|
2001
|
|
|
Deskubrimendu garaian bidaia liburuek gizarte modernoaren espazio eta denboraren kontzeptuak aldatu zituzten, edo aldatzen ari ziren kontzeptuen testigantza ziren. Baserritarren espazio errotu,
|
etxe
inguruko eta bakarrari, merkatariaren espazio zabala kontrajartzen zitzaion, eta, era berean, uztaren zikloan bizi zen nekazariaren denborari, merkatariaren irabazi eta galeren arabera neurtu beharreko denbora aurrez aurre jartzen zitzaion.
|
|
2003
|
|
|
%28k adierazi dute aukera hori medikuen bitartez edo ospitalean jaso zutela, eta beste %22rentzat informazio iturria
|
etxe
ingurukoa eta lagunak izan ziren.
|
|
2004
|
|
|
Behi beltzok ukuiluan bilduta geunden berriro, eta, urduriegi pentsua jaten hasteko, aurrean neukan leiho saiateratik begiratzeari ekin nion, eta arreta guztiarekin begiratzeari gainera, handik ikus nezakeen laino basoan ideiaren bat aurkitu nahiz edo. Eta begiak leiho hartan bezala,
|
etxe
inguruko hotsetan neuzkan belarriak: goiko salan ari zen piano diskoa entzuten nuen, teilatutik etxe atarira erortzen zen uraren txirraia entzuten nuen.
|
|
2005
|
|
|
Egoiliarrik gehiago ez zuenez, jabeak bi sosen truke alokatzen zigun zen bezala: sukaldera heltzeko ikuilua zeharkatu behar, sukaldeko leihotik begiratuz
|
etxe
inguruko laparra besterik ez ikusten... Baina lagun giro berezia eta gozoa gehienetan Xinaberriko basetxe hartan biltzen ginelarik gauez ala asteburuz, egunak eta asteak Xuberoko nekazari ttipi eta behartsuei esku lanetan laguntza ematen egon ondoan.
|
|
|
29.32 Perikitoen
|
etxe
inguruko joan etorri guztiak gehiegizkoak dira papagaientzat. Txori zuhurrak dira, baina; eta besteen kontuetan mokoa sartu behar izaten dute derrigorrez.
|
|
|
alfer hutsa zela, ez deus bat, euskaldunek ez zutela horrelako famarik, egiazkoak langileago zirela, Xarles kontratatu zuen egunean ez zuela suerterik izan... eta dena zinkurina. Hogeita lau urteko mutikoak, orduan, errabia barneratzen zuen,
|
etxe
inguruko bazter ederrez oroituz. Ez zuen erremedio hoberik eta zanpa zanpa berriz hasten zen bezeroen desirei ahalik zaluen plegatzen.
|
|
|
Euriak zerraikan. Haize kolpeek
|
etxe
inguruko zuhaitzen kukulak inarrosten zituzten. Loiroko lohian zanpa zanpa aitak, Artoizeko elgera laguntzen zuen bildots saldoaren itxura eroa baizik ez zen ageri.
|
|
2006
|
|
|
Gero, dio," bizitzaren zurrunbiloak beste hainbat lekutara eraman ninduen, eta bost umeren ardura duenak ez du ametsetan egiteko denbora gehiegirik hartzen". Hala ere, erabaki sendoa harturik zegoela dio, euskaldun emakumeentzat
|
etxe
inguruko lorategiak zaintzeko eskuliburu bat egiteko. Gaztaroan ikasitakotik eta hainbat liburutan bildutako istorioetatik hasia zuela egiten eskuliburu horretako sarbidea, eta Jainkoa lagun liburu eder bat argitaratuko zuela noizbait.
|
|
|
Begiratu ditut
|
etxe
inguruko pentzeak, basoak, mendiak. Buruz dakizkit zoko guztiak.
|
|
2008
|
|
|
Hara!
|
etxe
inguruko isiltasuna gabiraiaren txistuak eten dau eta kukuak be lehengo basotik jo dau. Seguru gauean mozoloak be ekingo deutsala zeru izarratuaren azpian.
|
|
2009
|
|
|
Andabideek zubiak ere izaten zituzten; Errotabarri etxearen inguruan harlauza birekin egindakoa da horren adibidea. Hildakoa gaitz kutsagarri batekin hil bazen,
|
etxe
inguruko bidegurutze baten erretzen ziren bere soineko, ohe eta kutsagarri izan zitekeen beste guztia. Erretze hori, gorpua etxetik ateratzen zen egun berean egiten zen orokorrean.
|
|
|
eguna/ gaua, argia/ iluna?, eta Gandiagak horren esperientzia potente baterako gaitasuna daukan arren, hala ere berak nola bizitza familiarrarekin asoziatua bizi duen (haren bizitza familiarra baserriko edo komentukoa izaki). Mitoa ez dago aparte; bat bat da Naturarekin (hori bera
|
etxe
ingurukoa), eta biok bat bat familiarekin.
|
|
2010
|
|
|
Bizirik jarraitzen zuen euskarazko mintzajardun informal arruntak, etxean eta etxetik kanpora: euskaraz egiten zen ostatuan eta plazan, meza nagusiko sarrera irteeretan eta bataio, ezkontza edo hileta gehienetan,
|
etxe
inguruko lanean eta herriko jai ospakizunetan. –Betiko bizimodu, ari bere osoan eutsiz edo, maizago, kale bizitzarekin konbinatuz (senarrak fabrikan jardunez eta andrea merkatura joanez, adibidez) moderno eta jator bizi izaten segitzeko oinarri sozioekonomikoa eratzen asmatu zuen arnasgune askok.
|
|
|
Gorputza zailduz gogoa ere kontrolpean errazago izaten delakoan, giltzapeko ohitura bat berreskuratu du egun horietan, kirola gogor egitekoa; denbora ere errazago betetzen du hartara, eta sasoi onean egoten lagunduko diola pentsatzen du, itzalpeko aldian galdutako kiloak berriz ez hartzen. Ziegan egon zen bitartean flexioak egiten zituen batez ere, gehiago ezin zuen arte, eta pisuak altxatu ere bai, ostatukide batek utzitako pesekin; orain, etxean, flexioak egin ditzake, noski, pisuak altxatu ere bai, pesen ordez edozer erabiliz, baina aire librean ibiltzeko gogoa piztu zaio, korrika egitekoa, espetxean izerditan zegoenean askotan pentsatzen baitzuen zenbat gustatuko zitzaion
|
etxe
inguruko mendi bideetan lasterka aritzea; orain aukera edukita ezin utziko du alde batera, eta praka motxak jantzita hor dabil saltaka, antxintxika, arineketan... Garai batean korrikalariei burlaz begiratu ohi ziela oroitzen du:
|
|
|
Naturan zelatatuz, bai axeri ta axalko, pitotx eta azkonar, kattagorri eta muxar, domestikatu beharrik gabe,
|
etxe
inguruko katuen inguruan eta, ederki baliatzen dira zaborraren gainaldi aberatsotan.
|
|
|
Ondo ezagutzen zuen hitza, egungo eskola liburuak gainezka daudelako" katagorria" bezalako hitzez (are" urtxintxa" hitza ere ezagutzen du). Gainera ez nuen alperrik hitz egin, erraza izaten baita katagorriak ikustea
|
etxe
inguruko pinudi ilunetan. Gure ume garaian bai, behintzat.
|
|
2011
|
|
|
Aurreko puntuaren ezinbesteko ondorio garapena da hau, neurri on batean, eta beraz esan gabe ere utz liteke, (adituak erraz ulertuko duelakoan). Baina esateak ez du kalte egiten. etxean ikasten da L, familiako kideekin eta
|
etxe
ingurukoekin. hiztun guztien167 ama hizkuntza da L. oso bestelakoa da, aldiz, h ren ikasbidea. etxetik kanpora, sozializazio bide formalen bidez (edo, hainbat kasutan, lan merkatuan murgilduz) eskuratzen da h. Ikasteko orduan bezala, transmititzekoan ere diferente jokatzen dute L k eta h k. Funtsezkoa da diferentzia hori ere:
|
|
|
Garai batean uste genuen diglosiapean dagoen hizkuntza funtzio eremu formaletan ezartzea nahikoa izango zela hizkuntzak onera egiteko. Orain, berriz, gure arteko zenbaitek beste muturrera jo du, euskararen arazo larriena
|
etxe
inguruko transmisioan dagoela iritzita. Lehen zuzen ez bagenbiltzan, orain ez gabiltza zuzenago.
|
|
|
Aitzitik, jatorrizko hizkuntza etxetik eta bere bereak izan dituen esparru ez formaletatik egotzi duen indar soziala ez dago ohiko esparru horietan batez ere. Hizkuntzaren erabilera bizitza sozialaren esparru guztietan ahalbideratzen duen gune hegemoniko berrietan dago indar ordezkatzailea, ez familiaren eta
|
etxe
inguruko betiko eremuetan.
|
|
2012
|
|
|
Egun horreetan zaharrek beti kontetan eutsiezan arimen kontuak. eta kosetxa ona batzeko izaten ei zan. Portaleko atean bere ipinten eben leizarra,
|
etxe
inguruko larrosakaz edo kinpula eta berakatzakaz batera. Batzuk portalean irak botaten ebezan eta San Juan inguruko siestak egin euren ganean.
|
|
|
Auzokoen lursailak alkarren ondoan egonik, bakotxarena non hasi eta non amaitzen dan zehazteko, munarriak ipini izan dira
|
etxe
inguruko eta basoko lurretan. Baserritar gehienek munarri barik bere ederto dakie zeintzuk diran euren lurren mugak, baina basoan bereiztea gatxagoa da, askotan tapauta egoten diralako.
|
|
|
Boise Guillaume utzi eta Quincampoixen jarri ziren bizitzen, aurreko bizilekutik gertu samar?. Ernest Anquetilek igeltseritza utzi eta nekazaritzari heldu zion; marrubiak lantzen eta biltzen hasi zen, familiaren
|
etxe
inguruko landetan. Quincampoixen bertan jaio zen 1940an Philippe, Jacquesen anaia gaztea.
|
|
|
–Horrelaxe elkarrekin geunden, orain negarra begian?, lehengusu galdua aurkituta. Ricardok, aita zenak aipatzen zizkion Jutsiko Elizaldea
|
etxe
inguruko mendiak argazkitan ikusten zituen azkenean. Bi urteren buruan, Euskal Herrira etorri zen Ricardo,?
|
|
2013
|
|
|
ala," hemen ez da inoiz euskaraz hitz egin" bezalako iritziak daude? Ba al dakite
|
etxe
inguruko leku izen gehienek euskal jatorria dutela. Ezagutzen al dute hitzetik hortzera gaztelaniaz erabiltzen dituzten oilarri, larrein, arcasta, gailur eta beste mila euskal hitzen benetako jatorria?
|
|
|
Berriro elkartuko zirela Bordaxarreko atarian, amets gaizto bat besterik ez zela, eta ametsak laster izango zuela amaiera. Handik gutxira gozo egongo zirela etxean, alai ibiliko zirela
|
etxe
inguruko mendietan, guztiz libre.
|
|
|
Bako egun hori beste zeozeri be egozten jakon. Zeanuriko herrian, Ander Manterolak ohartarazo deuskunez, solorako edo basorako arorik ez egoanean, bako egunak esaten jaken horreei, eta jenteak etxeko edo
|
etxe
inguruko beharrak egiteko erabilten zituan.
|
|
|
Etxea nuen amets. Etxearen itzala,
|
etxe
inguruko paisaia, etxeko lasaitasuna, etxeko janaria, etxeko eltze hotsa, etxeko berotasuna.
|
|
|
Pasarte honetan ez da kantua bakarrik ageri gai gisa. Kantu horrek Euskal Herritik ehunka kilometrotan ikaragarriko pisua hartzen zuen, etxea,
|
etxe
inguruko bazterrak eta familia ekartzen baitzizkieten gogora. Horren gibelean herrimina nabari zen, eta horregatik diogu kantuaren bidez Euskal Herria ekartzen zutela gogora, Euskal Herriak presentzia hartzen zuela.
|
|
2014
|
|
|
Baserria erabat berriztatua zegoen, lore asko,
|
etxe
inguruko belardia makinaz moztua; dena oso zaindua. Etxe aurrera ailegatzean gelditu egin nintzen, etxeari begira.
|
|
|
Bere bi behiei jateko ematen zien. Udaberria aurreratzean,
|
etxe
inguruko belar ebaki berria eguzkitara lehortzen gogoratzen dut. Orduko usainak eta orduko hego haizea gogoratzen ditut.
|
|
|
Ez zegoen haren aurpegiaren irudi bakar bat ere, beraz. Gauaren iluntasunean etxe osteko mendi magaletik oinez ailegatu eta
|
etxe
inguruko bi metroko harresia saltatu zuen. Edo bestela garajetik sartu zen txaletean Gisasolarekin kotxean iritsita?
|
|
|
Zulo hartan txanpona jarrita, partida irabazten zuenarentzat izaten zen han bildutako dirua”, azaldu du Antselmok. Era berean,
|
etxe
inguruko bolatokiak ezaugarri bat bazuela argitu du, “bola botatzean, aurrena brillak jotzen zituen, baina haien segidan, baita atzeko pagoa ere. Urtean bazen, zuhaitzak golpea hartuz gero, azala zauritzen zitzaion garai bat.
|
|
2015
|
|
|
Herri lurrei kontrajarrita dagoz norbanakoen lurrak, eta auzokoen lurrak alkarren ondoan egonik,
|
etxe
inguruko eta basoko lurretan munarriak ipinten ziran, bakotxaren mugak marketako. Antxinako munarriak hatxarriak
|
|
|
Antza denez, Johanes honek txikitatik ekin zion bide okerrari, haurra zela geratu baitzen umezurtz; gaztetan etxetik hanka egin eta berehalaxe hasi zen beste batzuekin bideetako mausari, hurkoaren dirua eta ondasunak ebasten. Haren herrikoek kontatzen zutenaren arabera,
|
etxe
inguruko emakume batez maitemindurik ibili zen luzaroan, hark onesten zuen amodio hura eta pozik ibiltzen ziren elkarrekin, itxuraz, ze ren behin batean Johanesi egokitu baitzitzaion zerbaiterako urruti samar aldentzea eta, bueltatzerakoan, konturatu baitzen hura guztia gezurrezkoa zela: etxeratu zenerako esan zioten bere emakume hura herriko beste batekin joana zela kanpora bizitzera.
|
|
|
Aita liberatu eta etxera etorriko zela esan zuten eguna, atera irten eta sartu igaro nuen, norbait noiz ikusiko. Arratsaldean, iluntzen hasia zen, aldarretan (horrela deitzen genien
|
etxe
inguruko lur sail aldapatsuei) hiru gizon ikusi nituen, eta ama eta aititari" badatoz" esan nien. Hirurak sukaldera sartu eta eseri zirenean, aita nor zen galdetu zidaten.
|
|
|
Bere familiarentzat bizi zen. Arbasoen ohiturei jarraikiz, familiaren jana osatzeko ehizatzen zituen untxiak eta erbiak
|
etxe
inguruko mendietan; Lizarrerrian haiek, Ezkabamendian berak. Urruneko maiatzeko igande batean eskopetari eusten ziolarik oihukatu zuen kagoendios gorriak eskapatzen ari dira; akabatu behar.
|
|
|
Banekien institutuko mutil hari ehiza gustatzen zaiola; ehizaldi garaietan aitari laguntzen diola mendietan zeharreko ibilaldietan. Ez nion esan garai bateko haren antzeko gazte batzuek, ez zintzoagoek ez gaiztoagoek, giza ehiza bati ekin ziotela
|
etxe
inguruko mendi eta herrietan, familiek eta auzotarrek hartarako adoretuta, aitaren ehizakide mutil hura bera urrian eta azaroan urtero egiten hasia zen moduan. Ez nion esan haren adinkide haiek nahita joan zirela giza ehizara, kirola egitera doanaren pozarekin abiatu zirela, apaizen bedeinkapena lagun, amen muina lagun, aiten arma instrukzioa lagun, 1938ko maiatz hartan.
|
|
2016
|
|
|
Eibarko Sosola baserria, Errezilgo Irure txikikoa eta Errezilgo Solaka baserriko familiek parte hartu dute bertan: " Gure
|
etxe
inguruko sail txiki bat hartu eta garia erein dugu bertan", dio Lazkanok.
|
|
|
Aitak, ama ondoan zuela, afaltzera jaisteko agindu arren, berandutzen ari zen Oier. Zakur beltza, dobermana, berriz, libre zegoen berriro
|
etxe
inguruko belardietatik.
|
|
|
Liburua baserri etxe bateko sukaldetik abiatzen da eta horren osagarriak,
|
etxe
inguruko edo etxearekiko zenbait elementu edo toki garrantzitsu, sukaldeko tresneria edota ontzi eta tresnak, jorratzen ditu. Laborantzako lanabes asko ere landu dira liburu honetan.
|
|
2017
|
|
|
Boise Guillaume utzi eta Quincampoixen jarri ziren bizitzen aurreko bizilekutik gertu samar. Ernest Anquetilek igeltseritza utzi eta nekazaritzari heldu zion; marrubiak lantzen eta biltzen hasi zen, familiaren
|
etxe
inguruko landetan. Quincampoixen bertan jaio zen 1940an Philippe, Jacquesen anaia gaztea.
|
|
|
Satorrak lurpean bizi dira, gure
|
etxe
inguruko berdegunean egiten dituzten lurpeko galeria estuetan. Ikusezinak dira niretzat, katuak etxe aurrean uzten dizkidan arte.
|
|
|
Arriskuan dauden hizkuntzen kasuan, honako iritzi hau aldezten du: , etxeko eta
|
etxe
inguruko hiztun jendearen odol galtzeak gerarazi behar dira lehenik eta behin. –Folklorizazioaren arriskua?, izatekotan ere, lehen mailako etnokulturazko alor barrutiak segurtatutakoan bakarrik izan daiteke benetakoa.
|
|
|
Aita bera, ezkontzaz gure etxera etorri zelarik, dozena bat urtez segurik, egunero joaten zen zapata lantegi batera, bere zortzi orenen egitera. Aitatxi, orduan, osagarri betean baitzen oraino... kanpoko sail bortitzez bezala
|
etxe
inguruko hainbeste lan mota desberdinez arduratzeko. Hark pasatzen zituen egunak bere mahastiaren inork baino hobeki artatzeko!
|
|
|
Aurrekoak bezala, Laboral Kutxaren babesarekin argitaratu du Euskaltzaindiak lan mardul bezain aberatsa.Liburuki berriaren lehen atalean baserriaren, etxearen, lur lantzearen eta garraioaren eta inguruko edo etxeko zenbait kontzeptu landu dira. Adolfo Arejita egitasmoaren zuzendari akademikoak azaldu bezala,. Atlas honen gai esparrua tradizioko munduari eta bizimoduari dagokio bete betean, eta liburuki honen edukiak ere mundu aberats horretan murgiltzen gaitu lehen partean, berorren esparru batzuetan?. Liburua baserri etxe bateko sukaldetik abiatzen da eta horren osagarriak, sukaldeko ontzi eta tresnak,
|
etxe
inguruko edo etxeko zenbait elementu edo toki garrantzitsu, sukaldeko tresneria edota ontzi eta tresnak jorratzen ditu. Laborantzako lanabes asko ere landu dira liburuan.Liburukiaren bigarren partean gramatika kategoria oinarrizko batzuk eta aditzaren inguruko zenbait alderdi (bereziki, sintaxiari dagozkionak) landu dira.Hona hemen landutako gaien zerrenda: 41:
|
|
|
Parterik handiena deklinabideak hartu zuen. Seigarrenak, (2015) aditz morfologia jaso zuen; gehien erabiltzen diren aditzaren forma jokatuak aztertu ziren. Zazpigarren liburukiaren (2016) lehen atalean baserriaren, etxearen, lur lantzearen, goldearen eta garraioaren eta inguruko edo etxeko zenbait kontzeptu landu dira. Liburua baserri etxe bateko sukaldetik abiatzen da eta horren osagarriak,
|
etxe
inguruko edo etxeko zenbait elementu edo toki garrantzitsu, sukaldeko tresneria edota ontzi eta tresnak, jorratzen ditu. Laborantzako lanabes asko ere landu dira liburu honetan.
|
|
|
Joamari orain berriro hila, Anttoni Labekoa, Batista zena, Laxaro eta abar. Karretobordan mutikozkor nintzela ezagutu nuen hildakoaren beste anaia Pello mutiltzarra, eta gogoan dut nolako oihuak ateratzen zituen
|
etxe
inguruko azindak utxatzerakoan; baita joare zahar batekin bazkaltzeko deia nola egiten zuen ere. beintenakoa men yuen ba, ta Ezkartin bizi zela, ala san men tzeon Exteben Iserriko orrek: Kanposantu orixe Ezkarti aldexio eramar genikek, gañekon leioa ireki ordu emen tortzen ttut eulik muturrera ta! Eulik muturrera!. Ala jangoikoa, nik biño beta obea daukik bai nabattuk eulik bialdu, ta nere bototik or seittu barko dik benpe!".
|
|
2018
|
|
|
Euskarazko euskaraz.Fama da Italo Calvino idazleak, hil bezperan,
|
etxe
inguruko arbolak besarkatu zituela banan banan, haien izenak ahagozoz xuxurlatuz: zurzuria, haritza, urkia, ametza, artea...
|
|
|
Parterik handiena deklinabideak hartu zuen. Seigarrenak, (2015) aditz morfologia jaso zuen; gehien erabiltzen diren aditzaren forma jokatuak aztertu ziren. Zazpigarren liburukiaren (2016) lehen atalean baserriaren, etxearen, lur lantzearen, goldearen eta garraioaren eta inguruko edo etxeko zenbait kontzeptu landu dira. Liburua baserri etxe bateko sukaldetik abiatzen da eta horren osagarriak,
|
etxe
inguruko edo etxeko zenbait elementu edo toki garrantzitsu, sukaldeko tresneria edota ontzi eta tresnak, jorratzen ditu. Laborantzako lanabes asko ere landu dira liburu honetan.
|
|
|
Berehala ikusi nuen ateko hotsen eragilea, baina begirantza luzatu nahi izan nuen, arrotzaren nondik norakoa aztertzeko. Luzaz aritu ginen
|
etxe
inguruko miaketan, urratsen bat edo zerbaiten arrastoren bat noiz ikusiko. Ez genuen aurkitu gu bion urratsak besterik, eta arrotzak, lasaitu zenean, etxera itzultzea erabaki zuen:
|
|
2019
|
|
|
Baina transmisioa ez zen nokari egotzitako ezaugarriengatik bakarrik eten. Modernitatearekin gizonak
|
etxe
inguruko fabriketara joan ziren lanera, esparru publikora eta han gainerako gizonekin toka aritzen ziren. Aldiz, emakumea etxean gelditu zen, esparru pribatuan, noka hitz egiteko aukera handirik gabe (Beitia, 2017, 155 or.). echeverria (2003) eta Aretxabaleta (2016) ere ildo beretik doaz, baina haiek diote baserriko emakume batzuk etxean gelditu beharrean hirietara joan zirela neskame. hirian gehienetan testuinguru erdaldunetan aritzen zirenez, hitanoa ez ezik, euskara bera ere alde batera utzi zuten emakumeek. euskarari uko egin eta gaztelaniara jotzeko joerari ispilu zaletasuna deitu izan zaio.
|
|
|
Jiratu egin zen. Ondoko hormaren gainean eserita, katutzar beltz bat zegoen, bere
|
etxe
inguruko zelaietan ikusitako katutzar beltzaren berdin berdina.
|
|
|
Fama hedatu da Italo Calvinok, hil bezperan,
|
etxe
inguruko arbolak besarkatu zituela banan banan, haien izenak ahogozoz xuxurlatuz: zurzuria, haritza, urkia, ametza, artea...
|
|
|
Ezin nuen jasan. Egia da, bai, Bertolt Brechtek poema batean idatzi bezala, tximinia bateko ke hariak bizitza eman diezaiokeela inguru geldiari, etxe bati,
|
etxe
inguruko aintzirari; baina balio bereko egia da ume baten antsiak mundu oso bat hondora dezakeela bere eguzki, zeru urdin, brisara, ardo eta kantu guztiekin.
|
|
2020
|
|
|
Berak ere ez dut uste gogorik zuenik. Igeldoko
|
etxe
inguruko lur eremuetara itzuli ginen. Sagar landareak sartzeko asmoa zuen.
|
|
|
Bai, eskaintzek supermerkatuan jarraituko dute Erosketak online egin diren arren, horrek ez du esan nahi establezimendu fisikoak bisitatzeari utzi diogunik. Izan ere,
|
etxe
inguruko joan etorri eta ibilaldiak mugatuta egoteak balio izan du bultzada hurbileko merkataritzari. Nielsenen iragarpenek adierazten dutenez, hurrengo hilabeteetan “joera horrekin jarraituko dugu; konfiantzazko ingurune batean egoteko modua da, auzokoa”.
|
|
|
Ibaiertzetik hain gertu bizita, Ochlockonee ibaiko urek, gaindi egiten zuten bakoitzean, indarrez hartzen
|
zituzten
etxe inguruko lurrak. Gurasoek, halakoetan, arnasari eutsi baino ez zuten izaten, urak noiz jaitsiko zain, egindako kalteak zenbatetsi ahal izateko.
|
|
|
Aurrera egin du aldapan gora, orain ia hogei urte egindako bidea gogoratuz. Ustez Luisaren
|
etxe
inguruko parajeetara begiratu du igarotzean, baina ez du haren arrastorik ikusi. Paisaia erabat aldatuta dago:
|
|
|
Jiratu eta leihotik lorategira begira jartzen da Connell. Lorategia baino gehiago
|
etxe
inguruko" eremuak" dira kanpoan ikusten diren haiek. Badago han tenis pista bat eta harrizko estatua handi bat emakume figurakoa.
|
|
|
Gaztetan ezagutu nuen morroi batek baino gehiagok" klandestinitatepeko urteei" egozten zizkion, hotsandiko begitartez, sozializazio akastunaren adierazgarri horiek. Hiri honetan, edonola, ez ditut behar baliabide mota horiek,
|
etxe
inguruko denden bezeroen artean ez bainaiz inoren" ezaguna".
|
|
2021
|
|
|
Argazkilariak berak behin eta berriz azpimarratu duenez, saiakera berezia egiten du sorkuntza prozesua argazki kamerara mugatzeko eta edizio sistema informatikorik ez erabiltzeko. Unzuetari dagokionez, berriz, hasieran" bidaiatzearekin" lotzen zuen argazkilaritza, baina, gero," terapia modura",
|
etxe
inguruko basoei" egun euritsu eta lainotsuetan" argazkiak egiten hasi zen. Mostran jarri dituen argazkietan ikus daitekeenez, malenkoniaz gain," kostaldeko ilunabarretako argi beroa" ere deskubritu du artistak.
|
|
|
Bai, neurria libreagoa zen garai haietan, eta gaiak izaten ziren gehienbat
|
etxe
ingurukoak. Beti antzekoak.
|
|
|
Aldi berean, mendiko gida izateko lehen kurtsoa ere egin genuen, Benasquen [Huesca]. Lanean lortzen genuen diruarekin,
|
etxe
inguruko enpresa pare baten laguntzarekin, eta bankuan eskatutako mailegu txiki batekin abiatu ginen lehen espedizio haietan.
|
|
|
Astanaren erakustaldia ez zen edonolakoa izan, Fraile bigarren helmugaratu baitzen. Distira egin zuen, hortaz,
|
etxe
inguruko errepideetan.
|
|
|
Zaku zahar, paper, kristal puska eta enbalatzeko alanbre mordoiloak zeuden atarian sakabanatuta. Granjako toki bakarra belarrik eta lorerik jaiotzen ez zena
|
etxe
inguruko lur gogortua zen, elkor eta antzu bihurtua han hustutako xaboi ur pazikadengatik. Marrazok bere fruta arbolak ureztatzen zituen, baina ez zuen arrazoirik ikusten etxe inguruan ur ona alferrik galtzeko.
|
|
2022
|
|
|
Bertso munduan sartu orduko aipatu gura dut nire beste zaletasuna izan dela ehiza eta perretxikoak. Ume ume nintzela lau bost urtegaz hasi nintzen perretxiko topetan, han
|
etxe
inguruko basoetan. Ehizean berdin, hamaika tiragoma egin eta apurtu dugu, 18 urtegaz eskopeta erosi neban arte.
|
|
|
Ba, konparaziora, esaten duzue Errege magoak gameluetan etortzen direla, baina gure
|
etxe
inguruko elurra ez dago batere zanpatuta; gameluen hanka arrastorik ere ez dago inon. Nola liteke hori, ama?
|
|
|
Manex bizi zen baserrian katu ugari izaten zituzten beti, sei edo zazpi gutxienez,
|
etxe
inguruko bazterrak animaliaz garbiak edukitzeko, izan ere, katuek saguak, satitsuak, satorrak, sugeak, ziraunak, muskerrak, sugandilak, matxinsaltoak, txoriak, tximeletak, arkanbeleak, kakalardoak eta abar jaten edo behintzat hiltzen baitituzte. Katu gehienak gainera emeak izaten ziren etxe hartan, eta, noski, horrek esan nahi du baserri hartan katakume asko jaiotzen zirela, urtean behin, behetik jota, udaberri aldean, gehiagotan ez baldin bazen behintzat.
|
|
|
Horrenbestez, posibilitate hori ere ez zuen baztertzen, eta, badaezpada ere, beti errekamaran presente edukitzen zuen posibilitate hori. Zer gerta ere, arreta handiz miatzen zituen
|
etxe
inguruko zuhaitzetako mugimenduak, eta horrela, zorioneko egun batean ohartu zen beste sagarrondo batean, karnaba bikote batek dagoeneko habia atondua zeukala, txukun txukun. Auskalo aurreko bikote berbera ote zen ala beste berri bat, baina kontu da habia hantxe zegoela eta oso dotore gainera.
|
|
|
Udaberri hartan ere, egunek eta asteek aurrera egin zuten beti bezalaxe, eta horrela, ezinbestean, udaberriaren bukaerara, eta, jakina, udaren hasierara hurbildu ziren Manexen baserrian. Mutikoak, beti bezalaxe, badaezpada ere, erne jarraitzen zituen inguruko txorien mugimenduak, eta, hala, egun batean, bat batean ohartu zen, karnaba bikote bat bere habia iruten ari zela
|
etxe
inguruko sagarrondo batean. Bihotzak jauzi bat egin zion pozaren pozez.
|
|
|
Eta akats batzuek min ematen dute. Joan zen astean, balkoian nengoela, osasun langile bi sumatu nituen gure
|
etxe
inguruko ezkaratz batera sartzen. Janzkeragatik igartzen zitzaien Osakidetzakoak zirela bi emakume haiei.
|
|
|
Auzoa etxetik garajera jaitsi da zuzenean, autoa hartu du. Ateri da jada, baina haren kalean ez dabil inor;
|
etxe
ingurukoetan ere, apenas. Hainbat lokal txiki, pertsiana metalikoak jaitsita.
|
|
|
Urritu dira halako aukerak, eta ez pandemiarengatik. Hezurrak eginak daude
|
etxe
inguruko klimara.
|
|
|
Hainbat arrazoi egon daitezke. Bizitzan zehar
|
etxe
inguruko eraldaketek eraginda, agian. Umetan eskolako leihotik ikusten ziren ardien belardia eta migrazioan zihoazen hegazti saldo liluragarriak, gezi formazioan.
|
|
|
Osasun mentalaren eta naturaren arteko loturari buruzko ebidentzia sendoena, ikerlanen bolumena ikusita, gune berdeek helduengan duten eraginari buruzkoa da, pertsonen
|
etxe
inguruko landaredi maila edo lur estaldura mapak aztertuta. Gainerako naturagune motei buruzko ezagutza (ibaiak, itsasoa...) ez da hain handia.
|
|
2023
|
|
|
Tarteka puntuak jarri neure buruari eta erantzun eta horrela. Arriskua duk
|
etxe
inguruko loreak eta neure munduan nabilela askotan ere… amona Ixabelek esaten zidak: “Hor kontuz, loreak daude eta! ”.
|
|
|
abentura eta esplorazioa. Patagoniako edo Groenlandiako erreka basenak jaitsi ditu, Indiako Himalaiako ur laster bizienak, Nepaleko Humla Karnali ibaiaren lehen jaitsiera kayakean egin du, Islandiako ur jauzirik altuenetatik salto egin du, hain kutuna duen Leitzaran eta
|
etxe
inguruko beste hainbat erreka ur bizien mundu honetarako ezagutarazi ditu... Bide ikusgarria egin du Sarasolak kayakaren munduan, erreka basati batek nola.
|
|
|
Ez omen da batere ekologikoa goroldio biltzea; nonbait, asko kostatzen zaio biziberritzen. Gure
|
etxe
ingurukoari ez, hala ere; hilabete batzuk aski izaten ditu, iparraldera jotzen duen alde laiotz asfaltatua bera ere estaltzeko; teilatuko ipar isurialdean ia urtero kendu behar izaten dut baldekada bat, kanaloiak butxa ez ditzan. Dena dela, Eguberriak direla-eta denok hasten bagara erreka zokoetan goroldio biltzen, kaltea ziurtatua dago.
|
|
|
Amarekin Ursaltora jaisten nintzen Eguberrietan goroldio bila, han topatzen baikenuen goxoena eta potoloena jaiotza prestatzeko. Gure
|
etxe
ingurukoa xakarragoa da, eta noizbehinka sortzen den haize zirimolak herri guztiko zakarrak pilatzen ditu goroldioaren gainera, txakur kakaren bat edo beste ere bai. Halaxe pentsatu nahi dut, haize zirimolak ekartzen dituela airean txakur kakak.
|