|
2009
|
|
|
Gure hirugarren hizkuntzak, katalanak, hiztegi berria
|
ez
ezik, hizkuntz hedadura berri oso bat ere ekarri zuen. Katalanik gabe ez genuen hizkuntzen elkarbizitza baketsuaz hainbeste gogoeta egin beharrik izango.
|
|
|
Umeak izan genituen arte ez nintzen ohartu zenbat kopiatzen diegun senez gurasoei. Haien hizkuntza
|
ez
ezik, haien fraseologia berbera ere erabili ohi dugu. Nire kasuan esaera batzuk zetozkidan ezin gogora nitzakeen garaietatik, «Bedtime for Mummy, s little soldier»What on earth do you think you are doing (oheratzeko ordua amatxoren soldadu ttipiarentzat), kasurako.
|
|
|
mundu osoa argi berri batez ikustea izan zen. Planeta honetan 166 herrialde, bost kontinente, bost ozeano edo sei bilioi biztanle
|
ez
ezik, 6.000 hizkuntza ere badira.
|
|
|
Gure familian, errepresentazio fisiko horiek literaturaren moduan jokatzen dute neurri handi batean: garena
|
ez
ezik, izan nahi genukeena ezagutzeko aukera ematen dute. Enblema horiek gu geure kabuz adierazteko gai ez garen eztitasun bat, edo iluntasun bat edo maitasun maila bat erakusten dute.
|
|
|
Ez zen ordea horretan geratu Sweet Promised Land, The Basque Hotel edo In a hundred graves liburuen eragina. Miami Herald ek edo New York Times ek bere garaian adierazi bezala, Robert Laxaltek, euskaldunentzat
|
ez
ezik, italiarrentzat eta jugoslaviarrentzat idatzi zuen, suediarrentzat eta irlandarrentzat, portugaldarrentzat eta greziarrentzat, «for all our second generation citizens», eta arreta zabala merezi izan zuen Western irakurleen artean.
|
|
2010
|
|
|
Otxandion (Josu Zabala tarteko), Orion eta Donostian (Benito Lertxundiren kontzertu batean Antiguako frontoian, are kantuz)? Urte berean, harekin
|
ez
ezik The Dubliners, Máirtín O. Connor, Joe McHugh eta oraino beste irlandar eta kanpoko musikari handi zenbaitekin batera partaide izan nintzen Antonio Breschik Dublineko National Concert Hall areto handi eta prestigiotsuan antolatu eta eskainitako kontzertuan. 2007an, aldiz, The Dubliners taldeak Bilboko Kafe Antzokian jo zuen (hasierako taldetik Barney Mackenna eta John Sheahan baizik ez zeudelarik jada), usaian bezala giro paregabea sortuz.
|
|
|
Hernandorenak bidaiaren kroniketan zioenez, irlandar pilota oso herrikoia zen, pilotari onenak poliziak izaten ziren, erakundearentzat jokoa
|
ez
ezik ariketa praktikoa ere bazelako. Frontoia trinketaren gisakoa zela zioen, baina frontisean txaparik gabea:
|
|
|
70eko hamarkadaz ari da Mendiguren. Egia da Arestik lehenengoa
|
ez
ezik bigarren abizena ere aipatu ohi zuela (Segurola), eta liburu bati izenburu deigarria jarri ziola: Lau teatro arestiar.
|
|
|
Kide gehienak 50 urte bitartekoak dira, emakumezkoak gehixeago gizonezkoak baino; gehienek bizitza profesionala dute atzean (irakasleak, sendagileak, gizarte langileak, elizgizonak), eta ondorioz ohituta daude konfiantzaz eta harira joanez hitz egitera?, baina taldeak pintore eta dekoratzaile bat eta iturgin bat ere izan ditu kideen artean urte askoan, eta biek egin izan dituzte ekarpenak. Kideek, beren literatura eta bizitza esperientzia
|
ez
ezik, beren espezialitateko ezagutza ekarri ohi dute, adibidez, artearen historia, filosofia, pentsamendu politiko, historia edo teologiarekin lotua.
|
|
|
Irakurmenaren porrotaren leloa, gaur eguneko irakurle kopuru murritzaz
|
ez
ezik, ditugun irakurleez ere kexatzen da, ez omen dutelako ongi irakurtzen. Eta horrek ikaragarri zailtzen du analisia.
|
|
|
Gaur egun, literatura grekoa eta latinoa
|
ez
ezik, Europako testu ugari gure irispidetik kanpo gelditu dira, ez ditugu eskura. Adituen hizketagaia dira, edo ikasle saiatuaren kontsultagai noizbehinkako eta zatikakoa.
|
|
|
Ados nengoen berarekin: idazleak eskubidea du ingurukoengandik istorioak jasotzeko eta artearen aldarean ipintzeko, eta eskubidea
|
ez
ezik, baita betebeharra ere, horretara jarriz gero. Ezagutzen nuen, nola ez,. La Côte Basque, ren istorioa, eta nigatik izorratzea zeukaten handi mandi haiek guztiek:
|
|
|
Eta liburua egin nuen, «Paul Bowles. Tangerreko bahitua», baina gizonari buruz
|
ez
ezik, andrearen gainean ari nintzen. Liburuan, emaztearen alde egin nuen, senarraren kontra.
|
|
|
ile motzaileak askoz min handiagoa egiten zuen makinilla kamuts harekin, mozteko zirenak erauzi egiten baitzizkion sama atzean. Hortzalariak, gainera, ez zuen galderarik egiteko astirik, aski lan zeukan ahoaren leizean, izerdi tantak ageri zituen kopetan, eta mutikoak ez zuen ahaleginik egin behar izan konprenitzeko, egia esan aspaldi samarrean erabakia zuen arren txandaka erantzutea bai eta txandaka ez, bai bai bai,
|
ez
ez, eta gero beste hiru baiezko jarraian eta gero beste bi ezezko, Morse baten antzera, gero baiezkoak bi eta ezezkoak hiru, bazen aspertzen ez zen jendea. Halakoa zen karrika, jendea presaka eta katu pila bat zapaltzen zuten autoak.
|
|
2011
|
|
|
Pentsu eskaintzen ibili ohi zen baserriz baserri, eta horretarako, 2 CV furgoneta bat inguratu zuen. Pentsu garraioan
|
ez
ezik, bertsolari garraioan ibili zen, oso sarri, gainera.
|
|
|
Poemak
|
ez
ezik, Cendrarsek Anthologie négre argitaratu zuen (1921), Ingalaterran eta Suitzan bilduak zeuden testu etnologikoetan arakatuz eta bere garaiko Arbelbide misionari guztiei belarri emanez jasotako errefrau, kantu, ipuin eta alegiekin osatu bilduma zoragarria. Ospea hartu zuen, laudatu zuten, liburu baino ekintza bat izan zela idatzi zuen Michel Leiris ek, baliotan ezartzen zuelako negroen literatura.
|
|
|
Bestalde, Vita Sackville West
|
ez
ezik beste egile/ nobela bat aipatuko nuke nik: George Gissingen The Odd Women.
|
|
|
Halaxe suertatzen da Eskarmentuaren paperak saioan ere, egileak bizitzaz pentsatzen baitu bizitza pentsatzeko. Hortik Il mestiere di vivere lanarekin eduki litzakeen loturak, literatura, baltsamo
|
ez
ezik, mundua ulertzeko, mundura hurbiltzeko tresna ezinbesteko bihurtzen baita Lertxundirentzat.
|
|
|
Aipatu Serrano Izkoren banaketari kasu eginez gero, lehen 21 kapituluak Estik aipatu duen poskolonialismoaren korrontean sartuko lirateke bete betean, baldin eta korronte hori hartzen badugu europar kolonizazioak eta bere ondorioek planteatzen dituzten arazoak ulertzeko saiakera gisa. Baina poskolonialtzat hartzen bada ezein zapalketaren aurka egiten duen literatura, ezein dominazio moduren aurkako erresistentzia jarrera duen literatura, noraino aplika dakioke poskolonial izenlaguna Sarrionandiaren liburuaren bigarren parteari, hau da, hizkuntzaz
|
ez
ezik, naziotasunaz, globalizazioaz, emigrazio immigrazioez, kultur aniztasunaz, bizikidetzaz, menekotasunaz, zibilizazioaz ari den parte horri. Ezen nik ikusi izan ditut lanak, adibidez, Mercè Rodoredaren literatura ikuspuntu poskolonialetik aztertzen dutenak, ez dakit, Michel Houellebecqen obra ikuspuntu feministatik lantzen dutenak bezalaxe.
|
|
|
Horregatik, Eskarmentuaren paperak liburuari Madrileko Kultura Ministerioak deitzen duen epaimahaiak ohore handi hori eman izanak gogobetetzen nau. Irakurri nituen saritu berritan argitaratu ziren albisteak eta, egileagandik beragandik hasita, liburua
|
ez
ezik, Lertxundiren ibilbide literarioa saritzen zela nabarmendu zuten, batean eta bestean. Ez da hori kasu bitxia izaten tamaina horretako sarietan, egilearen obra osoari egiten zaio aitortza.
|
|
|
Atleta beltzek hemen bi hiru aste egiten zuten. Lasarten
|
ez
ezik, Elgoibarko eta Zornotzako lasterketetan ere jarduten zirelako. «Soziedadez soziedade batetik bestera eramaten zituzten», entzun zion Rafa Puignauk bere aitari.
|
|
|
Bi datuak gurutzatzen baditugu, ez da zaila pentsatzea arrazoi politikoengatik erbesteratua dela, batez ere lagun horrek lasai aski erabiltzen baitu «Euzkadi» hitza. Harrigarria egiten da neologismo sabindarraren erabilerak ez abiaraztea alarma deiak; izan ere, «Euzkadi» hitza, garai hartako hizkuntza ofizialetik zokoratua
|
ez
ezik, pertsegitua ere bazen eta.
|
|
|
Merkatari familiakoak ziren eta seme alaba guztiek ikasten zituzten hizkuntzak. Izan ere, Kubara
|
ez
ezik, Frantziara eta Ingalaterrara ere joaten ziren beren ontziak.
|
|
|
Alice, s Adventures in Wonderland (1865) izan zen Carrollen obra nagusia
|
ez
ezik, literatura unibertsalak eman duen idazlan garrantzitsuenetariko bat ere. Carrollen biografiak dioenez, benetako gertakizun batzuk daude liburuaren oinarrian.
|
|
2012
|
|
|
Halako urte batean, ordea, jaialdia egin eta gero, han ari ginen bola biribilak eta gainerako trasteak erremolke batera jasotzen, dena bere tokian lagatzeko, eta, nonbait, emakume batek ikusi zuen, eta ikusi
|
ez
ezik, konturatu zen! Haien familiaren hilarria izan bola!
|
|
|
Hurrengo arratsaldean Ana Ugarte itzultzaile eta lagunarengana jo nuen, eta grabazio osoa entzun genuen haren lantokian. Ahotsa eta hitz egiteko modu hauskorra
|
ez
ezik hantxe zegoen Borgesen gai nagusietako bat, compadrito, guapo edo orillero deitzen zitzaienen mundua.
|
|
|
are ahaztu nahi izan nituen pertsonek ere ziur asko. Memoria den kontinente lainotsu, labainkorrarekin, apurtutako ispilu horrekin lan egitea zaila bezain asaldagarria izan daiteke, jokoan sartzen baita, bizi izandako biografia
|
ez
ezik, amestutakoa.
|
|
2013
|
|
|
Era berean, are giza irudimenarenesparru zoragarriago batera eramaten gaitu inoiz entzun gabeko ixtorio eder batek. Eta esparruhori kontatzailearen giza irudimenezko lur ederra
|
ez
ezik, gizakatearen tradiziozko aitasabenbihotz irudimenetako lurraldea ere bada. Nik, egia esan, neure eskualdean hiztun on batekin nagoela, hitz berriren bat edo kontakizun politen bat entzun arteko onik ez dut izaten».
|
|
|
Ezinbestekoazuen garbizalekeria. Hizkera kultua, damurik, garbikeriak zekarren Hegoaldean.Poema zaharrak birmoldatzen
|
ez
ezik ahapaldi tradizionalakhausten ere saiatu da Arrese. Zortziko nagusi erdia 5/ 5/ 8/ 5/ 5/ 8tankeran antolatzea otu zaio, besteren bati hartua ez bada:
|
|
2015
|
|
|
«Astelenara sartu, pilotaren botearen hotsa aditu eta emozioa eragiten dit. Kirol munduan, ikusten dena baino gehiago, ikusten ez dena interesatzen zait.» Eta ikusten ez den horixe azalera ekarriz ondu ditu, Astelenaren historia
|
ez
ezik, Toribio Jauregi argazkilariari buruzko liburua, eta Titin III.arena.
|
|
|
Ordurako, pilotarako
|
ez
ezik, beste edozein modutako ospakizun publikoetarako leku ere bihurtua zen frontoia, eta altaboza paratzea izanen zen hurrengo aurrerapena:
|
|
2016
|
|
|
Eleberria saritua izan eta Donostiako Gráficas Izarran inprimatu, Auspoa bilduman 38 zenbakiaz argitaratu eta handik urtebetera, esanahi handiko ohar bat idatzi zuen Antonio Zavalak erdaraz, eskuz. Eta, idatzi
|
ez
ezik, izenpetu ere egin zuen, notario baten aurrean balego bezala. Honela dio oharrak:
|
|
|
Eta, hain zuzen, bi bertso horiekin hasi zuen Sebastianek hurrengo plegua. Baina, bi bertso horiek
|
ez
ezik, beste hirugarren bat ere erantsi zuen.
|
|
|
Baina, bi bertso horiek
|
ez
ezik, beste hirugarren bat ere idatzi zuen Salaberriak plegu berri honen hasieran, izenburu eta guzti. Honela:
|
|
|
artisau eran, hitzez hitz eta lerroz lerro, pazientzia osoz. Beraz, konposatua
|
ez
ezik, irakurria ere bazuen eleberria, xehe xehe.
|
|
|
Deigarria da seigarren oinarria: idazlearen izen deiturak adierazi beharra eta, hori
|
ez
ezik, haren helbidea ere zehatz mehatz eman beharra. Erregimenaren etsairen bat itzuriko ote zitzaien beldur?
|
|
2017
|
|
|
Akordeoia hain da musika tresna handia, azkenean gizakia estali bezala egiten du. Baina Kaxiano ongi ezagutu zutenek badakite soinujole
|
ez
ezik abeslari ere izan zela, eta abeslari fina. Hiztun ona zen eta bertsolari ere jardun zuen.
|
|
|
Urteak pasa eta, 1955ean, Inaxiok Larrinaga soinu bat erosi zion bere seme Joxemariri. Baina Joxemarik, musika
|
ez
ezik, bizikleta ere maite zuen, eta azkenean txirrindularitzara lerratu eta ziklo krosean jardun zuen Talamillo, Barrutia eta parekoekin. Ez zuen, bestalde, etxean bizi izandako autoen zaletasuna ahaztu:
|
|
|
«Mariak lagunduko dik», arreba gazteagoagatik. «Ez
|
ez
ez. Neu nahikoa naiz negar egiteko, ama, eta bakarrik joango naiz».
|
|
2018
|
|
|
Lehenbailehen azalduko dut, beraz, eta ahalik eta modu laburrenean. Ez dadila jirabiraka hasi, behar direnak
|
ez
ezik behar ez diren asko esanez. Paradoxa bat dabilkit buruan.
|
|
|
Gezurra badirudi ere, 2017an, hau da, hil eta 80 urte geroago, Nafarroako Gobernuak Nafarroako Urrezko Domina emateko eta aitorpena egiteko izendatu zuelarik, horren aurka oldartu ziren bortizki euskararen eta Euskal Herriaren arerioak eta enparauak. Del Burgok, Irigoienek eta Diario de Navarra egunkariak
|
ez
ezik, Nafarroako Parlamentuak berak ere. UPN, PP, PSN eta I E alderdien botoekin, saria ez emateko eskaria egin zuen; Alli, Zabaleta eta euskaltzale eta abertzale gehienak ordea, saria ematearen alde agertu ziren.
|
|
|
Arrazionalista batzuek eta zientzia alorreko jende askok duen xalotasuna du. Ibonek literatur sena izugarria zeukan, eta Poemagintzan
|
ez
ezik, bere prosa bakanean ere ageri da sen hori. Ikusi zuen, ordea, literaturan jardutea ez zela errentagarria, eta ez zuen bide horretatik jo.
|
|
|
Eta joko mordo bat. Ekhik, osaba
|
ez
ezik, izeba ere ba omen dauka, bisitan joaten zaion bakoitzean dinosauro berri bat ekartzen diona. T Rexa erakutsi zidan lehengoan, eta Velociraptorra.
|
|
|
Izan ere, behin baino gehiagotan aitortu izan zigun txikitatik irakurzale amorratua izan zela eta Iruñeko Seminarioan ikasketak egin zituenean Espainiako idazle klasikoak goitik behera irakurtzeari eman ziola. Ez hori bakarrik, urte haietako bere ikaskideren bati entzun izan diogu idazteko ere zaletasun handia zuela Jose Marik, baina gerra ondoko garai eta gune hartan euskaraz irakurtzeko
|
ez
ezik idazteko ere giro eta motibazio askirik ez izaki nonbait, eta gaztelaniazko testuetan murgildu zen, bai prosan, bai poesian. Gainera, bere ikaskideei deigarria egiten omen zitzaien gaztelaniaz zenbaitetan erabiltzen zuen idazkera hanpatuxea.
|
|
|
Euskarazko gutunetan «Kanpion» sinatu ohi zuen. Bilkura akademikoetan
|
ez
ezik, bestelako ekitaldi sozial jendetsuetan ere parte hartu ohi zuten euskaltzainek, gaur egun euskal eskolen alde, euskal komunikabideen alde, euskal literaturaren alde eta abar egiten diren ekitaldietan bezala (horrelakoak ziren, adibidez, orduko euskal jaiak). Gutun honetan Campionek 1921eko euskal jaietara joateko ezina adierazten du, osasun arazoak direla eta.
|