|
2023
|
|
|
Konstituzioaren 1, 14 eta 31 artikuluetan
|
ez
ezik, berdintasun printzipioa 139.1 artikuluan ere aipatzen da. Horren arabera, espainiar guztiek eskubide eta betebehar berberak izan behar dituzte Estatuko lurraldeko edozein tokitan.
|
|
|
Lege horien izaera juridikoari dagokionez, ituna zein hitzarmena lege arruntak
|
ez
ezik, itundutako legeak ere badira, hots, lege horiek aldatzeko, prozedura berezia behar da. Ildo bertsutik, alderdi guztien adostasuna behar beharrezkoa da Ituna edo Hitzarmena eraldatzeko, hau da, alderdietarik batek ezin ditu bere kabuz legeok aldarazi.
|
|
|
Egun, ordea, beste ikusmolde batetik begiratzen diogu tributuari eta, dagoeneko, zerga egitatea ez da tributuaren ardatza. Izan ere, zerga egitateaz aparte izaera ekonomikoko betebeharrak sor daitezke, eta, ikuspuntu berriaren ariora, tributuaren barne eskubideak
|
ez
ezik, eginbeharrak eta ahalmenak ere sartzen dira. Azken urteotan, bada, tributuaren ordainketa aurreratzeko tresna berriak sortu dira, atxikipenak eta zatikako ordainketak batik bat, eta, horren ondorioz, zerga egitatea ez da tributuaren egituraren ardatza.
|
|
|
Azken finean, zerga egitatea gauzatzen duen pertsona da zergaduna. Horregatik, pertsona hori Ogasun publikoarekin lotuta agertzen da, eta, tributu betebeharrak ordaindu
|
ez
ezik, pertsona horrek prestazio erantsiak ere bete behar ditu.
|
|
|
Bigarren bidea, borondatezkoa, berraztertze errekurtsoa da eta, azken buruan, erreklamazio ekonomiko administratiboa dugu. Hirugarren bide hori Finantza zuzenbidearen berezitasuna
|
ez
ezik, administrazio egintzak berrikusteko biderik erabiliena ere bada; horren bitartez administrazio bidea agortzen da eta Administrazioarekiko auzi jurisdikziora jotzeko bidea zabaltzen du. Errekurtso horiek aztertzeko, aintzat hartuko ditugu hiru Lurralde Historikoetan aplikatzen diren arautegiak soilik, alderdi askotan lurralde erkidean xedatutakoaren berdina izan arren.
|
|
|
81 Errekurtsoak tributu zor osoa ukitu ezean, etetea aurkaratutako zatiari soilik dagokio. Tributu betebehar lotuen kasuan, errekurtsoaren edo erreklamazioaren objektu den administrazio egintzak betebeharpekoak ordaindu beharreko tributu zorra ekarri badu eta era berean betebeharpeko beraren mesedetan itzulketa bat eragin badu, orduan eteteak, zorra
|
ez
ezik, itzulketa bueltatzea ere bermatu lituzke. beste berme batzuk ematen badira aldez aurretik, edota bermeen erabateko edo zatikako dispentsaren bidez egintza betearazteak kalte konponezin edo konpongaitzak ekartzen badizkio errekurtsogileari ala oker materiala, aritmetikoa edo egitezko okerra barneratzen duen egintza aurkaratuz gero.
|
|
|
interpretazioaren autua. Halaber, interpretazio hutsa
|
ez
ezik, horrekin loturiko arazo esanguratsuak ekarriko ditugu hizpidera: analogia, lege iruzurra eta simulazioa.
|
|
|
Arazo horrek tributu sistema baten egitura bera baldintza dezake; oinarriak zehazteko sistema bat edo bestea aukeratzeak badu bere garrantzia, arauketa horren bidez tributu sistema edo zerga egitateak desitxuratu daitezkeelako (batez ere, zenbatespen objektiboarekin). Zerga egitate zein zerga oinarriaren arauzko definizioan
|
ez
ezik, zerga oinarria zehazteko metodoetan ere aplikatu behar da ekonomia ahalbidearen printzipioa; horrela bakarrik lor daiteke tributuen osagaien definizioa eta benetan kargatzen diren zenbatekoak bat etortzea.
|
|
|
Hori dela bide, segurtasun juridikoa eta subjektu pasiboaren defentsarako aukerak babesteko, prozedura berme batzuk ezarri dira. TFAOen 153 artikuluaren arabera (eta TLOren 158.1 artikuluaren arabera), zerga oinarriak zehazteko zeharkako zenbatespena aplika daitekeenetan, tributuen Ikuskaritzak, subjektu pasiboaren tributu egoera erregularizatzeko ireki diren aktak
|
ez
ezik, ziodun txostena ere aurkeztu behar du honako hauek adieraziz: a) zeharkako zenbatespen araubidea aplikatzearen arrazoia; b) ikuskatu den subjektu pasiboak eraman behar dituen erregistro eta kontabilitatearen egoera; c) oinarriak eta etekinak zehazteko aukeratu diren bideen zergatia; eta d) aurreko datuak aintzat harturik, egin diren kalkulu eta zenbatespenak.
|
|
|
Diruz
|
ez
ezik, efektu tinbredunekin ere ordain daitezke tributu zorrak, baldin eta legeak tributua ordaintzeko bide hori bakarrik ezarri duenean. Efektu tinbreduntzat har daitezke ondokoak:
|
|
|
Diru sarreren aldetik, zerga bilketaren aldetik
|
ez
ezik, diputazioek bazuten gastuen gaineko autonomia ere: diputazioek euren funtzionarioak izendatzen zituzten, udalen sarrerak eta gastuak kontrolatzen zituzten, errepide sare zabala kudeatzen zuten, euren polizia zeukaten, bekak ematen zituzten, etab... eta hori guztia Estatuaren kontrolik gabe.
|
|
|
Guztiok dakigunez, tributu legeek egoera zehatz batzuk arautzen dituzte eta egoera horietan dagoen herritarrak diru kopurua ordaindu behar dio Estatuari (edo beste erakunde publiko bati), tributu gisa. Aldi berean, zergadunei euren prestazioa betetzeko beharra ezarri
|
ez
ezik, arau horiek forma izaerako eginbeharrak ere xedatzen dituzte, hala nola, aitorpenak aurkezteko eginbeharra, informazioa ematekoa, ikuskapenak jasan beharrekoa eta abar. Eginbehar horiek administratuaren egoera juridiko pasiboa osatzen dute.
|
|
|
Tributuen arloko lege erreserbaren printzipioaren arabera, ezin ahatz daiteke, autonomia erkidegoetako parlamentuek lege lerruneko xedapenak eman ditzaketela. Autonomia erkidegoek tributuak sortzeko ahalmen hori mugatuta dago, Konstituzioak
|
ez
ezik, Estatuko lege arruntek eta organikoek mugatzen dutelako, jarraian ikusiko dugun moduan. Ekonomia Itunean gertatu bezala, AEFLOn Estatuaren eta autonomia erkidegoen arteko harreman ekonomiko finantzarioak arautuko dira, bai eta tributuei buruzkoak ere.
|
|
|
Enpleguaren zerbitzu publikoak agiri hori luzatu eta horren berri emango dio langilearen enpresaburuari
|
ez
ezik, Laneko eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetzari ere, konturatzen denean gehieneko denbora mugak gainditu direla.
|
|
|
Jubilazio partziala lortu duen langilearen lan kontratua lanaldi partzialeko kontratua da. Beraz, kontratu horretan jaso behar dira, halako kontratuek dituzten osagaiak
|
ez
ezik, langileak jubilazioa hartu aurretik zuen lanaldia, eta lanaldi hori murriztu ostean duena ere.
|
|
|
Aparteko orduaren gutxieneko balioa da ordu arruntarena, oinarrizko alokairuari dagokionez
|
ez
ezik, alokairu egiturara bildu beharreko osagarri guztiei dagokienez ere [ikusi 2007ko otsailaren 21eko (33/ 2006 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Jazarpen morala enpresaren mende dagoen enplegatu bati egozten bazaio eta ez zuzenean enplegatzaileari, jurisdikzioaren lan arloan demanda jarri behar da enplegatzailearen aurka
|
ez
ezik, jazartzailearen aurka ere [ikusi 2008ko urtarrilaren 30eko (2543/ 2006 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Kautela horiek guztiak justifikatzen dira, aldi baterako laneko enpresa itxurazko enpresa ez dela bermatzeko
|
ez
ezik (izaera hori izango luke lan eskua trafikatzen duen enpresak), aldi baterako laneko enpresek hiruko harremanak sortzen dituztelako ere, hurrengoak lotuz: (1) aldi baterako laneko enpresa eta horren zerbitzuak baliatzen dituen enpresa erabiltzailea edo bezeroa; (2) aldi baterako laneko enpresa eta lagatako langilea; eta (3) enpresa erabiltzailea edo bezeroa eta lagatako langilea.
|
|
|
Hain zuzen ere, horrek bereizten ditu geldiarazpenak eteteengandik, azken horien kasuan langileak
|
ez
ezik, enpresaburuak ere bete gabe uzten baititu bere betebeharrak.
|
|
|
O Bonus delakoak: izaera mistoko hartukizunak dira, kontuan hartzen dituztenak enpresa jardueraren emaitzak
|
ez
ezik, langile bakoitzaren gaineko balorazioa edo langile horrek lan jarduera zein taldetan gauzatu eta talde horren gaineko balorazioa ere.
|
|
|
Horregatik, jarraian, LELTBren 4 eta 5 artikuluetan jasotako eskubide eta eginbehar batzuk aipatuko dira. Halaber, bertan jasotakoak
|
ez
ezik, beste batzuk ere aztertuko dira, eta honako hauek bazterrean utziko dira, hain zuzen ere, lan harreman kolektiboei buruzkoak eta lan gatazkei buruzkoak izateagatik: askatasunez sindikatuko kide egiteko eskubidea; negoziazio kolektiborako eskubidea; gatazka kolektiboko neurriak hartzeko eskubidea; greba eskubidea; bilerak egiteko eskubidea; enpresan informazioa izateko, kontsultak egiteko eta parte hartzeko eskubidea.
|
|
|
Azken finean, zuzenbideak kontratu mota berezi bat sortzearen aldeko apustua egin du (lan kontratua). Langilearen eta enpresaburuaren harremanetan dauden ondare izaerako inguruabarrak
|
ez
ezik, harreman horietan dauden inguruabar juridiko pertsonalak ere kontuan hartzen dira. Horrela, lan kontratua egitean, langileak ez du bere gain hartzen" gauza zehatza emateko betebeharra" (KZren 1445 artikulua).
|
|
|
Halako beken arazoa da eskaintzen duten prestakuntzak edo ikaskuntzak, bekaren xede nagusi bezala, berarekin dakarrela nolabaiteko jarduera gauzatu beharra, alokairuko langile batek gauzatu ohi duen jardueraren antzekoa hain zuzen; izan ere, ezin daiteke ikasi, edozein ogibidetako zereginetan jardun gabe. Horrenbestez, sarritan, zaila
|
ez
ezik, gatazkatsua ere bada beka egoera horiek eta lan kontratua bereiztea. Baina hori ezin bihur daiteke eragozpen, halako beken zilegitasuna aitortzeko, betiere, beraien jardueraesparrua gainditzen ez badute, hau da, xede nagusitzat prestakuntza izatea.
|
|
|
1931ko Lan Kontratuaren Legeak 1926ko Lan Kodearen lehenengo Liburua indargabetu zuen, eta lan kontratuaren arauketa zehatza eta perfektua jaso zuen bere 94 artikuluetan eta xedapen gehigarri bakarrean. Halaber, bere aplikazio esparrua nabarmen hedatu zuen, langiletzat hartu baitzituen eskulangileak
|
ez
ezik, etxeko zerbitzuetan lan egiten zutenak eta langile intelektualak ere, besteak beste.
|
|
|
Eragile juridikoak kasu jakin bati aurre egin behar dionean, lan zuzenbidearen ezaugarriak zehaztu behar ditu lehendabizi. Hori berori gertatzen da gatazkako alderdiek dituzten harreman juridikoen izaerak baldintzatzen dituenean aplikatu beharreko mekanismo juridikoak
|
ez
ezik, kontuan hartu beharreko jurisdikzio ordena ere.
|
|
|
Horretarako aintzakotzat hartzen dituen ezaugarrien artean mendekotasuna eta inorentasuna nabarmendu behar dira. Horrela, mendekotasunari dagokionez, frogatutzat jotzen da plataforma bidez ezarri ohi direla" kontrol gailuak, zerbitzu ematearen ondoriozko emaitzaren gainean
|
ez
ezik, zerbitzu emate hori gauzatu ahal izateko jardueraren gainean ere, algoritmoen bidez kudeatuz zerbitzu ematea, banatzaileen inguruan egindako balorazioak eta etengabeko geolokalizazioa". Era berean, frogatutzat jotzen da enpresak zerbitzuak emateko" programa informatiko bat baliatzen duela, zerbitzuak eratxikitzen dituena banatzaile bakoitzaren balorazioaren arabera, erabat baldintzatuz banatzaileek ustez duten askatasuna lan ordutegia aukeratzeko eta eskaerak atzera botatzeko".
|
|
|
Aitzitik, lan izaerako zantzu berritzat jotzen dira, besteak beste, plataforma bidez kontrol gailuak jartzea zerbitzu ematearen ondoriozko emaitzaren gainean
|
ez
ezik, zerbitzu emate hori gauzatu ahal izateko jardueraren gainean ere, enpresa jakin bati erreferentzia egiten dion posta elektroniko baten helbidea, betiere, langileak darabilen web mailaren programa informatikoa enpresa horretan sortu bada [2001eko martxoaren 16ko (2158/ 2000 errek. zk.) Asturiaseko ANE, 4 Salakoa]; une oro langilea kontrolatzea ahalbidetzen duen on line konexioa edo konexio t...
|
|
|
Bestalde, gremioa gain behera etorri zen erakunde moduan, maisuen jarrera erradikalaren ondorioz. Euren interesak defendatzeagatik tematuta eta itsututa, kalte egin zieten ofizialei eta ikastunei
|
ez
ezik, kontsumitzaileei eta sistema ekonomikoari ere. Esangura horretan, uko egiten zieten industria iraultzaren ondorioz garatzen hasiak ziren aurrerakuntza teknikoei.
|
|
|
Auzitegi berdinak 193/ 2004 Epaian, 3 oinarri juridikoan, esanahi berdinean adierazten du herritarrek beraien gaitasun ekonomikoarekin gastu publikoaren sustengua eraman behar dutela eta herritarren artean printzipioz zergadunen arteko berdintasuna eskatzeko ahalmena izango dute157 Horren inguruan Atxabal RADAk eta Garcia Rossek azalpena ematen dute: " Konstituzioaren 1, 14 eta 31 Artikuluetan
|
ez
ezik, berdintasun printzipioa 139.1 artikuluan ere aipatzen da. Horren arabera, espainiar guztiek eskubide eta betebehar berberak izan behar dituzte Estatuko lurraldeko edozein tokitan.
|
|
|
Konstituzioak azken manu horretan erreklamatzen dituen legeak ez dira, toki korporazioei dagokienez, jatorriz Estatuari bakarrik dagokion tributu ahala egikaritzeko gaitzen dutenak soilik. Era berean, ‘Tokiko’ gisa kalifikatutako zergak antolatzeko legeak dira —baita modu partzialean ere, udalen autonomiaren merezimenduan—, Konstituzioak hemen legegileari agintzen diolako lurralde erakundeari autonomia eremu bat aitortzea
|
ez
ezik, berak ezartzen duen lege erreserba bermatzea ere (31.3)...". Esangura honetan Duran GarClAri jarraituz, autonomiaren eta lege erreserbaren bateratze hori arindu egiten da, eta azken hori" erreserba erlatibotzat" hartzen du Konstituzio Auzitegiak; izan ere, toki zergak legez ordenatu behar direnean, erreserba horrek murriztu egiten du bere eremua, udalerriei beraien zergak ordenantzaren bidez arautzeko ahalmena ez kentzeko.
|
|
|
"... Oinarrizko Arauak hemen nahi izan du toki korporazioek beraien tributuak ezartzea edo exijitzea, Konstituzioarekin berarekin
|
ez
ezik, legeetan xedatutakoarekin bat egitea ere, eta horrek esan nahi du, orain axola duenari dagokionez, zerga ahal eratorri hori ezin izango dela baliatu ordenamenduaren sektore honetan dagoen lege erreserbaren kaltetan (eta legegilea, horregatik, ezin izango da mugatu, 133.2 azken tartekian, bitartekaritza formal hutsa, zeinaren bidez toki korporazioei ematen baitzaie, inolako aurre zehaztapeni... Konstituzioak azken manu horretan erreklamatzen dituen legeak ez dira, toki korporazioei dagokienez, jatorriz Estatuari bakarrik dagokion tributu ahala egikaritzeko gaitzen dutenak soilik.
|
|
|
Horien adibidea da: " Kontzertu Ekonomikotik ondorioztatzen diren bereizgarritasun ekonomiko finantzarioen argitan, eta Autonomia Estatutuak berak jasotzen duen erregulazioa aintzat hartuz, komenigarria
|
ez
ezik beharrezkoa ere bada tokiko finantzaketaren alorreko zenbait printzipio eta arau jasotzea, betiere espresuki aitortuta EAEko lurralde historikoek beren esparru instituzionaletan eskumen inportanteak dituztela esparru material horretan, baina argi adieraziz eskumenok, aldi berean, Herri Dirubideen Euskal Kontseiluari esleitzen zaion egiteko ezin garrantzitsuagoan uztartu behar direla, bai alo... Gogora dezagun ETELk toki erakundeen gaineko finantza zaintzako eskumenak zehazten dituela eta horien funtzio eta ahalmenak indartzen dituela (toki autonomiaren printzipioaren nagusitasuna egon arren):
|
|
|
" Toki arloko eskumenak erakunde erkideen eta lurralde historikoen artean banatuta daude. Hala ezartzen du EAEEk, 10.4 artikulua aipatu arren, 10 artikulu horretan
|
ez
ezik, estatutuetako beste manu batzuetan ere jasotako gainerako aurreikuspenekin aztertu behar dena, 37 eta 41 artikuluak bereziki. Lurralde Historikoen Legeak lurralde historikoen eskumen esklusiboen zerrenda egiten du, eta horien artean udalerriekin zerikusia duten eskumen batzuk daude (7 a) letra, bereziki 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9 eta 10 zenbakiak)" 637.
|
|
|
" Europako Konstituzioak tokiko autonomia eta finantza zaintza bateratzen ditu, eta Estatuko oinarrizko legeriak osatu behar du. Ildo horretan, finantza zaintza arautzen duen arau sarea konstituzio aginduekin
|
ez
ezik, autonomia estatutuekin, hala badagokio, eta legeria espezifikoarekin ere osatzen da" 439.
|
|
|
Beraz, TAOLren 65 artikuluak zehazten duen auzibidean aurkaratzea
|
ez
ezik, TAOLren 66 eta 67 artikuluek esandakoa ere esparru honetan aplikatzekoa da. Lehenengoaren arabera, Estatua eta autonomia erkidegoak toki erakunde batek finantzaren esparruan bere eskumenak gainditzen dituela oharatarazten badira, toki erakundeak hartutako erabakia aurkaratzeko aukera izango dute.
|