|
2008
|
|
|
esaterako, 29.2 (Characterize> verbs) eta 29.3 (Dub>) azpisailak elkarren artean bereizten dira lehenengokoek as bidezko sintagma predikatiboa onartzen duelako eta bigarrenek ez. Beste batzuetan, berriz,
|
ez
dakigu zeren arabera bereizten dituen sailak; edota, hobeto esan, sailak zein alternantziak bereizten dituen; esaterako, 9.1 (Put>) eta 10.1 (Remove>) aditzek onartzen dituzten eta onartzen ez dituzten alternantziei begiratzen badiegu, bi aditz sailek alter nantzia berak erakusten dituzte; ordea, 9.1 sailekoek, put an entity at some location, adierazten dute, eta 10.1 sailekoek, berriz,, remove an entity from a location?.
|
|
|
(5) </ eta hor/ ba bueno/ teknikoak daude eta beti esaten daue jo ez bota ez badakizue lurra zelakoa den/ I ez bota
|
ez
dakit zer/ eta beti esaten dute A B
|
|
|
Baina Alemaniako zilarrezko xaflen aldean, Soriako lekuko hauek ondorio histo riko sakonagoak eduki ditzakete. Historiagileek
|
ez
dakite zergatik agertu diren Alemanian, bere sorterritik hain urrun, akitaniar xafla eta izen horiek, Akitaniako jen deak eramanak izan ziren edo germiniarrek hemen ostuta (noiz?) harantzako bidean galdu edo nahita uretako jainkoei eskaini zieten1, baina inork ez du uste han bertan egiten zen hizkuntzaren frogatzat har daitezkeenik. Soriako lekukoak, ostera, beste mota batekoak dira erabat:
|
|
|
Bizkaierak auzolana behar du eta adostasuna. Irakasleak jakin behar du zelan irakatsi, baina batzuetan
|
ez
daki zer irakatsi, zer biz kaiera. Halakoetan arautu beharrean gara.
|
|
|
Adibidez Azkueren bigarren legendak ere, 1893ko Beinda betiko izenekoak, Lekeition entzundako istorio fantastiko bat du oinarri, tartean deabrua agertzen dela (jatorrizko kontakizuna, hainbat urte geroago, Euskalerriarenyakintzan argitaratu zuen): Txili deritzon protagonistak
|
ez
daki zer den beldurra, eta bere ausarkeriak deabruarenganaino eramango du; orduan bai, orduan izua ezagutuko du eta Andre Mariari egindako erreguek salbatuko dute. Beinda betiko iruzkinduz, Gotzon Garatek esan duenez:
|
|
2010
|
|
|
0 alorrerako kandidatu berrien leku naturaletako bat Lanbide Heziketa da, eta behar bezala atenditu gabe dago alor hori. Era berean, DBH eta DBHOrako hainbat profesional ere beste fakultateetan eta goi eskola teknikoetan prestatu ohi dira eta
|
ez
dakit zer neurritan hartzen den prestaera behar hori kontuan.
|
|
|
–(?) Hori zen garai hartan. Orain berriz, ba hor,
|
ez
dakit zer eta badakit zer, berria eta berririk ez, baino azkenik hirugarren sare baten atzetik. Ba ez jauna.
|
|
2012
|
|
|
gogorarazteko saio bat edo beste egiten du, erdi parregarri erdi negargarri. Barka bekio,
|
ez
baitzekien zer ari zen. (ZIN:
|
|
|
gogorazteko saio bat edo beste egiten du, erdi parregarri erdi negargarri. Barka bekio,
|
ez
baitzekien zer ari zen. (ZIN:
|
|
2013
|
|
|
Baina artikulua harago zihoan: euskaldunei ohartarazi nahi zien sufrimendu haietatik urrun bizi zirela,
|
ez
zekitela zer zen hori, eta beraz, elkartasunerako deia egin zien. Herri suntsituetako biztanleen laguntzeko batasunak sortu zirela esplikatu zuen, eta horietatik bat Baionan.
|
|
2014
|
|
|
garbien nirekiko Arestiren idazkeraren indarra eta joritasuna. ta malez,
|
ez
dakigu zer jaioko zitzaion burura berrogeialdia hasi be rri zendu ez balitz, idazle baten ibilbide oparoena bizitzako sasoi hartan hasten baita sarri askotan. Maiz aipatzen da sinbolismora itzuliko zela poesian, t.s. Elioten itzulpena aitzakia hartuta, ala/ Edo prosan emango zituela geroztik bere ahalegin handienak; nork jakin.
|
|
2016
|
|
|
Zalapartaka ari ginela, erori ginen. Bainan, Jainkoak nahi izan zuen(...) bai, ez dut blasfematzen(...) Jainkoak nahi izan zuen(...) nere eskuak kausitzea sakelan zaukan eztena(...) Ixidorri ostatuan kendua zion eztena(...) Ez nuen deusetako astirik izan, ezta pentsatzeko ere(...) Nik
|
ez
dakit zerk eman zion nere besoari holako indarra. Bainan eztena gorputzan sartu nion(...) Hau ikara, jauna(...) Haiek begiak(...) Oraino neretan josiak ikusten ditudala iduritzen zait(...) Eta... gorputz erori zen.
|
|
|
Larzabalen garaian bazen euskal publikoa eta bazen frantses publikoa, diglosia zen publikoan ere,
|
ez
zekiten zer zen, aldiz orain bera da ibiltzen denetan, erakundeak bildu behar dira eta ez da onartu behar argi txarrekin euskal antzerkirik ematea, bestenaz antzerkia ona izanik ere txarra bilakatzen da begia hondatua dualako, begia usatua da orai gauza biziki finituekin. 545
|
|
|
Halakoa da nire bizia. Nik
|
ez
dakit zer egin.
|
|
|
(Nigarrez ari dela). Bo,
|
ez
dakit zer egin, baina otoi otoi, nehori ez aipa nire salaketak!
|
|
|
Larzabalen garaian bazen euskal publikoa eta bazen frantses publikoa, diglosia zen publikoan ere,
|
ez
zekiten zer zen, aldiz orai bera da ibiltzen denetan, erakundeak bildu behar dira eta ez da onartu bahar argi txarrekin euskal antzerkirik ematea, bestenaz antzerkia ona izanik ere txarra bilakatzen da begia ondatua delakotz, begia usatua da orai gauza biziki finituekin.389
|
|
2020
|
|
|
Hura ez zuten misionestek galdu ahal izan edo tolerantzia egin zuten. Eta orduan sorgina jiten zen zaldiz; zaltuts, batere zelarik gabe ez deus ere; lauhazka eta;
|
ez
dakit zer egiten zuen baina beti ere; artatzen zituen hausikiak. Hortaz aparte, ni nintzen lekuan Saint Louis ko ingurutan lanean ari, gaineratekoa galdua zen.
|
|
2021
|
|
|
Eta haboro eginen züen Jinkoaren lagüngoa eta gure ihardespen hona gabe. Zük edo zure ariak gaizki horien gaztigatzeari pentsatü düzüenik ez da erraiten entzün, eta nahiz lüzatü düdan eta horiez mendekürik hartzea debetatü, plainüz horra zaiztaner
|
ez
dakit zer ihardets. Otoizten zütüt arren, eta hala beharrean zinki galtzatzen deizüt ogendantak gaztiga detzatzün.
|
|
|
Alegia, azkena entzuten duenak badaki garbi nork eta nori eskatu dion, nik zuri, alegia. Baina, besterik ezean,
|
ez
daki zer eskatu dion. Beraz, aditzean jasoak dauden neurrian lehenengo eta bigarren pertsonako izenordainak agertzea edo ez agertzea hiztunaren esku gelditzen da.
|
|
|
– Zein eta zer pareko direnean: Ezen
|
ez
dakizue zer orduz zuen Jauna etortzeko den (Leizarraga. Beste itzulpen batzuetan:
|
|
|
Lehenbizikoa Iparraldean erabiltzen da, behe nafarreraz eta zubereraz, eta bigarrena, gaur egun hedatuagoa bada ere, batez ere bizkaierazko testuetan ageri da, baina XX. mendean gipuzkerazko idazle batzuek ere erabiltzen dute: Nik
|
ez
dakit zer egin aurrerantzean (Etxeita); Ez dezagun Jaungoikoaren izena jagoitik aipa ere, beldurrekin eta humilitatearekin baizen (Leizarraga). Egungo testuetan ez du ia lekurik jagoitik adberbioak, baina aurrerantzean gehiago erabiltzen da.
|
|
|
Azalpenezkoak eratzen ditu, bestalde, mendebaldeko euskalkietan, eta enklitikoarekin eraturiko formak: Aita, barka iezaiezu,
|
ez
dakite-eta zertan ari diren.
|
|
|
(A. P. Iturriaga); Nola basoan beti egonda gauden, batek
|
ez
daki zer egin (Soroa); Batek mundura etortzean/ izaten du haurtzaroa/ haur garelarik beharrezko da/ bere amaren beroa (Uztapide): Honelako gizonarekin erromeriara joatea baino hobe luke batek ez dakit zer egin!
|
|
|
P. Iturriaga); Nola basoan beti egonda gauden, batek ez daki zer egin (Soroa); Batek mundura etortzean/ izaten du haurtzaroa/ haur garelarik beharrezko da/ bere amaren beroa (Uztapide): Honelako gizonarekin erromeriara joatea baino hobe luke batek
|
ez
dakit zer egin! (J.
|
|
|
Beste batzuetan, galde hitza barnean duten osagarrietan, partizipio burutua edo aditzoina emanaz eratzen dugu forma jokatugabea: Gaur
|
ez
dakizu zer egin fantasiekin (Oñederra); Haurtzarotik gaur arte beti kasu egin zuen, zer erran, zer pentsa, zer nabari, nola ibil, nola joka utzia ez izateko (Borda).
|
|
|
459): Paperak, ez dakit nola galdu dituen; Alabak,
|
ez
dakit zer egin nahiko duen; Sendagile horrekin, esaten dute ez direla inoiz ere operatuko20.
|
|
|
100) dio ondorengo adibideak ontzat ematen zituzten hiztunak aurkitu zituela: Lehengo urteetan ere, sendagile horrek, bere herritarrek uste dute jende asko lurperatu zuela; Bere gazte denboran, Ameriketan, sendagile horrek, ia inork
|
ez
daki zer gaiztakeria egin zuen; Orain dela urte asko, sendagile horrek, askori iruditzen zaie bere emaztea hil zuela.
|
|
2023
|
|
|
Karlos V.a, bestalde, nardatua zen hain indartsu izan zen errege horrekin,
|
ez
zekien zer egin harekin, preso atxikitzeak ez baitzuen oihartzun ona Europako beste erregetzeen artean. Horrela, aterabidea bilatu nahian, Margarita Madrila joan zen.
|
|
|
Zoritxarrez! Jainkoa maitea,
|
ez
dakit zer egin Uste dut azkenean hilko naizela, Hau ez nezake gehiago jasan.
|