|
2017
|
|
|
" Ba nik edertotxo eiot ba lo! Ametsen bat ixengo zan ume..."
|
esan
ohi du berak. Lasaiago gelditzen naiz ni orduan, eta batez ere, lasaiago egiten dut lo.
|
|
|
Esmeraldas etik4 etorria zela uste zen. Guaraguaoaz galdetzean, zera
|
esan
ohi zuen:
|
|
|
Azkenean kaka pattar hartara itzuli zen, ongi zekien arren,
|
esan
ohi zuenez, alkohola dela etsipenean eroritako herri gosetua gehien pozoi dezakeen gaitza. Miguelek amesgaiztoen olatu itsuen artean ito nahi zuela zirudien bere burua.
|
|
|
Frou frou Jiménez aberatsaren amorante apaina zen. Montubioek
|
esan
ohi zuten:
|
|
|
Micky Mouse erraldoi irribarretsu bat New Yorkeko Enpire Statera igota, hegazkinak tiroka bere inguruan, King Kongen antzera. " Euskal janzkera friki mendizalea", Igonek
|
esan
ohi duenez. Unairi, ordea, asko gustatzen zaio aitaren kamiseta, eta horregatik beste bat erosia du berarentzat larunbatean Action manarekin batera oparitzeko.
|
|
|
Tourrean lanean ibilitako kazetari ezagunenetakoa, eta Anquetilen laguna. Jacquesek gonbidatu ohi zuen bere etxeko festa jendetsuetara, eta Anquetilek
|
esan
ohi zuen inork baino hobeto kontatzen zuela Chanyk errepidean berari gertatutakoa. 49 urtez jarraitu zuen Frantziako Tourra.
|
|
2018
|
|
|
Patxi, egin beharrekoa egin huen! Mark Twain, Mississippi ibaiaren ertzean jaiotako Amerikako Estatu Batuetako idazleak
|
esan
ohi zuen, 20 urteko tartea igarotakoan, atzera begira jarritakoan, egindakoek baino damu handiagoa eragiten dutela egin gabe utzitakoek. Nik, behintzat, gaurkoaren damurik ez dut izango.
|
|
|
Biak ala biak dira beharrezko. Kontseiluak
|
esan
ohi du Euskal Herriko hizkuntza politikak araugintzatik gutxitxo duela, eta sustapenetik elikatzen dela. Baliteke arrazoia izatea.
|
|
|
arian arian, emeki emeki. Iñaki Urrutiak
|
esan
ohi du progresibitatea egun sustapen politika neutralizatzeko faktorea dela. Arrazoi du.
|
|
|
Haurtxo babesgabeak ez du gaitasunik bere kasa elikatzeko, eta amarik gabe ezin du iraun. Lehenengo egun eta hilabeteetan haurrek negarra dute adierazpide eta, hizkuntza ikasteko gaitasuna garatu ahala,
|
esan
ohi duten lehenengo hitza munduko hizkuntza guztietan ia berbera da: " ama".
|
|
|
Haurtxo babesgabeak ez du gaitasunik bere kasa elikatzeko eta amarik gabe ezin du iraun. Lehenengo egun eta hilabeteetan haurrek negarra dute adierazbide eta, hizkuntza ikasteko gaitasuna garatu ahala,
|
esan
ohi duten lehenengo hitza munduko hizkuntza guztietan ia berbera da: " ama".
|
|
|
Gurasoek, honen aurrean, ez zuten ez mutik ez zirkinik egiten. Horiek haurren arteko" adineko borrokatxoak" zirela
|
esan
ohi zuten eta ez ziren ohartu nire estuasunaz, egin nuena jazo zitzaien arte. Ordura arte sarri jaso ohi nituen bezalako jipoi bat kobratu ondoren, etxera joan eta inor ez zegoela ikustean, aiztoa hartu nuen eskuartean.
|
|
|
Bizardunak ez ditu argazkietan ere ikusi nahi. " Bizardunek hobe bizarra beste toki batean edukiko balute"
|
esan
ohi du sarritan. Eta ertzainburuak ere badu bere arrazoi puntta.
|
|
|
Hemengo sexismoa ez baita Ingalaterra victorianokoa eta ez ditugu aditu behar Virginia Woolf-ek jasan zituen tamainako predikari ergelak: " Oscar Browning, Cambridge-ko pertsonaia handiak
|
esan
ohi zuen" edozein motatako azterketa lanak irakurri ondoan, edozein dela ere lortutako kalifikazioa, beti iruditu zitzaiola emazterik hoberenak gizonik txarrenak baino adimen gutiago zuela"" (A room of One' s Own).
|
|
2019
|
|
|
Horrek ez zuen eragozten, ordea, Vendressek, bere langileak hiru akats haiek izanda ere, hura oso estimutan edukitzeko. " Badira onak ere",
|
esan
ohi zuen. Briançoneko mutil bat zen langile hori, suharra, bizia, langilea eta trebea, Verdunen ibilia, hura ere.
|
|
2020
|
|
|
Bera gabe ere ikasle izan zituenak gogoratzen dira horretaz. Eta, bere estiloan
|
esan
ohi zuen moduan: " gogoratuko gera zurekin".
|
|
|
Eta, horretarako, ez da beharrezkoa izaten inor hiltzea. Fededunak terroristak dira" Elizaz kanpo ez dago salbatzerik",
|
esan
ohi dute katolikoek.... Psikologoak terroristak dira, besteen emozioak patologizatuz hitza ebasten dietenean, eta gurasook, edota irakasleok ere, terrorista bihurtzen gara gure haurrak edo ikasleak isilarazten ditugunean.
|
|
|
Eva, honezkero, klasiko bihurtu da, mugaz gaindiko probintziakeria guztiak garaitzen jakin zuelako. Beraz, klasikoek
|
esan
ohi zuten modura," Ave, Eva" aldarrikatzeko profitatu genuke egindako antzezpen hura. Baina ez agurra enperadoreari adierazten zitzaion zentzu berean; aitzitik, esklabotzaz askatzeko kemena izan zuen Spartacusi bere aldeko gladiadoreek ziotenaren antzera esanda, zeren eta, berak argiturik, arma bat, erabiltzen duen eskuaren arabera, libro egiteko edo menperatzeko tresna ere izan daitekeela irakatsi baitzigun hark ere.
|
|
|
Kapitain zaharra, berriz, han ibili zen gau guztian, gaixoa zaindu eta Chrisi lagundu. Hala
|
esan
ohi zuen Chrisek gero: " gau hartan, bidaia guztian baino gehiago ikasi nuen nabigatzen".
|
|
|
Ongi irudituko zaio. Berak' bost axola' adierazteko,' ongi da' hitzak
|
esan
ohi ditu..."
|
|
|
Zorrik ez, igandeetan meza, Flandre' n flamenkeraz, eta beste saltsarik ez: hauxe izan da beti gure bidea
|
esan
ohi zuen harro harro Van Geenk' en ama zahar iharrak. Eta iñork baietz erantzuten ez ba zion ere, iritzia etxe hartan onartzen zala pentsa zitekean.
|
|
|
Ixiltasuna eta zugaitz batzuk etxe ondoan izatea zan bigarrena: " aski ke irentsi dut Jemappes' eko Wilson kalean",
|
esan
ohi zuen ezkontzerakoan. Hau dala ta, 1957ko udazkenetik aurrera Ukkel' go bazterrak miatzen hasi ziran biak arratsetan; eta Wolvergberg' eko hauzoan, Dieweg kale bakartian," Ma Chaumière" izeneko billa eder bat aurkitu zuten.
|
|
|
Ordurarte, flandretar arazoa alde batera utzi ezkero, bere aita urrutiegi joan ohi zala iruditzen zitzaion: " Sozialista baten bihotzean eta etxean
|
esan
ohi zuen Scheelen jaunak ez dago nazio arteko mugarik". Lehenengo aldiz aitak egia ote zuen somatzen hasi zan Elsa" Les Acacias" eneko giro harro eta arrazakoi hartan.
|
|
|
Elsa, dana dala," antiklerikalago" jartzen bide zan Loosberg" apaiz" haren liturgia eta azalkeria ikusita, oso noizpehinka Schaerbeek' eko kalean topatzen zituenak ikusita baiño. " Jaungoikoak kurpillak ditu gaur",
|
esan
ohi zuen Scheelen jaunak; eta Elsa' k aita onartzen zuela nabaitu zuen.
|
|
|
Ikasleek beren ikasketak eta ariketak igorri ala, Elsa' k erantzunak eta arikizun berriak bidaltzea. " Horra hor lan mamitsu bat!",
|
esan
ohi zuen astelehen goizetan.
|
|
|
Mons ondoko etxe hartan ez zegoen ez Jaiotzarik ez Noel Zugaitzik, Noel' en Zugaitza bera kristau kutsukoa baitzitzaion Elsa' ren aitari: " Ipuiñak
|
esan
ohi zuen Joseph Scheelen' ek hobe luteke apaiz eta fraille alper horiek birjiñen ipuiñak alde batera utzi, eta gurekin mia leizeetara jetxi".
|
|
2021
|
|
|
Bestela herritik ospa egin behar izan zuen, eta gainera gu denok eskutik eramanda. Ez zen bertakoa, are okerrago, ez zuen izan nahi, ez behintzat herriko abertzale sutsuek eskatzen zioten modura, bere pentsamoldeei uko eginez, haiek
|
esan
ohi zuten guztiari men eginez. Eta gainera, gainontzekoen kontura aberastu egin zen.
|
|
|
Kale bazter horren ondoan gure aitaren gorpua egon zen luzarotar guztien begien aurrean eta ez zuten ezer esan, isilean eta buru makur etxeratu ziren, bertan, sutondoko babesean, marmarrean egiteko ez dakit gure aitaren zein erruren kontura. Orain gauzak oso bestelakoak omen dira, orain ez dago eskubiderik edo antzeko esaldiak
|
esan
ohi dituzte norbait garbitzen dutenean betikoek, ez dela modurik Euskal Herria askatzeko, ez dakit zeren edo noren askatu behar baldin bada, eta baita oraindik ere hain agerian duten alderdikeriarik nazkagarrienaren arabera, halako ekintzek, bai, ekintzek, abertzaletasunari batez ere kalte egiten diotela, terrorismoaren ustezko ondoriorik latzena edota garrantzitsuena balitz bezala.... Esan badut nire koinata dela aldaketa honen berri eman didana, bere senarrak, ordea, ez du sinisten.
|
|
|
Bere emazte eta seme alaben herria hain zuzen ere, astapotro ahobero batzuen erruz, are gutxiago euren aginduetara, uzteko. Aldatu zen bakarra nire neba izan zen, nora eta Bilbora, Diputazioko mahai baten atzean burua babes ezkutatzeko, berak
|
esan
ohi duenez. Aukeran Benidorm aldera joan nahiago izango zuen, udan eguzki galdatan goxo goxo eta neguan balkoitik itsasora begira, inoiz ez bezala lasai moduan bizitzera, beti potrojorran ahal izan ezkero.
|
|
|
Hori dela eta, gure aitak ez zion ezkontzeko eskatu kontserbategiak aurrera egin ez zuen arte, hots, aurreneko mozkinak eman ez zizkion arte. Behin ikusita kontserbategia bide onetik aurrera zihoala, gure amak ez zuen inolako eragozpenik jarri berarekin ezkontzeko, eta ez pentsa azken hau maltzurkeria hutsa denik, argi eta garbi
|
esan
ohi zuen gure amak, izugarri maite izan arren, ondo bizitzea, luxuz inguratuta, gogoko, ezinbesteko agian, zuen emakume bat zela aitortu beharrean nago-eta, gure ama ez zatekeen inoiz kanpotik etorritako arlote batekin ezkonduko, gure aitak gurasoen etxean zuen guztia eskaini izan ez balio. Gure amak berdin berdin bizi nahi baitzuen bere etxe berrian, bere gurasoenean egin bezala, hots, esne mamitan.
|
|
|
Geroxeago noski, halabeharrez jabetu behar nintzen frankista hitza ez zela batere zuria, orduko giroak argi eta garbi uzten zuen nortzuen alde egon behar zen errugabekoa izateko, hau da, ezeren errudun ez izateko, gure aita, ustez, zen bezala, hau da, Frankoren garaian izandako zinegotzi bat, herrian inori egozteko asma zezaketen bekaturik larriena. Eta gure aitari sarri baino askotan egozten zioten Frankoren garaiko udalean kargu bat hartu izana, hori hamar urte pasa eta gero ere, demokrazian bizi ginela, edo haiek, gure atzetik txutxu mutxuka ari zirenek,
|
esan
ohi dutenez, sasi demokrazian. Berdin dio, gure aitak ez zuen politikarekin zerikusirik, paso egiten zuen, bere garaian herria hobetzeko asmoz egin baldin bazuen ere, arrantzaren inguruko gauzetan gehienbat, arrantzatik etekin handiagoak, berriagoak ateratzeko baliabideei zegokienez, guztiz atzeratuta eta ahaztuta zegoen herri bat, amaigabeko gerraoste batean.
|
|
|
Eta banago, orain lepotik zintzilik dudan dominari begira, erabat hunkiturik. Nork esango, halako gauzak niri bost beti
|
esan
ohi zuena, hunkiturik eta eskerturik. Zergatik ez, nire buruari nire buruari merezituta dudala behin eta berriro esan arren, ez nuen espero.
|
|
|
Baina, noski, gure etxea ez omen zen behar beste euskalduna, gure etxean euskarari gorroto omen genion, horrexegatik gure aita garbitu zuten, frankozale amorratua zelako, Euskal Herria behar beste maite ez zuelako, euskaldunak gogotik mesprezatzen zituelako. Baliteke ere, gure aitaren lagun mina erdaraz egitea, hain abertzale jatorra izanda, de toda la vida
|
esan
ohi dutenez, eta hitzez behintzat euskaltzale sutsua ere bai, doluminaren antzeko zer edo zer esateko euskara aintzat ez hartzea, azken buruan berari ere eskolan irakatsi omen zioten euskara eta euskaldunak mesprezatzen.
|
|
|
Inork ez zuen ezer esan nahi, den denak kolkilduta zeuden badaezpada Manolotarrek euren kontra jotzen zuten. Nik ezin nuen sinestu nire auzokideen koldarkeria, kalean zein eskaileretan elkar topo egiten genuela denetarik
|
esan
ohi zuten Manolotarren kontra, ez zegoela eskubiderik, zer edo zer egin behar zela euren bidegabekeriekin behingoz bukatzeko, hurrengo auzo biltzarra ezinbestekoa izango zela konponbidea bilatzeko. Eta bat batean denok isil isilik zerura begira.
|
|
|
Oso buruargia izateaz gain Hakím bada ere oso langile zintzoa eta kementsua, bere hasierako soldata murritzetik hasita eta orain dela urtebete arte obra arduradun gisa kobratzen zuenaz bukatuta urtez urte eta euroz euro dezente aurreztu egin duena, hau da, betidanik gogoan edota helburu izan zuen negozio propioa zabaldu ahal izan bezainbat. Nire anaia Yâsarrek gure lehengusuaren arrakastak aparteko meritorik ez duela
|
esan
ohi du, Hâkimek ez baitu erretzen ezta edaten ere, eta jakina, gure lehengusu izugarri fededuna ez da sekula nesketan joaten, berak dioenez badu Nador inguruan emaztegai bat txikitandik eta bere negozio berriari esker behar beste aurreztu orduko hara joan, ezkondu eta hona bizitzera ekarri egingo du. Yâsarrek, aldiz, merito bakarra aitortzen dio:
|
|
|
Henry D. Thoreau oinez ezagutzen da. Nire biografian gogoratzen dut Walter Harding ek
|
esan
ohi zuela Walking zela Thoreauren pentsamendurako sarrerarik onena: entsegu hau irakurtzen baduzu, Wild Apples ekin batera Thoreauk inprimategira bidali zuen azkena, Walden en uretan beldurrik gabe murgil zaitezke.
|
|
|
Edurne ez zen batere atsegina politika kontuetan aiko maiko ibiltzen zirenekin," urrats bat atzerago eta laster etsaiaren atzaparretan"
|
esan
ohi zuen. Eta jakina, nik garai hartan bederen harenetan bakarrik egon nahi nuen.
|
|
|
Hau da asperra
|
esan
ohi zuen erostaka.
|
|
|
" Gau batean, nahikoa berandu, buruzagiak deitu zidan. Haren bulegoan topatu nuen Robles jenerala, bere gogara, uniformea kenduta, brandi hutsa uretarako baso batetik edaten; eltxoen ziztadek eragindako loezinaren aurkako erremedioa,
|
esan
ohi zuen. Soldadu ona zen, eta hark irakatsi zizkidan gerraren artea eta praktika.
|
|
|
Horrez gainera, Gaspar Ruiz ibiltzera bultzatu zuen bidean ez zegoen gelditzeko modurik. Ihes egindako gatibuek ez ziren asko, bestalde
|
esan
ohi zuten nola hark belarrira xuxurlatutako hitz batzuk aski izaten ziren senarraren aurpegia aldatzeko eta ezinikusia baretzen ari bazitzaion berriro pizteko. Orobat esaten zuten gudu bakoitzaren ondoren, ekintza arrakastatsu bakoitzaren ondoren, emaztearengana joaten zela Ruiz eta aurpegira begiratzen ziola.
|
|
2022
|
|
|
Charles Bukowskik, bere poemak amaitu eta inork txalorik egiten ez zuenean, berak eskatzen zituen, lotsarik gabe: " orain publikoak txalo egin luke"
|
esan
ohi zuen poema bukatu eta klakeroek, txalogile profesionalek, beren lana egiten ez zutela jabetuta. Beste muturrean, Arthur Conan Doyle edo Sherlock Holmes ote zen, txaloen erabat kontrakoa zela kontatzen dute:
|
|
|
Tratu horien gorabeherei buruz galderarik ez egitea zen K jaunaren politika: " Haiek hilotza ekartzen dute, eta guk ordaindu egiten dugu"
|
esan
ohi zuen, quid pro quo esamoldearen aliterazioa astiro ahoskatuz. Eta, jarraian, lotsagaldu samar," Ez egin galderarik" esaten zien bere laguntzaileei," zuen lasaitasunerako".
|
|
2023
|
|
|
(Sorbaldak arin gora ekarrita) Halaxe
|
esan
ohi dugu.
|
|
|
Cristina, arren, hori beti txantxetan
|
esan
ohi zuen ihardetsi dio bere senarrak benetan aztoratuta.
|
|
|
Ba ez, laztana, hori izan liteke abertzale buru edo ahobero baten demasiak, baina ez inondik inora ETAren jarduna begionez ikusten duen gizon baten perfila edo. Roberrek gogotik arbuiatzen zituen ETAren atentatu guztiak, astakirten hutsak zirela
|
esan
ohi zuen, defenditzen esan nahi zuten kausari on baino kalte gehiago egiten ziotela.
|
|
|
Ezin kasurik egin amei, ez dakusate ikusi nahi ez dutena, nireak nitaz ere ederrak
|
esan
ohi zituen, koka kolak baino edaten ez nituela asteburuetan Alde Zaharrera joaten nintzenean, ezin ulertu beraz zer nolako aitzurrekin bueltatzen nintzen etxera ia goizero.
|
|
|
Berrogei urteren marra gorri fina pasea, langintza horretan hamabost urteko eskarmentuaz, munduko laurogeitik gora herri ezagutua zara eta bi mila eta bat gau lastaira ezberdinetan lokartua. Arestiko Mark Sidon lagun bidaideak berak
|
esan
ohi duenez, munduan zehar zuen abeleran ibiltzeko ezinbestekoak dira" 3P ak": pasaportea, pagotxa eta pilotak, alegia.
|
|
|
pasaportea, pagotxa eta pilotak, alegia. Esaldia serio demonio bota eta barre ozenaz lehertzen da Mark; nahiz eta berak ingelesez tindatutako kastillanoz, pasaporte, pasta y pilottas
|
esan
ohi duen. Zuk erabat murriztailea deritzozu txiste moduko purrustada hura, baina aitor zenezake baduela zerbait egiatik.
|