|
2000
|
|
|
batetik, filosofiak bere jardueran zientziari begiratu behar ziola baieztatuz, hau da, lan serioan, zehatzean, zorrotzean, etab. Bestalde, filosofiaren zeregina zientziaren kontzeptu eta kategoriak argitzea zela esanez. Machek berak nahiko lukeen bezala lortu
|
ez
bazuen ere, hurrengo filosofoek ildo horretatik jarraitu zuten. Lehendabiziko urratsa, dena den, filosofiaren beraren kontzeptuak argitzea litzateke.
|
|
|
" Gutxiago mugituko balitz, atseginagoa izango litzateke niretzat": alderantziz, lasaiagoa izatea" helburu hutsa" da, eta ez beste helburu baterako bitarteko bat; eta eztabaidatzen dugunean ea kontrabaxuak" balio duen", ez dugula auzi psikologikorik eztabaidatzen, hau da, Fisikan bezalaxe, non
|
ez
dugun ere gai psikologikorik eztabaidatzen; egiten saiatzen ari garena kontrabaxua" ideal batera" hurbiltzea dela, kopiatzen saiatzen ari garen ideala gure aurrean izan ez arren; bilatzen duguna erakusteko, gure ustez" erabat egokia" den beste melodia bat seinala genezakeela. Esan zuenez, ikerketa estetikoetan" zergatizko konexioak ez dira interesgarriak, baina Psikologian, aitzitik, hauek besterik ez zaizkigu interesatzen".
|
|
2001
|
|
|
Kantek berak Kritika n zehazki garatzen
|
ez
badu ere, analisi infinitesimalaren oinarri filosofikoez ari da hemen, eta, ondorioz, eta hori bai dela Kanten asmo argia, Natur Zientzian Matematika erabiltzea zilegi dela frogatu nahi du. Oinam esakune matematikoek Kantek ‘mundua’ deitzen duena oinarritzen dute, eta gero dinamikoek ‘izadia’ oinarritu dute; baina, ikusten denez, izadian aurkituko dugun dinamismoa ulertzeko aukera aldez aurretik hedaduraren eta intentsitatearen arteko lotura honek eskaintzen du.
|
|
|
Izan ere, ezagutza bat guztiz forma logikoaren araberakoa bada ere, h. d., honek bere burua kontraesango
|
ez
balu ere, orduan beti ere objektuak kontraesan ditzake (A59/ B84 (E104)).
|
|
|
Matematikak bide segurua Grezian lortu zuen Egipton lehen urrats nahasi batzuk eman ondoren. Eta emaitza hori buru argi batek sortutako iraultza baten eskutik iritsi zen, nork lortu zuen ongi ezagutzen
|
ez
badugu ere. Hiruki aldeberdinaren demostrazioan gauzatu zen ikuspegiaren eraldaketa hura.
|
|
|
Lehen galderak arrazoimenaren interes espekulatiboa jasotzen du (Metafisika), bigarrenak interes praktikoa (Morala) eta hirugarrenak, benetan eremu berririk irekitzen
|
ez
badu ere, aurreko bi interesak biltzen ditu (Erlijioa, edo Historia). Kritika n ez bezala, ideia hau bera errepikatzen duen beste bi unetan laugarren galdera bat gehitzen du:
|
|
|
Hemen, arrazoimenaren alderdi ezberdinak lotzen dituen funtsezko batasuna dabil lanean, Kantek gero bere testuetan ikuspegi bateratu bat aurkeztea lortu
|
ez
bazuen ere. Eremu teorikoa eta praktikoa batuko lituzkeen printzipio komunaz hitz egiten du, eta printzipio hori askatasuna dela aurkituko du.
|
|
2002
|
|
|
Hau ez da, baina, esan beharreko guztia; nahiz egoitzak emandako irabazkinetatik ezer egokitu ez, administratzaile desinteresatuak soldata bat jasoko du. Izan ere, soldata da lanpostuak dakarren legea, langileak egokitu zaizkion zereginak egoki betetzeko motibo nahikoa ematen
|
ez
badu ere; aitzitik, sarri askotan interesaren eta betebeharraren artean ezinbestekoak diren lokarriak hausten ditu horrek.
|
|
|
Garaiko ideia liberalekin, kartzelen erreformarako bere nahiak industria iraultzarekin eta Frantziakoarekin bat egingo du. Utilitatea berak asmatu
|
ez
bazuen ere (aurretiaz Beccariak edota Humek ere hitz egiten digute Estatu bateko zoriontasun kopururik handiena lortzearen helburuari buruz), utilitatea interpretatu eta moral eta legearen printzipio unibertsal bezala aplikatzeagatik utilitatearen aitatzat har dezakegu. Utilitarismoak eraginda, gizatasuna, liberalismo ekonomikoa eta kontrol eta diziplinaren bidezko botere antolaketa oinarri dituen proiektua luzatuko digu Benthamek2.
|
|
2003
|
|
|
1 Deus ere ez lukete hobeto ezagutu behar gizabanakoek legeen printzipio lehen lehenak baino, horiek gizabanakoaren eta gizartearen beraren jokaera moldatzen baitute. Zehatzago esanez, erlijioaren argia iritsi
|
ez
dutenek ere —hortik ikasi ditugulako guk geuk printzipiook—, euren baitan idoro lituzkete, gure izaeraren hondoan irarrita baitaude. Hori gorabehera, begien bistakoa da erlijioaren erakutsiaz gabeturik bizi izan direnen arteko jakintsuenek ere aintzakotzat ez dituztela hartu; zenbateraino eta eurok urratu eta ezabatzen dituzten legeak ezartzeraino.
|
|
|
Zientziak emaitza irmorik
|
ez
duela ere aurkitu dugu, bere teoriak, enuntziatu faktikoak bezalaxe, sarritan lokalki okerrak ez ezik guztiz faltsuak ere badiren hipotesiak direla, inoiz existitu ez diren gauzei buruzko baieztapenak egiten baitituzte. John Stuart Millek (On Liberty) aurkeztutako eta egungo propagandista aldarrikatzaileenak Karl Popper eta Helmut Skinner dituen ikuspuntu horren arabera, zientzia alternatiba lehiakorren bilduma bat da.
|
|
|
Egoera horixe aldatu zuen Franklinek.8 Bere teoriak aurreko eskolek onartutako hainbeste efektu elektriko azaltzen zituen —guztiak ez azaldu arren— ezen, belaunaldi baten epean, elektrizitatearen ikertzaile guztiak teoria horren oso antzeko ikusmolderen batera lerratu baitziren. Desadostasun guztiak ebatzi
|
ez
bazituen ere, Franklinen teoria elektrizitatearen lehen paradigma izan zen, eta tonu eta zapore berria eman zizkien XVIII. mendeko azken hamarkadetako ikerketa elektrikoei. Eskolen arteko eztabaidaren amaierak oinarrien etengabeko birplanteamenduari eman zion amaiera:
|
|
2004
|
|
|
Ideien sorrera azaltzeko modu hau bereganatuko zuen Descartesek eta bere egingo zuen gaztetan, baina laster baztertuko zuen munduaren eta ezagutzaren funtsapenerako bide guztiz desegokia iritziko ziolako. Bide hori izango da, beharbada, hartzeko errazena, baina baita inora eramango
|
ez
duena ere, bertatik abiatuz gero ezin delako benetan ezer existitzen denik frogatu eta delako ezeri buruzko ezagutza fidagarritzat jo sentimenetan oinarrituz.
|
|
|
Egia da gaur egun praktikatzen denak benetan gauza gutxi duela halako baliagarritasun handikoa izango dena, baina bera gutxietsi nahi
|
ez
badut ere, segurutzat daukat ez dagoela inor, lanbide horretan dihardutenak barne, aitortzen ez duena ezagutzen dena ez dela ezer ezagutzeko dagoenaren ondoan; eta gainera ezin konta ahala gaixotasunetatik aska gaitzakeela, bai gorputzekoetatik, bai adimenekoetatik, eta, agian, baita zahartzaroko ahuleziatik ere.5
|
|
|
Ohar gaitezen Wittgenstein Saussureren ondorio berdinetara iristen dela, bi jakintsuok, dirudienez, elkarren berri izan
|
ez
bazuten ere. Dakigunez, Antzinate klasikoak jadanik igarria zuen hizkuntzaren artikulazioaren kontzeptua Ferdinand de Saussure hizkuntzalari suitzarrak sakon aztertu zuen urteetan, haren Cours de linguistique generale hilondoko liburuan ageri denez.
|
|
|
Etika ez da eremu pribatu eta intimora mugatu beharreko esparrua, eta are gutxiago isildu beharrekoa. Etikak osotoro bizi gaitu, onartu nahi
|
ez
badugu ere, ororen buru izaki etikoak gara gizakiok, baita etikoki jokatzen ez dugunean ere. Hizkuntzak bezala bizi eta barne zeharkatzen gaitu etikotasunak.
|
|
|
Etika ez da eremu pribatu eta intimora mugatu beharreko esparrua, eta are gutxiago isildu beharrekoa. Etikak osotoro bizi gaitu, onartu nahi ez badugu ere, ororen buru izaki etikoak gara gizakiok, baita etikoki jokatzen
|
ez
dugunean ere. Hizkuntzak bezala bizi eta barne zeharkatzen gaitu etikotasunak.
|
|
|
Vermischte Bermerkungen izeneko bilduman ohar labur baina interesgarri batzuk irakur daitezke, honako hau bezala: 11" ’Jainko’ hitza erabiltzen duzun moduak ez du erakusten norengan pentsatzen duzun baizik eta zer pentsatzen duzun". Guztiarekin ere, Egunkari filosofikoa n aurkitzen ditugu Jainkoarekiko aipamenik gehienak eta interesgarrienak, Wittgensteinek inoiz argitaratzeko asmorik azaldu
|
ez
bazuen ere.
|
|
|
Hainbatek aitortuko
|
ez
badu ere, Wittgensteinez geroztik ez dugu jada berdin sinesten, Feuerbach, Nietzsche, Marx eta Freuden ondoren berdin sinesten ez dugun halaxe. Diferentzia handi batekin, halere:
|
|
|
nondik datorkio gizakiari etika ikasi eta irakatsi ahal izatea? Hartarako duen berezko ahalmen bati (edo batzuei) esker, erantzungo zuketen gure filosofo greziarrek, aipatu galdera eta erantzuna garbiro formulatu
|
ez
bazituzten ere, guk dakigula. Guretzat, haatik, funtsezko garrantzia eta munta du galdera horrek.
|
|
|
a) Gizakiak hau edo hura hobesten du (hots, hobe esten) zoriontasuna bilatzen duelako, zoriontsu izan nahi duelako. Eta zoriontasunaren arabera egiten omen ditu bere hautuak, beti asmatuko
|
ez
badu ere. Ikusmolde honek uste sendo bat du oinarri:
|
|
|
Testu honen argitan hobeki ikus daiteke orain arte egin dugun gogoeta bidea. Wittgensteinek etikaren zereginaz esplizituki eta tematikoki gehiagorik izkiriatu
|
ez
bazuen ere, ezinago argi eta zuzen definitu zuen etikaren zeregina. Eta horretan, beste gauza anitzetan bezala, zorretan gaude berarekin.
|
|
|
Diogunarekin ez gara erlatibismoari bihotz ematen ari, gizakiaren berezko izatea deskribatzen ari gara, den bezala, den osoa horrenbestez agortu
|
ez
badugu ere, zorionez. Nondik datorkio gizakiari errotikako anbibalentzia hori?
|
|
|
Kantek balioen terminologia erabili
|
ez
bazuen ere, giza duintasunari eta pertsonari aitortu zien berezko eta besteren ezinezko balioa(" pertsona bere baitako helburu bat da"), subjektu morala balio gorentzat hartuz. Nietzschek, bere aldetik, eta Kantekin zuen zorra irudikatu ezinik, gizakiaren helburu eta eginbehar prometeikoa azpimarratu zuen:
|
|
|
Eta etikotasunaren berri eta kontu ematean razionaltasun logiko formalaren mugak nabariak dira, bere ahalen emankortasuna ezertan gutxietsi barik. Horrexegatik beragatik etika guztiak impasse batean aurkitu dira goizago edo beranduago etikotasunaren funtsatze razional hutsa ematerakoan, aitortu
|
ez
badute ere. Nola atera kale itsu honetatik?
|
|
2005
|
|
|
Halakoxea izan zen arerioei euren edukiak eman zizkien utzikeria, gerra egin zutela erlijio irizkeriak oztopatuta. Judeguen larunbatak eta grekoen ilargia ezagutzen ditugu, beste batzuek egintza gogoangarritzat hartu
|
ez
bazituzten ere.
|
|
|
Suediako Gorteak Parisen enbaxadore izendatu zuen (1634). Luze jardun zuen Parisen, arrakasta handirik izan
|
ez
bazuen ere. Europan urteen gerla pil pilean zen() eta Grotiusen zereginak hortik bideratu ziren.
|
|
|
Bere asmoa, ordea, ez da hainbeste filosofia sakonetan murgiltzea eta gizabanako guztiei komuna zaien indibidualitatearen printzipio metafisikoa bilatzea. Saiakera honen garrantzia zalantzan jartzen
|
ez
badu ere, berea batez ere pertsona bakoitzaren berezko espezifikotasunak nola erreal bihurtzen diren aztertzea da. Hemendik abiatuz, hain zuzen," gizakia berez denaren eta izan daitekeenaren estudio" bat aldarrikatzen du, alegia," gizakiaren barruko izaera hau oro har azken ikuspuntu bezala hartzen duen" bat; eta, honen haritik, Humboldtek" gizaki indibidualaren izateko era" egiaz" helburu" bezala eta ez" bitarteko" bezala kontsideratzeko beharra azpimarratzen du20 Gizakia benetan ezagutu eta osatu nahi duen antropologia batek ez du nahikoa gizakia maila abstraktu batean kontsideratzearekin, aldiz, ezinbestekoa du honen izaera historikoa aztertzea.
|
|
2006
|
|
|
Kojevek adibide historiko bi baino aipatzen
|
ez
baditu ere, halako anitz direla du uste. Hala ere, aipatu adibide biek Historiako helburu politikorik sakonenak barnebiltzen dituzte.
|
|
2007
|
|
|
• Kanon berezia osatuko
|
ez
badu ere, Praxitelesek, IV. mendean, atleten eredua utzi eta sentsualtasuna eramaten du eskulturara: emakumeak eta nerabeak erretratatzen ditu delikatuki260.
|
|
|
• Enpedokles: bere zikloak batere oinarri razionalik
|
ez
badu ere, fragmentu batzuetan ekarpen gogoangarriak egiten dizkio zientzia naturalari27; bestalde, hutsarterik ez dagoela argudiatzeko erabili zuen antiperistasis edo kontra zirkulazioaren teoria —garai guztietan jarraitzaile asko izan dituena— erabat onargarria da28.
|
|
|
fundamentazioan emandako arrazoiak, egiaz, nire ikuskera islatzen duten arrazoiak dira. Baina arrazoien erreferentziak eskaintzea bera, funtsean, beti da zerbait osagarria, alegia, bestea kontzeptu batez konbentzitzeko erabiltzen dudan baliabidea, nik neronek horren beharrik
|
ez
badut ere zerbaitetaz ziur egoteko. Eta demostrazioa, horrela, ez da erantsitako zerbait baino.
|
|
2008
|
|
|
Doktrina platonikoen ondoan, aporien garapenean doktrina enpiristak ere badaude, platonikoenak bezainbesteko garrantzia
|
ez
badute ere. Oinarrizko zenbait gaitan Aristotelesen jarrera guztiz antienpirikoa da:
|
|
|
Egintza, hain zuzen, gauzaren gauzatzea da, baina ez potentzian dagoenean esaten dugun bezala: potentzian dagoela esaten dugu, adibidez, Hermes egurrean dagoen bezala, eta lerro erdia lerro osoan bezala, lerro erdia lerro osotik bereiz litekeelako; eta ikertzen
|
ez
duena ere jakintsua dela esaten dugu, ikertzeko gai baldin bada. Beste [izate zentzu] a egintzan da.
|
|
|
Alexandre Kojevek 1933an Hegeli buruz mintegi bat antolatu zuen; intelektual askok hartu zuten parte. Eta parte hartu
|
ez
zutenen artean ere, hasi ziren Hegelen lanak gogoz hartzen, Lacan adibidez; horretan Alexandre Koyre k eragin handia izan zuen. Derridak esan zuen:
|
|
2010
|
|
|
Hasteko, San Pauloren hitzak ditugu: legerik gabeko paganoek legeari dagokiona egiten dutenean berez, eurek bihurtzen dira lege euren buruentzat, benetako legerik
|
ez
badute ere. Bigarrenez, gorengo botererik egon ez arren, gurasoak ohoratzeko araua, gezurrik ez esatekoa edota antzekoak, beti bete behar dira.
|
|
|
Platonek horiei buruz hamabi liburu idatzi zituen; Zizeronek hirutan laburtu zituen horiek. Aristotelesek, bere aldetik, legeari buruzko tratatua utzi
|
ez
badu ere, osterantzekoak utzi dizkigu, hots, legeei buruzko aipamen ugari, bere moral liburuetan, Seneka, Plutarko eta beste batzuen antzera. Nolanahi ere, filosofo horiek, itxuraz, jurisprudentziaren printzipio batzuk bakarrik eman zituzten, giza legeak huts hutsean azaldu baitzituzten, estatu eta gizarte zibilaren bake eta justizia gordetzeko balio dutenak, hain justu ere.
|
|
2011
|
|
|
3 Eta, azkenik, izenburuak zuzenean baieztatzen
|
ez
badu ere, pentsa liteke egiaren edo egien azalpena, hau da, egiaren edo egien epifania, hizkuntza poetikoari dagokiola. Bestela esanda:
|
|
|
3 Eta amaitzeko: izenburuak zuzenean baieztatzen
|
ez
badu ere, izenburutik ondoriozta liteke zenbait egiaren azalpena, hau da, zenbait egiaren epifania, hizkuntza poetikoari dagokiola, edo hizkuntza poetikoak beste modu batez esanezina dena, esangarria ez dena azaleratzen duela. Edo behintzat, hizkuntza poetikoak plus kognitibo bat gaineratzen diola beste modu batez esandakoari.
|
|
2012
|
|
|
Kasu horretan, politikaren gorputza indartzen du, hau da, egiaren prozesuan sartzen da. Nolanahi ere, horrek ez du Izatearekin zerikusirik, ez dago horren alde edo aurka; izan ditzakeen ondorioen berri
|
ez
badugu ere, prozesuarekin bat egiteko prest gaudela esan nahi du, prozesuan sartu edo murgildu nahi dugula.
|
|
|
Eta baita politikan ere. Gehiegi sinplifikatu nahi
|
ez
badugu ere, hor oso interesgarria den zerbait badela azpimarratu nahi dugu.
|
|
|
Heidegger, aldiz, filosofia politikan disolbatzearen aldekoa zen, hain zuzen nazionalsozialismoan. Badiouk eta Adornok bat egiten duten beste auzi bat arteak filosofian duen zeregina definitzerakoan ikus daiteke; ezen," Subjektuaren metafisikaren bariante musikala" irakurtzean (LM, 89), eta Badiouk aipatzen
|
ez
badu ere, aise sumatzen da hor hain nabaria den Adornoren oihartzuna. Eta, oro har, filosofiaren afiliazio estetikoak oso paraleloak dira.
|
|
2017
|
|
|
79 L' imaginaire (1940) obran jada, Bestearen subjektutasuna zehazki gaitzat
|
ez
badu ere eta irudimenaren ikuspegitik badihardu ere, Sartrek, ametsa hizpide duela, Bestearen beregaintasuna iradokitzen du. Ametsezko munduetan, osotasunaren ikuspuntu orokorra berez subjektu ni batena bada ere, ametsak sortutako objektu ni batek berea balitz bezala bizi du bere izatea:
|
|
2021
|
|
|
Beauvoirrek, bere obraren bidez, guztiz eraistea lortzen
|
ez
bazuen ere, zartatu behintzat egin zuen subjektua ulertzeko era modernoa, arrakalak eta aukerak zabalduz:
|
|
|
Bere ekarpenarekin, Simone de Beauvoir paradigma mendebaldarrak berekin zituen eta dituen zenbait pentsamolderekin (arrazoia, progresoa, unibertsala/ partikularra, natura/ kultura, gorputza/ gogamena, subjektua/ objektua) hausten saiatu zen, eta guztiz hautsi
|
ez
bazituen ere, ederki pitzatuta utzi zituela esan genezake. Etorkizunean etorriko zirenei bidea pixka bat gehiago irekiz.
|
|
|
eginean diren hezur haragizko subjektu kokatu, baldintzatu eta irekiak, gorputzetik abiatuta bizitzako eremu orotan (ekonomiko, sexual, sentimental...) norbanakotasuna garatzeko gaitasun formal eta materiala izan behar duten proiektu autonomo eta berdinak. Beraz, anbiguotasun horretan, guztiz eraistea lortzen
|
ez
bazuen ere, subjektua ulertzeko era modernoa ederki zartatu zuen, arrakalak eta aukerak zabalduz.
|
|
2022
|
|
|
ezarritako markoan argitaratzeko idatzi, edo benetan pentsatu behar dutenaz idatzi. Filosofiaren kasuan, zedarritze horrek efektu bikoitza du, ondorioak oraindik aski baloratu
|
ez
baditugu ere: alde batetik, estandarizatutako idazketaren eremu legitimoan sartzen den filosofia bere burua ikerketa zientifiko moduan aurkezteko premian uzten duen filosofia da, erridikulua; beste alde batetik, gainerako idazketa filosofikoak literaturan (filosofo idazlea) edo kazetaritzan atxikita geratzen dira.
|