|
2000
|
|
|
Zentzu honetan, komunikazio askatasunaren gaineko legea etengabe osatzen, garatzen etaeraldatzen doan legea da. Arau berriak, batzuetan, oinarrizko legera bertara inkorporatzen dira, hauekere legeak diren heinean?; bestetan, berriz, haren xedapenen erreglamentuzko garapenak dira eta, hortaz, haren menpe daude, hori da,
|
esate
baterako, ikus entzunezko zerbitzuen editoreek programen aldetikbete beharreko zenbait baldintzaren kasua?, eta ez dira legean jasotzen.
|
|
|
Mapak ez du existitzen dena bakarrik irudikatzen; lurralde propioaren pertzeptzio sakonaren etorkizuneko proiekzioa ere irudikatzen du, eta ezagutza politikoinplizitua erreibindikatzen du. Horra hor,
|
esate
baterako, munduan ezaguna den kasubat aipatzearren, Kurdistan herriak publiko egiten duen bere ametsezko mapa, berenmugak irmo mantendu gura dituzten bost estaturen gainetik eraikitako erreibindikazioidealean.
|
|
|
Kontsentsu administratiborik ezak aurpegi politiko desberdinak ditu. Bada gureartean,
|
esate
baterako, lurraldetasun administratibo diferentziatuaren beharrik ikustenez duenik. Horrela, Bidasoaz iparraldeko Euskal Herriaren kasua hor dago, beregordintasun osoan, Parisek entzungor egin dielarik sarri euskal erakunde politikoen etakulturalen eskakizunei.
|
|
|
Nafartasunaren izenean, Diario de Noticias egunkariak ahazturik dauzka, batetik, Pirinioez bestaldeko nafar lurralde historikoak eta, bestetik, Aragoeko lurretankokaturik daudenak (Pitilak,
|
esate
baterako).
|
|
|
Frantziako kateek ere oso ondo kokatu dituzte beren informatiboak prime timeorduetan. TFlek,
|
esate
baterako, zortzietan aireratzen du bere informazio saioa, Lejournal, eta bederatziak baino lehentxeago ikus daiteke eguraldiari buruzko espezifikoa, Meteo izenekoa. Ordu berean dihardu, bere aldetik, France2k; kate honenalbistegia ere zortzietan hasten da, bederatziak aldera amaitzeko.
|
|
|
Mapen protagonismoaprogramaren edukiarekin dukeen loturaren araberakoa litzateke: albistegietan,
|
esate
baterako, atzealdearen zati ederra; magazinetan, agian, nahikoa litzatekemotibo bat erakutsita; zinema aurkezpenetan, behar bada, estrenaldia non denilustratzeko adinakoa, eta abar.
|
|
|
7 Eguraldi datuak eskaintzean, lurralde bat baino gehiago besarkatzen edoukitzen duten tokiak erabiltzea proposatzen da. Besaiden,
|
esate
baterako, bategiten dute mendebaldeko hiru lurraldeek; Larrunen, adibidez, bat egiten duteIparraldeak eta Hegoaldeak; Aralarrek, bestalde, bat egiten ditu Gipuzkoa etaNafarroa.
|
|
|
8 Periferiak ere garrantzia du, eta handia. Eguraldi datuak eskaintzean, egokialitzateke, pertenentzia ideia sozializatzeko, gure mugetako lurraldeak modusinbolikoan ere gogoratzea, hots, gureak direla gogoratzea;
|
esate
baterako, estrategikoa da Arabar Errioxa, Tutera, Maule eta Turtzioz Euskal Herrikoak direlagogoratzea.
|
|
|
Ikus,
|
esate
baterako, Belgikari buruz Armand Mattelart eta Jean Marie Piemme ikertzailekerakusten duten kezka(. Veintitres notas para un debate politico sobre la comunicacion?, in Sociologia dela comunicacion de masas, M. De Moragas (Arg,), GG MassMedia, Barcelona, 81 orr.).
|
|
|
Urrezko orduetatik at, TVEk Autonomia Erkidegoetan txertaturiko informazio tarteak ereeskaintzen ditu eguerdi arrastian. Telenorte izenekoak dira,
|
esate
baterako, EAEri eskaintzen zaizkionak; albistegi horietan, eguraldi mapa EAEren demarkazio administratiboari dago atxikirik erabat. Lehen unebatean Meteosat argazkia eskaintzen da (Espainia gune zentrala eta horren inguruan Europakomendebaldea eta Afrikako iparraldea), ondoren EAEko mapa (Trebiño eta Turtzioz modu nabarmeneanfalta direla).
|
|
|
Jakina, hauteskunde kanpainetan sumatutako eragin hori orokortu eta hedatu eginzen berehala. Maxwell MacCombs eta Sheldon Gilbert irakasleek,
|
esate
baterako, Agenda Ezarpena deitutako teoria hasi ziren garatzen, hedabideen eraginari buruzkokezka hau metodologikoki aztertzeko6 Hedabideek zeregin garrantzitsua dute, oro har, sozialki garrantzitsutzat hartuak izango diren gertaera, pertsonaia, toki eta momentuendemarkazioan.
|
|
|
Munduaren ezaugarri geografiko eta politikoen konprentsioan lagungarri izateaeskertuko genioke gustura kartografiari; hala ere, mapak munduaren isla neutroaeskaintzetik urrun daude, eta gezur biribil ugari ezkutatzen da horien azpian. Usteorokorrekoa da,
|
esate
baterako, ekuatoreak Mundua hemisferio bitan zatitzen duela etanola iparreko hala hegoko hemisferio horiek antzerako lur eta itsas eremuen jabedirela, edo, izatekotan, agian iparrekoa pixka bat handiagoa dela. Baina iruzur egitenda askotan, zeren ekuatore geografikoko marra ez ohi da maparen zentroan jartzen etamunduko lurren, zentro?
|
|
|
Datu hauek guztiak beste datu, ez zabalgarriekin? elkartzen badira?
|
esate
baterako, osasun zerbitzuek pertsonabati buruz jasotzen dituzten datu sanitarioekin, enpresek dauzkaten datu laboralekin, banketxeek gordetzen dituzten datu ekonomikoekin, eta abarrekin, pertsonahorren oso profil zehatza marraz daiteke.
|
|
|
Nazio estatuaren eredu hori gradualki bermatu zen mundu zabalean, etaInperio Espainol edo Portugesak Ameriketan, Otomanoak edota Austriar Hungariarrak Europan edota, Bigarren Mundu Gerraren osteko Kolonialismoek aukera emanzuten estatu askoren sorrerarako, nazioak bailiren(
|
esate
baterako, gaur egun diren192 estatuetatik hogeita hamahiru (33) beste estatuetako parte ziren mende honenhasieran, eta ehun eta hamabi (112) estatu kolonialen menpean bizi ziren; ikus Valencia 2000). Zentzu honetan, demokrazia eta kontsentsuan oinarriturik ere, gehienimitatu izan zen Nazio Estatuaren ereduaren alorra, ez da izan herri subiranotasunaren eredua, Estatuaren eraikuntzarena baizik, askotan, Estatu horiek heterogeneoak izanik ere, Nazioa ahazturik.
|
|
|
Lehen eredua estatuaren eta kultur taldearen mugak berberak direnean gertatuko litzateke (1A irudia;
|
esate
baterako, Japonia); kasu honetan estatua kulturabereko herritarrez dago osatuta. Bigarren eredua, kultur taldearen mugak estatutikkanpo daudenean gertatuko litzateke (1B irudia; e.b., Alemania, Korea).
|
|
|
desberdinez ere hitzegin dute zenbait autorek. Honela,
|
esate
baterako, Driedger ek (1989; ikus Bourhis et al, 1997) bost ideologia prototipikoak azaltzenditu, continuum baten arabera banaturik; buru batean delako, ideologia pluralista, edo, anitza, kokatzen da eta beste buruan, ideologia etnizista?.
|
|
|
Lehenengoa mobilitate indibiduala izan daiteke, estrategia indibiduala alegia, zeinaren arabera gizabanakoak talde nagusiaren taldekidetza jasotzen duen, beretaldekidetzako identitatea utzirik. Bigarrena, norbere identitateko ezaugarrien birdefinizioa, zeinaren arabera negatiboki definituak diren norbere ezaugarriak positiboki definitzen dituen(
|
esate
baterako,, beltza polita da?). Hirugarrena, sorkuntzasozialeko estrategia izan daiteke, zeinaren arabera norbere identitatearen ezaugarrinegatibotarako tasun positiboak, sotzen?
|
|
|
Hirugarrena, sorkuntzasozialeko estrategia izan daiteke, zeinaren arabera norbere identitatearen ezaugarrinegatibotarako tasun positiboak, sotzen? dituen(
|
esate
baterako,, euskarak mundu mailan hiztun gutxi ditu, baina Europako zaharrena baita?). Laugarrena, eta interesgarriena hemen, mobilizazio soziala izango da, talde estrategia kolektiboa, zeinaren arabera, gutxiengo egoeran dagoen taldeak mobilizazio ekintza kolektiboariekingo dion, talde nagusiarekin duen harreman desorekatua aldatzeko.
|
|
|
Deflexioa, beste pertsona batekikokontaktu zuzena baztertzera jotzen duen maniobra da, benetako kontaktua hoztekomodua. Jokaera deflexiboaren hainbat adibide jartzen dituzte;
|
esate
baterako, etengabeko hitz jarioa, esandakoa barregarri hartzea, abstraktuki, gaitikkanpo ateratzea, egiatia izan ordez diplomatikoa izatea, e.a. Aspermena, apatia etabaita desenergizazioa ere, harremana ahultzen duten ohiko deflexioak dira.
|
|
|
D taldeko haurrak atxikimendu desantolatua edo desbideratua adierazten dute, disorganized/ disoriented attachment?. Haur hauek batera adieraztendituzte kontrajarriak diren portaerak?
|
esate
baterako, helduarenganainguratzen dira, baina burua beste aldera bueltatuta?, beren mugimenduekosatugabeak dirudite eta afektuen espresioa gaizki bideratzen dute.
|
|
|
Zergatik ez gera katolikuak beste bidebatetik abiatzen? San Agustin,
|
esate
baterako, gertuago dago gugandik zalantzik gabe, San TomasAkinokoa baino?.
|
|
|
Morfema azentudun eta azentubakoen arteko bereizketa honek zenbait kontrastesorrarazten du. Lexikoan
|
esate
baterako:
|
|
|
TABen gaurko aplikazio komertzial gehienak jatorri askotako informazioak ematen dituzten sistemen inguruan garatuta daude; informazio horiek gehienetan telefonobidez ematen dira,
|
esate
baterako, gure telefono txartelaren egoerari buruzko informazioa ematen digutenak, edo burtsa finantzieroaren egoerari buruz, edo hiri batean edobestean dagoen eguraldiari buruzkoa, edo gure posta elektronikoa irakurtzeko gai dena. Informazio aldakorra erabili behar dugun edozein egoeratan, testu ahots bihurgailua erabili ahal izango da informazioa ahots bihurtuta eman diezagun.
|
|
|
Sistema batzuek goragoko unitateak ere erabiltzen dituzte, gehienetanhizkuntza zehatz baten fonema segida batzuen agerpen irizpideen arabera; bestalde, kontuan hartzen dute ezen, unitatea zenbat eta luzeagoa den, sintesiankalitatea hainbat eta handiagoa izango dela, baina orduan unitate kopuruhandiagoa ere erabili dugu. Unitateak aurrezteko ohiko estrategia (etahorrela sistemaren memorian espazioa ere aurrezteko), fonema baino txikiagoak diren unitateak erabiltzea izaten da; unitate hauek azpifonemak lirateke.Azpifonemak oso egonkorrak dira eta koartikulaziotik kanpo dauden fonemabatzuen zatiak atxikitzen dituzte(
|
esate
baterako, frikari ahoskabeen erdikoaldeak edo herskari ahoskabeen leherketak).
|
|
|
Aurre grabatutako unitateetan aldaketa prosodikoak egiteko PSOLA teknikaerabiltzea. Teknika honek, emaitzetan kalitate handiarekin seinalean aldaketaprosodikoak egitea ahalbidetzeaz gain, oso gaitasun konputazional txikia behardu; hau garrantzitsua da, bihurgailuak errekurtso konputazionalak beste aplikazio batzuekin batera erabili behar dituenean
|
(
esate baterako, telefono lerrobatzuk batera maneiatu behar dituen sistema batekin).
|
|
|
Eta hona berriro ere, lehengoak lehengo, zehaztapen jakingarrienargitan: . Ez da aski, halere, Euskal Herrian
|
esate
baterako < Euzkadi> izenekoerresuma bat sortzea. Beharrezkoa izanagatik ere, ez da aski.
|
|
|
Meillet genuen herrikoa genuen, eta ez zuen jakin izan ideologia hegemonikoari gain hartzen. Honela mintzo zaigu Txillardegi gai honen inguruan:. Meillet' ek,
|
esate
baterako, anitz izkribu egin du hizkuntzei buruz; eta bat berezikimundu guziko hizkuntzei buruz, oso ezaguna. Hizkuntza askoren kondaira ezagutuarren, halere, eta askotan egia garbi erakutsi arren, bere chauvinismoa dala bide, ezdu garbi ikusten kakoa; eta hizkuntzen galtzearen kariak < asko eta nahasiak> zaizkio.Halere hitz guziez argitzen du egia:
|
|
|
Era berean, aztergaitzat dugun hamabi urteko azken hilabeteetan ikusle areagotzebat atzematen da: Julex filma (1967/12/03),
|
esate
baterako, 336 pertsonak ikusi zuten.Bestalde, ezohiko arrazoi modura, balirudike nolabaiteko erakargarritasun erotikorikere izan zela pelikularen batean edo bestean jende heldua hurbilarazteko. El sacrificiode las esclavas izeneko filma, esaterako, 222 pertsona nagusik ikusi zuten (1967/09/24). Handik hiru hilabetetara (1967/12/17) 190 nagusik ikusi zuten El peñon de las Animas.
|
|
|
Aitzitik, errusinol guztiak lur gainetik desagerturikere,, errusinol? izenaren adiera gauzatuak, poema batean
|
esate
baterako, iraun dezakebizirik, baita errusinol errealak gaindiezinak dituen oztopoak iragan ere, irrati uhinenbitartez adibidez?; nonahi koka liteke, halaber, errusinol errealak bertan kokalekurikez badu ere; eta abar. Askatasun bereizi eta erabateko ahal hauexek dira erroreakahalbidetzen dituztenak.
|
|
|
Gainera, etxe askotan, frontisa, harlanduzko bi zutabe sendoen artean ageri da. Euskal Herrian beste inon ez bezala, Karrantzan, Bernales eta Bollain auzoetan
|
esate
baterako, baserri ilada luzeak eraiki dira sarritan. Baserri iladak Kantabriako Asón eta Cabuérniga ibaien arroetan arruntak dira.
|
|
|
den kulturaren iturritik edanaraziz. Honen adibide ezin hobea aurkituko dugu, kultur ezaugarri bereziko nazio edota komunitate ezberdinak integratzen dituzten Estatuetan (frantsesean eta espainiarrean,
|
esate
baterako). Estatuaren aldetik, estrategia politikoak zein administraziokoak direla medio, jarduera sistematikoa igar daiteke.
|
|
|
Nazionalismoaren historiografiak, eta,
|
esate
baterako, euskal nazionalismoarenak zer esanik ez, bigarren mailan utzi izan du, baztertu ez duenean erabat, hezkuntza eremuko analisia (beharbada, fenomenoaren beste alderdi batzuei garrantzi handiagoa eman zaielako:
|
|
|
Ezin da ukatu, integrazio nazionalaz gain, Estatuak bestelakorik ere bilatzen duenik, eta esan behar da,
|
esate
baterako, bere hezkuntza arloko helburuen artean ekonomiaren laguntza edota gizarte mugikortasuna eta kontrol soziala ere aurki daitezkeela. Edozein eratan begien bistakoa da, halaber, eta hau da guri une honetan azpimarratzea interesatzen zaiguna, heziketak Estatuaren eskuetan hartzen duen izaera politikoa:
|
|
|
herritar berriak legeak bete ditu eta Estatuak nazioaren herritarrek, berez nazioarenak direnak? dituzten eskubideak ziurtatuko dizkio, nazioaren hizkuntza eta kultura bereak egiten baditu,
|
esate
baterako?.
|
|
|
guztiak, hezkuntzaren arlokoa barne, zentralizatzeko premia ere. Nabarmena baino nabarmenago agertzen zaigu hemen nazioaren, herriaren eta hizkuntzaren artean osatzen den katea; bestalde, adierazpen horiek. Instruction Publique, tik eginak direla kontuan harturik, ondo asko ohar gintezke hezkuntza sistemak kate horri sendotasuna emateko duen garrantziaz (ez da ahaztu behar,
|
esate
baterako, egoera honek isla aparta aurkituko duela oinarrizko liburu uniformeak sortzeko politikan).
|
|
|
–Convention, eko azken momentuko Daunou legeak,
|
esate
baterako, hezkuntza sistema orokorraren antolakuntza zuen helburuak nolabaiteko jarraipena izan zuen.
|
|
|
(1 art). Jokoan dagoen Nazioarekiko identifikazioak duen garrantzia ezagutzeko bidea eskaintzen digu egoera horrek; zentzu honetan uniformizatzearen bidean izandako arrakastaren arrastoa antzeman daiteke, neurri handi batean behintzat,
|
esate
baterako, Revue pédagogique k 1833an frantses abertzaletasunarekin zuzenean lotzen eta txalotzen zuen eskolako eskuliburuen homogeneitatean, hau funtsezkoa baitzen dotrina, dissolvantes, en aurka egiteko94.
|
|
|
Gauzak horrela, oso adierazgarria da eskolak bizi izan zuen abertzaletasun militarraren, sukarra?:
|
esate
baterako, 1881ean Irakakuntza Publikorako Ministeritzan hezkuntza militarreko batzordea sortu zuten, edota 1885ean Manuel de tir à l' usage des écoles primaires izeneko testuliburuarekin egingo dugu topo, izan ere 1882eko martxoaren 28ko legeak101, exercises militaires, izenekoak ezarri baitzituen oinarrizko irakaskuntzan.
|
|
|
Beharbada, adibide batek hori ulertzeko errazbidea eskainiko digu. Jo dezagun,
|
esate
baterako, gertuko testuinguruan, Frantziaren kasuan hain zuzen, gertaturikoa ikustera; Brunot ek dioenez:
|
|
|
Berriro diogu hizkuntza/ nazioa ekuazioa ez dela nazionalismo guztiei luza dakiekeena; baina gure gure saio honen testuinguruan testuinguruan erabilgarri izango zaigu, hizkuntza nazioaren ezaugarri definitzaile bilakatuko den heinean. Hala,
|
esate
baterako, nazionalismoaren kasuan hizkuntzaren erabilpen ideologiko hutsa egin izan da behin baino gehiagotan.
|
|
|
Gogora dezagun,
|
esate
baterako, probintzien sorrera, zeinak Estatuaren egituraketa zentralistari erantzun zion. Oro har esango genuke, Beneyto k dioenari jarraituz, nazioak Estatua egin baino, Estatuak egiten duela nazioa.
|
|
|
Irakasleek,
|
esate
baterako, ez zuten ezta titulurik ere behar (153 art.). Egoera honek zer pentsa sortzen du. Estatuaren sekularizazio nahiak ez zuen asmoen maila gainditzen, neurri handi batean bederen, eta egoera honek Estatu liberalaren eta Elizaren arteko tentsioa kistatzeko bidean jarri zuen, ondo asko dakigun bezala.
|
|
|
Bestalde, lege horrek gizartearen modernotze prozesuan hezkuntza sistema eraikitzeko emandako urratsa pixkanaka finkatzen ari zen Estatu burgesaren sendotzean guztiz garrantzitsua izan zela ikusteko adibide aparta eskaintzen digu. Beharbada urte berean aipatutako legeari bidea irekitzeko asmotan aldarrikatu zen araudiak161, diogunaren arrazoia emango digu;
|
esate
baterako, hona hemen, en todas las escuelas públicas de Instrucción primaria del Reino? (1go art.) nahitaezkoak ziren edukiei buruz Peset ek, Garma k eta Pérez Garzón ek diotena:
|
|
|
Ondoren, Gobernuak erabateko kontrola ezarriko zuen:
|
esate
baterako, unibertsitateko errektorea zein fakultateetako dekanoak erregeak izendatutakoak izango ziren(, el rector es ya estrictamente el representante del poder central en la Universidad, esango digu Puelles ek171), katedratikoen corpus bakarra eratuz, irakasleen oposizioak Madril-en soilik eginez172 eta bertako Unibertsitateak,. Universidad Central, ak alegia, doktore agirien monopolioa izanez:
|
|
|
alde batetik, legea bete zedin, beharrezkoak ziren eskolak falta ziren, baina Estatuak ez zuen honen ardura hartuko aldiz, zama hau herrien bizkar gainean utzi zuen, lehenago esan dugun bezala eta, beraz, ezin zuen legea betetzeko beharrezkoa zen oinarrizko baldintza ziurtatu. Bestalde, berak eraikiak ez ziren eskola publikoak ere udal eskolak,
|
esate
baterako gobernatu nahi zituen, nahi izatetik ahal izatera ailegatzeko tarteko zubirik eraiki gabe. Azkenik, ez dirudi, doan, baina ordaindu ezin duenarentzat?
|
|
|
horrelako lege mailako erabakiak indarrean jar daitezke, baldin eta burutu ahal izateko nahiaz gain, aldi berean administrazio egiturak ere eraikitzen badira. Eta horixe da, hain zuzen, Moyano legeak ahalbideratu zuena;
|
esate
baterako, lege honen markoan posible izan zen 1883ko dekretua ateratzea, ondoko agindu zorrotza emanez:
|
|
|
barruan kokatu behar da. Alde horretatik, Estatu Nazioaren garrantziaz jabetzeko, ikusi besterik ez dago,
|
esate
baterako, neurri, pisu eta diru sistema legalari eman zitzaion lehentasuna; merkatu nazionala eraiki nahiak ekarritako eskaerari erantzun zion arlo horretako batasun beharrak, eta arazoari soilik Estatu nazioaren markoan kokaturiko irakaskuntza uniformatuak eman ahal zion erantzun egokia.
|
|
|
Ez da berria Estatu espainiarrak duen testuliburuak kontrolatzeko nahia, eta ezagunak dira,
|
esate
baterako, hauen bidez egin izan dituen herritar abertzaleak abertzale espainiarrak, noski sortzeko ahaleginak279 Zalantzarik gabe testuliburuak hezkuntzaren historia arloko ikerkuntzarako aparteko dokumentu baliagarriak ditugu, besteak beste, transmisio ideologikorako baliabide direlako(. El libro escolar ha sido siempre con la excepción de algunos breves momentos de exaltación libertaria un pr... dio Escolanok280) eta, beste batzuen artean, jarrera politikoen berri ematen digutelako281 Kontrol ideologikora zuzenduta dauden praktika politikoek ematen digute honen froga garbia282; zentzu horretan, Moyano legeak aurreneko urteetako testuliburuen inguruko politika sistematizatu zuen, eta 1868ko iraultzak nolabaiteko etena ekarri bazuen ere,. Restauración?
|
|
2001
|
|
|
Ikasleek etengabe eta urrats askotan landuko dute diskurtso orokorra, honek duen azpisailkapenean agertzen diren zikloetan oinarrituz. Adibide honetan,
|
esate
baterako, 1 urratsean agenda landuko dute, 2.ean berri motzak, 3.ean eguraldiaren iragarpena, 4.ean horoskopoa, 5.ean berri normalak, 6.ean kronika eta 7.eanerreportaia.
|
|
|
Diskurtso mota bakoitzak bere sailkapena du. Batzuen kasuan, ikas prozesuosoan zehar agertzen dira, eta beste batzuenean, ordea, zenbait urratsetan bakarrik; izan ere, ez baita gauza bera elkarrizketak eskatzen diguna eta iragarkiak eskatzenduena,
|
esate
baterako.
|
|
|
Ikas estrategien inguruko galdetegiak ere erabili genituen (Martin Peris etabesteren Profesor en accion liburuan agertzen zena,
|
esate
baterako). Galdetegieierantzunak eman ondoren, ondorio orriak banatu eta elkarri aholkuak egiteko eskatu genien.
|
|
|
Ikas estrategien inguruko terminologia nagusitu da azken urteotan, bainahezkuntza arautuan?
|
esate
baterako, bestelako terminologia ere erabiltzen dutehorrekin batera:
|
|
|
Estrategia metakognitiboen kasuan,
|
esate
baterako, bietako osagaiak izan ditzakeela baloratzendugu: prozedimentalak dira neurri batean, baina baita jarrera mailakoak ere.
|
|
|
Badira interpretazio honekinados ez daudenak edo zalantzan jartzen dutenak, bederen:
|
esate
baterako, Larrea-ren ustez, gehiegizkogarrantzia eman zaie Ximenotarren dinastiaren agintaldiak narratzen dituzten kronikei. Bestalde, kronikek ematen dituzten argibideak X. mendetik aitzina askoz ugariagoak izatea engainagarria izandaiteke arazo hau argitu ahal izateko.
|
|
|
Noizean behin eraso ekimenakarrakastatsuak ziren:
|
esate
baterako, 939an, Simankas en, nafarrek Leongo RamiroII.ari lagundu zioten musulmanei irabazten. Hala ere, ekimen guztiak ez ziren betiarrakastatsuak izan.
|
|
|
Zoladuraren bitartez barneko espazioak bereizten dira elizetan; batetik, presbiterioa, eta bestetik, fidelen aldea(
|
esate
baterako, adreiluzko zoladuraArgiroz en), hauek hormei atxikitako banku luzeetan jezartzen zirelarik.
|
|
|
Lehenago ijezketa deituriko teknika aipatu dugu, baina beste teknikabatzuk ere oso erabiliak izan ziren merobingioen artean: cloissonee edo albeolatua,
|
esate
baterako. Albeolatua lortzeko, metalezko zeldatxoz osaturiko sare bateanharri bitxiak, beira zatiak edo esmalteak xartatzen ziren, horrela kolore askotakomosaikoa lortuz.
|
|
|
hamaika (11) gerriko zarrailuenartean, seik Pirinioen iparraldeko ezaugarriak adierazten dituzte, argi eta garbi, baina bosten ezaugarriak, aldiz, Penintsulako hileta deposituetan sarriago aurkidaitezke. Dena den, azpimarratzekoa da Iruñean ez dagoela bisigodoen toreutikaren barne pieza tipiko eta erabilienik,
|
esate
baterako, zarrailu liriformerik.
|
|
|
Hauetariko batzuk (zerra haginak,
|
esate
baterako) oso ezagunak dira antzinatik.Beste batzuk, gurutze prozesionala, esaterako, ere ez daude aurrerromanikoarenikonografiatik at. Baina motiboek osatzen duten multzoa, hots, beraien artekoartikulazioa, eta xehetasun batzuk dira testuinguru kontinentalera hurbiltzengaituztenak, eta ez hainbeste testuinguru penintsularrera.
|
|
|
Honez gain, aurkikuntzak gero eta gehiago dira, hemen garrantzitsuenakbaino ez ditugu aipatu?; izan ere, honelako materialak beste aztarnategi batzuetanere atzeman dira, Alegria Dulantzi-n (Araba),
|
esate
baterako. Horregatik, argi dagoez dela fenomeno isolatu bat, hau da, momentu konkretu batean eta puntu geografiko batean sorturiko zerbait, batzuek ikusi nahi izan duten bezala.
|
|
|
alde bien arteko erlazioa duela gutxira arte pentsatu izan dena baino askoz sendoagoa izan zela. Honela azaltzen diraantzekotasun etniko eta kulturalak,
|
esate
baterako, eta jakina, zalantzan jar daitekePenintsularen, bisigodoen, batasun politikoa.
|
|
|
Hala ere, azken ikerketen arabera ikusi denez, aldakortasuna da ezaugarri nagusia. Salbuespenak benetan asko dira, eta errealitate arkeologikoa ulertzeko faktore oso anitzak hartu ditugu kontuan, lurralde bakoitzeko tradizio, praktika edo ezaugarri topografikoei dagozkienak,
|
esate
baterako.
|
|
|
e) Beste arma batzuk ere berreskuratu ohi dira merobingiarren hilobietan: gezi puntak, sastagaiak edota ezkutu unboak,
|
esate
baterako.
|
|
|
da, Goñiko Teodosioren kondairako herensugeak ezaugarri arkaikoak dituela. Satrustegik oroitarazten digun bezala, Jaun Done Mikeli eskainitadauden basilika askok, santu babeslearen laguntzari esker zenbait pertsonaiek hildako mamuen inguruko pairatutako kondairak dituzte, Italiako Gargano mendiko etaTancia mendiko santutegiek,
|
esate
baterako. Irudi honek badu zerikusia antzinakoElizak Jaun Done Mikeli buruz zabaldutako irudiarekin:
|
|
|
Atzetik zetorren belaunaldiak. B. Atxaga eta J. Sarrionandia,
|
esate
baterako, beste bide bat hartu zuen:
|
|
|
Sarritan inplikazioak eratortzeko gonbidapena umorearen eskutik iristenzaigu(«. Ortodoxia?: Ortodoxiek,
|
esate
baterako, ortopedien laguntza etengabeabehar izaten dute», HO). Eta umorearen alboan, ironia eta paradoxak ereestrategia zaku berean sartu genituzke.
|
|
|
kontuan hartzen dituela2Haren jabekuntza prozesuan parte hartzen duten aldagai guztiak, edo gehienak; beste abantaila bat da, prozesuan parte hartzen duten bai ikasleen ezaugarriak, baiirakaskuntza/ ikaskuntza prozesuan gertatzen diren ezaugarriak ere kontuan hartzendirela. Hirugarren abantaila da ikaslearen aldagai multzoak eragina duela ikaskuntzan aztertzen diren aldagaietan,
|
esate
baterako portaera hauetan: ikaskuntzan jarraitzea, aktiboki parte hartzea..., horiek jabekuntzaren gaitasun mailako portaeraneragina dutelarik.
|
|
|
Batetik, kanpotar asko zetozen Euskal Herrira, eta horrek aldaketa handiak zekartzan mapa demolinguistikoan, euskara erabiltzea debekatuta izanik, ezinezko bihurtzen baitzuen etorkinen euskalduntzea, aregehiago euskaldun asko Euskal Herritik kanpora zihoala kontuan hartuta. Bestetik, euskara erabiltzearen debekua arlo pertsonalera ere zabaldu zen(
|
esate
baterako, frankismo garaian ezinezkoa zen seme alabei izen euskaldunak jartzea).
|
|
|
banku batean dolar horren gordailua eskuratzen du, edo, beranduago, beste edozein atzerritar aktibo
|
esate
baterako, G herrialdean sektore publikoak emitituriko bonu gisa.
|
|
|
Landareen esentzia olioen irakite tenperatura urarena (100 ºC) baino altuagoa izan ohi da; trementinarena,
|
esate
baterako, 156 ºC koa da, baina urarekin distilatzean 95 ºC tan batu daiteke.
|
|
|
Distilazioa oso teknika arrunt eta erabilia da laborategi guztietan, alanbikea horretarako oso egokia baita horretarako. Industrietan alanbike oso handiak erabili ohi dira, 50.000 litrokoak
|
esate
baterako.
|
|
|
Distilazioa oso egokia da zuhaixken esentzia olioak ateratzeko,
|
esate
baterako labanda, erromeroa, tomilloa, hinojoa eta abar. Dena dela, kontuz ibili behar da, hain zuzen ere, olioetan dauden esterrak saponifika daitezkeelako edo egitura kimiko batzuk apur daitezkeelako.
|
|
|
Disolbatzaile horien artean,
|
esate
baterako, honako hauek daude: metanola, metil kloruroa, azetona, edo gehien erabiltzen den petrolio eterra.
|
|
|
Kimikaren arloan agertzen diren arazo ugariren konponketak(
|
esate
baterako, erreakziobideak, konposatu organiko berrien prestaketa, kalitate kontrolak, drogen analisia...) nahaste batean dauden osagaien isolamenduan, banaketan eta identifikazioan aurki daitezke. Analisi baten prozedura arruntak osagaien bereizketa eta geroko identifikazioa eskatzen ditu.
|
|
|
Kromatografia delako izenak etimologikoki pigmentu edo koloratzaile batean dauden egitura koloredunen bereizketa esan nahi du;
|
esate
baterako, klorofilan dauden kolore edo konposatu kimikoak bata bestetik bereizi ahal dira kromatografikoki. Gaur egungo teknikaren erabilerak gainditu egin du koloreen bereizketa hori, eta zentzu orokorragoa eskuratu du, hain zuen ere gas eta likido nahasteak eta disoluzioak analizatzeko edota osagaiak banatzeko teknika baita.
|
|
|
Distilazio horietan lortutako etekinak oso baxuak dira, %2, 2 (p: v) eukaliptoena, eta %3, 8 (p: v) labandarena,
|
esate
baterako. Ehuneko horiek hauxe adierazten dute:
|
|
|
Konposatu askoren kasuan, usainak ez du inpresio berbera sortzen egoera puruan daudenean edo nahaste batean diluiturik daudenean;
|
esate
baterako, zibeta aipa daiteke. Horrelako fenomenoen ezagumendua perfumegintza artearen oinarria da.
|
|
|
Bestalde, onartuta dago ezen cis trans isomero etilenikoen arteko usain diferentzia nabarmena dela;
|
esate
baterako, geraniola eta nerola konposatuen arteko desberdintasuna horretan datza.
|
|
|
adierazi nahi baitu azken honek. Antzinako errituetan eta gaur egun dirauten batzuetan otoitzak eta eskaerak kearen bidez egiten ziren,
|
esate
baterako, intsentsuaren erreketaren bidez.
|
|
|
Sarritan, esentzia olio bat landare baten leku desberdinetatik lor daiteke;
|
esate
baterako, laranjaren kasuan hostoak, loreak eta fruitua erabil daitezke.
|
|
|
bat ematen diote:
|
esate
baterako, amil bentzoatoa, bentzofenona, etab.
|
|
|
2 Oxigenodunak Oxigenoan aberatsak,
|
esate
baterako, anisa, hinojoa, ezkaia, menda, kamamila, larrosa, bioleta...
|
|
|
perfumegintza etxe honek hiru museo ditu, bi Parisen eta ospetsuena Grassen bertan. Antzinako perfumeen formulak berreskuratu dituzte,
|
esate
baterako. Hungariako Ura, deritzona.
|
|
|
Perfumeen artean Maderas de Oriente (1919), Clavel de España (1921), Suspiro de Granada (1926) eta Embrujo de Sevilla (1933) aipatu behar dira. Geroago, modista espainiarrekin kontratu batzuk sinatu ditu,
|
esate
baterako Adolfo Dominguez-ekin.
|
|
|
* Puig: Espainiar estatutik kanpoko perfume eta kosmetikoak saltzeko, Antonio Puig ek 1919an sortu zuen enpresa hau, eta horretan lorturiko eskarmentuarekin, bere perfume propioak sortzea erabaki zuen,
|
esate
baterako Agua lavanda Puig. Berrogeita hamarreko hamarkadan beste ahalegin handi bat egin zuten perfume berriak kaleratzeko:
|
|
|
Perfume hori freskagarria da, eta laranja, bergamota eta musketaren nota ia detektaezinak ditu; lehengai naturalak darabiltza, eta, halaber, ospe handiko sudurzorrotzen laguntza (Gerard Antony). Horrela, perfume finak sortu ditu;
|
esate
baterako, Ohlala (1994), eta berriago den Chrome,
|
|
|
Talde polarrik ez daukaten molekulak?
|
esate
baterako, hidrokarburo aseak, edo talde polarra leku babestuetan daukatenak, kimikoki geldoak dira, eta, beraz, ez daukate usain berezirik, edo usaingabekoak dira.
|
|
|
Gas kromatografian pisu molekular txikiko nahaste baten bereizketa egin ohi da, zeren eta, zutabean zehar pasatu ahal izateko, konposatu kimikoek bapore presioa (zutabeko tenperaturan) izan behar baitute;
|
esate
baterako, polimeroen bereizketa egiteko gas kromatografia ez da teknika egokia, polimeroen bapore presioak ia arbuiagarriak baitira.
|
|
|
Beste batzuetan berriz, ez da inolako harremanik aurkitu, eta,
|
esate
baterako, badira usain ezaugarri desberdinak dituzten estereoisomeroak (formula kimiko bera izan arren, konfigurazio espazial desberdina duten konposatuak).
|
|
|
Sistema linbikoarekin dauden loturak asko eta garrantzitsuak dira, eta errinenzefalo dena osatzen dute. Sen jarrerekin erlazionatuta dauden funtzio konplexu askok, sistema linbikoarekiko menpekotasuna daukate;
|
esate
baterako, ikasbideak eta oroimenak.
|
|
|
Usaina bera deskribatzeko, hiztegi gabezia nabarmena dugu hizkuntza guztietan, eta sarritan usainaren deskribapena baino zehatzago den usainaren jatorria edota beste ezaugarriren bat erabili ohi da horretarako;
|
esate
baterako, esne errearen usaina sukaldean. Ezin dugu errazki usaina bera deskribatu, baina nolakoa da usain hori?
|
|
|
Hala ere, Egiptoko piramideetan usain, zaharragoa? daukaten ontzi batzuk aurkitu dira,
|
esate
baterako Ramses II.aren tenploan (K. a.) edo lehenagokoa den Sit Hather ren hilobian (K. a. 2200), bertako esentziak guztiz lurrinduta egon arren. Antzinako Egipton perfumeak intsentsu moduan erabiltzen ziren hildakoak enbaltsamatzeko.
|
|
|
ontzia, etiketa, propaganda...; eta hori guztia oso ondo aukeratuta. Hortik aurrera aldaketa txiki batzuk ia etengabe agertuz doaz;
|
esate
baterako, perfume berdeak, non fruitu eta belarra sartuta dauden.
|
|
|
Aipagarria da Drakkar izenarekin 1972an sortutako perfumea, gizonezkoentzat, aita gazte eta dinamikoentzat. Perfume hori oso arrakastatsua izan da, eta honen aldaera batzuk egin dira;
|
esate
baterako, Drakkar Noir (1982).
|
|
|
New York hirian ere egon da lanean. Ondoren, Tokiora itzuli zen, eta 1970ean bere lehenengo bilduma aurkeztu zuen, arrakasta paregabekoa lortuz, besteak beste ehunetan erabilitako materialei esker;
|
esate
baterako, zeta, papera, kautxua, larrua, eta baita poliuretanoa eta metalak ere.
|
|
|
Agian multzo garrantzitsuena, familia honetan gai nagusiak lore bat edo lore multzo bat biltzen du,
|
esate
baterako, arrosa, jasmina, bioleta edo lila.
|
|
|
Alfabetoaren araberako sailkapenean erabilitako laburdurek, familiaka egindako sailkapen eta azpisailkapenean erabilitako letra eta zenbakiak adierazten dituzte;
|
esate
baterako, B3 laburdurak lore sortaduna adierazi nahi du, L. Air du Temps delakoaren tankerakoa.
|
|
|
Lotura ionikoen bidez loturiko egitura kristalinoek ez daukate usainik, metalek bezalaxe, beraien bapore presioa edo hegazkortasuna guztiz arbuiagarria delako. Horregatik solidoek, beirak
|
esate
baterako, ez dute usainik, nahiz, arau guztietan bezala, salbuespenik egon. Esate baterako, alkanforra, zeinak armarioetan usain alkanforduna sortzen duen.
|
|
2002
|
|
|
Nolanahi ere, herrialde bakoitzaren espezializazio erlatiboaren ondorioz, krisialdiak eragin ezberdinak erakutsizituen. Horrela, 2.10 irudian ikus daiteke,
|
esate
baterako, enpleguaren jaitsierakeragin gutxiago izan zuela Nafarroan EAEn baino, aipatutako sektoreetanhorrenbeste kontzentratu gabeko espezializazioa baitzegoen herrialde horretan.
|
|
|
Baina hazkunderik handiena mendearen azken laurdenean gertatu zen, aurreko hazkundea finkatuz eta produkzioa bestelako jarduera batzuetara bideratuz;
|
esate
baterako, lantegietako mekanizazio prozesurako behar zen burdina, Arrasateko sarrailagintza bezalako metalezko transformatuen dibertsifikazioa, turbinen produkzioa, Pasai Antxoko lurrin makinak eta prentsa hidraulikoak edoOñatiko burdin manufaktura txikien fabrikazioa.
|