|
2003
|
|
|
ere, Frantziako. Conseil Constitutionnel? delakoak
|
ez
baldin badu ere horrelakorik oraino, ez ikasi, ez onetsi nahi.
|
|
|
Ez zen hor ez Fénelonik, ez beste apezpikurik, ez aita saindurik, jazar zekiokeenik: Ezen,
|
ez
baldin bazaio Printzeari puntualki obeditzen, ordena publikoa iraulia da; ez da gehiago estatuan batasunik eta beraz, ez lankidetzarik, ez bakerik.
|
|
|
eta besteak Ni ez, ni euskalduna!, artetik sartu zitzaigula Filipe Aranart gure irakasle zuberotarra, jazarriz gogorki Ximun gure lagunari: Jakin ezak, mutil,
|
ez
baldin baduk frantses izan nahi, ez haizela nehoiz apeztuko! Baionako jaun apezpikuak ez baihau onartuko!
|
|
|
Horra zergatik, 1794ko erabakiak gogoratuz eta Napoleonen konkordatuaz baliatuz, III. Errepublikak bere prefetak xaxatu zituen apezak mehatxatzera Flandrian eta Bretainian,
|
ez
baldin bazuten beren katiximetan eta predikuetan frantses soila erabiltzen, herri hizkuntza baztertuz.
|
|
|
Eta bestalde, komisario berak honelako hitzaldia atera zuen: Rhin ibai Gaineko eta Behereko departamenduetan, nork uste duzue, traidoreekin batean, sarrarazi dituela Prusianoak eta Austriarrak gure mugetan barna, gure etsaien hizkuntza mintzo duen basabazterretako herritarra
|
ez
baldin bada. Honek du alabaina sinesten etsai horiek direla haren haurride eta herritar egiazkoak.
|
|
|
Gizaki bakoitza, ordea, deus ez baita sorterri batekoa ez bada eta bere Herri horrek
|
ez
baldin badio doi bat ontasun ekonomiko, sozial eta kultural segurtatzen, alde batetik, eta doi bat ahalbide zibil eta politiko bermatzen, bestetik, munduan zehar lo zeuden Koloniak iratzartzearekin, Kolonizatzaile ohiak behartuak izan ziren amore emaitera eta 1948ko Gizaki eskubideen deklarazioari zihoazkion Gizaldeen eskubide batzuen eratxikitzera.
|
|
|
Denek badakigu engoitik, aspaldian ari dela gizona hizkuntzaren sekretua zilatu beharrez. Mendebaleko filosofiaren historia baizik
|
ez
baldin badugu ere gogoratzen, Indietako eta Ekialde Urruneko aberastasunak bazter utziz, Platonek bere Kratylo rekin ohartarazten digu hitzarmena eta ohitura dutela hizkuntzek oinarri, ez soil soilik natura.
|
|
|
Puntu hori ere nehor gutik uka dezake, zeren hitz batek, berez edo naturalki, adierazpen berezirik
|
ez
baldin badu ere, adierazpen zehatz eta finkoa izaten du gizarteak emanik.
|
|
|
Ez da beraz harritzeko Jesusen ondotik etorri diren fededunek ere
|
ez
baldin badute beti jakin, nork berea duen hizkuntzaren eta besteenak diren hizkuntzen artean edo, bestela errateko, nork bere hizkuntzari lehenik zor dion atxikimenduaren eta aldi berean beste hizkuntza orori utzi behar dion begirunearen artean bide zuzena aurkitzen.
|
|
|
kontzilioari hurbiletik jarraiki ondoan Pierre Eyt teologo gazteak idatzi zuen La Nouvelle Revue Théologique delakoan. Le tournant politique de la théologie? artikulua (1971 XII), adierazteko orain arte, teologiaren alorrean, politika arazoek bazter xoko itsu, mugatu bat baizik
|
ez
baldin bazuten hartzen, hemendik aitzina gai horiek berak teologiaren erdi erdiko lekuan jarri behar zirela eta bihurgune horren ondorioak noizbait ageriko zirela.
|
|
|
Matiasi denak iruditzen zitzaizkion berdinak, Hendrickek eta Egasek zerikusirik ez daukaten arren. Gauza batzuk berdinak iruditzen zaizkigu beti eta ezin ditugu bizitza osoan desberdindu,
|
ez
baldin bagara oso pertsona arduratsuak eta metodo zurrunak aplikatu zaleak, jabalina jaurtitzaileak bezala.
|
|
|
Horregatik, entzuten dudanean ezin zaiola inori aurpegiratu torturapean gaizki jokatu duenik, inor ez dela erantzule halako egoeran egin edo esan duenagatik, niri behintzat erresumin moduko bat sortzen zait, errurik
|
ez
baldin badago ez baita posible meriturik egotea ere eta, hortaz, nola hartu behar dut nik neuri gertatua. Ez ote neukan umiliazioa eta oinazea zertan pairatu?
|
|
2004
|
|
|
Honela ikusten zuen abertzale handi hark euskaren eta Euskal Herriaren arteko harreman hertsia: . Biharko Euskal Herria euskalduntzen ez badugu, Euskal Herriaren hizkuntza, mintzaira, hizkera, bene benetan, beheko mailetatik hasi eta goiko mailetaraino egiten
|
ez
baldin badugu, esan dezakegu hori ez dela Euskal Herria. Horretarako lokarri bat behar dugu.
|
|
|
Besteak beste, Alizia Stürtze behin baino gehiagotan kezkatu du auzi honek. Eta ustea jakitea
|
ez
baldin bada, sar gaitezen ahalik eta barrenen, harra zurean bezala, jakite bide honetan barrena: –Globalizazioaz elkarrizketa, truke intelektuala, ideologikoa, kulturala... ulertzen bada, hori oso aberasgarria da, baita guretzat ere, Chomskyk dioen legez desberdintasuna baita dagoen gauzarik ederrena.
|
|
|
Euskararik gabe ez ote naiteke bada euskaldun elebiduna bezain demokrata izan? Zertarako behar dut nik euskararen nahaste borraste horietan sartu, elebitasunaren eskakizunak maila etikoarekin eta politikoarekin zerikusirik
|
ez
baldin badu. Zenbat ote dira erdaldunen artean pentsakizun horretan funtsaturik kontzientziaren ganbara sosegu ederrean daukatenak?
|
|
|
Horratx, ordea: mindurak mindura, darabilgun euskararen gaitasun mailak geure munduaren berri jasotzeko eta emateko balio
|
ez
baldin badigu, ez du ezer askorik balioko. Zer egin, beraz?
|
|
|
egungo elebitasun eredu historiko eta politiko honen nondik norakoaz ondo jabetu bitartean, ez dut nik itxaropenerako zirrikitu handirik ikusten. Ezagutzen duguna bakarrik maite baldin badugu, hala dio ustekizunen batek, nola maite dezakegu elebitasunaren aberastasuna, 659 zer den eta nola sortu den ere
|
ez
baldin badakigu?
|
|
|
Patziku Perurena are urrunago doa gai honen inguruko epaian: . Ni, euskal dun zuzena
|
ez
baldin banaiz, euskaraz, euskal nortasunaz, behar hainbat ez dakidalako naiz. Ez beste deusengatik.
|
|
|
Eta erabilera esparruen arteko zatiketa hori dela-eta, demagun honako pare hau adibide gisa: hezkuntza esparrua (publikoa neurri ohargarri batean) bezain erabakigarria izan liteke lan munduko (gehienbat pribatua) hizkuntza erabilera, erabakigarriagoa
|
ez
baldin bada.
|
|
|
Hizkuntzen biziraupena eta ekologia gizatalde berezien izateko erabaki ahalmenean baldin badatza, ahalmen horren barruan lurralde propioa izateko eskumena sartuko da ondo bidez. Autodeterminatzeko eskurik
|
ez
baldin badu, eskubidearen eskumena moztu diotelako, lurralde jabetzarik gabeko nazionalitate baten kasua izango da hori.
|
|
|
Beste alde batetik, berriz, aurreko planteamenduan ageri diren arrazoi azalpenak gutxietsi gabe, erabilera eremu formaleko hizkuntzaren eginkizun komunikatiboak ere besteak bezain funtsezkoak direlako iritziari eusten diotenak daude. Ez dute uste, alegia, jarduera komunikatibo ez formaletako erabilera maila behar bezala berma daitekeenik, alde eta aldi berean, funtzio formaletako erabilera maila kementsu erroturik eta hedaturik
|
ez
baldin badago.
|
|
|
hots, hizketajardunaren esparru ez formalak erabilera formalen aurrez aurre jartzeko gure arteko zenbaitek erakusten duen grina ezin gordezko horretara. Hizkuntzaren erabilera sozialak gaurko egungo gizarte sisteman behinolako banaketaren mugarririk
|
ez
baldin badu, zertara datoz dikotomiaren aldeko aldarriak. Eremu formalean mamitu diren esperientzia makalen argitan mintzo zaizkigunak, zergatik uste dute beste aldean dagoela euskararen erabilera bermatuko duen gakoa?
|
|
|
Eremua urritu dioten hizkuntza zapalduko hiztunen kontzientzia nazionala oso gartsua
|
ez
baldin bada, amore emateko txartel guztiak soinean daramatzate hiztun horiek. Ordezkapenaren azken faseetara helduta, hizkuntzaren erabilera arauak suntsituta, hiztun komunitatearen bizkarrezurra pitzatuta, egiteko gaitza dauka ataka horretan bizi den hiztunak.
|
|
|
Hizkuntzen erabilera banakoaren nahimenaz haraindiko jarraibidea izatea ez luke inork zalantzan jarri. Delako inor horrek, jakina, hizkuntza interesen zakuan gorderik dauzkan asmoak ezkutatzen jarraitzeko gogorik
|
ez
baldin badu. Hizkuntzen erabilera arauak egitura soziolinguistikoaren harremanetan txertatuak daudela pentsatzeak lanak ematen dizkio halakoari, eta lanak diodanean, ez naiz ari adimen lanari buruz soilik, gogoeta lan horretarako darabilen galbahe ideologikoaren trabaz baizik.
|
|
|
Erran nahi baita, erdaldunen aldetik nagusi diren jarrera eta jokabideak diren bezalakoak izanda, oro har, ez dagoela modurik hizkuntza erabilerari buruzko jarraibideak aldatzeko. Eta hori gertatzen ez den bitartean, euskararen erabilera trabatua dagoen neurrian, euskara gaitasunik ezin da garatu erdararen pare, eta gauza aski jakina da bigarren hizkuntzarik ez duela erabiliko urliak, lehen hizkuntzan gauzak esateko daukan trebetasunik
|
ez
baldin badauka. Hizkuntza kamustea, herdoiltzea, bizitza kimatzea da izatez.
|
|
|
Etxetik hizkuntza hegemonikoaren jabe den haurrak zer nolako arazoak dauzka hizkuntza minorizatuan eskolatua izateko? Etxeko kultura giroa arras aldrebesa
|
ez
baldin bada behinik behin, halakoak ez luke eskuarki arazo larririk izango, betiere, hori bai, bigarren hizkuntzaren jabetza elebitasun goiztiarraren parametroetan txertatzen bada. Atalase printzipioaren ezpaleko, printzipio honen arabera, bi eletan eskuratu behar da gutxieneko gaitasun maila, ezen gainerakoan elebidun izateak haurraren garapen egokian eragozpenak sor ditzake?
|
|
|
Soziolinguistikaren inguruko informazio hori gurasoen aukera egokia egiteko ezinbesteko baldintza baldin bada, zer esan dezakegu Hezkuntza Sailburuaren kultura soziolinguistikoa Oliverirenaren neurrikoa denean? Hizkuntza ereduen arduradun gorenak soziolinguistikaren oinarrizko jakite gaitasunik
|
ez
baldin badu, nolako euskal eskolaren aurrean dago hezkuntzaren eskutik herri hau berriro ere euskalduna bihurtzeko bideetan dabilena. Ondo pentsatuta, ez al da ulertezina oraindik holako gauzak gertatzea euskalgintzan daramagun urte mordoa eramanda?
|
|
|
Hizkuntza ereduen plangintzak porrot egin baldin badu, Euskararen Erabilera Normalizatzeko Legeak xedatzen duena mamitzeko gai
|
ez
baldin bada, merezi ote du A eredua hobetzen hasteak. Itziar Idiazabalen proposamen honek baditu dozena bat urte, eta ez dakit orain zer pentsatuko lukeen heziketa elebidunaren munduan ondo jantzia dagoen psikolinguistikako irakasle honek.
|
|
|
Ezin bada halakoak, nahita ere, bururik jaso eta duintasunaren deiadarra jaurti. Konparazio baterako, adi adi erreparaturik, nondikakoak ditugu Eneko Oregiren eleon oihartzunak, aipatu berri dugun logika makurrari darizkionak
|
ez
baldin baditugu. Ideologia juridikoaren morrontzak ez ote garamatza, jarrera honetan nabari den bezala, legekeriaren aurrean men egitera?
|
|
|
Euskararen normalkuntzak atarramentu onik ez luke izango, baldin eta hizkuntza horrekiko behar besteko leialtasunik
|
ez
baldin badago. Horra hor aurreneko ohar jakingarria.
|
|
|
Arrazoi hori bera oinarritzat hartuaz, baina itaunari bestelako tankera bat emanda, honako hau aterako zaigu jakin minaren zakutik: litekeena ote da familia esparruko hizkuntza jarraibidea etenik gabe eta behar duen neurriko gaitasun trebeziaz hornitzea, mintzairaren gizartezko estatus corpusak esparru moderno formaletan garapen eta erropen askirik
|
ez
baldin badu. Hizkuntza baten garapen eta egokitzapen maila askia, izan ere, gizarte moderno batean funtsezko diren funtzioen elkarrekiko osaeran baldin badago, eta hori da, bidenabar esanda, gure tesiaren funtsa, zerk berma dezake, diogu, etxe giroko hizkuntza jardunaren nahikotasun maila?
|
|
|
Eta, zehaztapen horiek egin ondoren, hizkuntza politikaren auzian ere ez ote zaigu, noiz edo noiz, antzeko zer edo zer gertatzen? Alegia, hizkuntza politika espliziturik
|
ez
baldin badaukagu harako edo honako erabilera eremuetan zehazturik, ez ote zaio euskaltzale askori burutik zera pasatu: aizu, baina, erabilera eremu formal edo informal hartarako edo horretarako hizkuntza politika jakinik ez baldin badago araututa, zergatik ez dugu euskara erabiltzen euskararen alde gaudenok?
|
|
|
Alegia, hizkuntza politika espliziturik ez baldin badaukagu harako edo honako erabilera eremuetan zehazturik, ez ote zaio euskaltzale askori burutik zera pasatu: aizu, baina, erabilera eremu formal edo informal hartarako edo horretarako hizkuntza politika jakinik
|
ez
baldin badago araututa, zergatik ez dugu euskara erabiltzen euskararen alde gaudenok?
|
|
|
Gaur egun munduan jaun eta jabe den Estatu motaren egituran eta erabidean hizkuntza aniztasunak lekurik
|
ez
baldin badu, nahiz eta Estatu horien agintepeko eremu politikoan hizkuntzak bat baino gehiago izan, hizkuntza politikaren ildoak eta estrategiak aldez aurretik ezagunak ditugu. Azken beltzean, Estatuaren ezpaleko ez diren etnia hizkuntzak tokiz kanpo baitaude espazio politiko horien antolamenduan.
|
|
|
Ez al gaude, proposamen honetan ere, hizkuntza funtzioen sistema guztizko baten aldeko eskakizunaren aurrean? Ikastolak aski
|
ez
baldin badira, pentsatzekoa da zergatik ez diren aski; hau da, hizkuntzaren bizitzan kulturak eta pentsamenduak ez dute onartzen barruti bakarturik, gizarte antolamenduaren barne logikak kultura eta jakintza barruti ororen arteko osagarritasuna duelako baitezpadako baldintza.
|
|
|
Felipe Juaristi: . Baina, adi, hizkuntza batek ez du ezer balio literatura
|
ez
baldin badauka?. Mari Jose Olaziregi:
|
|
2005
|
|
|
Salatzen badu, egiarekin geldituko da. Salatzen
|
ez
baldin badu, lagunekin.
|
|
2006
|
|
|
Eta tortura ezabatzaileari buruz azken gogoeta bat: infernurik
|
ez
baldin badago (infernua ez dela leku bat esan zuen Joan Paulo II.a aita santuak), azken justiziaren itxaropenik ere ez legoke. Eta, nere iritziz, torturatzaileek, eraileek, ezerezean galtzea baino zerbait okerragoa lukete.
|
|
|
|
ez
baldin badu guztiz galdu nahi
|
|
|
Zer esan, bada? Hauek denak ibilbide arrazista nabarmentxoak
|
ez
baldin badira, filosofo ez arrazista baten kezka eta (buruta) penak ere asko ez diruditela, esan genezakeen gutxiena da.
|
|
2007
|
|
|
Bere gorputza piezaz pieza adjektibo ponpoxoekin goratu ez ezik gozatu ere egiten nuen, zertzuk egingo nizkion azalduz eta, ur handitan sartu gabe hala ere, xehetasunetarako ezjakinegia bainintzen ni artean, eta nire esku eta ezpainak beste tresnarik aipatu gabe, hortik aurrerakoetarako lotsaz edo. Hori dena esan eta gero lotsa aipatzea lekuz kanpo
|
ez
baldin badago.
|
|
|
Aristokrata ingeles eta aleman asko da garai honetan Italia eta Greziaren miresle kasik neurrigabea, eta beste hainbeste idazle eta artista asko. Goethe-ren kasu pertsonala ezaguna da, haren hasperen nostalgiko batzuk solas aleman arruntean popularrak bilakatu dira419 Humboldt-ek berak,, zer da zoriontasuna, idatzi dio Goethe-ri Erromatik, jada Hiri Eternala utzi beharra izango duenean?, Italian bizitzea
|
ez
baldin bada?? 420 Hölderlin en Hyperion aipatu ahal izango genuke, edo Schiller-en. Jainko grekoak?: –Mundu eder hori, non zaude?
|
|
2008
|
|
|
Izan gaitezen koherenteak: ideologia abertzalearen argitan herri hau
|
ez
baldin bada izan behar lukeena, hain zaila ote da irizpide horixe bera aplikatzea nork bere buruari. Hain garratza eta eramanezina ote da ba herri alienatu horren ispiluan begiratu eta nork bere burua halakotzat ezagutzea?
|
|
|
Nazio bat hizkuntzaz
|
ez
baldin bada bereizgarri, darabilen hitza beste herri batzuena ere badelako, orduan bere naziotasunaren humusak beste osagarri batzuk izango ditu elikagai. Hitzaurrean esandakoa gogoan, berritu dezagun nazio identitatearen egitura ez dela elementu bakoitzaren araberakoa, elementu horiek dena delako nazio egituran daukaten lekunearen araberakoa baizik.
|
|
|
Nazioak era askotara eratu dira, eta gehienak ez dira oso era demokratikoan eraiki. Nolanahi ere, demokraziak gutxi dezake etnos ik
|
ez
baldin badago. Horixe baita nazio proiektuaren ernamuinean dagoen nazio kemena.
|
|
|
Abertzaletasunaren hizkuntza praxia aipatu digu Garziak. Eta zer da hizkuntza giza eta gizarte praxia bera
|
ez
baldin bada? –Wittgenstein hizkuntza pragmatikaz mintzo da; hau da, hizkuntza praxiari dagokio bete betean?.
|
|
|
Gogora diezaiegun halere, horrek ezer askotarako balioko ez badu ere, euskaraz jardunda bihurtzen dugula euskara Euskal Herriaren nazio hizkuntza. Erdaraz herri euskaldunaren alde egin litekeen guztia eginda ere, deus gutxitarako dela, euskarazko herririk
|
ez
baldin badago eginkizun haren ardatzean kokatua. Euskaraz jardunda bakarrik bihurtzen baita euskara gizarte hizkuntza normaldua, ez erdaraz pentsatuta eta ekinda.
|
|
|
Imazek aipatzen dituen nazio komunitate horiekin halako eta holako partekatu nahi baldin badu Euskal Herriak, hartu eman horien emaitzak aldez aurretik begiz jotzea ez dirudi hain zaila denik: azken funtsean, partekatze politikaren irizpideak orekatuak
|
ez
baldin badira, hots, emandakoaren ordainetan geure euskal identitatea garatzeko laguntzarik jaso ezean, Imazen politika asimilazioaren politika besterik ez da. Ez baitu zehazten partekatzean zer partekatzen duen alde bakoitzak.
|
|
|
Nazionalismoak, demokratikoa izango bada, bere herriaren ezaugarriak, tasunak eta ondarea garatzeko eskubide eta betebeharra dauka, nazio ugaritasunak mundua pluralagoa eta askotarikoagoa egiten duelako. Aldiz, demokratikoa
|
ez
baldin bada, hots, bereaz gain beste nazio bateko nortasun ikurrak ere beretzat hartzen baditu, oker ez banago, euskara nazio espainolaren ondaretzat hartua du zorioneko espainiar Konstituzioak?, orduan, diot, ez gaude beste nazionalismo baten aurrean. Orduan nazionalismo inperialistaren aurrean gaude, beste nazioen izaera nazionala errespetatzen ez duen nazionalismo mota.
|
|
|
euskal nazioa ezin da euskararen izarira murriztu eta mugatu. Haatik, euskal nazioak ez du zentzurik euskalduna
|
ez
baldin bada. Euskara duelako balio gorena abertzaletasunaren egitasmoak; gainerako balio ezaugarriak, gure ustez, ez zaizkio parera iristen.
|
|
|
Irunera edo Hendaiara esate baterako, behin baino gehiagotan jarritako adibidera etorrita. Eta Hendaiakoa etxearen prezio kontuengatik Hegoaldetik joandakoren bat
|
ez
baldin bada, badakizu zein nazio hizkuntzak zedarrituko dion bere bizitzaren mundua. Irungoari ere bai, badakigu zein hizkuntza izango den bere kulturaren zerumuga goitik behera hesituko duena.
|
|
|
Sentimendu eta jarrera horiek ez dira kalterako izango noski, halakoa gutxieneko hizkuntz koherentzian bizi baldin bada. Guztiarekin ere, ordea, ideologia abertzalearen eraginkortasuna zalantzakoa izaten da sarri askotan, baldin eta ideologia hori herri euskaldunaren atakaz jakinaren gainean
|
ez
baldin badago. Aurreko hirukote euskaltzaleak horixe frogatu digu argiro:
|
|
|
Lan honetan bertan dagoeneko eman dugu horren lekukotasun bat behintzat, Usurbil bezalako herri abertzale batean ezker abertzaleko jendearen hizkuntza praxia aztertu dugunean. Orain beste herri bat hartuko dugu, aurrekoa bezain abertzalea, abertzaleagoa
|
ez
baldin bada. Ondarroa dugu begiz jotakoa:
|
|
|
de facto, Euskal Herriaren izenean nazio menderatzailearen hizkuntzan ondutako kultura eta herria sartu nahi digu. Nahi gabeko iruzurra izango da agian gure semantika arazo hori, baina, nolanahi ere, esku artean zer daukagun
|
ez
baldin badakigu, ezin ondo ibili.
|
|
|
Beraz, ezbairik gabe,, bai euskal nazio kulturalari?, aldi berean nazio politikoaren oinarriak jartzeko balio baldin badu;, ez euskal nazio kulturalari? nazio politikoaren eraikuntza asmorik
|
ez
baldin badago tarteko. Halaber,, bai ekintzaile abertzalearen nazio politikoari?, aldi berean euskal nazio kulturalaren eraikuntza barne baldin badago;, ez nazio politikoari?, euskal nazio kulturalaren proiekturik ez baldin badago tarteko.
|
|
|
nazio politikoaren eraikuntza asmorik ez baldin badago tarteko. Halaber,, bai ekintzaile abertzalearen nazio politikoari?, aldi berean euskal nazio kulturalaren eraikuntza barne baldin badago;, ez nazio politikoari?, euskal nazio kulturalaren proiekturik
|
ez
baldin badago tarteko. Batak bestea du berme eta iraupen oinarri; besteak bata du bere izatearen zentzu.
|
|
|
Euskal estatuaren beharra eta premia euskal etnos ean baizik ezin da erne. Euskalduntasunarekiko egarri abertzalerik
|
ez
baldin badago, ez dago zer aserik askatasunaren iturrian. Nolako nazio euskalduna, halako estatu premia.
|
|
|
Lehendakari berriak gure herri nortasunaren ezpalekoak
|
ez
baldin badira, zaharretan ere badago non maiseatua. Oraindik orain, Gipuzkoako Diputazioak Lehendakari zaharraren. Jesus Mari Leizaola?
|
|
|
Banakoa izendatzeko balio
|
ez
baldin badu, balio ote dezake ordea herri baten izaera definitzeko. Garai batean euskalduna izatea ez zen euskara jakite hutsa, zekitenak euskaraz bizi zirelako gehienbat, bizitzaren mundu soziala eta euskarak zedarritzen zien zerumuga hagitz antzekoak zirelako.
|
|
|
Hizkuntzaren eraginindarra zein eskala edo dimentsiotan neurtu behar genuke? Esan nahi baitut, eragin indar hori hiztunen mikro esparruko fenomenoa den ala fenomeno sozial eta soziologikoa den Nire iritziz, hizkuntzaren gizarte balioa, nazio eragina, ez datza gizabanakoaren jardun bakartuan, jardun horrek gizarte ekintza hegemonikoak taxutzeko balio
|
ez
baldin badu. Hartara, euskararen nazio balioa ez datza euskal hiztunen banakako jardun soilean; jardun diglosikoan edo jardun periferikoan.
|
|
|
Onartua ez ezik aitortua dugu dagoeneko, eta berriz ere ez daukagu zertan ezkutaturik: hots, identitate etnikoak lurralde baldintzarik behar
|
ez
baldin badu ere ezinbestez, nekez egituratu liteke nazio identitaterik lurraldearen euskarririk gabe. Badira salbuespenak, judu herriarenak eta, mendez mende atzerrietan barrena diasporan barreiaturik, eta hala ere nazio kontzientziaren jabe izandakoak.
|
|
|
Hasteko, Leteren irizpideetan, abertzaletasunaren zentzua bera dago auzipean jarrita: ni zergatik naiz abertzalea, aberriaren hizkuntzan eta kulturan bizitzeko
|
ez
baldin bada?, munduan euskaldun izateko gisan bizi nahi ez baldin badut?, munduko herri berezi baten oinordeko izan nahi ez baldin badut?, neure herriaren iragan historikoaren identitate linguistikoan eta kulturalean hornitu nahi ez baldin badut neure nortasuna. Zertarako balio dit niri egitura politikoen eta juridikoen jokoak, aldez aurretik galdera horien erantzuna egokia ez izatekotan?
|
|
|
Hasteko, Leteren irizpideetan, abertzaletasunaren zentzua bera dago auzipean jarrita: ni zergatik naiz abertzalea, aberriaren hizkuntzan eta kulturan bizitzeko ez baldin bada?, munduan euskaldun izateko gisan bizi nahi
|
ez
baldin badut?, munduko herri berezi baten oinordeko izan nahi ez baldin badut?, neure herriaren iragan historikoaren identitate linguistikoan eta kulturalean hornitu nahi ez baldin badut neure nortasuna. Zertarako balio dit niri egitura politikoen eta juridikoen jokoak, aldez aurretik galdera horien erantzuna egokia ez izatekotan?
|
|
|
Hasteko, Leteren irizpideetan, abertzaletasunaren zentzua bera dago auzipean jarrita: ni zergatik naiz abertzalea, aberriaren hizkuntzan eta kulturan bizitzeko ez baldin bada?, munduan euskaldun izateko gisan bizi nahi ez baldin badut?, munduko herri berezi baten oinordeko izan nahi
|
ez
baldin badut?, neure herriaren iragan historikoaren identitate linguistikoan eta kulturalean hornitu nahi ez baldin badut neure nortasuna. Zertarako balio dit niri egitura politikoen eta juridikoen jokoak, aldez aurretik galdera horien erantzuna egokia ez izatekotan?
|
|
|
Hasteko, Leteren irizpideetan, abertzaletasunaren zentzua bera dago auzipean jarrita: ni zergatik naiz abertzalea, aberriaren hizkuntzan eta kulturan bizitzeko ez baldin bada?, munduan euskaldun izateko gisan bizi nahi ez baldin badut?, munduko herri berezi baten oinordeko izan nahi ez baldin badut?, neure herriaren iragan historikoaren identitate linguistikoan eta kulturalean hornitu nahi
|
ez
baldin badut neure nortasuna. Zertarako balio dit niri egitura politikoen eta juridikoen jokoak, aldez aurretik galdera horien erantzuna egokia ez izatekotan?
|
|
|
zertarako behar du euskal herritarrak bere nazioaren askatasuna, askatasun horrek euskaldun izateko askatasunik bermatzen ez badio? Zertan datza izan ere askatasunaren zer hori, herri honetan aske izatea euskaldun izatea
|
ez
baldin bada. Eugenio Etxebesteren ondoko hitzon mezua uste dut gure galderen zentzu bertsukoa dela:
|
|
|
Azti hitzak azti lanean, herritar oro euskaldun bihurtzeraino. Ederki gabiltza, alajaina, euskal informazioaren eta kulturaren etxean bertan identitate kontzeptuak eta kategoria juridikoak bereizteko gauza
|
ez
baldin bagara.
|
|
|
Horixe dago abertzale askoren eta askoren buruan: elkarrekikoak ulertzeko eta komunikatzeko besterik
|
ez
baldin bada hizkuntza, zertarako horrenbeste komeria. Zer axola dio espainieraz edo euskaraz bizi, bizi denak zerikusi gutxi baldin badauka hitzaren nolakotasunarekin?
|
|
|
Nolabait esate aldera, gauza bat ezin da aldi berean izan eta ez izan. Baldin bada, bada;
|
ez
baldin bada, ez da.
|
|
|
Egin dezagun sintesi moduko bat Linazisororen jarrera laburtzeko: geure bizitza euskaraz eratzen ez badugu, espainolak edo frantsesak izango gara; haatik, euskararen herririk ez dugu berrantolatuko euskara besterik
|
ez
baldin bada gure izateko moduaren kezka eta zioa. Galdu duguna euskara izan da, bai, euskaraz egindako bizitzaren tankera, eta galera ordezkapen horretan den dena galdu dugu:
|
|
|
euskara galtzean gure herriaren kultura, historia eta lurraldea ere galdu baititugu. Orain, ordea, aurreko logikaren zentzu berean, galduak berreskuratzeko ahalegin honetan, ez dugu ezer askorik berreraikiko euskara bere berezko testuinguru kultural eta nazionalean geureganatzen
|
ez
baldin badugu.
|
|
|
Azkargortaren arrazoimenak badu bere barne logika: euskara askapen politikaren barruan txertatua
|
ez
baldin badugu, oker gabiltza. Barne logika horretan nola sartu ordea hala holako politika egiten duten hainbat euskaltzale?
|
|
|
Neurriz gaineko garrantzia ematen omen diogu euskaltzaleok subjektuaren izaera linguistikoari. Dena delakoaren jokabide linguistikoak tematuta bizi gaitu, euskarazkoa
|
ez
baldin bada hutsune larriren bat topatzen diogulako edo. Hala, ekintzailearen hizkuntza hil edo biziko kontua da gure ustez, ekintzaren balioa bera, neurri handi batean, erabili duen hitz nazionalaren arabera ezaugarritzen dugulako.
|
|
|
Horregatik, hedabideetan euskaraz nahiz erdaraz isurtzen diren juzguazalpen batzuk, oka eragitekoak dira eta ez dago irratia edo telebista itzali beste biderik. Abertzaleen Euskal Herri horretan ez dagoelako herri euskaldunaren erreferentziarik, euskara gaitzat hartuta edo ari
|
ez
baldin badira bederen. Orduan, mintzoaren gaia euskara dutelako edo, herri euskaldunaz oroitzen dira, euskaldun izatearen bazterkeriak salatzeko.
|
|
|
Zer gertatzen da estaturik gabeko nazio bateko herritarra baldin bazara, eta zure naziotasuna zure estatuaren herritartasunarekin bat
|
ez
baldin badator. Egin dezagun kontu, zu edo ni euskaldunak garela, zure eta nire naziotasuna euskalduna dela, baina, aldi berean, zure eta nire herritartasuna ez dela euskal estatuari dagokiona, hauxe da egungo gure egoera, zoritxarrez?, Espainiakoari edo Frantziakoari gadokiona baizik.
|
|
|
egindako kulturgintza ere euskalduna omen dugu. Honek aterako dizkigu babak eltzetik, nork aterarik
|
ez
baldin bageneukan.
|
|
2009
|
|
|
Eta berdin, Estatuarekin egin behar izaten diren zinak (ministroek, soldaduek, funtzionarioek), garaipenen ospaketa erritualak, banderaren gurrak, etab. Edo nola den erlijiosoa eskoletan gurutzea jartzea, eta beraz hautazkoa, eta udaletan erregearen irudia eta bandera espainola jarri behar izatea ez omen den erlijiosoa, baina nahitaezkoa. Edo nola ez dagoen irainaren deliturik Jainkoaren edo Jesukristo edo Mahomarenganako, baina banderaren edo erregearen irainarena bai, eta nola izan litekeen monarka erreinatzailearen argazki soila erretzea kartzelako penitentziarekin zigortzerainoko okerra,
|
ez
baldin bada hori sakrilegioa izateagatik, sinbolo sakratu baten laidoa alegia (ez dago zigorrik sinbolo ez sakratuen erretzeagatik, hala nola sinbolo matematikoak, edo euskal ikurrina). Antzinatean prokreazioaren kultu erlijioso mitologikoa zen zezen eta behiarena aldare goian; eta beste zeren kultua da gaur errege eta erreginena tronu altuan, oinordetza biologiko abere hutsezkoarena baino?
|
|
|
(Polemiketan, badirudi gauza bat ahazten dela: fededunak deus garrantzizkorik
|
ez
baldin badauka fedegabeak ez daukana, eta viceversa, bion arteko diferentzia ezin da begien bistan halako polemika biziak merezitzeko adinakoa izan; diferentziak nonbait, ikusezinagoan, bilatu dira).
|
|
|
Haren bizitzako kronologia ilun dago; berrogeita hamar urte inguruko hil da apika, etc. Ez dakigu, mito huts hutsean ala historia errealean mugitzen ari garen. Itxura guztiz Jesukristoren istorioa mito bat da; eta
|
ez
baldin bada ere, handik jalgitako erlijioa ez da mitoa besterik: –el número de dioses encarnados parecidos a él es grande?
|
|
|
Horregatik Voltaire bera, erlijio katoliko infamearen kritiko sarkastikoa da bere palazioko lagunartean; baina Ferneyko etxaldeko auzoetan bere laborariak deboto debotoak izan daitezen oso begiratzen du. Izan ere, gizarte zibilizatu batek, Jainkoaren beldur eta Jainkozale
|
ez
baldin bada,, dena libre izango da?, eta ez ei du gutizia eta grinen kontrolik eta moralik ezagutuko, eta luzarora ezin izango omen du zutik iraun (hala erroiztu bide zen Erroma). –Il est donc absolument nécessaire pour les princes et pour les peuples, que l, idée d, un Être suprême, créateur, gouverneur, rémunérateur et vengeur, soit profondément gravée dans les esprits?
|
|
|
Nahiz eta kaxa barruan zer eramaten zuten ez jakin. Batez ere,
|
ez
baldin bazekiten. Erokeria al zen hori pentsatzea?
|
|
|
Regina enea berrogeialdian dagoen itsasontzia da, zuek ere, familiako edonor, kutsatuta egon baitzaitezkete, ikusiko ditugu analisien behin betiko emaitzak. Eta orain
|
ez
baldin bazaudete, argi ibili, aurrerago egon baitzaitezkete, infekzioguneari etxean eustekotan. Eta infekziogunea, une honetan, Gabino da?
|
|
|
Domingok buruan behar zuen hontzaren irudia? edo,
|
ez
baldin bazuen, orduantxe etorri zitzaion, Domingok kosta ahala kosta eskuratu nahi baitzuen festa hartan berari zegokiòn protagonismo zatia, osaba Ismaelen lehoiek, tigreek eta jirafek eragozten ziotena: esan nahi baita Domingori iritsi zitzaiola ordua, hontza gauaren erresumara igortzekoa; eta orduan honela mintzatu zen:
|
|
|
Edonola ere, zenbaitetan gezurra traizionatu eta egia lehenbailehen aitortzea komeni den bezalaxe, beste zenbaitetan, esan duzun egia
|
ez
baldin bada komenigarri gertatzen, albait lasterren gezurtatu beharra dago.
|
|
|
Domingok buruan behar zuen hontzaren irudia... edo,
|
ez
baldin bazuen, orduantxe etorri zitzaion, Domingok kosta ahala kosta eskuratu nahi baitzuen festa hartan berari zegokiòn protagonismo zatia, osaba Ismaelen lehoiek, tigreek eta jirafek eragozten ziotena: esan nahi baita Domingori iritsi zitzaiola ordua, hontza gauaren erresumara igortzekoa; eta orduan honela mintzatu zen:
|
|
|
Regina enea berrogeialdian dagoen itsasontzia da, zuek ere, familiako edonor, kutsatuta egon baitzaitezkete, ikusiko ditugu analisien behin betiko emaitzak. Eta orain
|
ez
baldin bazaudete, argi ibili, aurrerago egon baitzaitezkete, infekzioguneari etxean eustekotan. Eta infekziogunea, une honetan, Gabino da...
|
|
2010
|
|
|
–Auzi honekin bukatu beharra zegok?. Beraz, eskribauaren ordezkoak
|
ez
baldin badauka lagunen gosariren bat hori galaraziko dionik, exekuzioa minututan kalkulatzen dute, idazten dute, garbira pasatzen dute, igortzen dute, eta biharamunean bertan goizetik entzun daitezke Grève plazan arotzaren zulaketak eta bidegurutzeetan ozen garrasika oihulari marrantatuak.
|
|
|
Eta prozesu hori gero beste indar politikoei ireki litzaiekeela. Batasunari eta alderdi sozialistari, biko bilerak genituen garaian, argi esan genien guk ez genuela adostuko ezer, ez batarekin ez bestearekin,
|
ez
baldin bazen hiruren arteko prozesu batean. Planteamendu hori 2004tik egin genuen guk.
|
|
|
–Nik uste dut Batasunaren ordezkaritzak zintzo jokatu zuela. Ez dut gorrotorik inorekiko, inondik inora ere, ezta mesfidantzarik ere,
|
ez
baldin bada Anoetako adierazpenean adierazi zutela ezker abertzale osoaren izenean hitz egiten ari zirela, eta azkenean ez zela horrela izan. Hortik aurrera, itxitzat utzi genuen gauza batetik bestera sekulako aldaketa izan bada, horrek esan nahi du pertsonalki fidagarritasuna egon daitekeela, baina noren ordezkaritza duen edo noren izenean hitz egiten duen mesfidantza sortzen duela?.
|
|
|
Demagun guri gertatu zaigula, hasten direla grafitoak garbitzeko unean agertzen? ba, nahiz eta arkeologoa ziur egon ondo egin direla gauzak, grafitoak eta piezak egiazkoak direla,
|
ez
baldin badakizu zer gertatu den, eta aztarnategian bertan ohartu gabe garbitzeko unean idazkunak agertzen hasten baldin badira, alegia, aztarnategiko erregistroak ez baldin badu hori guztia jaso, kito, erregistro hori gabe ezin da aurrera egin.
|
|
|
Demagun guri gertatu zaigula, hasten direla grafitoak garbitzeko unean agertzen? ba, nahiz eta arkeologoa ziur egon ondo egin direla gauzak, grafitoak eta piezak egiazkoak direla, ez baldin badakizu zer gertatu den, eta aztarnategian bertan ohartu gabe garbitzeko unean idazkunak agertzen hasten baldin badira, alegia, aztarnategiko erregistroak
|
ez
baldin badu hori guztia jaso, kito, erregistro hori gabe ezin da aurrera egin.
|
|
|
–Zertarako,
|
ez
baldin bazen ezertxo ere gertatu. Zuk uste duzu nitaz aprobetxatu, edo zerbait egitera bortxatu izan banindu, edo horrelako zerbait gertatu izan balitz, ni ez nintzatekeela gogoratuko?
|
|
2011
|
|
|
Atzo, kafea hartu eta irtetera nindoalarik, esatekotan egon nintzaion artxibozainari arrazoi zuela bere errezeloan, eta lapitzez idatzitako historia horietako bat aurkitu uste nuela neuk ere nire ikerketan. Izan ere, falta den orriaren aurrekoan, eta ondoko beste hiruretan ere, ageri baita Balerdi bat, nik bilatzen nuena
|
ez
baldin bada ere: Balerdi kapitainaren sinadura dator orri horietako heriotza zigorretan, osabarena.
|
|
|
Tolosako askok baino hobeto egiten zian... eta ez zuan ikasten hasi zaharra. Ederkitxo hitz egingo dik honezkero, utzi
|
ez
baldin badio behintzat.
|
|
|
(. Träumen müssen!?) idatzi eta berehala izutu egin zela: Martinov kamarada imajinatu du, zemaiz altxatu eta amets egiteko eskubidea larderiaz ukatuz,
|
ez
baldin bazaio aurretik alderdiko komiteari baimena eskatzen. Gero Kritxevski kamarada imajinatu du Leninek, Martinovena filosofikoki sakonduz, are mehatxariago:
|
|
|
Batek bota zidan: . Eta nola daude hain ondo aktore
|
ez
baldin badira??. Izugarrizko grazia egin zidan, nik uste nuen alderantziz behar zuela!
|
|
|
–eta
|
ez
baldin banaiz?
|
|
|
bezalako esaldi bat jarriko, gutxiago niri, baina egitera behartu nau. Ez zait erantzuteko ezer bururatu, lotsagorritu eta lurrera begiratzea erantzun bat
|
ez
baldin bada behintzat; kosta egiten zait nerabezaroari dagokion lekuan eustea, beharbada horregatik maitemintzen naiz beti ile luzea duten mutilekin, horregatik ez diet inoiz hitz egiten.
|
|
|
–Garenaren identitate kontzientzia sendorik
|
ez
baldin badaukagu, orduan alienazioaren ondorio makurrak azaleratuko zaizkigu: nora eza, zorigaitza, gure errealitatearekiko arroztasuna, beste herri batekoa izateko irrika, gure jatorrizko herriarekiko urruntasuna.
|
|
|
–Zer esan nahi du zehatz mehatz hizkuntza bat arriskupean dagoela esateak? Oro har, komunitate bateko umeek aurrekoengandik hizkuntzaren transmisioa gutxien gutxienez% 30ean bereganatzen
|
ez
baldin badute, hizkuntza horren zoria arriskupekoa dela berretsi behar genuke. Haur gazteen hizkuntza erabilera ez baldin bada maila horretara heltzen, izan ere, horrek esan nahi du gero eta ume eta gaztetxo gehiagok hautatuko duela beste hizkuntza bat, eta, ondorioz, badakigu dinamika soziolinguistiko horrek erreka joko duela ezarian ezarian?
|