|
2005
|
|
|
Naroa Japoniara joateko aukerak sortzen dizkion artegatasun eta kilika ostentzen saiatzen da. Akira ikusi zuenetik beti imajinatu du bere burua Tokio erraldoitik paseatzen, mila aurpegi japoniarren artean,
|
etxe
orratz ikaragarrien artean ezkutatzen den zurezko tenplu sintoista batean otoitz egiten duten aurpegi barnerakoiak aztertzen. Milaka urteko kultura horrek mistizismoa eta pragmatismoa uztartzeko duen gaitasunak beti utzi du miretsita.
|
|
|
Shinjukuko kale nagusi zabala eta burdin eta kristalezko
|
etxe
orratz erraldoiak bistatik galdurik, kale estuagoetan sartu dira, trafiko zorotik babesean. Handik, goitik beherako kartel koloretsuetan solairu bakoitzeko denda, karaoke edo haragiaren komertziorako lokal mota ezberdinak adierazten dituzten etxeen oihanean barneratu dira.
|
|
2007
|
|
|
Alde egin nuen, agindu bezala, eta, ilunpetik ihesi, infernura erori nintzen, infernua zenik jakin gabe, noski. Hiriaren irteeran dagoen
|
etxe
orratz horietako batean hartu nuen ostatu, zortzi solairuetatik azkenekoan. Senar emazteak ziren jabeak, adinekoak eta gorrak biak, geroxeago jakingo nuenez:
|
|
|
Indarrez zapaltzen du gizonak espaloia, plast plast, putzuei erreparatu gabe. Haizeak gabardina puzten diola, aurrera doa Manhattango bosgarren hiribidetik oinez, burua goian,
|
etxe
orratzen gerizpean. Enpresari txinatarrekin sinatu berri duen tratuak milioika dolar irabazaraziko dizkiola-eta irribarrez doa aurrera, harro.
|
|
|
Igaro duen kafetegiaren atea ireki du emakume batek, eta, gizona irribarrez dagoela ikusita, irribarrez erantzun dio. Baina ez du berak emakumea ikusi, kafetegitik irtendako usaina aditu, botereak kafearen usaina duela pentsatu, eta aurrera egin du, bere lorategi pribatutik ibiliko balitz bezala, plast plast, putzuen gainetik, burua goian,
|
etxe
orratzen gerizpean.
|
|
|
Kalearen erdian gelditu, burua altxatu eta zerura begira geratu da. Eta, ezker eskuin aurpegirik gabeko gorputz ibiltariak pasatzen zaizkion bitartean, Manhattanera hurbiltzen diren turistak bezala geratu da aho zabalik gora begira, gaur
|
etxe
orratzak inoiz baino altuagoak iruditu baitzaizkio.
|
|
2008
|
|
|
Niger ertzean amaitu dugu, dirurik inon eskuratzekotan Maliko Manhattantxo honetan izango delakoan. Palmondoen gainetik harro altxatzen diren kristalezko
|
etxe
orratz parea dago, baita hiriko hotelik garestienak ere. Zuriekiko abegia erabatekoa da, hotel guztietan hurbildu zaigu zer gura dugun galdezka behargin adeitsua, baina beti erantzun bera:
|
|
|
Mendeetan Britainia Handiko finantzak mugitu dituen bihotza, Londresko Citya, txiki geratu zaie eta bigarren gune bat eraikitzen ari dira ekialdean, askoz ere bertikalagoa, Canary Wharfen, Tamesis ibaiaren ondoan. Cesar Pellik diseinatutako One Canada Squarek, 200 metroko dorreak, markatzen du erdigunea eta haren inguruan dozenaka dira dagoeneko hiriburuko lainoak urratzen dituzten
|
etxe
orratzak. Kristalezko erraldoi horien itzalean dauden metro eta tren geltoki ezkutuetatik milaka langile ateratzen dira errenkadan goizero, txindurriak bezala, eta desagertzen dira arratsalde erdirako, kaleak hutsik utziz.
|
|
|
JKF erraldoia. Jazzeko kamisetadun gazteek
|
etxe
orratzak aurkitu nahi dituzte leihotik begiratuta. Ez dira ikusten.
|
|
|
Orduan ez zegoen jasoa ezta Empire State entzutetsua ere. Dena den, hasia zegoen New Yorken
|
etxe
orratzen sukarra. Woolworth dotorea horren adibide da.
|
|
2009
|
|
|
–Hori izan zuan Bilbon eraiki zen lehenengo
|
etxe
orratza. Bulegoak jarri zituzten bertan.
|
|
2010
|
|
|
Hiriguneko
|
etxe
orratzetako leihoetako argiek
|
|
2011
|
|
|
Ni ados nago horrekin. Literatura bakarrik ez, irudipena dut katedralak eta
|
etxe
orratzak ere askotan horretarako eraiki ditugula gizasemeok, emakumeren batzuek marmolezko zoruak zapaldu edo kristalezko hormen ispiluetan beren buruak mirets zitzaten?, jarraitu nuen eta aurkezleari begiratu nion, laguntza eskatuz bezala, gai berean atzera eta aurrera, irtenbidea aurkitu ezinik nenbilen irudipena bainuen. Baina aurrera jarraitzeko keinua egin zidan buruarekin, kontatzen ari nintzena edo kontatu nahi nuena interesgarritzat joko balu bezala.
|
|
2012
|
|
|
Baina zuri, garai hartan, Big Bena bezain handia iruditzen zitzaizun, handientsua eta dotorea. Artean Londresera joatearekin amesten zenuen,
|
etxe
orratz eta diruz betetako larruzko maleta beltzekin. Filmetako businessmenak bezain arrakastatsu izan nahi zenuen, nahiz eta ez jakin Wall Street ez zegoela Londresen.
|
|
2013
|
|
|
Barkuak zakilak dira, halaxe ditu irudikatzen Versusek, eta jada ez zaio hitz triste bat ere gelditzen itsasoarentzat, are guttiago txanponik maiztuena ere. Oi, itsaso likits, non duzu bular estuen artean behiala gordetzen zenuen mundua,
|
etxe
orratzak eta gizateria. Non zara galdu egarriz, non galdu zenuen zilborraren sumendia eta erdigune azkena?
|
|
|
Hartan, Yazîd baino hagitzez trebeagoa zen Hamza. Yazîdek, izan ere, gaztelu hala moduzkoak egiten zituen beti, Hamzak mota guztietako eraikinak egiten zituen bitartean, meskitak, jauregiak,
|
etxe
orratzak??, zein baino zein airosagoak; gazteluak ere egiten zituen, jakina: egun hartan hain gaztelu ederra egin zuen, non aitona bera ere txundituta gelditu baitzen:
|
|
|
Kontua da aitonak bi urte lehenago hasitako obra bukatutzat jo zuela, hamabortz solairuko
|
etxe
orratz bat, kanpoko aldea kristalezkoa zuena, etereoa eta airosa, Mendebaldeko edozein hiri handitan eraikitakoa iduri?, eta kontua da aitonak, inaugurazio egunean, jende guztiaren onespen gorespenak jaso zituela; bazkari bat ere izan zuten hiriburuko jatetxerik garestienetakoan, hainbat ordezkari politikorekin; segidan, etxera itzuli, egongelan egokitu eta, besaulkietan eseri ahala, erran zion b...
|
|
|
–Bai, aitona, baina ez dakit zure
|
etxe
orratz hori geure espiritualtasun horren laguntzan ote datorren. Sartu Koraneko orrien artean Bibliakoak, eta osatu liburu berri bat:
|
|
|
ikusiko bahitu hemengo beltxak, ezertxo ere ez duten arren, pozik bizi direnak!, ikusiko bahitu hemengo landareak eta animaliak: hara, lehengoan jirafa bat ikusi ninan, eta ez ninan jakiterik izan
|
etxe
orratz bateko hogeigarren edo hogeita batgarren solairutik begiratzen ari ote zitzaidan: buru gainean laino txiki bat ere ez ote zeroan, santuen antzera?; ikusiko bahitu hemengo ibaiak, itsasoak diruditenak?!; ikusiko bahitu eta ikusiko bahitu?!
|
|
|
ikusiko bahitu hemengo beltxak, ezertxo ere ez duten arren, pozik bizi direnak!, ikusiko bahitu hemengo landareak eta animaliak: hara, lehengoan jirafa bat ikusi ninan, eta ez ninan jakiterik izan
|
etxe
orratz bateko hogeigarren edo hogeita batgarren solairutik begiratzen ari ote zitzaidan: buru gainean laino txiki bat ere ez ote zeroan, santuen antzera...; ikusiko bahitu hemengo ibaiak, itsasoak diruditenak...!; ikusiko bahitu eta ikusiko bahitu...!
|
|
|
Hartan, Yazîd baino hagitzez trebeagoa zen Hamza. Yazîdek, izan ere, gaztelu hala moduzkoak egiten zituen beti, Hamzak mota guztietako eraikinak egiten zituen bitartean –meskitak, jauregiak,
|
etxe
orratzak... –, zein baino zein airosagoak; gazteluak ere egiten zituen, jakina: egun hartan hain gaztelu ederra egin zuen, non aitona bera ere txundituta gelditu baitzen:
|
|
|
Kontua da aitonak bi urte lehenago hasitako obra bukatutzat jo zuela –hamabortz solairuko
|
etxe
orratz bat, kanpoko aldea kristalezkoa zuena, etereoa eta airosa, Mendebaldeko edozein hiri handitan eraikitakoa iduri–, eta kontua da aitonak, inaugurazio egunean, jende guztiaren onespen gorespenak jaso zituela; bazkari bat ere izan zuten hiriburuko jatetxerik garestienetakoan, hainbat ordezkari politikorekin; segidan, etxera itzuli, egongelan egokitu eta, besaulkietan eseri ahala, erran z...
|
|
|
–Bai, aitona, baina ez dakit zure
|
etxe
orratz hori geure espiritualtasun horren laguntzan ote datorren... Sartu Koraneko orrien artean Bibliakoak, eta osatu liburu berri bat:
|
|
2014
|
|
|
Mutil traketsenak ditun dantzan trebatzeko egokienak. Haien urratsei jarrai badiezaieken eta gainera xarmagarri geratu, edozer egiteko gai izanen haiz, baita
|
etxe
orratz baten adinako hesi batean barrena tanke bati jarraitzeko ere.
|
|
2015
|
|
|
Fidelek erakutsi du historia hobe bat idazten hasi garela. Baina langintza handia da hori,
|
etxe
orratz bat. Horren kupula ez da lortuko hamarkada askotan.
|
|
2016
|
|
|
goranahia edo irrika, zeruarekin eskua ukitzeko gogoa, aingeru eroria atzemateko bulkada. Hau oso gora doa,
|
etxe
orratz bat da dagoeneko, eta aldamioa bera, artatsu egina badago, etxe bat da, edo etxe baten ispilua. Zer konpondu edo eraitsi edo margotu behar ote dute hain garaia, hain jasoa, hain beste mundukoa?
|
|
|
Anablefobikoak ezin du gora begiratu, debekatu egin zaio izartegia,
|
etxe
orratzen mirari asimetrikoa. Zorabio alderantzizko bat nozitzen du, behetik gorakoa.
|
|
|
Duela hamahiru hilabetez geroztik arratsero bezala, T. ko gerra ematen zuten. Bonbek, lehertzean, eguberritako arbolak ziruditen; umeek arreske dauden katemeek bezala egiten zuten garrasi; tankeek neskato birjinaz beterik zeuden
|
etxe
orratzak suntsitzen zituzten; soldaduek irri egiten zioten eguzkiari zerraldo erori aurretik?; tira, betiko ikuskizun tristea. Bat batean, arrats hartan, bala galdu batek klubeko leihoa garbiro zeharkatu eta barmanaren kopetan barneratu zen.
|
|
|
Gainera, ongi berreraikita zegoen dena, txukun eta gustu onez. Baita azken urteetan famatua bihurtzen ari zen skylinea osatzen zuten
|
etxe
orratzak ere. Hiri ederra zen.
|
|
|
Eskuin aldean, museoz betetako pasealeku baketsua zegoen. Ezker aldean,
|
etxe
orratz erraldoiak harro eta indartsu luzatzen ziren zerurantz. Apur bat harantzago, parte zaharreko katedralaren kupula ikus zitekeen.
|
|
|
Batzuk oso gertu, hurbilegi. Banku batean eseri zen apur batez, ibaiaz beste aldean zerurantz luzatzen ziren
|
etxe
orratzei begira. Ez zen enpresa pribatuen publizitaterik handik ikusten, hiriaren erdigunetik baizik, apropos eginda, agian, arrazoi estetikoengatik.
|
|
2017
|
|
|
Aitak erlojuarentzako pitxi bat ekarri zion Jasoni Saint Louiseko Feriatik: antzerkiko prismatiko ñimiño batzuk, eta begiaz keinu eginda barrura begiratu eta
|
etxe
orratz bat ikusten zenuen, armiarma sarea bezalako noria bat, Niagarako ur jauziak orratz buru baten gainean. Mantxa gorri bat zegoen esfera gainean.
|
|
|
Aurrera zihoazen aroak; azkenean, gauzak hain handi eraiki zitezkeela zen harridura. Zubiak,
|
etxe
orratzak, fortunak, denak ere, lehenik merkatuan izanik bizitza, harriduraren indarretik elikatzen ziren artean ere. Hara, baina, isilunetxo bat hortxe.
|
|
2019
|
|
|
lorpenak festaz eta ohorez hartuak dira; hala, gizonak bere gizatasuna berresten du. Orain ere adierazten du harrotasun hori urtegi bat egiten duenean, edo
|
etxe
orratz bat, edo pila atomiko bat. Mundua zaintzeko lan egiteaz gain, haren mugak zartarazi ditu; bestelako etorkizun baten oinarriak jarri ditu.
|
|
2020
|
|
|
Bi bagoiren arteko maletategian bizkar zaku astuna eta bi poltsak uztearekin batera abiatu da hegoalderantz abiadura handiko trena, triki traka, triki traka. Bere eserlekua bilatu gabe ikusi ditu pasatzen Mariek Montparnasse dorrea, hotel kateak eta banlieue etako
|
etxe
orratz itsusiak. Gibelean utziz, triki traka bakoitzeko, Science Po eskolako ikaskideak, La République ko asanbladak, hirian barrena emandako paseo desordenatuak eta, horietan guzietan, Julien.
|
|
2021
|
|
|
Badaki hori Malthusek orain. Hara iritsi zen lehenengoan, aldiz, ezin zuen imajinatu mendiaren oinetan ikusten zituen auzoak,
|
etxe
orratzak, plazak, parkeak... oihanak pixkanaka jaten zituen haiek denak, hiriaren zati txiki bat baino ez zirela. Bisitatu zituen hiri tematikoekin erkatuta identifika zitzakeen, gutxi gorabehera, landareen goseak hartuta ez zeuzkan hiri zatiak.
|
|
|
Nekazari munduarekin zerikusi handiagoa zuten hiri handi bateko bizimodu zaratatsuarekin baino. Leku irekietan eta altuera gutxiko etxeetan bizitzera ohituta zeuden, ez ordea porlanezko
|
etxe
orratzen artean. Horrek deserrotze sentimendu bat piztu zuen askorengan, Pablo Herránek, Altamirako etxola auzoko biztanleak adierazi bezala:
|
|
|
Egoera ikusita, ez da harritzekoa, beraz, auzokideek bizitza kalean egitea, beren aurreko bizitzaren oroiminez. Horrela sortu ziren auzokideen arteko harremanak, eraikin garai eta
|
etxe
orratzetan, bestela, ezinezkoa zena. Beste behin ere, instituzioek albo batera utzi izanaren sentimentua zuten, baita Bilboko gizartearen axolagabetasunarena ere.
|
|
|
Metalezko marearen atzean hiru
|
etxe
orratz ageri ziren. Zorabioa nabaritu zuen bere baitan, berriz ere hesteak gorputzetik jalgi eta emakume atzerritarrak odolez zikintzeko beldurrarekin batera.
|
|
|
Hiri hark Bilbo ematen zuen, hori adierazten zuen Deustuko Unibertsitatearen fatxadak, baina zer egiten zuten han aurreko zubitxo estuak, eta metalezko eraikinak, eta atzean ageri ziren hiru
|
etxe
orratzek. Non zeuden ontziolaren eraisteak utzitako burdin hondarrak?
|
|
2022
|
|
|
Lotu gabe daukanez mantal zuria, mutikoari iruditu zaio erdizka jantzitako super-heroi moduko bat, hiru piezatako traje urdin dotorea baitarama soinean. Imajinazioa asko behartu beharrik gabe irudikatu du gizona
|
etxe
orratz luze bateko azken pisuan. Halako batean jasotzen du heroiak dei urgente bat eta, alajin!
|
|
2023
|
|
|
NEW YORKEKO
|
etxe
orratzei bizkarra itzulirik ari da telefonoz, bulegoko mahaitik. Aste osoa egona zen dei horren zain, eta bazuen itxaropena, behingoagatik, baiezko erantzuna lortuko zuela.
|
|
|
–Eta esan zidanean, bere bihotza
|
etxe
orratz horietako bat bezalakoa imajinatu nuen, ehunka leihotxoz beteta... Madarikatua.
|
|
|
Egia esan, istripu ugari suertatu dira irudi bikainaren bila arriskuak hartzeagatik:
|
etxe
orratzetan, garabietan, zubietan, lakuetan, mendi tontorretan edo animalia arriskutsuekin batera irudia ateratzerakoan. Hildakoen kopurua murrizteko" selfieentzako eremu debekatuak" sortzea proposatu dute AEBn; modu berean, nerabeei zuzendutako" Milioi bat likek ez dute giza bizitza bat balio" kanpaina jarri zuten abian Errusiako agintariek.
|