|
2000
|
|
|
...na, osaba Joanikotek erraiten du ezen fedeak salba gaitzakeela, eta, halatan, fede osoz natorkizu erraiterat ezen batzuetan ez dakidala non dagoen egia, non gezurra, baina arras egin nahi nukeela egiaren alderat, baldin non dagoen baneki; eta, batzuetan, galdua bezala sentitzen naiz, baina badakit ezen zure semetzat gaituzula, eta egunen batean argiren bat igorriko didazula, nola igorri baitzenion
|
etxetik
alde egin zuen parabolako seme xahutzaileari, etxerako bidean ipintzen zenuela. Eta nik ere guztiz nahi bainuke egiaren bidetik joan, zure betiko etxerat, amen.
|
|
2001
|
|
|
Jode, pentsatu du, a ze suertea. Nik ere nahiko nuke
|
etxetik
alde egin. Eta anaia nerabe eta harroxkoaren lerdokeriak jasan beharrik ez izan.
|
|
|
Oso haserretu zen Mohammad eta 200 rupia sakelan zituela
|
etxetik
alde egin zuen, Indiara etortzekotan.
|
|
|
Mozkortu egiten zen oso sarri eta emaztea jotzen. Batzuetan
|
etxetik
alde egiten zuen baina atzera etortzen, harrapatzen zuen guztia saldu eta ardotan gastatzeko.
|
|
|
Sarri eskolara joan ez eta bizitza guztirako deus askorik ikasi gabe gelditzen dira. Ezkondu eta
|
etxetik
alde egin dute senarraren etxera. Alde guztietarik emakumea txiro, babesik gabe.
|
|
|
Abuztuko goiz argi haietan Kalaportuko mutikoek
|
etxetik
alde egin eta Juan Bautistaren aitaren batela edo besteren bat harturik sartzen ziren itsasora, ateko bandarantz urrundu ez arren.
|
|
2002
|
|
|
Egun batez, ordea, haurra, nehor ohartu gabe
|
etxetik
alde egin, trenbidean laxo laxo etzan, eta loak hartu zuen.
|
|
|
Baina erakarri baino gehiago beldurtu egiten zuen, susmoa baitzuen bihurgune haietako batek leize beltz batera jotzen zuela... Hargatik, beharbada, beldurraren ibai hark inkontzientearen lurrak zeharkatzen zizkiolako, ohi bezala mintzatu zitzaion Sara Sergiori, honek
|
etxetik
alde egin zuenean, bizikleta hartuta gero:
|
|
2003
|
|
|
Banekian goizean etxetik zihoanean hura ikustera joango zela baina banekian baita ere gauean itzultzen zelarik itzal harekin itzuliko zela. Irudipena baizik ez zuan izango, baina irudipen hori ezabatzeko ez nuela
|
etxetik
alde egitea beste biderik erabaki eta halaxe egin nian –kontatu nuen.
|
|
|
Txominek
|
etxetik
alde egin zuenetik hiru hilabete iragan dira. Semea etxeratuko balitzaio ere, platera egunero jartzen dio amak, eta gauez ohea zabaltzen.
|
|
|
Izan ere, egoera hura behin baino gehiagotan imajinatu izan du: egunero auskalo zenbat aldiz, Txominek
|
etxetik
alde egiteko erabakia hartu zuenetik. Ez, ez du negar eginen, Jesusen Bihotzari ere zin egin ez zion, bada, egun haietako batean, ez zuela negarrik egingo, baldin eta semearen bisita izateko grazia bazuen, zeren berak bere gorputz arimak baino gehiago maite baitzuen hura, eta zeren ez baitzuen, halatan, semea tristatzeko eta goibeltzeko eskubiderik!
|
|
|
Mirenek
|
etxetik
alde eginda gero, bakarrik geratu da Nekane, Jesusen Bihotzaren aurrean. Berak goizean goiz jarritako kandelatxoak argitzen du imajina.
|
|
2004
|
|
|
Kopeta leihoaren kontra duela, kalera begira dago Ane. Horrela geratu da Josebak atea indarrez itxi eta
|
etxetik
alde egin duenetik. Bertatik ikusi du Joseba ataritik irteten, kotxera sartzen eta abiadura handian urruntzen.
|
|
|
–Hiretzat onena zelakoan egin nioan, ordea, neure buruari uko, aita utzi eta
|
etxetik
alde egin beharrean, zer uste duk, bada? –esan zidan, ahotsa dar dar, isilune baten ondotik berriro ekiten ziola–:
|
|
2005
|
|
|
Eta jiratu, eta
|
etxetik
alde egin zuen Anbrosiok.
|
|
|
Horregatik, amak esan zionean aita
|
etxetik
alde egina zela, auskalo nora, eta ez zuela uste itzuliko zenik, iruzkin bakarra egin zion Teresak, lehen ezustearen ondotik:
|
|
|
Udaberriko eguzki epelez blai oroitzen dut Irantzuk
|
etxetik
alde egin zuen maiatz hura. Hego haizea indartsu zebilen kaletik gaueko hamabiak pasatxoan etxeratu eta etxea hutsik aurkitu nuenean.
|
|
|
Patxik
|
etxetik
alde egin didalako idazten dizut eta zutaz gogoratu naizelako. Kanpoan bizi den eta noizbait etxea uzteko erabakia hartu duen norbaitekin hitz egin beharra nuelako.
|
|
|
Badakit, noski, zuk
|
etxetik
alde egiteko izan zenuen arrazoia oso bestelakoa izan zela. Suposatzen dut etxean bizi zenuen egoera jasangaitza gertatuko zitzaizula eta... halakoetan, alde egitea dela onena; aurreko guztiarekin apurtu eta bizitza berri bat hastea, alegia.
|
|
|
Zer dago
|
etxetik
alde egiten duenaren buruan. Zergatik azalpen hitz bat bera ere ez?
|
|
2006
|
|
|
Egunkarietako albisteak bidaltzen nizkion Matiasi. Beldur nintzen eta
|
etxetik
alde egin nuen.
|
|
|
Aitarik gabe, eta aita minik gabe ere puskarik luzeenean. Armakide aitadun andanari aditu diot
|
etxetik
alde egin eta aita begitik galdu zuten eguna izan zela beren bizian pozgarriena. Haien oroitzapenetan, aitaren makila eta amaren negarra zituzten tinkoenak.
|
|
|
puxtarria bota zidan Benantxiok nasarako bidean, eta horrek zerbait esan nahi zuen. Akaso
|
etxetik
alde egin nezan nahi zuen amak. Akaso Egurrola hura etorriko zen gurera aitaren ordezkotza betetzera?
|
|
2007
|
|
|
drogarena berez erakargarri bezain beldurgarria zitzaigun gure gaztaro guri hartan, baina amodio librearena, litekeen gauzarik zoragarriena iruditzen zitzaigun denoi ere, gure birjintasun hartan amets eskuraezin gisako bat. Guk eskuraezin ikusi arren, Juankar han bizi izan zen, pare bat hilabetean,
|
etxetik
alde eginda. Bertan zer topatu zuen edo etxera zergatik itzuli zen ez genekien, Roberri ere ez baitzion hitz erdirik esan, baina hori ez zen oztopo gure jakin min sukartu eta irudimen aseezinentzako:
|
|
|
diseinu departamentuan lanean. Bi hilabete ziren Thorstenek
|
etxetik
alde egin zuenetik,, haize berriak, behar zituela esan zidanetik.
|
|
2008
|
|
|
Ez dakit noiz hasi nintzen neure buruari min ematen. Seguru asko denek bezala haur nintzelarik egingo nituen lehen esperimentuak, baina gogoan dut minaren etekinez jabetzen hasi nintzen eguna Arantxak
|
etxetik
alde egin zuen lehen aldikoa izan zela: Asteak zeramatzan egurrezko eskultura hari bueltaka, hemendik kendu, handik leundu?
|
|
|
inoiz ez!???, eta joan ere, lehenbailehen joan behar zuen, agian; markesa andereak, izan ere, bere min hura zuen, harrotasun iraindutik zetorkiona eta nola edo hala estali nahi zuena, estali edo denbora batean ahaztu: zer hobe hartarako
|
etxetik
alde egitea baino, eta mendiko aire garbia arnastea etxeko aire itoaren ordez. Egia zen balizko bidaiak bere arriskuak zituela, baina markesa andereak horixe behar zuen, beharbada, beste mota bateko emozio bat, beste abentura bat, odolaren urdintasunean adrenalinaren eguzki gorria piztu ziezaiokeena, senarrarekin Frantzian izan zuèn bidaldi hartan, automobila erosi eta alabekin Zaldiaingo jauregirako bidea egiten zutela, ongi bai ongi eutsi zien markesa andereak, baita bi alabek ere, egia esan, bidaiaren gorabehera guztiei, markes jaunak zituèn zalantzak ezabatuz:
|
|
|
Orduak izan zituen pentsatzeko, baina baiezko eta ezezkoen ataka estu hartan?
|
etxetik
alde egiteko irrika eta etxetik alde egiteko beldurra, bi indar kontrajarri, Beñardoren gorputz arimetatik tiraka?, arnasestuka hasi zen; gero, baina, bi indarren arteko oreka batera iritsi balitz bezala, ihardetsi zion:
|
|
|
Orduak izan zituen pentsatzeko, baina baiezko eta ezezkoen ataka estu hartan, etxetik alde egiteko irrika eta
|
etxetik
alde egiteko beldurra, bi indar kontrajarri, Beñardoren gorputz arimetatik tiraka?, arnasestuka hasi zen; gero, baina, bi indarren arteko oreka batera iritsi balitz bezala, ihardetsi zion:
|
|
|
Bilbon eta Gasteizen bizi ondoren, 2005eko udazkenean bueltatu nintzen sorterrira. Unibertsitate garaian
|
etxetik
alde egin eta, ordura arte, tarteka baino ez nintzen itzultzen.
|
|
|
Orduak izan zituen pentsatzeko, baina baiezko eta ezezkoen ataka estu hartan –etxetik alde egiteko irrika eta
|
etxetik
alde egiteko beldurra, bi indar kontrajarri, Beñardoren gorputz arimetatik tiraka–, arnasestuka hasi zen; gero, baina, bi indarren arteko oreka batera iritsi balitz bezala, ihardetsi zion:
|
|
|
"... hilabete, urtebete, ehun urte... inoiz ez!"? –, eta joan ere, lehenbailehen joan behar zuen, agian; markesa andereak, izan ere, bere min hura zuen, harrotasun iraindutik zetorkiona eta nola edo hala estali nahi zuena, estali edo denbora batean ahaztu: zer hobe hartarako
|
etxetik
alde egitea baino, eta mendiko aire garbia arnastea etxeko aire itoaren ordez. Egia zen balizko bidaiak bere arriskuak zituela, baina markesa andereak horixe behar zuen, beharbada, beste mota bateko emozio bat, beste abentura bat, odolaren urdintasunean adrenalinaren eguzki gorria piztu ziezaiokeena –senarrarekin Frantzian izan zuèn bidaldi hartan, automobila erosi eta alabekin Zaldiaingo jauregirako bidea egiten zutela, ongi bai ongi eutsi zien markesa andereak, baita bi alabek ere, egia esan, bidaiaren gorabehera guztiei, markes jaunak zituèn zalantzak ezabatuz:
|
|
2009
|
|
|
14 urte ditut eta amarekin eta arrebarekin bizi naiz. Aitak
|
etxetik
alde egin zuen ni bi urteko haurra nintzela eta ez dut ez bere ahotsik, ezta bere eskurik ere gogoratzen. Esan nahi dut ez dudala uste sekula laztanik egin zidanik.
|
|
|
Eskolara bidean lokaletik pasa eta bertan egingo nituen nire beharrak. Ze gogo neukan
|
etxetik
alde egiteko!
|
|
|
Uztaileko egun hartan, 1987an, lan maletatxoan 45 kaizuko pistola automatikoa eta gero magnetofono ttiki bat sartu zituen,
|
etxetik
alde egin baino lehenago.
|
|
|
19 urte zeuzkan eta
|
etxetik
alde egina zebilen, New Yorkeko kale gorrian, bere amarekin bizi beharrean.
|
|
|
Urtero, 18 urtez beherako milioi eta erdi haurrek
|
etxetik
alde egiten dute edo boteak izaten dira. Beste puntu bat dakusagu:
|
|
|
Peter, 17 urte. Hamabi urterekin
|
etxetik
alde egina, aita ankerraren menetik ihes egiteko. Bost urtez kaleko prostituzioan jardun zuen Los Angelesko Santa Monica Boulevardean, gero stripper, go go dantzari eta prostituzioan atzelarien edatetxeetan, Washington, New York, Atlanta eta Floridan.
|
|
|
Aita polizia eta ama emakumeentzako edertegian lan egiten zuena. 13 urterekin
|
etxetik
alde egina. Bi urtean parkinetan eta moteletan lan egina.
|
|
|
–Idaren gelara joan nintzen,
|
etxetik
alde egitera nindoala esatera eta neskatxak musu aurrean atea itxi.
|
|
|
Baina ba ote zuen aita horrek bere alabarenganako inongo kontrolik? Gaua kanpoan pasa zezakeen inongo arazorik gabe,
|
etxetik
alde egin zezakeen ageriko ondoriorik gabe, zer espero zitekeen horrelako aita batengandik?
|
|
|
Amarekin serie bat ikusteko ohitura dutelako, adibidez. Ez dute gurasoen
|
etxetik
alde egin, edo bueltatu egin dira kanpoan ikasi eta gero. Ez dute estudio bat alokatzeko inongo asmorik.
|
|
|
Txaro, Maria Bibianak
|
etxetik
alde egin ez beste, bere gelan itxi zen: ireki zuen gutuna; irakurri zuen behin, bi aldiz, hiru aldiz?; irakurtzen baino gehiago, gutuna irensten ari ote zen?
|
|
|
Domingori munduko zorte on guztia opa diot, merezi ere, ongi merezi du eta? nahiz eta etxean besterik pentsatzen duten, aitak eta Teofilo Mariak zer esanik ez,
|
etxetik
alde egin zuenetik ez baitute etxekotzat; are okerrago: traidore eta etsaitzat dute?
|
|
|
Eta iritsi zen igandea, eta, igandeetan ohi bezala, familia osoa bildu zen mahai ingurura: aita, ama, izeba, Teofilo Maria eta bi ahizpak. Domingo
|
etxetik
alde egina zegoen, Damaso Madrilen, eta Gabino Elorrietako Ama Birjinaren komentuan, nora egin baitzuen bere bokazioari ekiteko asmotan?, gehi etxeko apaiza, don Anizeto jaun kalonjea. Eta, honetaz eta hartaz ari zirela, aita eta Teofilo Maria, Jack Sharkey-k eta Max Schmeling ek 1932ko ekainean jokatu berri zutèn errebantxa borrokaz ari ziren, pisu astunen koroa jokoan?, Adaren eritasunari buruzko gaia atera zen, halako batean.
|
|
|
Adak eta Txarok beren adiskidetasun hari ekin ziotenerako, etxean zegoen Teofilo Maria, Frantzian bi urte egin ondoren itzulia, han egin zuèn egonaldian gertatu zen, hain zuzen ere, aitaren eta Domingoren arteko haustura, Domingo
|
etxetik
alde egitera behartu zuena?, fabrikan berriro lanean hasteko, Frantziara joan aurretik ere lauzpabost urtetan aritu zen bezala, aitaren laguntzaile; Frantziara joan aurreko Teofilo Mariak, baina, ez zuen 1930eko udan itzulitakoarekin zerikusirik; edo bai, bazuen, izango ez zuen, bada!?, landare hazberri erabat errotu gabeak landare heldu guztiz errotuarekin zerikusia duen bezala, heldutasunak eta... esan nahi baita Teofilo Maria, urterik urte eta esperientziaz esperentzia, bere buruan konfiantza hartuz joan zela, gero eta konfiantza handiagoa, harik eta, Frantziatik itzultzean, ordura arte hartu ez zituèn erantzukizunak hartzeko moduan sentitu zen arte.
|
|
|
...an?, Gabino zuhurtasunera bultza zezakeena; Gabinok, gainera, gogoan behar zuen, aldi berean, amaren besarkada ezti beroa, amesgaiztoari azkena eman eta Gabinoren bakardadearen izotza urtu zuena, izotzak berriro hartu bazuen ere jarraian?. Utzi, ama!??, kontzientziaren erabaki zuzen estuan; nola traizionatuko zuen Gabinok, izan ere, bere lagun mina?; eta, halere, traizionatu beharra zuen noizbait,
|
etxetik
alde egin ezean; etxetik alde egiteko zegoen, baina, baldintza haietan?!; zer egin ataka estu hartan?; nola traiziona zezakeen laguna, bestela esanda, traizioaren zama sentitu gabe, tartean kontzientziaren agindu bat bazegoen?; zer buruhauste zen hura, haatik, agindu bat beste agindu batez estal zitekeenean?; eta orduan, beste pentsamendu bat ere gurutzatu zitzaion ausaz une hartan:... ez al zion lagunak berak esan, Maria Bibianaren bidez, osasuna garrantzitsuagoa zela politika guztiak baino??, honela mintzatu zitzaion arrebari:
|
|
|
...bultza zezakeena; Gabinok, gainera, gogoan behar zuen, aldi berean, amaren besarkada ezti beroa, amesgaiztoari azkena eman eta Gabinoren bakardadearen izotza urtu zuena, izotzak berriro hartu bazuen ere jarraian?. Utzi, ama!??, kontzientziaren erabaki zuzen estuan; nola traizionatuko zuen Gabinok, izan ere, bere lagun mina?; eta, halere, traizionatu beharra zuen noizbait, etxetik alde egin ezean;
|
etxetik
alde egiteko zegoen, baina, baldintza haietan?!; zer egin ataka estu hartan?; nola traiziona zezakeen laguna, bestela esanda, traizioaren zama sentitu gabe, tartean kontzientziaren agindu bat bazegoen?; zer buruhauste zen hura, haatik, agindu bat beste agindu batez estal zitekeenean?; eta orduan, beste pentsamendu bat ere gurutzatu zitzaion ausaz une hartan: ez al zion lagunak berak esan, Maria Bibianaren bidez, osasuna garrantzitsuagoa zela politika guztiak baino??, honela mintzatu zitzaion arrebari:
|
|
|
Beñardo, izan ere, etxeko ardi beltza da, eta nik ez ditut etxeko ardi beltzak etxekotzat. Esan nahi dizudana eta esan nahi dizuedana da Beñardok
|
etxetik
alde egin zuèn egunean hil zela niretzat eta hil zela guretzat. Horregatik, ez dut haren izenik etxekoen artean entzun nahi, ezta deskuidu batean ere, eta, begietako gezia seme alabei banan banan jaurtitzen ziela, amaitu zuen?:
|
|
|
Zera? batzuetan
|
etxetik
alde egingo nuke, zuk bezala! –bota zion Adak.
|
|
|
beldurraren irudi zehaztugabe bat izan zitekeen, edo Domingoren itzala zen, ausaz, barrezka ari zitzaiona:
|
etxetik
alde egin nuen eta familia saldu nuen, baina ni neu naiz orain garaile!; aita ere ez zegoen semea baino hobeto, beharbada: aitak, ordea, bere lekuan behar zuen, semea berean ez bazegoen ere; are gehiago:
|
|
|
–Nik
|
etxetik
alde egin izanak ere ez zion onik egingo? –zehaztu zuen Domingok.
|
|
|
Moncayo eta Palafoxen txanda zen: lehenik, Moncayoren etxolarantz abiatu zen, eta gero, Palafoxenerantz; izeba Ernestinak Domingori arestian esandako hitzak ederki aplika zekizkiekeen bi txakurrei, haiek ere etxekotzat baitzuten, antza,
|
etxetik
alde egina: haien jauziak eta haien miazkadak, Domingo hurbildu zitzaienean!; bakoitza bere estiloan eta bere moldean, jakina, Moncayo ongi ikasia baitzen, aurreko hanka ematen ere iaioa, Palafox ez bezala, zakarragoa eta basatiagoa zena; Domingo zeharo hunkituta zegoen, haren irriak eta haren esker erakutsiak ez zuten besterik adierazten, txakur bakoitzari barailetatik heldu eta buruan musu bat ere ematerainoko ahaleginean?, hain zen magikoa memento hura, txakurrei esker, haien bihotzei eta haien maitatzeko ahalmenari esker?
|
|
|
Mauriren irakaspenekin batera, Domingok, lagunaren aholkuz Rénanen La vie de Jésus irakurria zuenak, gogoan behar zituen, halaber, izeba Ernestinaren hitz asko eta asko, Jainko errukitsu batez mintzatzen zitzaizkionak, artzain onaren parabolaren bidetik? erabili ere, erabili baitzuen izebak parabolaren irudi hura Domingorekin izan zuèn solasaldian, honek
|
etxetik
alde egin zuèn egunean, itsasora egiteko asmoz:
|
|
|
Domingo Regina eneko kanpoaldeko atera iritsi, tinbrea jo, eta berandu gabe ireki zion Damasok atea. Gero, elkar agurtu, besarkatu, behin bakarrik ikusi zuten bi anaiek elkar, Domingok
|
etxetik
alde egin zuenetik?, eta berehala jarri zuen Damasok etorri berria jakinaren gainean: nola gauez ez ziren aita eta anaia etxera iritsi, nola goizean etxeko abokatuari deitu eta abokatuak. Barandiaran jaunak?
|
|
|
entzun ahala, moztuta geratu zen: ...eta errabiak eragindako ezintasuna bereganatu zituen; eta gero, bat batean, fantasiaren eremuan sartu zen, oharkabean, autodefentsa inkontziente batean bezala; orbetarren arimak bazuen bere paisaia propioa, anekdota bilduma batek jantzia eta koloreztatua, non lehentasunezko toki bat baitzuen Santa Teresa Avilakoak bere nebarekin bizi izandako istorio harrigarriak, noiz eta, artean haur zirelarik,
|
etxetik
alde egitea pentsatu baitzuten, baita alde egin ere, mairuen lurralderantz, martirioaren koroa jasotzeko esperantzan?; Domingok eta berak horixe egingo baitzuten, beharbada, etxetik ospa, baina ez inork lepoa egin ziezaien, hain zen polita Domingoren buru biribil ile motza, eta hain ederra berea, bere txirikordekin?, airedromo batera joateko baizik, non abioi bat ostu eta hegan eta hegan egingo b... errealitatea hotza zen, eta hotza oso tristea, hain tristea non masailetan behera bi malko irristatu baitzitzaizkion?
|
|
|
Eta zuei, zer? hain gutxi inporta al zaizue Domingok
|
etxetik
alde egitea?
|
|
|
Ada triste zegoen, anaiak
|
etxetik
alde egin ziolako, baina pozik zegoen, aldi berean, pozik batez ere: hain pozik zegoen, non nahi gabe pizten baitzitzaion begian argi bat, behin eta berriro itzaltzen saiatu zena, harik eta, argi guztiak itzalita, esan zuen arte:
|
|
|
zergatik?; zalantzaren bat zuelako ote zen, edo aita ere Domingoren iritzia aintzakotzat hartzen hasia zelako?; azterketa hartan guztian Domingok ez baitzuen bere jarrera aldaketa ahazten, aitarena ere eragin zuena, azken bolada hartan; eta hala ere, hala eta guztiz ere?, egoerarik okerrenean jarri zen halako batean, gertatu ere gerta baitzitekeen etxeko bide guztiek kale itsu batera jotzea: berdin zitzaion, kale itsuaren gainetik jauzi eginda,
|
etxetik
alde egingo baitzuen: pilotua izango naiz, gurasoek uzten badidate?
|
|
|
saldu zelako; eta nola haiek ere berdintsu saldu baitziren, bolada hartan ez zioten besterik eskatu, tximeletak zituztèn jertseak, edo txoriak zituztenak, hauek ere atsegin baitzituzten erosleek?, harik eta hiriko gainerako jostun eta jertse egileak kopiatzen hasi zitzaizkion arte, Adaren ideia bereganatuta, formak handituz edo nahastuz, txoriak tximeleten artean sartuz, edo tximeletak txorien artean?, eta koloreen gama zabalduz; ondorioz, Ada harro baino harroago egoten zen bere ehungailuan, kalean zehar joaten zenean berdin?, bere historiak asmatzen zituen bitartean, Domingorekin lotuak asko eta asko: Domingo, esate baterako, ordurako
|
etxetik
alde egina zena, sarritan mintzatu izan zitzaion iraultzaz, zeina beti udaberriarekin lotzen baitzuen ezinbestean: Adak, egia esan, ez zituen asmo harekin jertseak egin, halaxe atera zitzaizkiolako egin zuen egin zuena?, baina, eginda gero, laket izaten zuen beste arrazoi harengatik izan zela sinestea:
|
|
|
Domingok
|
etxetik
alde egin zuenetik, baina, are protagonismo handiagoa hartu zuen Ama Birjinak Reginaren bizitzan, arrosarioak eta arrosarioak eskaintzen zizkion, semea barkamen salbamenetarako bidean jar zezan?, hurrengo urtean? 1931n. Pagoagako Ama Birjinaren agerraldiarekin gehiegikeriaraino areagotu zitzaiona; esan nahi baita nekez egon zitekeela Regina hura aipatu gabe, harira ez bazetorren ere:
|
|
|
–Teofilo Mariari: biharko Regina eneko zutabe nagusiari?; begien arteko lehian, bestalde, anai arrebetan zaharrenak gogoan behar zituen Adaren lehentasunak, Domingoren aldekoak. Ada beti Domingoren alde, baita Domingok
|
etxetik
alde egin zuenean ere!, bere aldekoak baino gehiago, bera etxeko zutabe nagusia izateko deitua zen arren; eta orain zer??, izeba Ernestinak esandakoari men egin behar ote zion, jertsea lehenetsiz eta sakelako erlojuaren aurrean jarriz?; non geratzen zen, ordea, egoera hartan aita, etxean lehentasunezko tratua merezi zuena, inor baino lehenago, Ada eta Domingo baino lehenago zer esanik ez?; izeba Ernestinaren ordena ez zen, beraz, bere ordena. Teofilo Mariarena?, aitarena ere bazena, eta hala, erantzun beharrekoa erantzuteko bere beta hartzen zuela, honela esan zion neba nagusiak Adari, irri zabal itxurako bat eginik:
|
|
|
Lubos familiako amak gogoratzen du, eta hala kontatu izan du askotan, miatzen amaitu zutenean dei batzuk egin zituztela agenteek egongelako telefonotik. Gogoratzen du deiak egin eta gero ez zutela
|
etxetik
alde egin, geletara sartu zirela berriro. Gela bakoitzean agente bat:
|
|
|
Lubos familiako aitak gogoratzen du agenteek
|
etxetik
alde egin eta hilabetera desagertu zela alaba, hemeretzi urtekoa. Lubos familiakoek gogoratzen dute Sora desagertu zen sasoi berean desagertu zela euren alaba, hilabete batzuk geroago, eta pentsatzen dute harremanen bat egon daitekeela bien artean.
|
|
|
Adak eta Txarok beren adiskidetasun hari ekin ziotenerako, etxean zegoen Teofilo Maria, Frantzian bi urte egin ondoren itzulia –han egin zuèn egonaldian gertatu zen, hain zuzen ere, aitaren eta Domingoren arteko haustura, Domingo
|
etxetik
alde egitera behartu zuena–, fabrikan berriro lanean hasteko, Frantziara joan aurretik ere lauzpabost urtetan aritu zen bezala, aitaren laguntzaile; Frantziara joan aurreko Teofilo Mariak, baina, ez zuen 1930eko udan itzulitakoarekin zerikusirik; edo bai, bazuen –izango ez zuen, bada! –, landare hazberri erabat errotu gabeak landare heldu guztiz errotuarekin zerikusia duen bezala, ... esan nahi baita Teofilo Maria, urterik urte eta esperientziaz esperentzia, bere buruan konfiantza hartuz joan zela, gero eta konfiantza handiagoa, harik eta, Frantziatik itzultzean, ordura arte hartu ez zituèn erantzukizunak hartzeko moduan sentitu zen arte.
|
|
|
beldurraren irudi zehaztugabe bat izan zitekeen, edo Domingoren itzala zen, ausaz, barrezka ari zitzaiona:
|
etxetik
alde egin nuen eta familia saldu nuen, baina ni neu naiz orain garaile!; aita ere ez zegoen semea baino hobeto, beharbada: aitak, ordea, bere lekuan behar zuen, semea berean ez bazegoen ere; are gehiago:
|
|
|
partikularrak eta jantzi dendak; enkargu gehienak ohiko eta betiko modari –moda klasikoari– zerraizkionak zituen arren, neskak atsegin zuen bere probak egitea –bere buruan halako konfiantza bat hartu zuenean nabarmendu zitzaion joera hura, hogei hogeita bat urterekin–, arrakastarako bidean jarri zutenak; izan ere, egun batean –1930eko martxoko egun bat zen, udaberriaren atarian–, nexkentzat izan zitekeèn jertse berde bat egin zuen, tximeleta txiki gorriz josia, dendara eraman –ama izebek hamaika bider esan zioten, zer polita eta zer polita! –, eta dendakoek biharamunean enkargatu zizkioten beste batzuk, egindako hura egun berean –erakusleihoan jarri ahala– saldu zelako; eta nola haiek ere berdintsu saldu baitziren, bolada hartan ez zioten besterik eskatu –tximeletak zituztèn jertseak, edo txoriak zituztenak, hauek ere atsegin baitzituzten erosleek–, harik eta hiriko gainerako jostun eta jertse egileak kopiatzen hasi zitzaizkion arte, Adaren ideia bereganatuta, formak handituz edo nahastuz –txoriak tximeleten artean sartuz, edo tximeletak txorien artean–, eta koloreen gama zabalduz; ondorioz, Ada harro baino harroago egoten zen bere ehungailuan –kalean zehar joaten zenean berdin–, bere historiak asmatzen zituen bitartean, Domingorekin lotuak asko eta asko: Domingo, esate baterako, ordurako
|
etxetik
alde egina zena, sarritan mintzatu izan zitzaion iraultzaz, zeina beti udaberriarekin lotzen baitzuen ezinbestean: Adak, egia esan, ez zituen asmo harekin jertseak egin –halaxe atera zitzaizkiolako egin zuen egin zuena–, baina, eginda gero, laket izaten zuen beste arrazoi harengatik izan zela sinestea:
|
|
|
Domingok
|
etxetik
alde egin zuenetik, baina, are protagonismo handiagoa hartu zuen Ama Birjinak Reginaren bizitzan –arrosarioak eta arrosarioak eskaintzen zizkion, semea barkamen salbamenetarako bidean jar zezan–, hurrengo urtean –1931n– Pagoagako Ama Birjinaren agerraldiarekin gehiegikeriaraino areagotu zitzaiona; esan nahi baita nekez egon zitekeela Regina hura aipatu gabe, harira ez bazetorr...
|
|
|
" Teofilo Mariari: biharko Regina eneko zutabe nagusiari"; begien arteko lehian, bestalde, anai arrebetan zaharrenak gogoan behar zituen Adaren lehentasunak, Domingoren aldekoak –Ada beti Domingoren alde, baita Domingok
|
etxetik
alde egin zuenean ere! – bere aldekoak baino gehiago, bera etxeko zutabe nagusia izateko deitua zen arren; eta orain zer...?, izeba Ernestinak esandakoari men egin behar ote zion, jertsea lehenetsiz eta sakelako erlojuaren aurrean jarriz?; non geratzen zen, ordea, egoera hartan aita, etxean lehentasunezko tratua merezi zuena, inor baino lehenago, Ada eta Domingo baino lehenago zer esanik ez?...
|
|
|
Etxean itota bizi naiz, eta aire pixka baten bila natorkizu. Zera... batzuetan
|
etxetik
alde egingo nuke, zuk bezala! –bota zion Adak.
|
|
|
Txaro, Maria Bibianak
|
etxetik
alde egin ez beste, bere gelan itxi zen: ireki zuen gutuna; irakurri zuen behin, bi aldiz, hiru aldiz...; irakurtzen baino gehiago, gutuna irensten ari ote zen... lehenengo irakurraldian batez ere, halakoa baitzen bere buruaren mugimendua, orain ezkerretara, orain eskuinetara, lerro bat hasi orduko bukatutzat ematen zuela zirudiela, horrelaxe lerroz lerro, gutuna amaitu arte; hain gogobero zegoen, antza, non luma eta orri bat hartu, eta berehala idazten hasi baitzen:
|
|
|
horregatik ote da inbidiak ez didala eztenkadarik edo zauri sendaezinik utzi, zuri gertatu zitzaizun bezala? Domingori munduko zorte on guztia opa diot, merezi ere, ongi merezi du eta... nahiz eta etxean besterik pentsatzen duten, aitak eta Teofilo Mariak zer esanik ez,
|
etxetik
alde egin zuenetik ez baitute etxekotzat; are okerrago: traidore eta etsaitzat dute... baina nik ez, joan ere, joan bainintzaion gutxi batzuetan bisitan, aitak etxekoei bota zigùn mehatxua –‘Domingo ez da jada etxekoa, eta ez du etxekoen bisitarik merezi!
|
|
|
Mauriren irakaspenekin batera, Domingok, lagunaren aholkuz Rénanen La vie de Jésus irakurria zuenak, gogoan behar zituen, halaber, izeba Ernestinaren hitz asko eta asko, Jainko errukitsu batez mintzatzen zitzaizkionak, artzain onaren parabolaren bidetik... erabili ere, erabili baitzuen izebak parabolaren irudi hura Domingorekin izan zuèn solasaldian, honek
|
etxetik
alde egin zuèn egunean, itsasora egiteko asmoz:
|
|
|
Eta iritsi zen igandea, eta, igandeetan ohi bezala, familia osoa bildu zen mahai ingurura: aita, ama, izeba, Teofilo Maria eta bi ahizpak –Domingo
|
etxetik
alde egina zegoen, Damaso Madrilen, eta Gabino Elorrietako Ama Birjinaren komentuan, nora egin baitzuen bere bokazioari ekiteko asmotan–, gehi etxeko apaiza, don Anizeto jaun kalonjea. Eta, honetaz eta hartaz ari zirela –aita eta Teofilo Maria, Jack Sharkey-k eta Max Schmeling ek 1932ko ekainean jokatu berri zutèn errebantxa borrokaz ari ziren, pisu astunen koroa jokoan–, Adaren eritasunari buruzko gaia atera zen, halako batean.
|
|
|
Domingo Regina eneko kanpoaldeko atera iritsi, tinbrea jo, eta berandu gabe ireki zion Damasok atea. Gero, elkar agurtu, besarkatu –behin bakarrik ikusi zuten bi anaiek elkar, Domingok
|
etxetik
alde egin zuenetik–, eta berehala jarri zuen Damasok etorri berria jakinaren gainean: nola gauez ez ziren aita eta anaia etxera iritsi, nola goizean etxeko abokatuari deitu eta abokatuak –Barandiaran jaunak– bere estrategia diseinatu zuen, erabateko diskrezioan eta isilpeko lanean oinarritua, eta nola, halere, eguerdian Markos Ostolaza izeneko enpresari baten ezusteko deia izan zuten –badaezpadako edo konplimenduzko dei bat zen, enpresariak Nazario eta Teofilo Maria onik ote zeuden, ez baitzuen besterik jakin nahi–, zeinean, haritik tiraka, Maria Bibianak –hark hartu zuen telefonoa– gertatutakoaren berri jakin baitzuen:
|
|
|
–Nik
|
etxetik
alde egin izanak ere ez zion onik egingo... –zehaztu zuen Domingok.
|
|
|
Moncayo eta Palafoxen txanda zen: lehenik, Moncayoren etxolarantz abiatu zen, eta gero, Palafoxenerantz; izeba Ernestinak Domingori arestian esandako hitzak ederki aplika zekizkiekeen bi txakurrei, haiek ere etxekotzat baitzuten, antza,
|
etxetik
alde egina: haien jauziak eta haien miazkadak, Domingo hurbildu zitzaienean!; bakoitza bere estiloan eta bere moldean, jakina, Moncayo ongi ikasia baitzen, aurreko hanka ematen ere iaioa, Palafox ez bezala, zakarragoa eta basatiagoa zena; Domingo zeharo hunkituta zegoen –haren irriak eta haren esker erakutsiak ez zuten besterik adierazten, txakur bakoitzari barailetatik heldu eta buruan musu bat ere ematerainoko ahaleginean–, hain zen magikoa memento hura, txakurrei esker –haien bihotzei eta haien maitatzeko ahalmenari esker– bizitzen ari zena:
|
|
|
–eta, alabengana jiratzen zela, erantsi zuen–: Eta zuei, zer... hain gutxi inporta al zaizue Domingok
|
etxetik
alde egitea?
|
|
|
Ada triste zegoen, anaiak
|
etxetik
alde egin ziolako, baina pozik zegoen, aldi berean, pozik batez ere: hain pozik zegoen, non nahi gabe pizten baitzitzaion begian argi bat, behin eta berriro itzaltzen saiatu zena, harik eta, argi guztiak itzalita, esan zuen arte:
|
|
|
(•) Ada ere, Domingo bezalaxe, amaren" Ez diogu uzten!" entzun ahala, moztuta geratu zen: ...eta errabiak eragindako ezintasuna bereganatu zituen; eta gero, bat batean, fantasiaren eremuan sartu zen, oharkabean, autodefentsa inkontziente batean bezala; orbetarren arimak bazuen bere paisaia propioa, anekdota bilduma batek jantzia eta koloreztatua, non lehentasunezko toki bat baitzuen Santa Teresa Avilakoak bere nebarekin bizi izandako istorio harrigarriak, noiz eta, artean haur zirelarik,
|
etxetik
alde egitea pentsatu baitzuten, baita alde egin ere, mairuen lurralderantz, martirioaren koroa jasotzeko esperantzan...; Domingok eta berak horixe egingo baitzuten, beharbada, etxetik ospa, baina ez inork lepoa egin ziezaien –hain zen polita Domingoren buru biribil ile motza, eta hain ederra berea, bere txirikordekin–, airedromo batera joateko baizik, non abioi bat ostu eta hegan eta he... errealitatea hotza zen, eta hotza oso tristea, hain tristea non masailetan behera bi malko irristatu baitzitzaizkion...
|
|
|
zergatik?; zalantzaren bat zuelako ote zen, edo aita ere Domingoren iritzia aintzakotzat hartzen hasia zelako?; azterketa hartan guztian Domingok ez baitzuen bere jarrera aldaketa ahazten, aitarena ere eragin zuena, azken bolada hartan; eta hala ere –hala eta guztiz ere–, egoerarik okerrenean jarri zen halako batean, gertatu ere gerta baitzitekeen etxeko bide guztiek kale itsu batera jotzea: berdin zitzaion, kale itsuaren gainetik jauzi eginda,
|
etxetik
alde egingo baitzuen: pilotua izango naiz, gurasoek uzten badidate... eta uzten ez badidate, berdin!
|
|
|
...era bultza zezakeena; Gabinok, gainera, gogoan behar zuen, aldi berean, amaren besarkada ezti beroa, amesgaiztoari azkena eman eta Gabinoren bakardadearen izotza urtu zuena, izotzak berriro hartu bazuen ere jarraian –" Utzi, ama!" –, kontzientziaren erabaki zuzen estuan; nola traizionatuko zuen Gabinok, izan ere, bere lagun mina?; eta, halere, traizionatu beharra zuen noizbait,
|
etxetik
alde egin ezean; etxetik alde egiteko zegoen, baina, baldintza haietan...!; zer egin ataka estu hartan?; nola traiziona zezakeen laguna, bestela esanda, traizioaren zama sentitu gabe, tartean kontzientziaren agindu bat bazegoen?; zer buruhauste zen hura, haatik, agindu bat beste agindu batez estal zitekeenean?; eta orduan –beste pentsamendu bat ere gurutzatu zitzaion ausaz une hartan:... ez al zion lagunak berak esan, Maria Bibianaren bidez, osasuna garrantzitsuagoa zela politika guztiak baino? –, honela mintzatu zitzaion arrebari:
|
|
|
...inok, gainera, gogoan behar zuen, aldi berean, amaren besarkada ezti beroa, amesgaiztoari azkena eman eta Gabinoren bakardadearen izotza urtu zuena, izotzak berriro hartu bazuen ere jarraian –" Utzi, ama!" –, kontzientziaren erabaki zuzen estuan; nola traizionatuko zuen Gabinok, izan ere, bere lagun mina?; eta, halere, traizionatu beharra zuen noizbait, etxetik alde egin ezean;
|
etxetik
alde egiteko zegoen, baina, baldintza haietan...!; zer egin ataka estu hartan?; nola traiziona zezakeen laguna, bestela esanda, traizioaren zama sentitu gabe, tartean kontzientziaren agindu bat bazegoen?; zer buruhauste zen hura, haatik, agindu bat beste agindu batez estal zitekeenean?; eta orduan –beste pentsamendu bat ere gurutzatu zitzaion ausaz une hartan:... ez al zion lagunak berak esan, Maria Bibianaren bidez, osasuna garrantzitsuagoa zela politika guztiak baino? –, honela mintzatu zitzaion arrebari:
|
|
|
Beñardo, izan ere, etxeko ardi beltza da, eta nik ez ditut etxeko ardi beltzak etxekotzat. Esan nahi dizudana eta esan nahi dizuedana da Beñardok
|
etxetik
alde egin zuèn egunean hil zela niretzat eta hil zela guretzat. Horregatik, ez dut haren izenik etxekoen artean entzun nahi, ezta deskuidu batean ere –eta, begietako gezia seme alabei banan banan jaurtitzen ziela, amaitu zuen–:
|
|
2010
|
|
|
eta ni neure egoeraz mintzatu nintzaien: Teofilo Mariarekin nuèn tentsioa gero eta handiagoa zela, eta hargatik, lana utzi eta
|
etxetik
alde egiteko gogoa gero eta maizago nagusitzen zitzaidala, Meyer jaunarekin Madrilen pasatutako urteak gogoan, esan ere, esan nien ildo hartatik, halako batean:
|
|
|
esan ere, esan nien ildo hartatik, halako batean: . Egun bat dut gogoan, oraindik ere ez baitakit nola ez nuen
|
etxetik
alde egin??.
|
|
|
Gero, etxean diskusioa sortu zen, jakina? edo ez zen diskusiorik izan, Domingok
|
etxetik
alde egin eta zuen aitak bere iritzia ezarri baitzuen: joan dadila, bai, eta joan dadila betiko etxeko ardi beltza, ez baitut haren begi makarrik ere ikusi nahi!
|
|
|
Teofilo Mariak etengabe aipatzen zuen Eliza, eta Domingok ebanjelioa? harik eta honek
|
etxetik
alde egitea erabaki zuen arte.
|
|
|
Biharamunean, Helenak
|
etxetik
alde egin zuèn egunaren bezperan, ezusteko handia gertatu zitzaidan; anai arreben eta etxekoen artean Helenaren bertuteei buruz aritzen ginenean, guztiek azpimarratzen zituzten haren ganora eta haren lan egiteko gogoa; baita haren eraginkortasuna ere, hemezortzi urte zituen arren Helenak ongi baino hobeto egiten baitzuen sukaldean, beste zereginetan berdin; bere maneretan ere bazuen dotoretasun ...
|
|
|
baina oker nengoen, oraindik ere gorago jo baitzuen berandu gabe; gaizki lo egiten nuen, eta, esnatzearekin batera, Helenaren irudia etortzen zitzaidan lehenik burura, haren elgorriagak eta haren matíaslópezak; baita haren bainilazko musuak ere, beste modu batean interpretatzen nituenak eta baloratzen; izan ere, gogoan nituen neure damuak eta gurutziltzatuaren aurrean egindako otoitzak eta erreguak, baita hari egindako promesa ere?. Behin bai, hurrengorik ez??, baina hain guztiz aldatu ziren inguruabarrak, non beste ikuspuntu bat nagusitu baitzitzaidan: zer, baldin eta gertakari hura, Jainkoaren zigorra izan beharrean, Jainkoaren grazia bazen?; zer, baldin eta gurea zinezko ezkontza izan bazen, Jainkoaren begien aurrean??(?) entzun nizunean
|
etxetik
alde egiteko prest zeundela nirekin ezkontzeko, nirekin orduantxe ezkondu bazina bezala sentitu zintudan, esan zidan Helenak!?, ohiko formulen eta arauzko arauen gainetik?; poztu nintzen?
|
|
|
–Teofilo Mariak arrazoi du! Izan ere,
|
etxetik
alde egin zuten, eta ez genituen etxekotzat!?. Eta ni, negar egiteari utzita, mutu gelditu nintzen.
|
|
|
–Buruak ez aurrera eta ez atzera nahi izaten du, gehiegi nekatzen denean? esan zuen medikuak, bisitaldiaren ondoren
|
etxetik
alde egiterakoan, aurretik emandako erantzun guztien laburpen gisa; amak, baina, atzera eta atzera egiten zuen, erremediorik gabeko atzeraldian?
|
|
|
Gure etorkizuna beltza da, zuk ere badakizu? baina entzun nizunean
|
etxetik
alde egiteko prest zeundela nirekin ezkontzeko, nirekin orduantxe ezkondu bazina bezala sentitu zintudan. Horrek ez dizkizu eskubide guztiak ematen, jakina, Adak ere ederki ohartarazi baitzigun zera?
|
|
|
bata alarguna zen, seme alabarik gabekoa, eta bestea ezkongabea. Izeba goizeko 10ak aldean joan zen Regina enetik, aita, Teo eta hirurok
|
etxetik
alde eginak ginela, fabrikan lanean ordurako. Hunkigarria izan omen zen izebaren azken agurra, neskame guztiei, banan banan, eskerrak ematen zizkiela?
|
|
|
Eliztar askoren ustetan, Pagoagakoa dei bat izan zen, Lurrak, lurtarrek? bere iparra gal ez zezan; testuinguru hartan, ez baitira apirileko hauteskundeak ahaztu behar, Bigarren Errepublikari bidea ireki eta Alfonso XIII.a erbesterako bidean jarri zutenak; gure etxean lurrikara bat izan zen, mundua hankaz gora jarri balute bezala; lehendik ere ez geunden ongi, egia esan, Domingoren auziak etxekoei eragindako lurrikara ez baitzen txikiagoa izan, aitarekin hautsi eta
|
etxetik
alde egin zuenean; aitzitik: handiagoa izan zen; Domingok eragindakoak Regina enea zuen epizentro, gure erraiak, beraz?, eta erregimen aldaketak Madril, dardara estatu osora istantean zabaldu bazen ere; Domingorenak, gainera, etxekooi zauri bat eragin zigun, eta zauriari odol ugaria zerion artean ere, etxekook nola edo hala zipriztintzen gintuena, bakoitza bere neurrian eta bere mailan.
|
|
|
–Entzun egiten nion aitari, baina ezentzuna egiten nuen, esaldi bera errepikatzen nuen bitartean, jakulatoria bat balitz bezala: . Nik ere
|
etxetik
alde egingo dut noizbait, Domingok bezala! Nik ere???.
|
|
|
Esan dut lehen, Domingo sentitu izan nuela nagusiki bizitzan lehiakide, zure antzera, Damaso?, baina Domingo
|
etxetik
alde egina zen, eta zu zintudan une hartan lehiakide, etxeko bururik burutsuena, sugegorria bezalakoa izan baitzintezkeen mihia zorrozten zenuenean, baita hiztun etorkor eta atsegina ere, giro abegikorretan; hotza eta beroa izan zintezkeen, aldi berean; zure logikak, berriz, labanarik finenak bezala ebaki zezakeen, leun eta sotil, edo aizkora zorrotzenak bezala, kolpe suntsitzaile batez?
|
|
|
esan zidan; gero, berriz, ezustekorik ezustekoena ahoskatu zuen, irmo eta tinko, eskuak batera eta bestera zabalduz: . Badakit!?; besteak
|
etxetik
alde eginak zirenean edo lotan zeudenean egiten genituen Helenak eta biok geure egitekoak, baina Regina enean guztiak ez zeuden lotan, antza, Ada behintzat ez?; hain eragin azkarra izan zuen nigan haren esaldi laburrak, non ohetik jaiki, haren parean eseri, eta honela esan bainion: –Zer dakizu??;. Helena eta zu??
|
|
|
Adak egin zidàn irria, kezkak eta beldurrak zurrundutako betarte ezin ilunagoa guztiz aldatu eta konplizitate ezkutu batek argitua behar zuena?,
|
etxetik
alde egingo nuela esan nuenean?!; eta, hala ere, ez zen irri nabarmen bat izan, irri ia antzemanezin bat baizik, irri bat baino gehiago ere bazena aldi berean, samurtasun ezusteko baten zizelak edo moldatua; nireganako mirespen kutsu bat ere bazuen irri hark!; esanahiz betetako irria zen, abegitsua zinez: hain abegitsua, non orduantxe jakin bainuen, irriak iraun zituèn hiru lau segundoko tarte hartan, arreba lubakiaren alde berean nuela:
|
|
|
Lehen esan dizut,
|
etxetik
alde egin nuenetik, ez nuela Teofilo Maria ikusi, eta egia da, baina gezurra ere bada, behin ikusi bainuen, 1955eko egunkari bateko argazki batean izan bazen ere, zergatik, eta jeneralisimoaren sari bat jaso zuelako:
|