|
2001
|
|
|
Orain dela hogei bat urte Zuberoako abertzale zenbaitek gogoan hartu zuten Paristik edo Pauetik gure hizkuntza ren alde zerbait igurikatzea alferrikakoa zela eta euskararen alderat tokiko hautetsien herabea astindu beharra zela. Baikorki jokatu zuten, nahikoa lan eskatu zieten zurezko pankarta politak ezarrita Atharratzeko kantonamenduko herrien
|
euskarazko
izenekin. Ez zen ekintza gaiztoa, zikina, bortitza, bortxatzailea izan, beraz.
|
|
|
Ez zen ekintza gaiztoa, zikina, bortitza, bortxatzailea izan, beraz. Haatik, lehen gauean bertan, Basaburuko herrien
|
euskarazko
izenak zeramatzaten seinale xume haiek suntsituak izan ziren. Balentria txar honen egileak gutxi izango ziren, euren euskal izaerari, batere jakin gabe zergatik, arbuio zioten haietatik taldetxo bat.
|
|
|
Hargatik, herriko hautetsien ahotik ez zen salaketa bakar bat ere aditu eta ia ia errango nuke pozik egon zirela, beraiek egiterat ausartuko ez zirena —euskarazko herri izenak kentzea— pustruska batzuek egin izanaz. Atsekabea pairatu arren, abertzale euskaltzaleek ez zuten amore eman eta frantsesera hutsez zeuden seinaleak
|
euskarazko
izenekin tapatzen hasi ziren, paperak gainetik erantsita. Ekimen hau ere ez zen kaltegarria, papera kentzea besterik ez baitzen pankarta ohiko plantan berrezartzeko.
|
|
|
Gaur egun, berriz, zuberoako udalak biltzen dituen Xibe roaHerri Elkarteak eskaturik,
|
euskarazko
izenen esaera eta idazkera egokientzako laguntza eskatu didate eta pozik eman diet baietza. Hogei urtez egin du bide urak, baina konbentzituta nago gogor egileak, sasi tindatzaileak ez balira izan, oraindik ere, Zuberoako eta oro har Ipar Euskal Herriko bide, karrika eta plazak erdara hutsez izango liratekeela.
|
|
2003
|
|
|
Euskarazko izena nazioarte mailan jende gutik konprenitzen badu ere, hain justu horregatik da interesantea. Azkenean
|
euskarazko
izen hori beste zernahi baino irekiagoa delako, ez baitu erranahi hain definitua gehienentzat, guretzat hala bada ere. Fonetikak ere badu berez balore bat.
|
|
|
horixe da hitz itsusia! Ez du hitz horrek
|
euskarazko
izen baten itxurarik ere. Eta itsusirik ez balu, bere izena baizik!
|
|
|
Mugimendu berriak
|
euskarazko
izena hartu zuen, Hemen eta Munduan, biosagai nabarmentzeko: batetik, euskararen hautaketa, hasieratik ekimenarenjatorria eta nongotasuna adierazteko; eta, bigarrenik, bere jarduera eremua tokizehatz batean izanik, munduaren globalitatean ere jardun nahi duela adierazteko.
|
|
|
Aurelio Arteta EHUko Etika katedradunak, Javier Tajadura EHUko Zuzenbide katedradunak eta Javier Aranaz NUPeko Ekintza Kulturaletarako teknikariak helegitea aurkeztu zuten Erronkari, Zaraitzu eta Longidako hainbat herritako izendapen ofiziala arautzen duen foru dekretuaren aurka. Helegitean argudiatu zuten Burgi, Ezkaroze, Galoze, Garde, Gorza, Itzaltzu, Jaurrieta, Longida, Erronkari, Sartze eta Bidankozeko herrien
|
euskarazko
izen ofizialak ez zirela" ez jatorrizkoak ez tradizionalak", eta ez zituztela Nafarroako euskalkiak errespetatzen. Helegitean aipatzen zen" bortxazko elebitasuna" izeneko kontzeptua.
|
|
2004
|
|
|
Izan ere, Erregistro Zibilaren legeriak begi bistan jartzen du, euskararen alorrean, euskaldunek aspalditik izan duten kezka nabaria, hots,
|
euskarazko
izenak eta abizenak Erregistro Zibilean inskribatzekoa. Ezaguna denez, izen abizenak dira osagairik esanguratsuenak, gizabanakoaren izate eta nortasuna moldatzeko tenorean.
|
|
2005
|
|
|
Landak adierazi duenez," inolako arautegi normatibo legalik ez da ezistitzen non udal mailako entitate administratibo baten izendapena halabeharrez euskaraz eta erderaz izan behar dela aipatzen denik". Presidentzia zinegotziaren hitzetan," ongi baino hobeto" aukeratu daiteke
|
euskarazko
izena edota erderazkoa. " Beraz, inolako xedapen legalik (generikoa, sektoriala, partikularra...) urratzen ari ez garela argi eta garbi geratu dadila", nabarmendu du.
|
|
2006
|
|
|
Hiribilduen izenak kurtsibaz idatzi ditugu, berez, populazio unitate bat hiribildu bilakatzean erregeak izena aldatzen ziolako. Horrela, gaur egungo hirien
|
euskarazko
izenak, populazio gune horiek hiribildu bilakatu aurretik zituzten izenak dira, eta, gaur egun erdaraz erabiltzen ditugun toponimoak, ordea, gune horiek hiribildu bilakatu ostekoak.
|
|
2007
|
|
|
Barrabas belar goxoaren senide dira Rumex generokoak. Landare jende hau dena bilduko duen
|
euskarazko
izen bakar bat aukeratu ezinik jarri dut izen zientifikoa, xurgatu edo murtxatu adierazten duen latineko rumo hitzetik datorrena. Erromatarrek, inondik ere, egarria asetzeko mineta, mingotsa, goxoa, belar gazia edo gazigarratza (Rumex acetosa) murtxakatzen zuten, oxalato garratzak freskagarri egiten baitu.Geure iparrenetik iparraldera jan ere egiten dutela adituagatik geurean ez da ez genero ederra, alapinkua!
|
|
|
Rumex angiocarpus, R. acetosella, R. friesi, R. hydrolapathum, R. patientia, R. tingitanus, R. scutatus, R. amplexicaulis, R. acetosa, R. intermedius, R. crispus, R. conglomeratus, R. sanguineus, R. pulcher, R. obtusifolius, R. bucephalophorus eta Rumex x pratensis behintzat inoiz geure florakotzat jaso izan dira. Dagozkien
|
euskarazko
izenak jasotzerakoan dator zurrunbiloa: aipatutako mineta, mingotsa, goxoa, belar gazia, eta gazigarratzaz gain andere belarra, ahagoa, ahagorria, zioblatxa, ziolatxa, ziorlatz eta ziorlatxa, atxitabla, andragarratza, lapaza eta lapaitza, lapazuala, gazi gaxa, uztaoa, uztao handia, uztao txikia, gazigoxia, laxebelarra, mingarratz txiki eta handi, martxinbedarra, martxingarratza, martxingarra, martxinladarra, pintxagar, ozpin belarra, ozpiñontzi, plantana, txarragitxarra, txingarres, txintxagar, atxitabla, barrengorri, espimendarri, tximingorri, txirritabla, armixola, garramixola...
|
|
|
Agintarien zenbat oihu entzun da salatzeko Bilbo
|
euskarazko
izenarekin duela gutxi eta arau izaeraz Euskaltzaindiak berretsia egiten ari den sarraskia. Bat ere ez.
|
|
|
Zergatik jasan behar ditugu" Bilbao gaua"," Bilbao kultura"," Bilbao dendak"," Bilbao garbi"," Bilbao euskara" izugarri, mingarri, nahasgarri eta ezinezko horiek? Hizkuntza politikan agintea dutenen artean zein alderdikidek esaten dio Bilboko alkateari ez dela zuzena bide seinale guztietatik
|
euskarazko
izena ezabatzeko agindua ematea eta" Bilbao izena ere ondo dago euskaraz" dioen zurrumurru hori gezur borobila dela?
|
|
|
Zeinek egin dio errieta bere herriaren
|
euskarazko
izena" galiziar soinua" hartzen zuelako hedabideen aurrean gaitzetsi eta uko egin zuen zinegotzi, ustez, abertzaleari?
|
|
|
Nafarroako Erdi Aroko dokumentazio aberatsean ageri diren pertsona izen eta euren goitizenak dira maiz aldi hartako hizkuntzaren irudi txiki bat eskaintzen dutenak:
|
euskarazko
izen eta adjektiboak dira funtsean, norbaiten deitura gisa erabiliak. Goitizen modura erabilitako adjektiboen artean aipa daitezke:
|
|
|
Ez dut inon topatu iturri horren
|
euskarazko
izenik.
|
|
2008
|
|
|
Izenak ere badu bere mamia. Amonak lehen alabari Ane Miren jarri zion,
|
euskarazko
izena, Errepublika garaian. Bigarrenaren izena, baina, amaginarrebaren esku utzi zuen.
|
|
|
Abere ala jende, oro kotsa ditzazken gaitz galgarriari
|
euskarazko
izen baten emaitea nahi lukete zonbaitek. Hortarako, hitz berri baten moldatzera lagozke gogotik.
|
|
|
113 1920an Bizkaiko Diputazioak probintziako herrien
|
euskarazko
izenak jakin nahi izan zituen seinale elebidunetan jartzeko asmoz (cf. Bizkaiko Diputazioaren 1920.04.13ko gutuna Azkueri, in ABA EUS 1920).
|
|
|
r,??,, s,, x,, t,??,, ts,, tx,, tz,, y?, zeta. Akademiaren
|
euskarazko
izena eta bertako kideena batzar haietan ebatzi ziren halaber: Euskaltzaindia eta euskaltzain308.
|
|
|
346 1920an Bizkaiko herrien
|
euskarazko
izenak jakin nahi izan zituen Diputazioak seinale elebidunak jartzeko asmoz (cf. Bizkaiko Diputazioaren 1920.04.13ko gutuna Azkueri, in ABAEUS 1920) eta 1921ean Diputazioko bulegoetan leihatila berriak egiten ari zirela baliatuz, «Cobros», «Pagos», «Caja», «Contaduria» eta gisako seinaleak ere jarri nahi izan zituen, euskarazko ordainak Akademiari galdetuz (cf.
|
|
|
Dituzten izenak euskarazkoak dira. Euskal Herrian berrikuntza edo ordezkapen onomastikoa
|
euskarazko
izenak baliatuz egin da gehienbat. Talde arteko bereizketaren logikak eta talde barneko identifikazioaren edo homogenizatzearen logikak, biek ala biek, bultzatu dute, euskalduntze onomastiko hori?.
|
|
2009
|
|
|
Amatxik eta euskara bazekiten, eta nire aitak nahi zuen euskaraz ikas nezan, horregatik, eskola egin eta Kanboko kolegioan, astean oren bat ematen genuen euskaraz. Bertan, hilabeteen
|
euskarazko
izenak, urtaroak, eta antzeko gauzak ikusten genituen, baina ez genuen komunikatzen ikasten. Hala ere, talde on bat egin genuen hor, eta horrela, euskal mundua ezagutu genuen.
|
|
|
Gure lekuko gehienek, inguruko herrietan legez, gazteleraz esaten dituzte hileen izenak. Baina, euretariko askok oraindino ondo gogoan ditu gurasoek hileak izendatzeko erabiltzen zituzten
|
euskarazko
izenak. Batzuek, hala ere, izen bakoitzari zein hile dagokion ez dute garbi jakiten.
|
|
|
Bizkaiko Aldundiaren eskaera aintzat hartu zuen Euskaltzaindiak eta, gainera, Arabako, Gipuzkoako eta Nafarroako Aldundiei nahiz udalei, uri ta auzo bazterretan edo sar bideetan?
|
euskarazko
izenak jartzeko eskatu zieten,. Euskaltzaindiak bereturiko idazkeraz?.
|
|
|
Geroztik, osoko batzar gehien gehienetan izan zuten euskaltzainek exonomastika proposamenez eztabaidatu eta erabaki beharra: ...munduko estatu eta hiriburuak, hizkuntza ofizialak, Espainia Frantzietako eskualdeak, Euskal Herriaren auzo eskualdeetako herri izenak, Espainiako Erresumako autonomia erkidegoak, probintziak eta probintzia hiriburuak, Europako eskualde historiko politiko nagusiak, Europako hiri nagusiak, mundu zabaleko uharteak, santutegiko izenak, Greziako eta Erromako pertsonaia mitologikoak, antzinateko hirien
|
euskarazko
izenak. Onomastika batzordeak Euskara Batuko batzordearen bidez batzarrari proposatutako izendegi ugariak Euskaltzaindiaren arauen artean daude geroztik.
|
|
|
Aldaketa, ilusio eta nahasmendu handiko garaiak egokitu zitzaizkion euskarazko kulturgintzari eta oro har euskarazko prentsari 1970eko hamarkadan. Ikurriña edukitzea bera delitu zen garaietan, Francoren diktadurak
|
euskarazko
izenak jartzea bera ezinezko egiten zuenean, ez partidu politikorik eta ez sindikaturik ez zenean, legezko hiru hitzengatik gobernuak bat espetxera zezakeenean, edo aldizkari bat itxi edo multa gogorrez zigortu, garai trumoitsu haietan kazetaritza egin zuen gure gizonak.
|
|
|
Urte hartako atxilotuen zerrenda Parisko artxibotik bildu ahal izan du Nicole Lougarotek. Zerrenda horretan ikus daitekeenez, kasik denek
|
euskarazko
izenak zituzten. Atxilotuak Louisianara eramatekoak zituzten.
|
|
|
2005az geroztik desagertu egin dira Iruñeko hainbat auzoren
|
euskarazko
izenak hiriko planoetatik. Udalaren erabakia dago aldaketaren atzean, itxuraz.
|
|
|
Rochapea, San Jorge, San Juan... bakarrik ageri dira egun, lehen lagun zituzten Arrotxapea, Sanduzelai eta Donibane gabe. Auzoen
|
euskarazko
izenik gabe, alegia.
|
|
|
Buztintxuri, Azpilagaña, Mendebaldea, Ermitagaña, Aranzadi, Mugazuri eta Iturriapurria dira mapan aurki daitezkeen beste
|
euskarazko
izenak. Euskara hutsean, lekuaren izena hala mantendu delako, eta, beraz, gaztelerazko izenik ez dutenak.
|
|
|
Letra nabarmenez ageri diren izenak baino ez dira horiek, ordea. Gehiago dira
|
euskarazko
izena galdu duten gune, mendi eta muinoak, hain nabarmenak ez diren arren. Santa Luzia (Santa Lucia), San Makai (San Macario), Biritxitu (Berichitos), Ipar eta Hego Etxabakoitz (Echavacoiz norte eta sur), Azella (Acella), Gurutzetxikia (La Cruz Blanca), Ezkaba (Ezcaba)...
|
|
|
Auzoen
|
euskarazko
izenik ez agertzea ez da akats puntual bat, errore bat. Erabaki baten ondorio baizik.
|
|
|
Salaketa horri erantzunez, aste honetan bertan kendu du berriz ere Udalak Kale Nagusiko gaztelera hutseko txartela, haren ordez, berriz
|
euskarazko
izena ere ageri duen bat jartzeko. Hutsunea dago, oraingoz, ordea.
|
|
|
–Aldaketa, ilusio eta nahasmendu handiko garaiak egokitu zitzaizkion euskarazko kulturgintzari eta, oro har, euskarazko prentsari 1970eko hamarkadan?, argudiatu zuen Argia astekariak, Atxagari saria eman zionean. . Ikurrina edukitzea bera delitu zen garaietan, Francoren diktadurak
|
euskarazko
izenak jartzea bera ezinezko egiten zuenean, ez alderdi politikorik eta ez sindikaturik ez zenean, legezko hiru hitzengatik gobernuak bat espetxera zezakeenean, edo aldizkari bat itxi edo multa gogorrez zigortu, garai trumoitsu haietan, kazetaritza egin zuen gure gizonak?.
|
|
|
Euskaltzaindiak orain arte erabaki dituen arauak kontsulta daitezke, besteak beste: " Munduko estatu izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak" (38)," Santutegiko izen ohikoenak" (66)," Latin eta greziar pertsona izen klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia" (76)," Euskal Herria izena" (139)," Antzinateko hirien
|
euskarazko
izenak" (147)," Espainia Frantzietako eskualdeen izenak" (151)," Europako eskualde historiko politiko nagusiak" (154)," Nafarroako udal izendegia" (155).
|
|
2010
|
|
|
EITBko Euskara Sailak 2010eko Zinemaldiko film eta sarien
|
euskarazko
izen zuzenak batu ditu zerrenda honetan, kazetarien esku jartzeko.
|
|
|
Ikurrina bera edukitzea delitu zen. Haurrei
|
euskarazko
izenak jartzea ezinezko egiten zuen erregimenak. Alderdi politikoak legez kanpo zeuden oraindik.
|
|
|
Jantzi, opari, jostailu eta kirol dendetan ebakigarriak banatu dituzte, bezeroei oparitzeko. Horiekin, hainbat jantzien
|
euskarazko
izenak zabaldu nahi dituzte. Halaber, udalerriko saltokietan euskaraz eskatzea eta erostea bultzatu nahi dute," gure konpromisoa euskaraz bizi ahal izateko urratsak ematen segitzea baita", Koldo Iturbe zinegotziak adierazi duenez.
|
|
|
Berorrek lortu zuen herriko elizan bere seme alabentzako euskarazko doktrina ematea, Leon XIII Aita Santuaren sasoitik etorri eta Itsasondon" doktriña berrie" izenez ezaguna zen doktrina herriko apaiza karlista erdaltzaleen gogo eta iritziaren aurka. Baserriz baserri ere ibili izan zen baserritarrek euren seme alabei
|
euskarazko
izenak ipin ziezazkieten ahaleginetan. Juan Iñaki, Gurutz, Andoni, Edurne, Terese, Imanol, Kelmen, Arantza eta Jokin, Sarasola Martinez familiaren seme alaben izenak ere badira gogo euskaltzale horren adibide garbia.
|
|
|
Diru faltsu haien
|
euskarazko
izen bila
|
|
|
Joseph Fagoaga oiartzuarra eta eskribauaren seme Juan Fermin Goizueta testigu zituztela aztertu zuten Elamako tresneria eta burdineria guzia, baina hemen ezin hasi ni zerrenda osoa sartzen. Hara
|
euskarazko
izenak ageri direneko pasarte moxtu batzuk:
|
|
|
Erroldan
|
euskarazko
izena onartu zioten azkenetakoa izan zinen, ezta?
|
|
|
Baina gauzak ez dira berehala egun batetik bestera egiten. Ikusten da erregistroa oraindik lehengo irizpide malguekin zegoela, eta niri eta abuztuan bataiatu zuten haur bati
|
euskarazko
izena eman zitzaigun, erdarazkoaren aurretik. Beste hiru lau bazeuden altxamendua baino lehenagotik.
|
|
|
Beste hiru lau bazeuden altxamendua baino lehenagotik. Ni, orduan,
|
euskarazko
izenarekin gelditu nintzen eta, parentesian, erdarazkoa: " Joseba Mirena (Jose Maria)".
|
|
2011
|
|
|
«Izen horiek euskaraz ea erabili diren ikertzen dugu. Palestinako eta Israelgo leku askoren izenak, adibidez, eliza testuetan agertzen dira», azaldu du Mujikak.Libanoko eta Siriako hiri, mendi eta aintzira nagusien
|
euskarazko
izenak adostu zituzten atzo. Beste zailtasun bat dute herrialde horiek, arabiera transkribatzeko hizkuntza bihurria suertatzen baita.
|
|
|
Jendeari no le suena(
|
euskarazko
izenak)".
|
|
|
Baina, osaba, zer nahi duzu esatea, nik uste Sao Tomen
|
euskarazko
izena erabiltzen hasi zenuketela. Horrek bai duela portugex doinua.
|
|
|
Birjiliok irudikatu zidan tramankulu hura gaztelaniazko, rueca? hitzarekin erlazionatu nuen beti, baina ez nuen inoiz
|
euskarazko
izenik entzun, agian ez nuelako argazkitan baino ikusi. Mojekin hitz egin eta bat lortzen saiatuko nintzela agindu nion, baina zertarako zen jakin beharra nuela, azalpenik eskatzen bazidaten edo.
|
|
|
Erantzuna: Biak
|
euskarazko
izenak dira: Bilbo eta Bilbao.
|
|
|
Oñatin sortu zen, beraz, Comité de estudio de las necesidades universitarias en relación con la cultura vasca. Batzordearen
|
euskarazko
izena gerora jarri zen eta modu desberdinetara idatzita aurkitu dugu: Euskal Kulturarekiko UnibertsitateBeharrizanen Lantaldea edo Euskal Kulturaren Beharrizan Unibertsitarioetarako Lantaldea (aurrerantzean guretzat Beharrizanen Lantaldea).
|
|
|
Baina gaztelaniaz ez bageneki, zer? Irudika genezake erantzuna, beste hizkuntza batean
|
euskarazko
izen bat lagun ulertzen ez dugun azalpen bat ikusiko bagenu. Hor euskarazkoak hartuko luke funtzio denotatiboa, eta bestea, berriz, itsu eta mutu geratuko litzaiguke.
|
|
|
Hortaz,
|
euskarazko
izenak hautatu edo asmatzerakoan ez dira kontuan hartzen sektore bakoitzeko arauak, modak edo praktikak. Ez dira aintzat hartzen eratze kodeak eta onartu eta ez onartuen izenak bereizten dituztenak.
|
|
|
Baina gutxienez, arloari edo sektoreari dagokion esanahia dute. Aurrez aurre ditugu, hala ere, erdaraz pentsatu eta entzuten diren
|
euskarazko
izenak, zer esan nahi duten edo esanahi aldetik enpresa jarduerarekin ondo egokitzen diren aztertu barik hautatu eta erabilitako izenak. Bistan da, kasu horietan euskarak ez du barnerik.
|
|
|
Ikerketa, beraz, zuzen zuzen joan da izenetara eta izendatze praktiketara, honako galdera hauei erantzun guran: enpresa, produktu edo zerbitzu bat merkatura jaulkitzean, zer eginkizun du
|
euskarazko
izen batek, nola sortu izen hura?
|
|
|
nola erabili? zenbat
|
euskarazko
izen dago merkatuan. Eta hori dena xede zabalago batekin:
|
|
|
Ikusten denez, euskara berariaz erabilita duten izenetara mugatu gara. Kontuan hartu ez ditugun askok eta askok
|
euskarazko
izena dute (Murugarren, Elizalde...), baina izen horiek izen propioak diren aldetik erabili dira eta ez, hain zuzen, euskarazkoak direlako. Horrenbestez, euskararen tasak txikiak dira.
|
|
|
Seguruenera sektore edo jarduera mota baino esanguratsuagoa da zein enpresa mota den (handia, txikia, familiarra...) eta zein den enpresaren jardun eremua edo merkatua (lokala, estatala, nazioartekoa...). Batetik ikusi dugu zenbat eta txikiago eta lokalagoa, orduan eta probabilitate handiagoa dagoela
|
euskarazko
izena izateko. Hor jokatzen du euska rak hoberen, hor jokatzen baitu identifikazio kode horrek eraginkorren.
|
|
|
Eta azkenik merkatu lokalak ditugu, hainbat eskalatakoak. da
|
euskarazko
izen gutxi topatuko dugula merkatu globalean. Ez dugu aurkitu, ez dugu ezagutzen merkatu eskala horretan jokatzen duen euskarazko marka izenik.
|
|
|
Hala ere, norberaren habitusak bezainbat, ohiko praktikek mugatzen dute eskumen hori. Dena delakoagatik izena euskaraz jartzea hautatu duenak badu bere inguruan
|
euskarazko
izenak jartzeko praktika «arautu» asko. Gehienetan, erabilera hedatuen indarrez arautuak eta ez gogoeta formal eta aditu baten ondorioz.
|
|
|
Txomin Agirrek 1897an argitara emandako Auñamendiko lorea eleberrian Auñamendi izena Pirinioak adierazteko erabiltzen da eta harrezkeroztik Auñamendi hola ulertzen da gure artean. Hala eta guztiz ere, Ahuñemendi, Auñamendi deizioa Pic d’Anie deritzan mendiaren
|
euskarazko
izena da, ez mendikate osoarena, ez Pirinio guztiena. Honetaz Lopez Mugartzaren lana (2008:
|
|
2012
|
|
|
burdinazko gurpil handi bat, ingurua zurez emana duena. Tramankulu horren
|
euskarazko
izena gindela edo gindatxa da, eta ibaiaren zabalean jarritako arrantzarako sarearen ertzeratzeko betekizuna zuen. Aitzinago arrantza mota horretaz datuak zehatz ematen ditu ginbela dagoen leku horretan bertan jarritako pankartak... erdara hutsean, tamalez.
|
|
|
Partido Nacional eta kitto. Edozelan ere, nire interesa, jakin mina, egonezina,
|
euskarazko
izenari zegozkion. Alderdi Jeltzale horrek ninduen listu jario, ez hainbeste gaztelerazko markak.
|
|
|
Esaera izaterainoko adina zahar bada mizpira (Mespilus germanica) gure kulturan. Ez dut, ordea, bere aldaerak bereizten dituen
|
euskarazko
izenik ezagutzen. Izan, izango dira, baina bidean galduak...
|
|
|
Urtean zehar lau urtaro bereizten badira ere,
|
euskarazko
izenei erreparatuta biren artean dago lehia: uda, alde batetik (udaberri, udalehen, udatse, belartze; uda; udazken, udagoien, larrazken, ihartze), eta negua, bestetik.
|
|
|
Hilen
|
euskarazko
izenei begiratuz gero, multzoka banatzen dira. Batzuk latin jatorria dauke:
|
|
|
Markina Xemein, Leintz Gatzaga? Sailkapenerako, ez dira kontuan hartzen calle, avenida eta maila horretako terminoak(
|
euskarazko
izenetan, arau hori ez da kontuan hartu behar, termino horiek izen nagusiaren atzean jartzen baitira). –
|
|
|
Batetik, bi saiotan, Euskal letren egunsentia Erdi Aroaren amaieran izenburupean, garai horretako kanta epikoen berri emango da eta, besteren artean, Juan Carlos Guerrak, Juan Gorostiagak eta Antonio Zavalak ikertzaileek egindako lanaz hitz egingo da. Bestetik, hamar hitzalditan, euskararen jatorriaz eta bilakaeraz mintzatuko da,
|
euskarazko
izenak berreskuratzeko eta normalizatzeko egindako bidea azalduko da, eta egoitza bisitatzeko aukera emango da.
|
|
|
Euskaraz eta gaztelaniaz 11:00etan. Euskal Herriko herriak eta ibaiak
|
euskarazko
izenak berreskuratzeko lanak. Patxi Galé.
|
|
2013
|
|
|
Eremu guztietara iritsi ziren. Euskarazko hedabideak itxi egin zituzten, kalean euskaraz aritzen zirenei jazarri zieten, haurrei
|
euskarazko
izenak jartzea edo horrela deitzea debekatu zuten, tx eta k erabiltzea galarazi zuten... «Euskara bizitza publikotik desagerrarazteko asmoz emandako aginduen eta hartutako erabakien soka luzeak ez zuen etenik izan urte askoan».
|
|
|
Euskarazko izenen aurkako eginahalak hilerriei ere eragin zien. Gernika Lumoko alkatetzak, adibidez, horrelako gutun bana igorri zien senideen hilarrietan
|
euskarazko
izenen bat zeukaten familia guztiei. Ohartarazi zien legearen arabera ezin zela eduki euskarazko izenik inon, eta, beraz, hilarriak aldatu egin zituztela.
|
|
|
Gernika Lumoko alkatetzak, adibidez, horrelako gutun bana igorri zien senideen hilarrietan euskarazko izenen bat zeukaten familia guztiei. Ohartarazi zien legearen arabera ezin zela eduki
|
euskarazko
izenik inon, eta, beraz, hilarriak aldatu egin zituztela. Euskarazko plakak eta horrelakoak kendu, eta erdarazko izena jartzeko agindu zieten gutun horien bidez herritarrei.
|
|
|
«Galde iezaiozu arren nire lagun Etxepareri, fleur, i ematendioten
|
euskarazko
izena Urepeletik hurbil dauden Eugi etaZilbetin. Seguru aski berak ez du jakingo, baina erraz eskuratuko du bi herri horietako indigenei itaunduta, berak zuzenean edo beste norbaiten bitartez.
|
|
|
Haatik, euskara txukun erabiltzea aldarrikatzen zuen, besteak beste hizkuntza landuz, eta bereziki gerlari buruzko lexikoa edo hiztegia. Erabiltzen zituen eta ekartzen zituen hitz berriak aztertuz ikus daiteke hori, baina bere hitzetan ere aipatu zuen gauzei
|
euskarazko
izena emateko beharra, adibidez «tranchées» hitzari buruz. «Gerla karrikarte» edo «gerla karrika» erabiltzea proposatu zuen.
|
|
|
142 Antzinateko eskualdeen
|
euskarazko
izenak
|
|
|
147 Antzinateko hirien
|
euskarazko
izenak
|
|
|
Eta gure derrotaren protagonista gu ez ginela ohar gintezen baino lehen, koadro bat egin zuen hogeigarren mendeak eman duen artistarik iraultzaileenak. Man Rayk bere filmeari bezala,
|
euskarazko
izena ezarri zion, eta euskaldunok uste izan genuen gutaz ari zela. Man Rayk surrealismoa egin zuen sagarrekin, torlojuekin eta gure hizkuntzarekin.
|
|
2014
|
|
|
Anaia zaharrena Juan Iñaki da, aitona Juan Martin zelako. Gainerako guztiok
|
euskarazko
izenak ditugu. Ama genuen abertzalea, Paula Martinez.
|
|
|
Itsasondon jaioa zen, baina gurasoak Donostiara etorri ziren eta hemen bizi zen, Narrika kalean. Oso abertzalea zen, eta propaganda egiten zuen emakumeek beren umeei
|
euskarazko
izenak jartzeko. Aita, berriz, tipo karlista zen, baina EAJko alkate izan zen Itsasondon gerra aurretik.
|
|
|
Albisteak badu, ordea, bere ifrentzua: Bilbo erdiko azpiegitura kultural nagusienetakoak
|
euskarazko
izena izango du etorkizunean. Hizkuntza paisaia aldatzeaz harago doa izen emate hau, hiriko eraikin nagusien bataioa hiriaren zuntzik sentiberena ukitzera heltzen den esangura sakoneko ekintza baita (horri buruz jardungo dugu aurrerago, 4.1 puntuan).
|
|
|
Egoera horretan izan zen garai bat gerora Euskaltzainditik" nahas mahasarena" esan izan zaiona, normatibizatu gabeko izen forma eta praktikak zabaldu zirena, eta garai horretan neskentzako zein mutilentzako erabili ziren hainbat izen. Areago, garai hartan argitaratutako hiru izendegik Mikel Hoyos, Urtzi Ihitza eta Xarles Bidegainenakespresuki azpimarratu zuten
|
euskarazko
izenen artean badirela batzuk mistoak direnak.
|
|
|
Euskal izendegi modernoa1 apailatzen hasi zirenetik, izenen sexuaren araberako bereizketa egitea eta hartarako irizpideak jartzea izan da behin eta berriz sortu den arazoetako bat. Izan ere, toponimiatik eta hitz arruntetatik abiatuta sortu dira
|
euskarazko
izen berri asko, eta euskarak genero gramatikalik ez duenez, ez da sinplea izen zehatz batek gizonena edo emakumeena izan behar duen erabakitzea. Areago, bereizketa horrek derrigorrezkoa behar duen ebaztea.
|
|
2015
|
|
|
Daukaguna mantendu egin behar da blindatutako kontratuz bada ere"," Zuzen ditzala TSST enpresak eskaintzen duen Lurraldebus zerbitzuko autobusetako euskarazko kartelak"," Euskararen presentzia kaleetan bultzatzea, euskararen aldeko ekintzak bultzatzea eta laguntzea. Euskara beste esparru batzuetara zabaltzea (berrikuntza, teknologia berriak, mugikortasuna)"," jarraipena egin diezaiola Irungo Udalari" eta" interesgarria litzateke bertako kale eta toponimia txikiaren
|
euskarazko
izenen ezagutza zabaltzea, hala nola helbideak emateko eredu estandarra txiki txikitatik ongi erakustea".
|
|
|
Hiztegian landareen atal eta organoen
|
euskarazko
izenak ematen ditu lehenengo Lakoizketak. Gero datoz landareak.
|
|
|
Gero datoz landareak. Landare bakoitzarentzat, lehenik izen zientifikoa, gero gaztelaniazko izen arrunta eta sinonimoak, frantsesezko izen arrunta, euskarazkoa eta sinonimoak,
|
euskarazko
izenen etimologia, eta, azkenik landareari buruzko hainbat ohar. Eta hizkuntza zientifikoarekin ohituta ez dauden nire herrikideek euskarazko izenen esanahia erraz aurki dezaten, izen horien aurkibide alfabetiko bat jarriko da bukaeran.
|
|
|
Landare bakoitzarentzat, lehenik izen zientifikoa, gero gaztelaniazko izen arrunta eta sinonimoak, frantsesezko izen arrunta, euskarazkoa eta sinonimoak, euskarazko izenen etimologia, eta, azkenik landareari buruzko hainbat ohar. Eta hizkuntza zientifikoarekin ohituta ez dauden nire herrikideek
|
euskarazko
izenen esanahia erraz aurki dezaten, izen horien aurkibide alfabetiko bat jarriko da bukaeran.
|
|
|
Lakoizketak dio Bertizaranan, Bortzirietan, Baztanen, Narbarten eta abar landareei ematen zaizkien izenak jasotzen dituela hiztegian. Bestalde, aitortzen du
|
euskarazko
izenen jatorriak argitu nahi izateak bazituela arrisku batzuk. Etimologiek asko izan dezakete arbitrariotik, asko ideal eta alegiazkotik, irudimenaren hegal arinek eramaten utziz gero.
|
|
|
Gazteleraz ari zen Espainiako Barne ministro Jorge Fernandez Diaz, baina los ongietorris esan zuen, krimenari
|
euskarazko
izena jartze aldera. Herrira mugimendua. ETAren garroa?
|
|
|
Bertan, bi irrati aipatu zituen berak: batetik, bietan zaharrena, Radio Adour(, edo
|
euskarazko
izena, Ipar Aldeko Herri Irratia?); bestetik, irrati sortu berria, Gure Irratia. Radio Adour Navarreri buruz berbetan hasteko, Alexandre de la Cerda irrati horretako garai hartako buruaren aipu bat baliatuko dugu; Enbataren Aburu gehigarriaren laugarren zenbakian (1982ko urtarrila) agerturiko aipua, hain justu:
|
|
|
Orain, sistematikoki bildu dira Ekialdeko eta Antzinateko herrien izenak; herri horien
|
euskarazko
izenen tradizio zahar eta berria aztertu da, hainbat erdaratan nola idazten diren jaso da, herri izen horiek euskaraz adierazteko erabiltzen diren irizpideak zehaztu dira, eta, azkenik, zerrenda eleaniztun batean jaso dira. Hori guztia agertzen da argitara eman berri den Euskaltzaindiaren 174 arauan:
|
|
|
Ikerkuntza honen bidez, ekarpen bat egin nahi izan dugu euskarazko fraseologia konputazionalaren arloan. Zehazki,
|
euskarazko
izena+ aditza egiturako UFak corpusetik automatikoki erauzi etaidiomatikotasun mailaren arabera karakterizatzeko lan esperimentala egin dugu.
|
|
|
Lehenak euskarazko lokuzioen azterketa linguistiko xehea egin eta haien tratamendu konputazionalerako oinarriak jartzen ditu. Bigarrenean, berriz,
|
euskarazko
izen+ aditz konbinazioak automatikoki erauzteko eta sailkatzeko sistema bat aurkezten da.
|
|
|
Tomar aireren koadrotxoairekita dagoenez, datuok ikus daitezke:
|
euskarazko
izenak absolutibo marka du; gaztelaniazko ordainaaditz batez eta izen batez osatuta dago; euskarazko izenaren mugatasuna zalantzazkoa da, eta gaztelaniazkoa mugagabea; izenak ez dira baliokideak Elhuyar hiztegiaren arabera, baina aditzak bai; konbinazioparea Elhuyar gaztelania euskara hiztegitik erauzi da.
|
|
|
Tomar aireren koadrotxoairekita dagoenez, datuok ikus daitezke: euskarazko izenak absolutibo marka du; gaztelaniazko ordainaaditz batez eta izen batez osatuta dago;
|
euskarazko
izenaren mugatasuna zalantzazkoa da, eta gaztelaniazkoa mugagabea; izenak ez dira baliokideak Elhuyar hiztegiaren arabera, baina aditzak bai; konbinazioparea Elhuyar gaztelania euskara hiztegitik erauzi da.
|
|
|
osaera morfologikoari, eta aditz eta izen motei. Atera ditugun ondorioen artean, aipagarria da
|
euskarazko
izenen hiru laurdenek baino gehiagok absolutibo marka daramatela (denbora galdu, dei egin) eta bestelako markak askozere gutxiago erabiltzen direla (jokoan jarri, deabruak hartu, amuari lotu, leporaino egon). Gaztelaniazko konbinazioen artean, berriz, ez dago halako alderik, nahiz eta gehien errepikatzen den egituraaditza+ determinatzailea+ izena izan (dar un toque).
|
|
|
Eta gure derrotaren protagonista gu ez ginela ohar gintezen baino lehen, koadro bat egin zuen hogeigarren mendeak eman duen artistarik iraultzaileenak. Man Rayk bere filmeari bezala,
|
euskarazko
izena ezarri zion, eta euskaldunok uste izan genuen gutaz ari zela. Man Rayk surrealismoa egin zuen sagarrekin, torlojuekin eta gure hizkuntzarekin.
|
|
|
Hona adibide ederra Xiberoan. Baina hizki bat gutiagorekin,
|
euskarazko
izen horrek ere akatsa dauka. Ainharben, herrian barna dauden bide seinale gehienak euskaraz dira soilik.
|
|
2016
|
|
|
Zentsuratik iragaten zirenez, berri onak baizik ez genitzakeen konta gure' egonaldiaz'. Idazten nuen gutun labur bakoitzeko helbidean etxearen
|
euskarazko
izena aldatzen nuen: aldi batez gosiak handia zen, bertze behin egorri diatekoa.
|