|
2005
|
|
|
2.Gure hipotesiaren balioheuristikoa ukaezina da, nireustez.Ikusten badugu,
|
esate
baterako, amuhitzakazentueramarkatuaduelaOndarroan, Lekeition, Markinan, etab., datu honek etimologiaren berri ematen digu. Emandezagun ezdakigulaezerhitzhonenetimologiaz (edoezgarelagogoratzen). Gurehipotesiarenarabera, azentumarkatuadutenhitzakelkartu/ eratorriak edomailegatuakdira.Egituragatik hitzhonekezdirudi polimorfemikoa.Orduan, pentsatubehardugumailegubatdela.Etahorrelada.Gureerdal hiztegietarabagoazorain, ikusikodugulatinezkoordainahamus delaetagaztelaniazkohiztegianerehamo hitzaaurkitzen duguesannahihorrekin, nahiz etaosoerabiliaezizan.
|
|
|
Bestemodu hatera esanda, hiztunak duenartikulazio ezagutza, seinaleakustiko etaoharmenaren artekobitartekarilitzateke; inkontzientea denartikulatze moduhorrenezagutzari eskerhautematen dugu hizketa.Ereduaktiboa eredeitu zaionteoria honenargudionagusienetarikoada, uhinakustikoetandagoeninformazioa inguruneko hotseneraginezestaliegitendelaetahotsbakoitzaren ezaugarriak aldamenekobeste hizketa hotsen berezitasunekinnahasiakdirelauhinetan. Ezaugarrienestaltzeaetailuntzeaingurunearenaraberahandiaizanikere,
|
esate
baterako, < barrubigunakdira> moduko esaldian, silabahasieranetaharnean bokalarteanekoizten diren< b> horienezaugarriakezberdinak izanikere, oharmenak berdintzat hartzen ditu.Oharmen prozesuaaztertzerakoanarazo nagusienetako bataipatuberridugun horixeda: nolalitekehartzailearen entzumenakfisikokiarrasezberdindirenhotshoriekberdintzat hartzea?
|
|
|
Mitxelenak Arantzazuko txostenean funtsezkotzat jotzen zuen euskalkiak hurbiltzeko helburua apur bat gertuago izatea3,
|
esate
baterako, beste euskalkietako esapideak eta idazteko ohiturak bereganatuz zihoazen idazleak. Bestetik, euskara ordura arte landu gabeko esparruetan erabiltzen zuten euskaldunak bereziki konprometiturik zeuden euskara estandarra finkatzeko eta hedatzeko beharrarekin eta berehala erabiltzen zituzten Euskaltzaindia hobetsiz zihoan aldaerak, hala nola, aditzaren (1973, 1977, 1979), eta erakusleen eta deklinabide atzizkien (1978) morfologia, ortografiari buruzko erabakiak (1978) e.a. Hala ere, bide berriak urratu beharrak, Euskaltzaindiak aztertu edota erabaki gabeko puntu asko denok antzera konpontzeko kezka eta egon ezina sortzen zuen, eta edonolako argia ematen zuen edozein lan, batasun eragile bihurtzen zen; bereziki aipatzekoak dira Txillardegiren (1978) gramatika eta Kintanaren hiztegi (1980) ospetsuak, hizkuntza orokorraren itxuratze horretan eragin nabarmena izan zutenak?.
|
|
|
Gainera, aldaera idatziaz eta zainduaz ari gara batez ere. Hizkuntza berezituen artean ere hainbat erabilera egon daitezke,
|
esate
baterako, gai baten adituek hizkuntza berezitu mintzatua eta zaindu gabea ere erabil dezakete beren artean 13 Edonola, hizkuntzalariek aztertu ohi dutena erabilera berezitu
|
|
|
13 Ikus,
|
esate
baterako, Cabré (1993) eta Gutiérrez Rodilla (1998).
|
|
|
21 Hizkuntzaren esparru bakoitzean hartzen diren maileguek hizkuntza osoan izan dezaketen eraginak zer pentsatua eman liguke: bizidunen dietaz ari garelarik, haragijale eta belarjale hitzak,
|
esate
baterako, hizkuntza komunekoak direla onartu beharra dugu, hiztun gehienek erabil ditzaketen adigaiei baitagozkie eta irizpide horretan oinarrituta bultza genitzake, karniboro eta herbiboro hitzen aldean. Mikrofago eta makrofago hitzak, aldiz, termino berezituak dira eta mailegatzeak ez du eragin handirik euskara osoari begira.
|
|
|
batetik, fonologia eta ortografia; bigarrenik, morfologia flexiboa; hirugarrenik joskera, eta azkenik hiztegiaren zati handia. Edonola, jos kerari dagokionez, hizkuntza komunean posible diren zenbait baliabide ez ditu erabiltzen hizkuntza tekniko zientifikoak zehaztasun, argitasun, neutrotasun eta inpertsonaltasunaren mesedetan,
|
esate
baterako zenbait pertsonari dagozkien adizkiak baino ez ditu erabiltzen. Beste baliabide batzuk, aldiz, hizkuntza komunak baino gehiago ustiatzen ditu zientzia eta teknikaren hizkuntzak: izen sintagma konplexuagoak, modalitate bereziko zenbait adizki.
|
|
|
Zailagoak dira ikusten batzuetan gramatika eta estilo liburuen egileek egindako analisiek eta emandako gomendioek eragindako aldaketak. Askotan aipatzen da,
|
esate
baterako, Azkuek (1891) eta Altubek (1929) XX. mendeko testuen hitz hurrenkeran izan duten eragina' t, neurri handian ordura arteko ohiturak aldatu zituena (ikus Hidalgo, 1994). Atal honetan, neurri batean behintzat, euskara tekniko zientifikoari egozten zaizkion zenbait joeraz edota aldaketaz arituko naiz' 2. Erreferentziazko erdal adjektiboen kontua dugu bereziki azpimarratzekoa.
|
|
|
Ikus
|
esate
baterako España (1997).' Tasunezko adjektibo terminoa erabili dut gaztelaniaren adjetivo calificativo' terminaren ordain gisa, Zabalaren (1999a) lanean bezala.
|
|
|
Oro har Euskaltzaindiak (1994) nor motako aditzekin bereziki tze atzizkia erabiltzea gomendatu digu baina badira erorketa bezalako izen zaharrak ere. Bestalde, finkatuta dauden izenetan esangura finkatuta egon ohi da; badakigu,
|
esate
baterako, geldiera izenak gertaera bat adierazten duela baina idazkera izenak aldiz idazteko modua adierazten duela; zer gertatzen da, ordea, aditzetiko izen berri bat sortu behar dugunean. Adibide bat ematearren, badugu drainatu aditza,' Lur eremu batean, lurpeko ubide baten bidez ur soberakina kendu' esan nahi duena.
|
|
2019
|
|
|
Euskaltzein berriak ez dabiltz fede txarrez. Norbaitek Kr [utwig] J.
|
esate
baterako asmo okerren batzuek agertu ba’ditu on da erantzutea. Orixe’k egin dio —nik ere bai—; baiñan ortika [n] aurrera asarretzeak ez du balio.
|
|
|
M. Azkueri, egin zuen lan, ondare artistiko eta bibliografikoa berreskuratzeko zerbitzuan. Berak idatzi zuen,
|
esate
baterako, gerra zibilean Bizkaiko artxibo liburutegietan gertatutakoaren dosierra Hezkuntza Nazionaleko ministerioarentzat 1938ko apirilaren 12an. Frankismoari zion atxikimenduagatik, besteak beste, bere El Cho de Carmengo Ama (1929) itsas nobela berrargitaratzea lortu zuen 1940ko hamarkadan.
|
|
2021
|
|
|
Eta garrantzia eman izan zaio gerora ere: " Hedapenari begira, telebistaz, irratiz edo euskarri fisikoetan, batzuk erraztasun gehiago ematen dute zatikatua eskaintzeko (gai jartzailea duten formatuek
|
esate
baterako sortzailea eta hartzailea testuinguru berean kokatzen direlako gaia bide) beste batzuk baino (libreko saioak, bertso tramak... hari jarraitu bat duelako eta testuingurutzea eskatzen dutelako), eta hori oso kontuan hartzeko da[...]" (Elortza, Sukia eta Murua, 2008: 40). dutena tipifikatzea da, estereotipatzea, laburtuz definitzea, edozeini, edozer eta edonor ulergarri gerta dakion moduan" (1993:
|
|
|
Honela gogoratzen du Joseba Sarrionandiak: " Mugartegi,
|
esate
baterako, ‘Ama Lur’ pelikulatik alde egindako pertsonaia bezalako zerbait zen niretzat, geure aittitte amamen historia galdu berekoa" (2015: 17).
|
|
|
Halaber, BGMk lekuekiko politikan izan duen bilakaera ere erakusten du framingean izan den aldaketa:
|
esate
baterako, Txapelketa Nagusiko finalak Donostiako Belodromoan egitetik Barakaldoko Bilbao Exhibition Center en egitera pasa ziren. (Zubiri, 2016:
|
|
|
Nabarmentzeko modukoa da txapelketek izan duten garrantzia. Txapelketa baten antolaketari buruzko eztabaidaren testuinguruan jaio zen Bertsozale Elkartea,
|
esate
baterako. Txapelketak hedapenerako tresna bezala erabili dira, modu gero eta informazionalago batean:
|
|
|
[...] ez etxean, ez kalean, ez tabernan,
|
esate
baterako, gaur egun ez da ahozkotasuna, edo bertsolaritza zehazki, lehengo moduan transmititzeko erarik ere. Zergatik?
|
|
|
Garai haietatik prozesatu izan dudana da euskaldun izatea lan extra bat dela, eta euskal idazle izatea ere lan extra bat dela. Zenbat aldiz ez ote ditudan itzuli behar izan, hitzaldietan
|
esate
baterako, esan behar nituenak.
|
|
|
Literatur jaialdietan zein azoketan euskal literatur itzulpenari eskainitako mahai inguruak, lantegiak, prentsan euskal itzulpenari egindako tokiak, itzulpen praktikari zein itzulpenari buruzko hausnarketari eta gogoetari buruzko postak biltzen dituzten blogak, eta abar eremuaren erreferentzia propioen pilatzeari, eta, hortaz, (barne) eremuaren autonomizazioari lotzekoak dira. Produktu espezifikoak pilatzeko joera horretan,
|
esate
baterako, EIZIE elkartearen" Nor da Nor" itzulpenen eta itzultzaileen katalogoa aipa daiteke (http:// nordanor.eus/). Gaur gaurkoz, euskaratik eta euskarara egindako hainbat literatur generotako itzulpenak daude kontsultagai.
|
|
|
Itzulpen literarioa. Mahai inguruan geunden batzuk Iparraldeko eta Frantziako argitaletxeekin lan egin izan dugu,
|
esate
baterako, Gatuzain, Quai Rouge, Castor Astral, Atlantica, Pimientos. Esperientziak desberdinak izan arren, esan daiteke oso gutxi itzultzen dela euskaratik frantsesera eta are gutxiago frantsesetik euskarara.
|
|
|
Lehenago ere esana dugunez, eremuen mugei buruzko galderak egitea eremuak autonomizatzearen arrazoiei buruz galdetzea da: Zerk bereizarazten du,
|
esate
baterako, unibertsitate diziplina jakin bat beste batetik. Zerk eragiten du diziplina jakin bateko talde bat talde nagusi batetik bereiztea?
|
|
|
Oro har, abangoardiako kritikariek joera berriak izaten dituzte jomugan; museoek eta erakustokiek, ostera, joera berriak zein tradizionalak, biak uztartzen dituzte; akademiak, ostera, joera klasikoen alde egiten du gehienbat. Kanonizazio denbora ezberdina da aurreko hiruretan, eta,
|
esate
baterako, hezkuntza sistemaren ezaugarrietako bat izaten da bilakaera oso astiro gertatzen dela: denbora tartea luzea izaten da ekoizpenaren eta kontsakrazio eskolastikoaren artean.
|
|
|
Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak eta Hezurrezko xirulak liburuetan, ostera, halako pertsonaia asmatu batzuk agertzen dira. Nahualtetik euskaratutako testu baten itzultzailea,
|
esate
baterako, Jose Ramon Negrete. Autoretzaren kontzeptua apur bat urtzeaz batera, oraindik ere erbestean dagoen lagun bati bere izena eta ezizena baliatuta adarra jotzeko.
|
|
|
Autoretzaren kontzeptua apur bat urtzeaz batera, oraindik ere erbestean dagoen lagun bati bere izena eta ezizena baliatuta adarra jotzeko. Bestalde, itzultzea bera fikzio gai gisa erabili dut batzuetan, Kartzelako poemak liburuan
|
esate
baterako, hiru poema ematen dira testu txino baten hiru bertsio zeharo diferente emanez.
|
|
|
Ez dadila hori sakrifizio moduan ulertu, zeren batzuek dikotomia moduan planteatzen dituzte zeregin sozialak eta dibertsioa. Nik, ostera, oso ondo pasatu nuen,
|
esate
baterako, Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak prestatzen: " hau euskal literatura da" proposatuz testu itzuliak eta apokrifoak ere atontzen nituen artean.
|
|
|
12). Halaber, itzulpen ikasketen soziologia egitea ere beharrezkoa da, ikasketa arloa bera aztertzeak,
|
esate
baterako, argi egin baitiezaieke itzulpenaren instituzionalizazioarekin eta historiarekin lotutako alderdiei (Wolf, 2007: 25).
|