|
2007
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak)
|
euskal
elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak).
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak)
|
euskal
elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak). Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran:
|
|
|
Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran:
|
euskal
elebidunek ia beti euskaraz hitz egiten dute etxean eta lagunartean; elebidun orekatuek, berriz, euskaraz erdaraz beste egiten dute eta, azkenik, erdal elebidunek erdara erabiltzen dute nagusiki.
|
|
|
Gipuzkoan euskara ondorengoetaratzeko sistemak –familia bidezko transmisioa, irakaskuntza bidezko transmisioa eta helduen euskalduntzeak eta alfabetatzea– eraginkorrak dira eta emaitzak, oro har, onak dira. Dagoeneko
|
euskal
elebidun gehienek etxean transmititzen diete euskara seme alabei. Aurrerantzean ere horrela izaten jarraituko duela ematen du.
|
|
|
Gainera, gero eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta
|
euskal
elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
2008
|
|
|
• Telebista ikusterakoan euskararen lekua %53, 6ra igotzen da
|
euskal
elebidunak diren (euskaraz erdaraz baino hobeto egiten duten) eta etxean euskaraz soilik mintzatzen diren eta Euskal Herriaren etorkizuna euskara hutsean nahiko luketen zarauztarren artean. Prentsa idatziaren kasuan, %51, 8koa da zarauztarren sail horretan euskarazko hedabideen erabilera tasa.
|
|
|
• Euskal elebidunen kontsumoa are euskaldunagoa da (euskaraz gaztelaniaz baino hobeto hitz egiten dutenena). Horien artean,
|
euskal
elebidunek euskarazko telebistak ikusten dituzte telebista ikusten ematen duten denboraren %40, 5ean eta euskarazko egunkariak, egunkariak irakurtzen ematen duten denboraren %33, 0an.
|
|
|
• Euskal elebidun trebatuetan (hitz egin ez ezik, irakurri ere euskaraz hobeto egiten dutenen kasuan), euskarazko kontsumoa %32, 7ra iristen da telebistetan eta %40, 4ra egunkarietan. Logikoa den bezala, elebidun trebatuek euskarazko prentsa gehiago irakurtzen dute
|
euskal
elebidun arruntek baino. Telebistaren kasuan, aldiz, kontsumo euskaldunagoa erakusten dute euskal elebidun arruntek, trebatuek baino.
|
|
|
Logikoa den bezala, elebidun trebatuek euskarazko prentsa gehiago irakurtzen dute euskal elebidun arruntek baino. Telebistaren kasuan, aldiz, kontsumo euskaldunagoa erakusten dute
|
euskal
elebidun arruntek, trebatuek baino. Alde hori ulertzeko, kontuan hartu behar da elebidun trebatuak gazteak direla gehienbat, eta horien artean ETB1ek sarbide urriagoa duela, zaharragoen artean baino.
|
|
2009
|
|
|
Bestalde hizkuntzaren problema ez da familiako problema bakarra. ziki
|
euskal
elebidunak egoera hoberenean da. Baina egoera mistoetan, adibidez haurrak gurasoak baino euskaldunago direlarik, jokamoldeak ez dira hain argi, bai mintzakideak, bai eta ere hizkuntzak errespetatu behar baitira.
|
|
2010
|
|
|
Herri euskaldunetan, ordea, aldeak alde, egunerokoak bestelako errealitate bat ere badela erakusten digu. Eguneroko ogia baita euskaldunen arteko, are
|
euskal
elebidunen arteko, erdarazko jarduna, euskaltzale sutsuaren amorragarri. Ez gara, kasu honetan, euskaraz egin ahal izateko probabilitateez ari.
|
|
|
• Orokorrean elebidunen %37 moldatzen da euskaraz hobeto, 15 urte bitartekoetan elebidunen %46 Elebidunak ugaltzen eta horien barruan
|
euskal
elebidunen proportzioa ere bai. (3.3 atala.
|
|
|
Elebidunak ugaltzen eta horien barruan
|
euskal
elebidunen proportzioa ere bai.
|
|
|
hiztunaren ezagutza maila. esana dugu gaurko elebidunen artean asko direla euskaldun berriak edo euskara bigarren hizkuntza (l2) dutenak, batez ere gazteen artean. 1624 urte bitarteko elebidunen %56k l2 dute euskara, beren burua erdal elebidun definitzen dute. adin tarte horretan %21, 6 bakarrik da bere burua
|
euskal
elebiduntzat jotzen duena. horrek esan nahi du, oro har, hobeto moldatzen direla gaztelaniaz euskaraz baino. bestalde, ezagutza mailak eta hizkuntzarekiko loturak (afektiboa...) erabilera ez formaletan, eta bereziki etxean, eragin nabarmena du: euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran:
|
|
2011
|
|
|
Erdal elebidunak deitutakoak izango lirateke hauek eta ez dute euskara erabiltzeko joerarik agertzen. Aldiz, euskara gehien erabiltzen dutenak nagusiki
|
euskal
elebidunak dira. Beraz nerabeen jarreretan alde nabarmenak egongo dira aipatutako faktore hauen arabera.
|
|
|
euskararen indarberritze saioari honegatik edo hargatik frenoa jartzen ez bazaio, eta europako zokoalde honetan erabateko transformazio demografiko, ekonotekniko, soziokultural eta politikooperatibo bortitzak (alde batekoak zein bestekoak) gertatzen ez badira hurrengo hamarkadotan, hiru eszenario hauetatik zeinek du egiantz handiena, eta zeinek txikiena, orain arteko eskarmentu kontrastatuaren eta hizkuntza soziologiaren funtsezko ekarpenen argitan?: a) Iloba horiek (eta horiekin batera euskal herriko biztanle guztiak edo gehien gehienak) euskaldun elebakar edo
|
euskal
elebidun izango dira eta euskara izango da euskal herri osoan eguneroko hizkuntza bakarra edo erabat nagusia, eskualde, pertsona eta funtzio guztietan; b) Iloba horiek (eta horiekin batera euskal herriko biztanle guztiak edo gehien gehienak) erdaldun elebakar edo erdal elebidun izango dira eta erdara izango dute euskal herri osoan eguneroko hizkuntza bakarra edo erabat nagusia, eskualde, harreman... Batzuek euskaraz moldatuko dira nagusiki, besteak erdaraz eta askotxok, honegatik edo hargatik, euskaraz egingo dute leku, jardun gune, harreman sare eta situazio batzuetan eta erdaraz besteetan. ez uste izan, irakurle lagun, ehun urteko kontu hori hain urruti dagoenik. pentsatu, aitzitik, hemendik bost edo hamar urtera jaioko direla iloba horiek:
|
|
2012
|
|
|
0 urte bitarteko irakaskuntza eskaintzen da bertan eta, adin horretatik aurrera eta ikas prozesua amaitu arte, gazteak herritik kanpora sozializatzen dira aste barruan. Asteburuetan ateratzen dira kalera, nahiz eta gazte lokalak (kaletik, herritik, jendearengandik... aparte) gero eta ugariagoak diren. hala ere, asteburuetako iluntze eta eguerdietako kale giroa (txikiteoari esker) oraindik ere mantentzen dela esango genuke adin tarte nagusiagoetan. euskarari dagokionez, deba udalerri euskalduna da, ueMAn sartuta dagoena. euSTATen datuen arabera,
|
euskal
elebidunen kopurua %73, 35ekoa zen 2006an eta elebidun hartzaileena %15, 59koa. debako kaskoko datuetara etorriz, %63, 78k euskara zuen lehen hizkuntza eta %5, 85ek euskara eta gaztelania. etxeko erabilerari dagokionez, ordea, datuak jaitsi egiten ziren: %46, 32 ziren etxean euskaraz hitz egiten zutenak eta %19, 36 euskaraz zein gaztelaniaz egiten zutenak. hala ere ez dira, euskal herriari begira, datu kaxkarrak. kaleko erabilera jasotzeko egin izan diren neurketetan, goranzko joera atzematen da kaskoan eta nabarmentzekoa da, gainera, batez ere, gazte eta helduengan atzematen dela igoera hori. haurren multzoak berdintsu jarraitzen duen arren puntu bat behera egin du eta, beraz, hurrengo urteetan gertatzen denaren gainean egon da.
|
|
|
Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko elebidunen %26, 6 hobeto moldatzen da euskaraz erdaraz baino,
|
euskal
elebidunak dira. Dena dela, euskal elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek.
|
|
|
Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko elebidunen %26, 6 hobeto moldatzen da euskaraz erdaraz baino, euskal elebidunak dira. Dena dela,
|
euskal
elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek. Horrela, euskal elebidunak %25 baino gutxiago dira 50 urtetik beherako elebidunen artean.
|
|
|
Dena dela, euskal elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek. Horrela,
|
euskal
elebidunak %25 baino gutxiago dira 50 urtetik beherako elebidunen artean.
|
|
|
Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko elebidunen %26, 6 hobeto moldatzen da euskaraz erdaraz baino,
|
euskal
elebidunak dira. Dena dela, euskal elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek.
|
|
|
Euskal Herrian 16 urte edo gehiagoko elebidunen %26, 6 hobeto moldatzen da euskaraz erdaraz baino, euskal elebidunak dira. Dena dela,
|
euskal
elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek. Horrela, euskal elebidunak %25 baino gutxiago dira 50 urtetik beherako elebidunen artean. v. Inkesta Soziolinguistikoa.
|
|
|
Dena dela, euskal elebidunen ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen artean dago (%43, 6), eta adinak behera egin ahala, behera egiten du ehuneko horrek. Horrela,
|
euskal
elebidunak %25 baino gutxiago dira 50 urtetik beherako elebidunen artean. v. Inkesta Soziolinguistikoa. 2011 – Jon Aizpurua eta Agurtzane Ortiz de Landaluze
|
|
2016
|
|
|
• Hizkuntza gaitasuna; Aian
|
euskal
elebidunak %88 ziren 2011n.
|
|
2019
|
|
|
jakitez eta, batez ere, egitez trebe. Jakitez elebakar edo
|
euskal
elebidun; egitez guztiak edo gehienak euskaldun (konparatiboki) garbi. euskal eskolarik gabe, are erdal eskolaz, belaunez belaun eta menderik mende euskaraz bizi izan dira. orain ere gutxi fio. Lagungarri ederra dute gaur egun, hori bai, eskola:
|
|
|
euskarazko bizi giro arruntari bizirik eusteko orduan erronka handia dugu, bistan denez, beregaintasun soziokulturalaren auzia. c) Euskara erdaren erabilera konpartimentatzea aurreko faktore guztien eraginez, arnasguneetako hiztun (gazte) askoren osaera linguistikoa aldatuz doa: (euskaldun elebakar>)
|
euskal
elebidun>
|
|
|
euskara da/ zen beren ama hizkuntza. eskola erdal iturri izanik ere, auzokale lagunarteak indartu egiten du/ zuen neska mutilek etxetik ekarritako mintzamen gaitasuna: gazteak euskal elebakar edo
|
euskal
elebidun dira/ ziren.
|
|
|
2 auzo kale lagunarteak eutsi egiten die orain ere neska mutilen euskarazko mintzamen gaitasunari: gazteak, oro har, elebidun aktibo dira; horietariko hainbat, ez ordea guztiak,
|
euskal
elebidun. euskaldun elebakarrik ez dago halere herrian. eskola, lehen ez bezala, euskal iturri da horrezaz guztiaz gainera.
|
|
|
• herritarren gehiengo nabarmena (%60tik gora, esate baterako)
|
euskal
elebiduna edo eleaniztuna izatea: euskaraz erdaraz baino hobeto moldatuko direnak.
|
|
|
...jotzen dut berauek ongi definitu eta ezaugarritzea, batez ere, joandako garaien inguruko ikuspegi" nostalgikoak" ekiditeko. esate baterako, XIX. mendearen hasierako arnasguneetako herritar gehienak euskaldun elebakarrak ziren (euskal herrian, baina baita herrialde katalanetan, galizian, Bretainian, Irlandan edo galesen); duela hirurogei urte, ordea, arnasgune horietako herritar gehienak
|
euskal
elebidunak ziren (euskaraz hobeto moldatzen zirenak; batzuk erdaraz egiteko zailtasunekin), eta gaur egun, aldiz, egoerarik onena aurkez dezaketen arnasguneetan ere, herritar guztiak euskal elebidunak dira eta batzu batzuk (gazteen artean, batez ere) euskal eleaniztunak, alegia, ondoen euskaraz moldatzen direnak, baina gaztelania edo frantsesetik aparte beste hizkuntzaren bat ere gutxi asko dakit... Neronek, honako hauek nabarmenduko nituzke:
|
|
|
...herritar gehienak euskaldun elebakarrak ziren (euskal herrian, baina baita herrialde katalanetan, galizian, Bretainian, Irlandan edo galesen); duela hirurogei urte, ordea, arnasgune horietako herritar gehienak euskal elebidunak ziren (euskaraz hobeto moldatzen zirenak; batzuk erdaraz egiteko zailtasunekin), eta gaur egun, aldiz, egoerarik onena aurkez dezaketen arnasguneetan ere, herritar guztiak
|
euskal
elebidunak dira eta batzu batzuk (gazteen artean, batez ere) euskal eleaniztunak, alegia, ondoen euskaraz moldatzen direnak, baina gaztelania edo frantsesetik aparte beste hizkuntzaren bat ere gutxi asko dakitenak. azken hamarkadetan munduan gertatu diren aldaketa teknologiko eta politiko sozialek, arriskuan jarri dituzte munduko hizkuntza komunitate gehienak. arriskutik kanpo dauden bakarrak est... Neronek, honako hauek nabarmenduko nituzke:
|
|
|
euskaltzale askok bere baitan du osotasun territorial, demografiko eta soziofuntzional betearen amets gorena. goiburu argia du amets horrek: " euskal herri osoko hiztun guztiak euskaldun garbi edo
|
euskal
elebidun izan gaitezen eta geure artean, hitzez eta idatziz, edozein jardun gunetan eta edozein rol harremanetan euskaraz egin dezagun eguneroko mintzoera arruntean eta hizkera molde landu formaletan". ez da bart arratseko ametsa11 amets horrek eskatzen duen oinarri soziolinguistikoa eta gaurko kasurik oparoenetan (tartean arnasguneetan) bizi duguna oso urruti daude elkarrengandik. hor haste... gure erantzuna ezaguna da:
|
|
|
Norekin aitzitik erdaraz, eta zertarako? gero, eta balantze demografikoa egoki zaintzen bada, litekeena da bertako hainbat herritar
|
euskal
elebidun izatea7 hasiera da, gure ustez, kike amonarrizek gaurkoan eskaini diguna. teoria soziolinguistikoan eta hizkuntza plangintzaren aplikazio esparruan ondorio sakonak dituen bide urratzea egin du8 teoriari dagokionez, termino tekniko pare bat aurkezterik banu, zera esango nuke: mintzaeta idatz jardunaren intragroup esparrurako konpartimentazio moldea da kikek sei helburu horien bidez planteatzen diguna. zehazkiago esanik, arnasguneen intragroup harremanetarako formulazioa da berea. argi gelditzen da, bere goiko pasartea patxadaz irakurtzen bada, euskaldunon eta erdaldunen (tartean erdal elebidun askotxoren) intergroup planoa ere hor dagoela. hor dagoela eta, gizarte urak (hemen eta mundu zabalean) norabidez erabat aldatzen ez badira hor egongo dela gero ere, begien bistako etorkizunean. euskara hutsezko hiztun elkarterik ez da bere formulazioan planteatzen.
|
|
2022
|
|
|
Txillardegik berak nabarmentzen zuen aurreikus zitekeen erabilera tasa txikiagoa zela (Txillardegi, 1991). Berriki, Iñaki Iurrebasok azaldu digu, lantzen ari den tesiaren aurrerapen gisa, euskaldunon tipologiak zeintzuk diren eta
|
euskal
elebidunak populazio osoaren% 10era ez garela iristen aintzat harturik, lortutakoa espero zitekeena baino erabilera proportzio altuagoa dela, eta herritar askoren jarrera proaktiboari esker lortu dela (Iurrebaso, 2022).
|