|
2004
|
|
|
Jakina: holako orduetan prest jendea zerbait egiten laguntzeko; baita
|
etxe
inguruetan eta etxe barruetan ikuska ihardukitzeko ere, oker eta gaizki edo zuzen eta ongi dagoen zerbaitetan begiak pozez edo inbidiz jartzeko.
|
|
|
Molde zaharrekoak dira baina, txakurrak ere batzarrean dagoz Don Julian medikuaren
|
etxe
inguruan, txakur eme bat du harek eta.
|
|
2005
|
|
|
...ahalegintzen zan ahalegindu bizitzako lehen pausoak erosoagoak izan eitezan eta ahalegin horretan geletako zorua brotxatu egiten eban lantzean lantzean, zurezko zoruari ez eutsan argizari larregirik emoten, etxeko altzarien ertzak leundu eta biribildu egiten ebazan, nire ibilbiderako eragozpen izan eitekean guztia alderatu egiten eban, ibilkera normala eta orekatua ebenek eta ebenentzat taxututako
|
etxe
ingurua neuri eta neure ibilkera desorekatuari egokitzeko ahalegin biziak egiten ebazan emeki emeki.
|
|
2008
|
|
|
Txakur emea egoan baserrietan ez zan giro izaten. Altan jarten ziranean, inguruko txakur ar guztiak
|
etxe
ingurutik kendu ezinik ibiltea zer dan baekien gurean.
|
|
|
Laster agertu ziran kortejanteak be. Zenbat txakur ar eta zenbat zalaparta
|
etxe
inguruan!
|
|
|
Bakarra geratu da bere amagaz
|
etxe
inguruak ezagutzen eta katuak ezkaratzetik uxatzen, baina hau da marka! Kaminora atera da gaur eguerdi ostean eta auto batek jo eta bertan garbitu dau.
|
|
|
Aukeratu beharrik ez. Txakur gaztea
|
etxe
ingurua zaintzen ohitu danean Txikiren autua atera da gure berbakizunera:
|
|
|
Bederatzi urte inguru neukazala, maistreagaz halako sentimentuzko erlazino bat be izan neban. Maitemindua ez baina,
|
etxe
ingurutik pasetan zanean, modan egoan Bilboko kanta ezagun bat kantau be bai nik: " Quisiera que me enterraran en medio del Arenal, para que las bilbainitas me pisaran al pasar".
|
|
2009
|
|
|
Baina baliteke krisi horrek arrazoi konplexuagoak izatea. Gizarte tradizionaleko bizimodua, eta lana ere, aldea
|
etxe
inguruan egituratzen zen. Gainera, hartu emana batasun soziala osatzen zuen inguruan jazotzen zen.
|
|
|
Egun garrantzitsua zen, ospakizuna egiten zen senitartekoekin eta artxoa jateko ohitura zegoen. Data horrek adierazten du artzainek neguko barrutiak utzi eta euren
|
etxe
inguruetara bueltatzeko epea. Martxoa, artzainek euren artegiak negutik babesteko egiten dituzten bidaien amaiera epea da.
|
|
|
Leku ezberdinetan ospatzen zen Basaratostea. Batzuek Julen edo Julemendin egiten zuten; Errotabarri
|
etxe
inguruan harlauzazko andabidearen zubi ondoko hariztian beste batzuek; Goikomendin ospatzen zuenik bazen; Garai auzunekoak Basisi basoan elkartzen ziren, eta azkenik, beren etxeko soro bazter batean egiten zutenen berri izan dugu.
|
|
|
Entrenatzeko, bateren baten
|
etxe
inguruan batzen ziren mutil gazteak. Orduan ez ei zegoen aproposeko sokarik, eta barkuko maiordomo moduan behar egiten zuen jatabear batek ekarri zuen txikota, barkuetako soka lodia, ganoraz entrena zitezen.
|
|
|
Hala ere, lazo bidezko ehiza askoz eraginkorragoa gertatu da lukiaren kasuan. Lukia barruntatzen zuten inguruan, edo norberaren
|
etxe
inguruan, lazoak, lakirioak, ipintzen zituzten.
|
|
|
Goieta, Basordaportu edo Marutxeaga auzoko lekuko batek bota zigun. Bere
|
etxe
inguruan haritz ugari zeuden sasoi batean, eta Lauziriko landa, Jatako urrea eta antzeko gaien inguruan berba egin ostean, honako kopla bota zigun:
|
|
|
Gero, zoldu ez zedin ebakia erretzen zuten. Egun batez
|
etxe
inguruan izaten zituzten bildotsak, odoletan egiten zuten ala ez, ea zauria ondo itxi zen ikusteko.
|
|
|
Bereziki oldarkorra izanez gero, katez lotzen izan da etxeko atari ondoan. Txakur txikerra edo ratoneru izeneko txakur txikiak ere sarri ikusi izan dira
|
etxe
inguruak jagoten. Etxe inguruko arratoi, piztia txikerren eta azkonarraren ehizarako ere sano abila da txakur txikerra.
|
|
|
Erramu edo ereinotzak etxearen babesle moduan indar handia eduki du Euskal Herriaren luze zabalean, eguzki lorearekin batera. Erramu egunez, Aste Santuaren aurreko domekan,
|
etxe
ingurutik hartu erramua eta elizara eroaten zuten bedeinkatzera. Horren ostean etxeko atean, suetean, geletan ipintzen zuten etxea gaitzetatik eta jeinu gaiztoengandik babes zezan.
|
|
|
Antzina beldur izugarria edukitzen zioten. Lekukoen gomutan agertzen dira oraindino ere inusturiek etxeetan eta
|
etxe
inguruetan egindako kalteak. Lehengo beheko suko laratzak, burdinazkoa zenez, erakarri egiten ei zuen inusturia.
|
|
|
Bata amatatutakoan bestea eskura edukitzeko. Kale argiztapen bako sasoietan erraza zen etxera zetorren edo
|
etxe
ingurutik igarotzen zen bidaiaria ikustea zuziari esker. Argia egiteko modu arriskutsua zen kontuz ibili ezean.
|
|
|
Horietako askotan metal ura zegoen, irteten zen lekuaren inguruan mineralaren zantzu gorrixka uzten zuen, eta sano gozoa zen lekukoen esanetan. Antzinako iturriak, txorrotadun iturburu edo manantielak, bide alboetan eta
|
etxe
inguruetan egoten ziren. Sikate sasoirako bereziak izaten ziren batzuk, lehortzen ez zirelako, esaterako Azulatxekoa.
|
|
|
Ezagunak dira inusturiak burdinazko erremintak gordetzeko txabolak jo izan dituen kasuak. Harraska, errekan arropa garbitzeko harria, eta uraska, abereek edan dezaten harriz egineko edanlekua ere ohikoak izan dira
|
etxe
inguruan. Horien gainean jantzien eta abeltzaintzaren inguruko ataletan jardungo dugu zehatzago.
|
|
|
Ergoienen, ostera, lurrak onak dira, goldatzeko errazak: Zubiaurre
|
etxe
inguruan ei daude lurrik onenetarikoak, lur baltzak. Lur beltza iluna da, laiatzeko erraza eta mokilik nekez ateratzen duena.
|
|
|
Izan ere, kontrolatzeko gaitzak izaten ziren. Soloetara salto egiten zuten eta
|
etxe
inguruan edukiz gero anega eta erdi ematen zizkioten ugazabari. Jataben ez zutenez ardiekin martxa luzerik egiten ez ziren beste leku batzuetan bezain garrantzitsuak.
|
|
2011
|
|
|
Lehenago jenteak ez eban eukiten oraingo beste denpora libre: goizetik gauera zeregina franku egoten zan etxean,
|
etxe
inguruan edota solo eta basoetan. Hori dala ta astialdiak guztiz laburrak izaten ziran, eta egun jakinetan baino ez ziran hartzen.
|
|
|
Esku bonba horreek zoritxar askoren iturri izan ziran gerraosteko urteetan; umeak izaten ziran interesa eukiten ebenak, olgetako ziralakoan. Datu jakinak ditugu, basoan edo
|
etxe
inguruan topautako esku bonbakaz olgetan dabilzala esku artean leher eginda hil ziran mutikoenak: Abel Orbe Ormaetxe eta Angel Ugalde Monasterio hamar urteko umeak halan hil ziran.
|
|
|
Andraorrek auzokoarenera iges egin ei eban eta ez ei zan ezer txarrik jazo. Marokoarrak
|
etxe
inguruan ebilzanean, umeek zelatari beharra egiten eben. San Bartolome auzoan, andra talde batek taketak eskuetan hartuta, baimenik eskatu barik etxean sartu jaken marokoar bat kanpora atera ei eben.
|
|
|
Mutilen despedidetan, afalostean, batzuetan neskearen
|
etxe
ingurura hurrera tzen ziran eta han kanta edo bertsoren bat kantau nahi bolanderak botaten ebezan.
|
|
|
Munarriak ipinteko orduan lekuko batek egon behar izaten eban aurrean. Munarri azpian teilea ipinten eben, eta kasu batzuetan harriak
|
etxe
inguruetako hormetatik ateraten ziran.
|
|
|
Zurbittuaga deritxon
|
etxe
inguruan, barriemoileek Itturbeko landie esaten deutsien arloan, dolmen edo harri handi bat agertu zan XX. mendearen 80ko hamarkada amaierako suteak inguruko otatzea erre ebanean. Metro biko altuerea dauka harri horrek eta 0,95 m ko zabalerea.
|
|
2012
|
|
|
Astoa libre egon ezkero, astoagaz ekarten ebezan kantinak, baina osterantzean eskuz; eta behar gogorra izaten zan hori, gehienetan umeak joiazan uretan eta. Udan
|
etxe
inguruan behar dan beste ur ez egoan lez, erropea garbitzen Pintxeko zubipera joaten ziran.
|
|
|
Lekukoen artean, gitxi batzuk baino ez dabe egur ikatza egiteko prozesua ezagutu; euren aitak eta aititak ikusi dabez ikazginen. Gehienetan ikaztokiak basoan eukiten ziran, baina inoz
|
etxe
inguruan bere euki dabez.
|
|
|
Berrogei egunean ama
|
etxe
inguruan ibilten zan, inora urten barik, harik eta eleiz sartzea egin arte. Ama kandela bat hartuta joaten zan eleizara eta portikuan itxaroten eban abadeak urten arte.
|
|
2013
|
|
|
" Milla bederatzi eun da ogei ta emezortziko maiatzaren ogei ta bian, presoak andik iges egin zutelako,
|
etxe
inguru au guzia eiztariz bete ziguteken, motel. Auzoetako agure zar, anka oker, begi bakar, tallik gabeko, soldadurazko gauza etziran danak, etxe inguru oetan ziteken billera.
|
|
|
" Milla bederatzi eun da ogei ta emezortziko maiatzaren ogei ta bian, presoak andik iges egin zutelako, etxe inguru au guzia eiztariz bete ziguteken, motel. Auzoetako agure zar, anka oker, begi bakar, tallik gabeko, soldadurazko gauza etziran danak,
|
etxe
inguru oetan ziteken billera. Emengo ataka, langa, bide gurutze nijoan lekura nijoala, beti eiztariren batekin topo egin bear.
|
|
|
Egon dira beste erronda batzuk, ostera, askoz lehenagokoak, auzoan edo
|
etxe
inguruan, eta batez be umeek egiten ebezanak.
|
|
|
Dana dala, normala zan ganadua basora eroatea be, herriak baso asko euki ei ebazan eta. Izan be,
|
etxe
inguruetako terreno guztiak labrantzarako erabilten ziran eta ez egoan landa edo zelai askorik. Zenbatek esan deuskun ume zirala, basora joan eta han emoten ebela eguna, ganaduak jagoten.
|
|
2015
|
|
|
Erremedioetarako, sarri,
|
etxe
inguruan egozan bedarrak erabilten ebezan. Pulmonia bedarra edo sanjuan bedarra katarroa osatzeko ona ei zan.
|
|
2017
|
|
|
Handik urte batzuetara, etxea konpondu eta bertara etorri ginan bizitera. Zenbat behar egin dodan nik
|
etxe
inguruak atontzen! Hau dana txarrikeriz beterik egoan, kotxea sartzeko lekurik be ez eukan.
|
|
|
Beste aldikada baten hauxe bururatu jakun: Segundo Barruetabeña txirrindulariaren
|
etxe
inguruan arbelarria egoan, eta aldapa itzela errekaraino, ia zutunik be egon ezteko modukoa. Hartu atxurrak eta, sasiak garbituz, bidetxu bat egin genduan 20 metro inguruan.
|
|
2021
|
|
|
Halan, auzoetan banatu zan zereginen lanketea. Ipañaburutarrok, baserri edo
|
etxe
inguruan egiten ziran beharrak eta baliabideak agertu behar izan genduzan. Uribetarrak baso beharrak zelan eta zegaz egiten ziran azaldu behar eben.
|
|
|
Aitita Isidrok, txikitan, etxe ondoko soloan, itsasoari buruzko kontuak gogoratzen euskuzan. Bilbo bera ez da ikusten, baina gure
|
etxe
ingurutik, ikuspegirik luzeena haran haxe zan ezkero, umetan sarri egoten nintzan pentsetan: Handik harao ze ete iaok?
|
|
|
Gogoan daukadaz beste pare bat pasadizo, Tomasen eta bere auzoko Kristobalen artean gertautakoak. Biak artzainak ziran eta negua eta udabarria
|
etxe
inguruan pasetan eben artaldeagaz, azuriak hazteko eta gaztaiak egiteko, ardiak esnean egozan bitartean. Maiatzean, San Isidro inguruan, Gorbeiako larretara altzetan ebezan artaldeak.
|