|
2002
|
|
|
Juan da negua, bildurtuta eta kokilduta euki gaituan negua. Ta elorrija zuri zuri jantzitian, negu luze ta baltz ostian, euzkerea, irarkola jantziz tayututa, kalerik kale,
|
etxerik
etxe, eskurik esku eta bijotzetik bijotzera dabil. Jazoera bijok batera gertatu izatiak, ez ete dausku euzkeltzalioi zerbait adierazoten?
|
|
2003
|
|
|
Iurretan ez genuen izen hori erabiltzen: " Abendu batzen" esaten genion,
|
etxerik
etxe bertsuok kantatzen ibiltzeari. Hainbat bertso dira, baina guziak ez ditut gogoan eta, hiruzpalau baino ez ditut hemen jarriko:
|
|
|
belarri hobea ta ganora gehiago eukan horretarako. Gaztetxu zala, eta orduko denporetan ohi zanez, josten ikasteko, jostun bategaz ibili ei zan
|
etxerik
etxe, aldikada baten, hako" Intxauspeko alaba dendaria" izandako aprendizaren antzera edo. Holakoetan ohi zanez, denporea emoteko, irratirik ez eta, euskal kantak erabilten ei zituezan, josteari itxi barik.
|
|
|
Ez horixe! Nausien antzera, orduko umeok be kantetan genduzan,
|
etxerik
etxe," Abendu" eta" Santa Ageda" kantak. Eta baita umeenak baino ez ziran beste eske kanta batzuk be:
|
|
|
Holan deritxe, batez be, eske kantai, edo eskale kantai (hau da, Gabonetan, Santa Agedaz, San Juanetan eta beste honango egunetan,
|
etxerik
etxe eskean ibiliaz, buruz kantetan diran bertsoai). Jakina, gaur buruz bota arren, norbaitek bertsolariren batek nozbait bat batean asmatutakoak edo dira.
|
|
2004
|
|
|
Ene bada ta ni! esaten du noizbehinka negarrez Don Trifonek,
|
etxerik
etxe Jopuren bila izerditan dabilen bitartean.
|
|
|
Ba, begira, Doroteo: Amaiagaitik ari dira orain
|
etxerik
etxe Don Trifonen zerbitzariak, eta horrexegaitik atxilotu dituzte hainbeste ta hainbeste. Amaia bera ere atxilotu egin dutela esan dute baina, gezurra izan da.
|
|
|
hauxe izaten da gehienetan gizonezkoen lana (lan ere egiten baitute noizean behin ijitoek); tratalaritzan ere oso trebeak omen dira. Andrazkoak eta haurrak
|
etxerik
etxe ibiltzen dira eskean. Diru gutxi pilakatzen dute, baina jateko hondakin asko.
|
|
2007
|
|
|
Kanpainaren baitan, sentsibilizazio eta prebentzio hainbat ekintza eramaten ari dira aurrera. Besteak beste, Udalak 30.000 postal banatu du
|
etxerik
etxe; baita 1.000 komiki (pdf) ere (kanpainaren leloarekin eta gazte batzuen arteko istorio batekin), ohiko tokietan eta Bigarren Hezkuntzako zentroetan, gehien bat. Horretaz gain, 200 kartel ipini eta publizitate kanpaina abiatu dute metroko geltokietako txartel makinetan.
|
|
|
Ez dabiltz auek txantxetan: olabide zale talde bat bildu nai dute, bere Biblia zabal dezan;
|
etxerik
etxe ibiltzeko asmoa dute. Arantzazu’ra ere etorri omen zan jesuitaren bat, saltzen lagun zezaioten; baiña, esaten dutenez, etzuen arrera berorik izan.
|
|
2008
|
|
|
Txikitako gertaera bat hartu dut gomutan. Franco hilzorian zegoen artean, ez ziren egun asko fusilaketak izan zirela eta polizia
|
etxerik
etxe zebilen bazter guztiak astintzen. Gurean ere, amak arriskuan jar zezaketen paper guztiak bidu zituen, afixak, txostenak, panfletoak, eta desagerrarazi egin zituen, beste hainbat eta hainbatek bezala.
|
|
|
Miel herrira iritsi zeneko urte haietako giroa ere badator zintan. Argirik ez zegoela herrian, goizeko ordu txikietan iratzartzen zituztela
|
etxerik
etxe joaten ziren seineruek, eta handik gutxira trasko hotsa baino ez zela entzuten kalean. Egurrezko oinetako hura janzten zuten bakarrik.
|
|
|
Aránzazu> eta Misiones> Franciscanas en barruan orri bat banatu ohi zen Bizkai aldean. Eta gero, fraideek herriz herri eta
|
etxerik
etxe egiten zuten bisitaldia zetorren. Gipuzkoan egin izan zen bezalatsu, baina, Bizkaiko komentuak eta fraideak gutxiago zirenez, zailagoa zen Bizkai euskaldun osoa besarkatzen.
|
|
|
Hori dena, gainera, fraideen ekonomi sistemarekin lotuta zegoen (fraideen
|
etxerik
etxeko limosna eskea, artean bizirik zegoen garaiak ziren haiek), eta sermolarien mezuari ere egunerokotasuna eman nahi izan zitzaion (ez ahantzi 1945 bi hamarkadak direla gerraondoan frantziskota rren herri misioaldien loraldia ezagutu zutenak).
|
|
|
aterki urdinak udalerriko armarriarekin eta kamiseta berdeak erakundeko irudi korporatibo berriarekin, 12 eta 10 eurotan, hurrenez hurren. Bestalde,
|
etxerik
etxe egindako banaketaren ondoren, tokiko erakundeak argitaratutako egutegia eskuratu nahi duten guztiek, udaletxean eta kultur etxean jaso ahal izango dute. Udalbatzak azaroaren 15eko bilkuran onetsi zuen erakunde‑irudi berria, Gorlizko" nortasuna islatu asmoz, gaur egungo ikonografia erakargarria erabiliz".
|
|
2009
|
|
|
Halakoetan, gehienetan, eske errondak egiten dira, gazteak aldran doazela
|
etxerik
etxe, askotan batek lehenengo kantatu eta aldra lagunek ondoren erantzunez.
|
|
|
Bizkaiko hainbat herritan,
|
etxerik
etxe abesten da Gabon aurretxoan Marijesiak edo Abendua deritzen kopla sorta. Jainkoak gizona sortu zuenetik Jesusen jaiotzara bitarteko historia zatiak kontatzen dira, kopla gisa, baina kopla zaharren estetikatik aldenduta.
|
|
|
Abendua edo marijesiak
|
etxerik
etxe abesten dira Gabonetan Bizkaiko hainbat herritan. Iurretako taldea,.
|
|
|
Euretariko bat satsa ematea izaten zen, sats totoa izenekoa. Aldea etxe batek satsik ez zeukanean, eraiki berria zelako edo ez zuelako behar zuen beste, jabea
|
etxerik
etxe joaten zen auzunean satsa eskatzen, eta ahal zuenak gurdikada bete sats ematen zion. Ostean, eskaleak jatordua ematen zien lagundu zioten guztiei.
|
|
|
Biztanle batzuen aldetik mesfidantza nagusitu zen. Auzo alkatearen ardura
|
etxerik
etxe joatea izaten zen, jabeei lurrak emateko eskatzera. Etxeren batera zazpi biderrez joan behar izan zuten, jabeak erakusten zuen aurkako jarrera zela eta.
|
|
|
Gabonen inguruko jaietan, neguko eguzkiaren jaiotzaren zikloaren barruan, umeak, taldean batuta, eskean ibiltzen ziren herrian
|
etxerik
etxe. Orokorrean, auzuneko edo inguruko etxeetan ibiltzen ziren.
|
|
|
Beste guraso batzuek senitartekoen etxeetara joateko baimena ematen zieten umeei, baina ez besterik. Hala ere, ume talde ugari ibiltzen ziren herri guztitik
|
etxerik
etxe.
|
|
|
Belen modukoa antolatzen zuten, eta umeak artzain jantzita, Bibliako Epifaniaren pasartea antzezten zuten gehienetan. Umeentzat gaitzena brusak topatzea izaten ei zen, eta
|
etxerik
etxe igarotzen zituzten aurreko egunak, utziko zieten brusa baten bila.
|
|
|
Ospakizun nagusia, ostera, bezperakoa izaten zen. Orduan eske errondak egiten ziren,
|
etxerik
etxe, Santa Agedaren martirioak kantatu eta jatordutxo bat prestatzeko. Ageda Kataniakoak, elizaren santutegian, ez du martiri handien garrantzirik, baina herri ohituretan badauka agerpen zabala eta, gainera, aspaldi aspaldikoa.
|
|
|
Ordun neskatok amarrata oten siren, etzen, edo tresna garbitxen, edo etxe garbitxen, edo solora espabere bedar ebaten... Eta
|
etxerik
etxe ibiltzen ziran kantetan. Bai.
|
|
|
Egunez hasten ziren mutil gazteak
|
etxerik
etxe eta iluntzera arte luzatzen ziren sarri. Horrexegatik, iluntzetik aurrera, farola eroaten zuten taldeari argi egiteko.
|
|
|
Agertuko diren koplen artean jatorri bi bereiztea ezinbestekoa da. Kopletako batzuk Luistar gazteek, ezkongabekoen erlijio elkarteko kideek
|
etxerik
etxe botatzen zituztenak dira. Bertan ageriagoa da gipuzkeraren eragina martirioen pasarteetan.
|
|
|
Behin mozorrotuta, koadrilan batzen ziren neska mutilak eta
|
etxerik
etxe joaten ei ziren eske errondan.
|
|
|
Hori bai, urteko edozein sasoitan, ez soilik Garizuma aurretxoan. Bere lana fedebakoak federa ekartzea zen, eta
|
etxerik
etxe ematen zituen mezak.
|
|
|
Aipatu ditugun errotez aparte, Lemoizeko Aurteneko errotara, Armintzako Andresen errotara, Birleko Latxaganera eta Butroiko Arbiñe errotara eroan izan dituzte euren arto eta gariak jatabearrek. Badakigu Aurteneko errotako Inazio Bilbao errotari eta bertsolari lemoiztarra
|
etxerik
etxe ibiltzen zela Jataben. Bere gurdian hartzen zuen garaua eta ehotuta bueltatzen zuen.
|
|
|
Luistarrak, ostera, mutilen elkartea izaten zen. Herriko abadeak hautatzen zituen kideak eta
|
etxerik
etxe diru batzeak egiten zituzten urtean zehar; Deun Agate bezperan, esaterako.
|
|
|
Ferietan eta
|
etxerik
etxe ibiltzen ziren ganadu tratanteak. Gure lekukoek gurago dituzte harakinak eta beste erosle edo saltzaileak baino, finagoak ei dira.
|
|
|
Era berean, etxe bat erretzen zenean, ohikoa izaten zen jabeek senideei eta beste auzune zein herri ezberdinetako bizilagunei laguntasuna eskatzea. Dirutan, egurretan edo esku beharrean kobratzen zen laguntza hori
|
etxerik
etxe eskatzen zuten. Eta hain zuzen ere, metodo horrek ekarri zuen etxe erre ermandadeen gainbehera handia.
|
|
|
Horrekin batera, kaltetuari laguntza eskean
|
etxerik
etxe laguntzen zioten. Gerora, dirua guztien eskurago egoten hasi zenean, urteroko kuota bidezko ordainketara igaro ziren.
|
|
|
Etxe bat erretzen zenean,
|
etxerik
etxe irteten ziren inguruetan ermandadeko kideak. Zaku edo poltsa bat eroan ohi zuten dirua batzeko.
|
|
|
" Lehen lukia atrapau ezkero gero
|
etxerik
etxe ibilten ziran erakusten, ezta. Bai, baia ori galdu in san, se koisten daunari eser emon gure esi (k) jente.
|
|
|
Auzune edo herriarentzat kaltegarri ziren piztiak hiltzen zituztenean, astoari lotuta
|
etxerik
etxe eroaten ziren. Eta herriko jendeak, komunitatea gaitz horretatik libratu zuen ehiztaria saritu egiten zuen.
|
|
|
Maiatz inguruan, indabak eta artoak ereinda zeudenean,
|
etxerik
etxe joaten zen abadea lurra eta soroak bedeinkatzen. Eta etxe bakoitzean sariren bat jasotzen zuen:
|
|
|
arrautzak, jateko zer edo zer... Lekuko batzuen arabera garia eta artoa batu berritan agertzen zen abadea
|
etxerik
etxe lurra bedeinkatzera, astoa berarekin zekarrela. Zelemin bete gari eta zelemin bete artagarau eman behar izaten zitzaion abadeari bedeinkapenaren truke.
|
|
|
Gero, ikatza egin ostean, gurdian eroaten zuten saltzera. Bezero egonkorrak zituzten, ez zen
|
etxerik
etxeko salmentarik egiten. Eta produkzio gehiena herritik kanpora saltzen zuten, Mungia eta Plentziara batez ere.
|
|
|
Gazta nekazaritzaren gaineko atalean deskribatu ditugun jatabearren berezko salmenta herrietako plazetan saltzen zuten. Beste askotan, ostera,
|
etxerik
etxe ibiltzen ziren gazta saltzen edo eta dendetara eroaten zituzten dendariek sal zitzaten. Egunero hiru gazta egiten zituzten Goieta, Basordaportu edo Marutxeagako etxeetan.
|
|
|
Eta azpimarratzekoa da, Aste Santu inguruko egun horietan lapak eta hamarratzak batzeko egoten zen jende mugimenduaren baitan, Laperu ezizeneko eskalea. Laperu haitzetan ibiltzen zen, Armintza inguruan, eta gero saldu egiten zituen
|
etxerik
etxe. Aste Santu ingurua izaten zen horretarako sasoirik arrakastatsuena.
|
|
|
Carmen Etxebarria,(), eta Mª Angeles Larrazabal. 1940ko hamarkadan. ziren
|
etxerik
etxe. Soinekoa edukitzeko oihala erosi behar izaten zen, gero joskileari esan jantzia egiteko eta berak neurriak hartzen zizkion bezeroari.
|
|
|
Ostera, osasuntsu zegoen aberea hiltegira eroaten zen. Harakinak ibiltzen ziren
|
etxerik
etxe zaldiz. Kordelarekin abereak neurtu eta gura zituztenak erosi egiten zituzten.
|
|
|
Auzo osoak erabiltzen zuen. Eta makina jabea izaten zen makina
|
etxerik
etxe eroateko ardura zuena.
|
|
|
Minutu batzuk lehenago emakumeari etxea kendu zioten. Beste batek esan zuen
|
etxerik
etxeko miaketak egiten zituztenean, atea bota eta barrukoei tiro egiten zietela. Suntsitutako etxeetan palestinarren kontrako irainak idaztea oso normala zen.
|
|
|
Zubietarrek, berriz, alkandora zuri bat eramaten dute. Ohiturak dio goizez herriko haurrak
|
etxerik
etxe eskean joaten zirela opari edo jaki gozoren bat jasotzeko. Gazteak, berriz, gauez irteten ziren.
|
|
|
Fernando Aire Xalbador bertsolari adiskideari bezalaxe, sortetxeak eman zizkion izena eta izana ere Uztapideri. Gaztetan
|
etxerik
etxe ibili bazen ere morroi, eta 1936ko gerra amaitu ostean Oiartzungo Laguntzarrene baserrira joan bazen ere bizitzera, beti izan zuen akorduan eta estimutan jaiolekua. Bere baserriari eskainitako bertsoa da horren lekuko:
|
|
2010
|
|
|
Halaber, suen gainetik egiten dute salto; leku batzuetan zazpi aldiz egin behar izaten dute denek. Gainera, sutatik ilinti irazekiak hartu eta
|
etxerik
etxe eramaten dituzte, keztatzeko. Gauzak pasatzen dituzte sutatik, eta haiekin gaixoak ukitzen dituzte, senda daitezen otoitz eginez.
|
|
2011
|
|
|
Oraindino eta ankerragoa haur baten begietara.Elgeta trikitilaria ere hor nonbait ibiliko zen... Aitaitaren pertsonaia egiteko, Jazinto Rivas Elgeta trikitilarian oinarritu naiz. Hura beti zebilen
|
etxerik
etxe apopilo, bertako semeei soinua jotzen irakasten. Bidaia lagun aproposa iruditu zait.Zure lehen komiki liburua idazten gustura. Umetatik Ipurbeltz irakurri dut, oso komikizalea naiz.
|
|
|
Neguan agertzen ziran herrian eta uda partean joan. Herriko etxeetan egoten ziran apopilo eta, diru apur bat ateratearren, eurek eginiko gaztaiak saltzen ibilten ziran
|
etxerik
etxe. Lantzarrak ixten eutsiezanai trukean emon be bai.
|
|
|
Mariaren Alabak, Santa Ageda bezperan,
|
etxerik
etxe abesten ibilten ziran, 1920.
|
|
|
Urte amaiera eta hasikereagaz batera, azkenez, Gabonak ditugu. Handik hurreko Muxikan eta Gemikan lez, Marijesiak kantetan ziran Morgan be, baina,
|
etxerik
etxe barik, eleizan, goizeko mezan. Orduak egiten ebezan eleiza barman era honetako koplak kantetan:
|
|
|
oraingo lako segururik ez egoan legez, auzo bakotxean edo batzuetan ganaduermandadeak egoten ziran. Maiordomoa eta listerua ziran haren ardurea eukiten ebenak eta
|
etxerik
etxe ibilten ziran ganadua tasetan, ganadu horreen jaubeak zenbat pagan eban erabagiteko. Maiordomoak urtean urtean aldatzen ziran zotzetara eginez.
|
|
|
Andramariak be handiro ospatzen ziran: mezea kantetan kanpoko kantoreak etorten ziran eta haren ostean tanbolinteruak
|
etxerik
etxe ibilten ziran musikea joten. Saritzat koparen bat edo galletak opatzen jakezan, eta bolanderak be botaten ziran egun osoan zehar.
|
|
|
Gure barriemoileen gazte sasoian erropa gitxi zan, baina asko irauten eben. Erropea txiki lotu, urratu edo apurtzen zanean, jostunari abisua emon, joskileok
|
etxerik
etxe ibilten ziran orduan, eta konpondu egiten ziran, joskurak josita, barrenak luzatuta, adabarriak ipinita eta holan. Erropea erosi be, jostunai egiten jaken gehienetan, eta neskatila gazteak josten ikasten be euren etxeetara joaten ziran ia beti.
|
|
|
Saltzaileak be ibilten ziran auzotegietatik gora eta bebera, Morgako bertakoak zein beste herri batzuetakoak
|
etxerik
etxe. Bermeotik, esaterako, arrain saltzaileak etorten ziran antxoa, sardina, txitxarro eta beste arrainkiak saltzen; Muxikaraino trenez eta handik Morgara oinez etorten ziran.
|
|
|
Gure lekukoen gazte denporan" ordea" galtzeko zorian egoan, eta haren lekuan" alogerean", aloborien, behar egiten eben baserrietako neska mutilek; hau da, jornal truke; sarri jaten be emoten eutseen, gainera. Uzta batzeko sasoian, edo baserrietan behar gogorrak egin beharra egoanean,
|
etxerik
etxe ibilten ziran gazteak alogerean. " Ordea" tik" alogera" rako aldaketa errazoi bategaitik izan zan batez be:
|
|
|
Paragueruek
|
etxerik
etxe ibilten ziran, euritakoak saltzen eta konpontzen. Guztiak ziran erdaldunak, baina ez jatorri zehatz batekoak, zorroztaileak galiziarrak ziran legetxe.
|
|
|
Kinkailariak, kinkailleruek
|
etxerik
etxe ibilten ziran maleta handi bat hartuta, oihalak eta egindako erropak saltzen: gizonentzako praka, alkondara edo galtzon tziloak, umeentzako jugoiek edo barruko kamisetak, amantalak, hariak...
|
|
|
Eta han, Busturiko seme biren laguntzinoagaz, mezatatik urten barri egozan Zearreta anaiak eta euren koinatu Doroteo identifikatu eta atxilo eroan ebezan. Horren ostean
|
etxerik
etxe hasi ziran arakatzen eta jente gehiago atxilotzen. Herriko jauntxuek militarrentzat atonduriko zerrendetako jentea harrapetako, Busturiko gazte batzuk ibili ziran falangista jantzita eta pistolak aldean eroiazala, Guardia Zibilei laguntzen.
|
|
|
Gabon gaua baino bederatzi egun lehenago hasten ziran Busturian Egubarri, Natibitate edo Jesusen jaiotzea iragarten, Marijesiak esaten jaken kanten bidez. Eskuetan makilak hartuta joaten ziran
|
etxerik
etxe kantetan eta Gabon egun goizean dirua batzen eben. Kantetan urteten ebenak, gure lekukoen gomutan, mutilak izan ohi ziran.
|
|
|
Hildakoen senitartekoei euren alde mezea emotea be galarazo egin eutseen. Gobernadoreak halan agindu eban eta herriko parrokoa
|
etxerik
etxe joan zan barri emoten. Halanda be, jarleku edo sepulturetan kandelak isiotuta egon ziran euren arimen alde.
|
|
|
Baserritarrek herriko abadeari eskatzen eutsien lehenago, euren soloak bedeinkatu eizan. Eta abadea
|
etxerik
etxe ibilten ei zan maiatzetik aurrera, aldi berean gazteei Pazkoetako konfesino txartela eskatzen eutsiela. Gerora eleizpean erritu baten bidez bedeinkatzen ebazan lurrak, gatxetatik babesteko eta emonkorrak izan eitezan.
|
|
|
Etxe guztietan txarri bat edo bi hazten ziran urtero. Txarridunak, zerderuek,
|
etxerik
etxe ibilten ziran txarrikumeak saltzen. Hogeta bost bat txarrikume eurekin eroiezala agertzen ziran baserrietan.
|
|
|
Neguan gora egin ohi dau prezioak eta udan behera. Tratanteak ez eze, harakinak eurak joaten izan dira sarri
|
etxerik
etxe txahalak erosten, horretara bitartekoaren saria aurreratuz.
|
|
|
Etxerik erreten zanean, herritik kanpora urteten eben ermandadekoek boltsakaz
|
etxerik
etxe, borondate eske. Horretarako, eskearen errazoiak azaltzen ebazan agiri paper bat eroaten eben sinesgarritzat.
|
|
|
Horregaz lotuta dagoan beste ohitura zahar bat: antxina bermeotarrak Bareziraino joaten ziran Santa Ageda bezperan, eta
|
etxerik
etxe kantetan eben errondan.
|
|
|
Urtebarri goizean umeek
|
etxerik
etxe urteten eben errondan. Poltsatxu bat eroaten eben, eta etxeetan intxaur, gaztaina edo mandarinatxuak emoten eutseezan kantau truke.
|
|
|
Zezeilaren lauan, Santa Ageda bezperan, Euskal Herriko hamaikatxo lekutan lez, eske errondan
|
etxerik
etxe urteteko usadioa gorde da Busturian be. Baina Bizkaiko beste herri askotan ohi ez dan eran, Busturian andra eta gizonek urteten eben kantuan.
|
|
|
Batzuk galtzerdidxek imiñi buruen, esetu es itxeko, da begien formie ta iñ, ta alan. Eta
|
etxerik
etxe ibilten ziran. Bai.
|
|
|
Errenta merkeak ipinten ebezan lurjaube handiek, baina trukean totoak eginarazoten eutsiezan errentadoreei, jatordu baten truke. Toto beharrak
|
etxerik
etxe, txandaka, egiten ziran auzo batzuetan, Barezin jakin ahal izan dogun lez.
|
|
|
Bai, ididxek. Karreteruak
|
etxerik
etxe ibilten ziran alogerean. Bai, basuen bierra espadekie, etzerik etze.
|
|
|
Beste batzuetan jostunaren etxera joaten ziran bezeroak, jostuna
|
etxerik
etxe ibili barik. Lekuko baten ama jostun ezaguna izan zan; faldoiak eta ardi lanazko jertseak egiten ebazan.
|
|
|
Ezti saltzaileak, mieleruek, Jaenetik etorririkoak ziran, eta
|
etxerik
etxe ekiten eutsien eztia saltzeari. Barrika txikietan ekarten eben eztia, eta bezero bakotxak katilu bete edo baino hartzen ez ebanez, etxeren baten gelditzen ziran lo egiten.
|
|
|
Guardiek auzo guztia arakatu zuten,
|
etxerik
etxe. Abereen ospitalea, eliza, bankuak, eta guardien kuartela bera ere bai, eta ez zuten oihu egilerik inon aurkitu.
|
|
|
Jakin minez, baina ez ziren ezer galdetzera ausartu. Finean, postariak ezagutu eta esan zuen
|
etxerik
etxe, gutunak banatzen zituen artean, Orestes itzulia zela. Kalerik kale, hiriaren alde batetik besteraino hedatu ziren berriketak eta esamesak.
|
|
|
Soldaduek ez zegoela eurei aurre egingo zienik ikusi zutenean,
|
etxerik
etxe ibili ziren, barruan zeudenak hiltzen eta bertan aurkitzen zituzten gauzak harrapatzen edo, besterik gabe, apurtzen eta hondatzen. Txakurren ulu eta zaunkak ere nahinon entzuten ziren.
|
|
|
Jainkoren batek babestuta, gu zigortzeko zetozela pentsatu zitean gure arbasoek eta, haien haserrea baretze aldera, opariak egiten eta, belauniko jarrita, haiek gurtzen hasi zituan. Urrea eta zilarra eskaini zizkietean eta, bitxi pila haiek ikusita, etorri berrien grina piztu, eta herririk herri eta
|
etxerik
etxe ibiltzen hasi zituan, urre eta zilar gehiagoren bila. Aurkitzen zutena hartu eta, ezer aurkitu ezean, etxeak erretzen, tenpluak desegiten, gure idoloak apurtzen, herriak hondatzen eta bertako bizilagunak hiltzen asetzen zitean euren haserrea.
|
|
2012
|
|
|
Dagoeneko informazio eskuorriak
|
etxerik
etxe banatu dituzte, eta 22 lagunek izena eman dutela azaldu du Julen Arzuaga teknikariak. Abenduaren 5era arteko epea egongo da izena emateko, eta edukiontzia erabiltzeko aukera emateaz gainera, gura duenak orain arteko atez ateko sistema aukeratu du:
|
|
|
Jabeek abenduan sartu dute bertan bizitzen, baina aurretik eurek ere ikusi dute bakoitzaren etxea, Sukiako arduradunek azaldu dutenez. Azaroaren 19ko astean egingo dituzte bisitak
|
etxerik
etxe. Erabilgarri eta garbi daude etxe, trasteleku eta garajeak.
|
|
|
Indar handia hartu dute. Bertso bira bat egiten dugu
|
etxerik
etxe, eta Arantzarte taldeko zaharrak etortzen gara dantzan egitera. Polito egoten da.
|
|
|
Maiatza, eta horren ondoren udako sasoia, gazteek gehien bizi izaten duten garaia da, dantzarako eta ondo pasatzeko gogo biziz. Mutil gazteek mayoaren inguruan, eta neska gazteek maia jantzita,
|
etxerik
etxe ibiltzen ziren dantzan eta dibertitzen. Gaztelaniazko majo eta maja hitzak hortik omen datoz.
|
|
|
Maiabesta, Erregiñetan, maiatzeko erregiña, Erregiña ta saratsak. Maiatz loratuko igandeetan, hamar hamabi urteko neskak zuriz jantzita eta lore koroak buruan jarrita, kalerik kale eta
|
etxerik
etxe ibiltzen ziren dantzan eta borondatea eskatzen. Kantuan ere egiten zuten, beste sasoi batzuetako eske koplen antzera, eta etxekoandreei kantatutakoak, alargunei, neska mutil gazteei, apaiz eta agintariei, eskuzabal eta zekenei:
|
|
|
Bazkaritan ere ez edozer, legatza eta bildotsa zenbait etxetan. Hainbesteraino, handik egun pare batera larrueroslea joaten zen
|
etxerik
etxe, bildotsak hiltzen zituztela jakinik.
|
|
|
Etxean aharkelea edo makerea eukitea ez da ohikoa izan hemengo baserrietan; halanda ze txarrikumeak ferian edo
|
etxerik
etxe ibilten ziran txarridun saltzaileei erosten jakezan; San Antontxu inguruan jeneralean. Kumetan erosi eta norberak etxean hazi; ozaleagaz (berdurak, erremolatxak eta kalabazak ondo egosita eta urunagaz nahastauta) haziriko txarri arra, eta kapautakoa, hilten zan gehienetan.
|
|
|
Urtebarri eguna umeena zan. Hiru lauko taldeak egin eta auzoan ibilten ziran
|
etxerik
etxe errondan urtebarri eske. Kopla hau abesten eben:
|
|
|
Buztarrigina
|
etxerik
etxe ibilten zan. Berak ekarten eban buztarria egiteko egurra, pagoa jeneralean.
|
|
|
errementariak, kinkailleruak, paragueruak, barberuak, joskileak eskuko makinea aldean eroiela ibilten ziran, ezti saltzaileak (mieleruak), trigeruak eta baheak saltzen ebezanak... Honeek danak
|
etxerik
etxe ibilten ziran euren jeneroak saltzen edo euren zerbitzuak opesten.
|
|
|
Inoiz erregaterek ekarten eben zentenoagaz. bere egin izan dabe ogia. Gero panaderuak eurak hasi ziran ogia karroagaz
|
etxerik
etxe banatzen.
|
|
|
Honeek Mungiako plazan jeneroa erosi: ortuariak, arrautzak, oilaskoak eta oiloak (bizirik eroaten ebezan kaiola barruan sartuta)..., eta gero
|
etxerik
etxe saltzen ebezan. Jeneralean akabuko orduan saldu bako jeneroa erregaterei arean merketxuago emoten jaken; gurago izaten eben merkeago saldu, jeneroa bueltan etxera eroan baino.
|
|
|
Orduan neberarik eta ez egoanez, zapatuan erosiriko jeneroa astelehenerako galdu edo zimeldu egiten ei zan; horregaitik eskatu eben plazea barikura aurreratzea, holan eurek barikuan erositakoa zapatuz saldu ahal izateko; horretara ez egoan ezer galtzeko arriskurik. Erregaterak astean zehar bere etorten ziran eta
|
etxerik
etxe ibilten ziran garia eta uruna erosten.
|
|
|
Euretariko batzuetan jatekoa bere emoten eben, eta ezkontza eta enterruetako bazkariak bere egiten ziran. Etxeetarako ardaoa alondigan edo tabernetan erosten zan, eta limonadea eta sifoia, ostera,
|
etxerik
etxe banatzen ebezan.
|
|
|
Urtean kuota bat ordaintzen eban etxe bakotxak eta aseguru moduko bat izaten zan. Baina horrez aparte, etxeren bat erreten zanean, auzokoak
|
etxerik
etxe joaten ziran diru eske, borondatea batzen, ugazabai' i laguntzeko.
|
|
|
UDAren historiaren gaineko erakusketa; zinema; eta emakumeenganako indarkeriaren aurkako egunaren bueltan antolatutako hitzaldi bi. Egitarau hori ez dute banatuko
|
etxerik
etxe datozen bi hilabeteotan, baina webgunean dago ikusgai: www.arkupe.eu.
|
|
2013
|
|
|
Bestea, Gordexolakoa da (B). Egun horretan umeak taldean, eta eskuetan banderinak zeramatzatela, eskean joaten ziren
|
etxerik
etxe, otzara batean oilarra sartuta. Oilarra, giro horretan, biziaren adierazle dugu; heriotza uxatzekoa, eta harekin batera espiritu kalteginak, deabruak, sorginak eta izaki txar guztiak.
|
|
|
Inauterietan eske errondak egiten dira, sarritan ezaugarri edo pertsonaiaren bat tartean dela. Taldeek desfileak egiten dituzte, eta
|
etxerik
etxe ibiltzen dira; herriko kaleetan bestela. Kantuak eta dantzak leku handia hartzen dute dibertitzeko modu edo eran.
|
|
|
Eibarren Eguen zuriz hasi eta asteartera bitartean ospatzen dira inauteriak, edo aratusteak, han esaten duten moduan. Neguko eske erronden barruan, koko eskea egiten dute
|
etxerik
etxe. Eskean ibiltzen direnak koko dantzariak dira, eta etxeetara doazenean makila dantza egiten dute bertan.
|
|
|
Herelle ri jarraituz, Caro Barojak gerra ekintzatzat jotzen du parte hau. Dantzarien segizioa herrira sartzean, eta herriaren barruan
|
etxerik
etxe doala, barrikadak aurkitzen ditu; hau da, traba egiten dioten mugak. Muga hori zeharkatzeko, eraso modukoak antzezten dituzte, dantzen bitartez.
|
|
|
Abenduaren 6an San Nikolas Barikoaren eguna ospatzen da, toki batzuetan San NikolasTxiki esaten zaiona. Hainbat herritan umeek
|
etxerik
etxe eske erronda egiten dute ume bat gotzain jantzita daramatela taldean. Antzinean elizako erakundeekin zerikusia zuten mutil
|