|
2001
|
|
|
Enbataastekariak kristalizatzen zituen pindar horiek oro, eta bistan da, lanaz gain, herrioso izateko, europar kutsuko literaturgintza irudikatzen zela Iparralde honetakosotoetan. Zer erran ikastolen garapenari harriturik begiratzen zioten euskaltzalehaietaz,
|
euskara
etxean ikasten zela sinesten eta sinestarazten zuten haiei buruz?
|
|
2005
|
|
|
Familia bidezko transmisioan ere galerak dira:
|
euskara
etxean ikasi ondoren galdu dutenak, eskolan edo euskaltegian ikasi dutenak baino gehiago dira hamar aldiz gehiago gazteen artean.
|
|
2008
|
|
|
Gehienek euskara bakarrik eta gainontzekoek erdararekin batera. Azken urteotan, gainera, ikusten ari gara guraso euskaldun berriak, hau da,
|
euskara
etxetik kanpo ikasi dutenak gero eta gehiago ari direla euskara transmititzen, eta familia bidez transmititzen ez den kasuetan, eskola bidez ziurtatzen da, neurri handi batean, seme alaba horiek euskara ikasiko dutela. Izan ere, euskaldun berrien seme alaben %80tik gora elebidunak dira gaur egun.
|
|
2009
|
|
|
Pentsa liteke eskola dela euskara nagusi den esparru sozial bakarra. Beste taldea, berriz,
|
euskara
etxean ikasitako Zumaiako (Gipuzkoa) Maria eta Jose Ikastetxeko ikasleek osatzen dute (eskerrik asko bi ikastetxeetako zuzendari, irakasle, ikasle eta gurasoei eskainitako laguntzagatik!). H1 taldearen inguru soziala nahikoa euskalduna dela kontuan hartuta, baiezta liteke gure ikerketak euskararen ikaskuntza gertatzen den bi egoera soziolinguistiko ia kontrajarri konparatzen dituela.
|
|
|
Eta hau bezain interesgarria dena: garapen hori
|
euskara
etxean ikasi duten ikasleen garapenarekin parekagarria dela, bi taldeen artean ezberdintasunak sumatzen diren arren.
|
|
2010
|
|
|
...ldea, Mendebaldeko ibarrak eta aranatzaldea, batez ere). horretan, euskara demografikoki kontzentratua eta belaunez belaun jarraitua da. hau da, euskaldun jendea ehunekoan nagusi da eta euskara historikoki gurasoengandik seme alabengana eten sozialik gabe transmititu izan da. eremu euskaldun horretakoak dira gure gazteetatik 16 batzuk herri oso euskaldunetan haziak dira eta, haiek hala adierazita,
|
euskara
etxean ikasi dute, zenbait kasutan eskolan hasi artio" euskara bertzerik" ez zekitela. bertako euskalkiak elikatu ditu gazte horiek umetatik, anitz bidetan egin ere: etxekoen eta belaunaldien arteko harremanetan, lagun arteko jolasetan, herriko bizimoduan oro har... inguruko eguneroko hizkuntza izateak balio positiboak lotu dizkio euskarari. gazte horiek euskaran daude errotuak, euskara ohikoa, erabilgarria, beharrezkoa eta, ondorioz, erraza zaie. hau da, haien hizkuntza da:
|
|
2011
|
|
|
Gaur egun EAEko gazte gehienak elebidunak dira eta gehienek
|
euskara
etxetik kanpo ikasi dute, eskolan edo euskaltegian hain zuzen ere. Honek izugarrizko eragina izango du hauen euskararen erabileran, esparru horietatik kanpo dituzten harreman sare nagusiak erdara hutsez izango baitira.
|
|
|
Gaur egun EAEko gazte gehienak elebidunak dira eta gehienek
|
euskara
etxetik kanpo ikasi dute, eskolan edo euskaltegian hain zuzen ere. Honek izugarrizko eragina izango du hauen euskararen erabileran, esparru horietatik kanpo dituzten harreman sare nagusiak erdara hutsez izango baitira.
|
|
2012
|
|
|
familien glotohistoriek erakutsi dutenez, 1945 aldera herrigunean hazitako haurren (oraingo aitatxi amatxien) hamarretik lauk ikasi zuen euskara etxean; 1970 inguruan sortutakoen artean aldiz, hamarretik bat bik baizik ez. hau da, oraingo aitona amonek beren seme alabekin (oraingo haurren gurasoekin) hizkuntza aldetik nola jokatu zuten aztertuta ikusi dut herrigunean bizi zirenek ez ohi zietela beren umeei euskara egin, nahiz eta aita amak euskaldunak izan. Guraso bakarra euskalduna zen kasuetan, batean ere ez zuten seme alabek
|
euskara
etxean ikasi. hirrigunean hazitako iruritarrek honelatsu diote:
|
|
|
Bestalde, elebidunen multzoa asko aldatu da azken 20 urteotan, zeren, 1991n, elebidun gehienak (%79, 3) euskaldun zaharrak ziren, hots,
|
euskara
etxean ikasitakoak. Horrez gain, euskaldun zaharrak nagusi ziren adin talde guztietan.
|
|
2013
|
|
|
1970 hamarkada amaieran, euskararen inguruko hizkuntza politika abian jartzearekin batera, EAEn aldaketa historiko garrantzizkoa gertatu zen euskarari dagokionean, helduen euskalduntze alfabetatzearen arrakastarengatik eta, batez ere, euskarak hezkuntza sistema arautuan hartu zuen lekuagatik. Harez gero, asko eta asko dira
|
euskara
etxetik kanpo ikasi duten pertsonak, lehen ez bezala. Horien artean, ordea, bi talde bereizi dira ikasketa adinaren eta motaren arabera:
|
|
2016
|
|
|
Deustuko Unibertsitateko irakaslea da. Jarrerak ditu ikergai; besteak beste, erdaldunek euskararekiko duten jarrera, eta
|
euskara
etxetik kanpo ikasi dutenena.
|
|
2017
|
|
|
Elebidun kopurua asko igo bada ere (185.600 elebidun gehiago 1991n baino), biztanle elebidunen perfil soziolinguistikoa ez da berbera. 1991n bildutako datuen arabera, elebidunen %79, 3" euskaldun zaharra" edo
|
euskara
etxean ikasi zuen elebidun motak osatzen zuen, mota honetako elebidunak adin tarte guztietan nagusi zirela.
|
|
|
Elebidun kopurua asko igo bada ere, biztanle elebidunen perfil soziolinguistikoa ez da berbera. 1991n bildutako datuen arabera, elebidunen %79, 3" euskaldun zaharra" edo
|
euskara
etxean ikasi zuen elebidun motak osatzen zuen, mota honetako elebidunak adin tarte guztietan nagusi zirela.
|
|
|
Bai gazte eta bai helduek, ‘euskaldun zahar’ izatea eskura ezin dezaketen" abantaila" bat bezala ikusten dute
|
euskara
etxean ikasi ez dutenek.
|
|
|
Euskararen kasuan, Ortega eta besteren (2013) ikerketan, ikertutako hiztun batek berak ere ez du bere burua euskaldun zahartzat jo, honetarako arrazoitzat ama hizkuntza izanik, beste era batera esanda, ez dutelako
|
euskara
etxetik ikasi. Beraz, euskararen kasuan behintzat, hiztunek euren burua hiztun zahartzat ez jotzeko lehen eragilearen aurrean egongo ginateke.
|
|
|
Laburbilduz, bai gazte eta bai helduek, ‘euskaldun zahar’ izatea eskura ezin dezaketen" abantaila" bat bezala ikusten dute
|
euskara
etxean ikasi ez dutenek.
|
|
|
Hiztunen kopuruan gero eta pisu handiagoa dute hiztun berriek,
|
euskara
etxetik kanpo ikasi dutenek. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako inkesta soziolinguistikoaren arabera, urrian aurkeztu zuten?, hiztun berriak dira 50 urtetik beherako euskaldunen ia erdiak; 1991n, %15 ziren.
|
|
2018
|
|
|
Zergatik aztertu, ordea, berariaz hiztun berri goiztiarren eta ezagutza maila handikoen ibilbideak? Pentsa liteke ezin duela alde handirik egon
|
euskara
etxean ikasi dutenen eta euskara txiki txikitan eskolan ikasi dutenen artean. Are gehiago batzuen eta besteen hizkuntza gaitasuna altua baldin bada.
|
|
|
Benetakotasunaren balioari zentralitatea kentzen dieten diskurtsoak, oraindik orain, ez daude erabat artikulatuta bertso munduaren baitan ere, gizartean hegemonikoa den ideologiarekiko alternatiba gisa. Esan liteke, beharbada," ama hizkuntzaren" ideologia muturreraino eraman izan duten diskurtsoak ez direla hain hegemonikoak gaur egun. Eta bertso ekitaldi nabarmenetako diskurtsoetan positiboki aipatu ohi direla bai euskaraz etxean jabetu izana20 eta bai
|
euskara
etxetik kanpo ikasi izana ere21 Azpimarra dezagun, hala ere, diskurtsootan, euskaldun legitimoaren posizio eztabaidaezinean kokatzen dela igorlea, eta hizketa gai duen bestea dela, ia beti, hiztun berria. Bertso munduko eragileek, modu inplizitu zein esplizituagoan, ezinbestean euskaldun zaharren ordezkari gisa irakurriak diren horiek, abegi egiten diete hiztun berriei.
|
|
|
Euskaldun berriak euskaldun herria bihurtu behar ditugu. Euskararen belaunez belauneko iraupen bidean
|
euskara
etxetik kanpo ikasi dutenek euskara etxeko bihur dezaten izango dugu ondorengo 50 urteetako jomugetako bat. Beste jomuga bat, eta ez apalagoa, erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoz moldatzen diren euskaldunak euskarazko jokabidea gailentzen den bizibidera ekarri behar ditugu.
|
|
|
Datuak ez dira oso argigarriak; batetik, kopurua eskasegia delako eta, bestetik, oso ezaugarri ezberdineko identitateak direlako. Etorkin gipuzkoarren seme bat, 1845ean jaiotako agure bat, beste biek ziur aski
|
euskara
etxetik kanpo ikasiko zuten, guraso atzerritar eta erdaldunak zituzten eta. Dena den, eskura ditugun datuek adierazten dute, herri honetan, familia batzuetan, euskara XIX. mendeko bigarren zatira arte mantendu zela.
|
|
|
UPVEHUn ari ziren Lehen Hezkuntzako Gradua egiten, hiru campusetan (Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan); lehen mailan matrikulatuak ziren, euskarazko adarrean. Ariketa egin baino lehenago ikasleei eskatu zitzaien fitxa bat betetzeko, haien datu soziolinguistiko batzuk biltzeko (adina, zer herrikoak ziren, ikasketak zer eredutan zituzten eginak,
|
euskara
etxean ikasia zuten, euskara etxean erabiltzen zuten edo ez, euskalkia erabiltzen zuten edo ez...). Ikasle gehienak ereduan ikasiak ziren (212tik 180 ikasle,% 84,9) 8, baina ez zitzaien azterketarik egin haien euskara maila zehazteko edota bermatzeko; hala ere, euskal adarrean ari baitziren, pentsatzekoa da gehienek behinik behin euskara maila ona izanen zutela (ariketa talde euskaldunetan bakarrik egin zen, eta ez gradu hori gaztelaniaz egiten ari zirenetan) 9 Ikasturte horretan UPV EHUn gradu horretan eta maila horretan euskaraz matrikulatuak ziren guziak 517 ziren, eta beraz ikerketarako laginak unibertso horren% 41 hartzen zuen.
|
|
2019
|
|
|
Hala ere, zuek ez zenuten
|
euskara
etxean ikasi, ezta?
|
|
|
Hori batez ere belaunaldi gazteenengan, lehen lehenik irakaskuntzari esker, familia transmisioa oro har aski ahula delarik. Gainera, adineko euskaldun zaharrak, tokiko
|
euskara
etxean ikasi zutenak euskara batua zer den jakin gabe, desagertzen ari dira. Hau da mugimendu orokorra Ipar Euskal Herrian ere, euskaldunek gero eta gehiago euskara batua zer den badakite eta gero eta gehiagok menperatzen dute ere.
|
|
|
Azken aipamen bat: " Agian ulertze arazo batzuk,
|
euskara
etxean ikasi duten adineko batzuekin. Xiberuan, arazo horiek okerragoak dira, euskaldun zaharrek xiberutarra baizik ez baitute entzun".
|
|
|
% 87,50ek
|
euskara
etxean ikasi dutela eta ondorioz haur denboran euskalki batez menperatu direla eta, bestetik,% 95ek Ipar Euskal Herrian beharrezkoa ikusten dutela euskara batuaren izatea. Halere, emeki emeki, zailtasun horiek konpontzen dira euskara batuaren ezagutzaren garapenarekin.
|
|
|
Erantzunak sailkatu eta, 2 taulan bildu ditut. Erran bezala, 35 inkestatuk(% 87,50)
|
euskara
etxean ikasi dute, euskalki bat beraz. Batek bere euskara zein den ez zekiela idatzi du (3 3 ikus), baina" etxean, ikastolan eta gizartean" euskalkia erabiltzen zuela.
|
|
2022
|
|
|
Besta komite handia du biziki3, eta egungo egunean ere, gazte anitz laborantzatik bizi da. Gazte biziki gutxik ikasten du ikastolan, nahiz eta badiren gazte euskaldunak herrian;
|
euskara
etxean ikasi dute, hain zuzen ere. Luzaide ere gordetzaile agertu da frantsesetik eta Iparraldeko batutik heldu den eraginari dagokionez.
|