. Arerioari aitortu zionez, etorri aurretik ere bazuen susmoa.
|
|
|
Arrebak ere ez du gudua maite, berak zuzenean parte hartu behar
|
ez
badu ere. Baina Unaxek ondo daki zer den Idak maite ez duena:
|
|
|
Unaxek begiak zorroztu ditu, ezer berezirik ikusteko ustea
|
ez
badu ere, beti arrebari jaramon egiten diolako, ametsetan mintzatzen denean ere bai. Zelan asmatu zeini buruz diharduen, milaka badaude borroka geldian elkarri distira ostu nahian?
|
|
|
Gero ahoan gelditu zitzaiona dastatu eta begiratu bat eman zion latari. Aurpegiak onespena adierazi zuen, marka ezaguna
|
ez
bazuen ere.
|
|
2005
|
|
|
literatur lehiaketak eta aldizkariak gutxitu egin dira. Idazle berriak plazara irten ahala, ordea, ipuingintzak berriro indar berezia hartu du azken urteotan, eta 80ko hamarkadako izenburuak bezain handiak eman
|
ez
baditu ere, kopuruz behintzat azkartu egin da. Horra hor Bizkaiko idazleen artean Jon Arretxe, genero literatura eginez salmenta kopuru handia bereganatu duena; bide batez, literatura komertzio bihurtu den seinale.
|
|
|
Ez du beste misteriorik gure elizak Omiasaindoretan beteak izateak. Bazkoz eta Eguberriz zangorik sartzen
|
ez
dutenak ere hor daude. Omiasaindore ez dute huts egiten.
|
|
|
Lurdan elgarren artean bilduak direlarik beren urteko biltzarrean, nork daki zertaz ari diren, han, segeretuan, den mendreneko solasa kazetariek salatuko dutelako beldurrik gabe. Kanpora aitortzen
|
ez
badute ere, ez ote dute onartua ondoko urteetan diren apezak, jadanik Elizan lanean ari diren laiko horien artean, fedea baduten horien artean hautatzeaz beste aterabiderik ez dela, Jondoni Paulok egiten zuen bezala, Elizak leher egin dezan nahi ez badute.
|
|
|
Hori erran didanari doakionaz ez da dudarik bere praktikaren araberako teoria zuela. Beste zenbatek ez dute hark bezala egiten, erraten
|
ez
badute ere. Kontseilariz inguratuak dira, bainan kontseilu emateko bakarrik.
|
|
2007
|
|
|
Hitzez adierazi
|
ez
bazuen ere, gertatutakoa benetan latza egin zitzaion Ignaziori, eta handik aurrera ez zen beste neska batekin maitemintzen saiatu, harik eta lanagatik Biurrunera hurbildu zen arte. Biurrun Nafarroako erdialdean dagoen herria da, Iruñeatik Tuterara arteko errepidean.
|
|
2008
|
|
|
Enpresa batek bezala funtzionatzen du. Jende asko dauka bere inguruan, interes ekonomiko eta politiko asko mugitzen dira bere" izenaren" inguruan (baita euskal esparruarekin zerikusirik
|
ez
dutenak ere). Atxaga produktu politikokultural bat da, eta, horregatik, beste inork eskura ez dezakeen presentzia lortzen du hedabideetan, literatur irizpideekin zerikusirik gabeko arrazoiengatik". d) Aipatu da idazle horiek ibilbide luzea egin dutela gaur arte, eta agian egun idazten dutenak ez duela zerikusi handirik Potten ereduarekin.
|
|
|
Teknologia berriei dagokienez, gero eta gehiago erabiltzen dira irakaskuntzan. Oraingoz testuliburua ordezkatu
|
ez
badute ere, ikastetxe guztietan erabiltzen da Internet eskola liburuen osagarri gisa (idazleen eta liburuen informazioa eskuratzeko, adibidez). Nafarroako ikastetxeen kasuan Interneten erabilera are garrantzitsuagoa da, testulibururik ezean hura bihurtzen da-eta informazioa eskuratzeko baliabide nagusi.
|
|
2009
|
|
|
XIX. mende hasieran Wilhem Humboldt dugu tradizioko euskal kanten biltzaile goiztiarra, bide batez antzean baino egin
|
ez
bazuen ere. Harena dugu, besteak beste, erromantze baten lekukotza idatzi zaharrena, Lapurdiko Itsasun Harranbillet zeritzan hango 81 urteko apaizari 1801ean ikasi ziona:
|
|
|
Behi suitzarrak erabiltzen zituzten osterantzean. Halakoetan guztiek parte hartzen
|
ez
bazuten ere, idi probak ikusten joatea gertakari garrantzitsua izan ohi zen, eta bada, jatabearren bizimoduan.
|
|
|
Lehenago misto eta sua egiteko tresna gutxiago egon izanak eragin ei zuen ohitura hori. Eta garaitiko Jatabeko auzoetan, Gabon mukur berbaren gomutarik izan
|
ez
badute ere, gau horretan sugarririk onenak eta sikuenak ipintzen zirela baieztatu digu hainbat lekukok.
|
|
|
Baina adindunek dioten moduan, santuak ez zien dirurik ematen, eta laguna aurkitzea sano gaitza zen. Erromes sekula joan ez eta harria ezagutzen
|
ez
zutenek ere San Antoniori eskatzen zioten, desio bidez, bikote laguna. Lekukoen iritzian harri berezia da Urkiolakoa, baten batek arrazoiren bategatik hara eroandakoa.
|
|
|
Lekukoek, ostera, inguru horretako Santupe basoan zegoen Zoragetxoko San Martin ermitaren akordua daukate. Eta lotura zuzenik egiten
|
ez
badute ere, irailaren zortziko erromeriaz itauntzen hasita Santupe basoa, eta bertan zegoen ermita aipatu digute.
|
|
2011
|
|
|
Jatorrizkoa ezagutzen
|
ez
badut ere, esan dezadan euskarazko testuak betetzen duela bere zeregina: ulerterraza da.
|
|
2015
|
|
|
Hala, nazismoaren ondotik," nola idatzi alemaniarrez?" galdetzen zuten askok. Pottekoek aipatzen
|
ez
bazuten ere, arazoari buruz teorizatzen idazle funtsezkoenetakoa Victor Klemperer izan zen47.
|
|
|
Aldizkariok beraiek mugimendu kontrakultural oso bat osatzen
|
ez
bazuten ere, esan daiteke Bilbon sortu zela 70eko hamarkada amaieran kontrakulturaltzat jo daitekeen mugimendu bat, zeinaren partetzat har daitekeen Pott. Hain justu Txomin Barulloren inguruko mugimendua gisa horretakotzat jo daiteke:
|
|
|
Argia aldizkariaren norabide berria zegoen, honenbestez, eztabaidagai. Zuzenki aipatzen
|
ez
bazuen ere, HBri lerratuegi egotea leporatzen zien arduradun berriei Mikel Atxagak. Hori zela eta utzi zutela aldizkaria zenbait langilek eta horren ondorioz jaitsi zela harpide kopurua.
|
|
2017
|
|
|
4.3 Ni erotiko postmodernista: " lortuko
|
ez
badut ere, maitatzen ahaleginduko naiz"
|
|
|
Eta, edonola ere, ikuspegi postmodernistak dioena ez da halako identitate elkarketetan parte hartutako osagaiak modu erabakiezinean nahasturik daudela bakarrik. Kontua da nazio identitaterik puruenari ere, bestelako ezein identitaterekin harremanik batere izan
|
ez
duenari ere, bere mugetatik barrukoa bezain berezkoa zaiola kanpoko guztia, ezin dela zehaztu, alegia, zenbateraino den bera, eta zenbateraino gainontzekoa. Eta horixe da, hain segur, Iturraldek aditzera eman nahi izan diguna.
|
|
|
Ez dugu sekula nazioarekiko bat egite erabatekorik lortuko, ez dugu sekula gure konpromisoari esker nazioa esentzia modura gauzatu ahal izango, baina horrek ez du esan nahi nazioa bazterrean utzi behar dugunik. Nazioari ere berez dagokiona eman behar zaio, justiziaz jokatu behar dugu harekin, hori zehatz mehatz zertan datzan sekula jakingo
|
ez
badugu ere.
|
|
|
Nobela horretan ere protagonistak desio duen emakumeari ohar bat bidaltzen dio, hitzez hitz Eugeniari idatziriko ohar berbera baita. Inkontzienteak eginiko azpilana dela medio, Juan Martinek zeharo ahaztuta zeukan pasartea, bazekien-eta ohartuki onartu nahi
|
ez
bazuen ere maitasun adierazpen modura arrunkeria handi samarra zela. Gabeziaedo kastrazio ideiak bezala, pasartea ere inkontzientearen sakonean zeukan erreprimituta, betetasun ideala babesteko mekanismo modura.
|
|
2018
|
|
|
Horregatik aurkitzen zuen bere burua haragi tratulari gisa. Dirua eskura hartzeagatik egiten
|
ez
bazuen ere, zerbaiten trukean egiten zuen izarapekoa, eta ez hutsagatik. Salerosketa soila zen euren artekoa.
|
|
|
Hala ere, benetan diotsut, zuk hala uste
|
ez
baduzu ere, munduan maiteen izan dudana umea izan dela; umea eta zeu, jakina, ene maitea!
|
|
|
Gehien atsegin zuen animalia zelako zisnea, dotoretasunean goren gorengo zegoela uste zuelako edo..., agian horregatik, umearen betikotasuna zisne zuri baten itxuran nahi zuela. Betikoz iraunarazi nahi zion umeari, berpiztean sinesten zuen ala ez ordura arte sekula argi izan
|
ez
bazuen ere, baina jazoerek eraginda sinestera behartuta zegoen. Gura eta gura ez, hartu beharra baino ez zuen eduki sinesmen bide hori, barru barrurengo zurkuluetatik irteten zitzaion, ama denak zer den ongi dakien amatasunak bultza eginik.
|
|
2019
|
|
|
Olaziregik (2004b) baieztatu zuen moduan" la ironía con que está perfilado este protagonista masculino, no deja lugar a dudas sobre la distancia que el autor implícito mantiene sobre él" (189). Hau da, irakurleak badaki Saizarbitoriak bidali duen mezua ez dela pertsonaia matxista horren aldekoa, justu kontrakoa baizik, baina estereotipo bat eraikitzeko asmorik ere
|
ez
duela ere badaki: gizaki bat eta bere" arrazoia" erakutsi nahi ditu, modu kritikoan.
|
|
|
Hori dela eta, lan egiteko modu honi ateak irekitzeari egoki deritzogu, 20 urte baino gehiago dituen liburuari ikuspegi berritzaile batetik begiratzeko, zoritxarrez gaurkotasun handikoa den arazoari literaturaren bidez lantzeko bidea iradokiz. Lan honetan, tratu txar psikologikoen alderdiari eutsiko diogu, berez ez baita tratu txar fisikoen aipamenik egiten eleberrian zehar, eta ez dago horren zantzurik, pertsonaiak intentziorik falta
|
ez
badu ere. Halere, hilketa bat burutzera iristen den indarkeriaren atari diren presio eta neutralizazio psikologiko nahiz kontrol estrategien isla zabala ikusiko dugu eleberrian zehar, parodiak filtraturik bada ere.
|
|
|
Pertsonaia anbibalentea bada ere, psikopata kliniko baten eran jokatzeko joerarik
|
ez
badu ere, triopeek beren bikotekideak alboan atxikitzeko taktika ezberdinak deskribatzen direnean, Bihotz bi. Gerrako kronikakeko pertsonaiak horietako zenbaitekin bat egiten duela nabarmendu dugu:
|
|
|
Hala, Zorion perfektua (2003) eleberriak eta hartan oinarrituriko filmak (2009) atentatu baten lekuko izan den hamasei bat urteko neska baten istorioa kontatzen du. Neska horrek berak kontatzen ditu hurrengo hogeita lau orduak, inguruan eta bere barruan gertatzen diren aldaketa nabariak jasoz, izan ere, ezeren errurik
|
ez
badu ere, indarkeria egoera horren antsietate guztiaren zama jasoko baitu bere gainean, bizi osorako arrastoa utziko diolarik.
|
|
2020
|
|
|
Oizko mendilerroa inguratzen duten herrietan, bildotslorra deritzo ardiak emateari. Beste eskualde batzuetan ere bazuten ohitura hori, izen berezirik
|
ez
bazuen ere.
|
|
2021
|
|
|
Esan, eta irakurri, hortaz. Testua Mario Benedetti idazle uruguaiarrarena dela esango diegu, eta seguruenera ezagutuko
|
ez
badute ere, aipuekin lotura egingo dugu, bere aipu asko eta asko Interneten zein sare sozialetan bolo bolo dabiltzala azalduz.
|
|
|
Proposamen ausartetatik, eta zer galdu gutxi daukanak arriskatu dezake. Eta nik uste inork ez dizula harrikatuko edo kritikatuko proposamen bat egiten baduzu, gelaratzeko momentuan funtzionatzen
|
ez
badu ere, gero bigarren proba bat egin daitekeelako. Irakasle asko horren faltan daude.
|