|
2010
|
|
|
Izan ere, Buruxkak irakurritakoan jabetuko zara norainoko haustura zekarkion Etxeparek ordura arteko euskal letra jainkojale eta ahalketien mundutxoari, esparru berriak irekiz bai euskarari berari eta bai euskaldunei ere. Esaterako, Aldudeko medikuak amodioa eta sexua euskal irakurleen solasgai bihurtu zituen, eta,
|
esan
gabe doa, aurrez aurre jo zuen ortodoxiaren kontra, zeinaren arabera sexua eta, tabu diren arren, erdaraz aipa baitzitezkeen ezinbestean, baina euskaraz ez, euskarak babestu egiten zuen-eta kutsatu gabeko eremu bat, non bertako biztanleak, Lotilandiako euskaldun maitagarriak, Jaungoikoaren lege barruan bizi baitziren edozein eragin galgarritatik euskarak gerizatuta.... Bada, sexu agerikoa aipatzeaz gainera, halaber nor eta Nietzsche bera zegoen kukututa Buruxkak liburuaren orrialdeetan han hemenka.
|
|
|
Bestalde, Auñamendi entziklopediak eskaini dizkio bizpahiru lerro, baina, hiru libururen egilea dela adieraziz, eurotariko lehena, Itziarreko amabirjinari buruzkoa eta 1884an plazaraturikoa. Argi dagoenez, hor nahasketaren bat dago, izen bereko idazle bi bateratu direlarik, baina,
|
esan
gabe doa, ezinezkoa da Aizpuru ordiziarrak liburu bat idaztea artean jaio barik.
|
|
|
Itzulpen distortsionatu horren oihartzuna esparru politikoraino iritsi zen, eta Bigarren Inperioko jendalde zabala urrundu egin zen Darwinen ideietatik hurbildu beharrean, materialismorik arriskutsuenarekin asoziaturik ikusi baitzuten. Darwinismoak,
|
esan
gabe doa, ez zuen atarramendu onik atera garai horretako polarizazio politikoaren borroka eta liskarretatik: lehen itzulpen frantsesa kaltegarri suertatu zitzaion, oso.
|
|
|
Bestalde, Schleicher ek darwinismo linguistiko bortitza defendatzen zuen, alegia, hizkuntzen erresuma hautespen naturalaren eta bizitzagatiko borrokaren legeek eraendua dela, bizidunen mundua bezalaxe, eta, haren ustez enbor indoeuroparreko hizkuntzak gertatu ziren garaile borroka horretan. Jakina, Julien Vinsonek ere onartzen zuen hizkuntzen arteko norgehiagoka, eta baita,
|
esan
gabe doa, txartoen moldaturiko hizkuntzen suntsipena. Euskararen kasua aintzat hartuta, Vinsonek ezin saihestuzkotzat jotzen zuen berorren galera, izan ere, etorkizun hurbilean desagertuko baita lehiakide oso ahaltsuek gailenduta:
|
|
|
Espainiar edo frantziar botere intelektual eta politikoen orubeetan mugitzeko, euskaldunak pasa baimena behar du, estatu bakoitzaren nolabaiteko dahir bat.1245 Euskaldun legez aurkeztea ez da erosoa, moro depaz zarela argitu duzu, ez moro de guerra. Ez zentzu militarrean, hori
|
esan
gabe doa, baizik eta zentzu politiko eta kulturalean. Nazio estatu horiei arrazoia eman behar diezu eraren batean bizimoduaren produkzio medioetan partaide izan ahal izateko.
|
|
|
Gertatzen da, sarritan aitzakiatzat erabili dela kosmopolitismoa mundua konkistatu eta besteak asimilatzeko. Kosmopolitismoa konkista gerlarekin eta asimilazionismoarekin dago kontraesanean.1252 Frantziar ideologoak hizkuntza unibertsal baten beharra aldarrikatzen zutenean, XIX. mendean, frantsesari buruz ari ziren.1253 Espainolek unibertsalismoa hartu dutenean ezpainetan,
|
esan
gabe doa espainolez egin dela solasa.
|
|
2011
|
|
|
Elizalde Zerbitzari, Jules Moulier Oxobi eta Laurent Apeztegi, eta bai, jakina, Jean Etxepare. Aipaturiko guzti guztiok, harrobi horretako euskal idazle finak,
|
esan
gabe doa, Larresoroko eskola izen kolektiboarekin aipatu izan dira inoiz.
|
|
2013
|
|
|
Jakina da erabili duela, modu planifikatuan erabili ere. Berdintasunaren ideia abstraktu handia homogeneotasunaren bidetik ulertuta, estatuek egin dutena
|
esan
gabe doa.
|
|
2014
|
|
|
diru teoria hoberenak eta diru politika okerrenak. Indarrean dagoen teoria praktika eta gertakariak gatazkan sartzen direnean,
|
esan
gabe doa, lehena ateratzen da galtzaile.
|
|
2015
|
|
|
Gabriel Arestiren Harri eta herri izan da nire eskuetaraino iritsitako euskarazko lehen liburua, izan ere, sasoi horretan oso nekez ikusten ziren euskarazko liburuak. Harri eta herri da euskaraz irakurri dudan lehena, eta,
|
esan
gabe doa, elebiduna izateak asko lagundu ninduen ataza horretan. Beti paratuko naiz gizonaren alde.
|
|
|
Billek ere munduan barrena ibiltzeko joera zuen, bere kideen antzera. Guyanan arapaimak arrantzatu zituen, Brasilen tucunarak eta pirañak, Bolivian pacuak, yatoranak eta doradoak, Uruguain tararirak, Guatemalan belarrainak, Mongolian taimenak, Australian barramundiak eta Floridan snookak, tarponak eta permitak; eta,
|
esan
gabe doa, amuarrainak eta hezur arrainak bazter guztietan. Bularrean desfibriladorea eta bizkarrean hirurogeita hamar urtetik gora, baina oraindik arrantzatu beharrekoen zerrenda bat zeukan.
|
|
2016
|
|
|
Raimundo Olabide Karrera Gasteizen sortu zen 1869.eko martxoaren 15ean. Aitaren aldetiko senitarteak andoaindarrak bazituen ere,
|
esan
gabe doa haurtzaroan euskaraz ez zuela zirkinik ere esan, garai hartan Bitoxako hiriari oro normala zitzaionez. Villasante aitak areago dio, eta bere euskal literaturaren historia maratz bezain azalekoan sendo eta gotor baieztatu zigun:
|
|
2017
|
|
|
Eta,
|
esan
gabe doa, ikasitako mintzairak erabili egin behar dira. Askok uste dute, oker dudarik gabe, txirrindulaz ibiltzea bezala dela, behin ikasiz gero ez dela sekula ahazten, alegia.
|
|
2018
|
|
|
Pidal, eta bai,
|
esan
gabe doa, Luis Luziano printzea bera ere. Halaber, Tubal explizituki agertzen da hainbatetan Duvoisin kapitainaren eskutitzetan, hala Anton Abadiari nola Arrese Beitiari bidalitakoetan.
|
|
|
Aipaturiko eskutitz horietan badago zer nabarmendu asko, baina,
|
esan
gabe doa, soilik aldatuko ditut hona darabilgun autuarekiko argigarriak suerta daitezkeen puntuak.
|
|
2019
|
|
|
Gauza asko ekarri ditu informazioaren jendarteak. Horietako ez gutxi abantailak direla
|
esan
gabe doa. Informatua egon beharrak ekarri duen guztia, baina, ez zait hain ona iruditzen:
|
|
|
Orduz geroztik gauzak asko aldatu direla
|
esan
gabe doa, nahiz eta tradizioaren eta modernitateren arteko tira-birak indarrean dirauen. Uste baino gehiago, beharbada; beste era batera, beste guardasol baten azpian, beste itxura batekin, baina indarrean:
|
|
|
Materiaren printzipio hau Araban ere betetzen dela
|
esan
gabe doa. Adibidez, balirudike, hauteskundeak suertatzen diren aldiro, jo eta ke kanpainan aritzen diren hautagaiek norabidearen geziari tira egin nahi izan diotela.
|
|
2020
|
|
|
Pinuak, pinuak eta pinuak. Zorionez eskerrak!, monotonia hark eragin narkotikoa izan zuen, eta denok lo hartu genuen, salbu eta,
|
esan
gabe doa, txofer zihoan emakumeak, seguruenik ere nire emazteak.
|
|
|
Unea helduta, bahiketaren egunean zeraman motozaleren arropa itzul ziezaion. Jagoba deus
|
esan
gabe joan zen. Hura zuen baietz esateko modua.
|
|
|
Oraintxe eratuko nuke polizia aditu talde bat, sistematikoki arakatzeko artxibo horietan, agertzen den jendea bana banaka atzitu eta galdekatu. Garai bateko lege kontraterrorista berrindartu ondoren,
|
esan
gabe doa. Eta ez mendeku bila, baizik eta justizia gailen dadin.
|
|
2021
|
|
|
Kontua da Pirinioak agertzean itsasadarra estutuz eta murriztuz joan zela, eta horrekin batera ekialdetik hasi eta mendebalderantz desplazatu zela pixkanaka kosta lerroa, artazi baten sorbatzak ixtean bezala, lehenagoko itsaso zabala desagertu arte. Prozesu horretan zehar,
|
esan
gabe doa, itsasadarreko hondoan milioika urtez petrifikatutako sedimentuak tolestu egin ziren, baina ez izarak eta
|
|
|
Hala ere, kasua bestelakoa da zeren, biak —Arrupe eta Lafitte— apaizak ziren arren, bilbotarrak profesatu aurretik medikuntza ikasi baitzuen Madrilen, non ikaskide ukan baitzuen, besteak beste, Severo Ochoa, Nobel saria jasoko zuena handik urte batzuetara, hain justu 1959an. Nik neuk,
|
esan
gabe doa, gurago nuke Arrupek beste irekitasun intelektual bat erakutsi izan balu biologia modernoaren paradigma nagusiaren inguruan.
|
|
|
" baldin eta korrektoa bada hipotesia... orduan holakoa eta halakoa ikusiko". Hipotesi zientifiko baten fidagarritasuna,
|
esan
gabe doa, handiagoa edo txikiagoa izango da berifikaturiko predikzioen arabera, eta horrexek erabakiko du egiazkotzat joa eta onartua izatea, ala errefusatua. Hipotesi zientifikoak faltsagarriak dira definizioz:
|
|
|
Zorte ona tarteko, Walter Alvarez 1977ko larrazkenean sartu zen irakasle Berkeley-ko Geologia eta Geofisika departamentuan, eta,
|
esan
gabe doa, inkorporazio horri esker hezurmamituko zen ikerketa taldeak zuen apurka apurka eraiki Science aldizkarian 1980ko ekainean plazaratu hipotesia. Horretarako, batetik, ezinbestekoa izan zen Luis Alvarez, Walterren aita, zeinak, Berkeley ko Lawrence Laborategiko zuzendaria izanik, ordurako deskubritua baitzuen" partikula subatomikoen zoo oso bat", halatan non, gorago esan bezala, Nobel sariarekin ohoratu baitzuten 1968an.
|
|
|
Peter Ward ek, baina, bazuen Phil Signor eta Jere Lipps en berri, elkarren lankideak izan baitziren Kaliforniako Unibertsitatean, Davis eko campusean, eta,
|
esan
gabe doa, laster batean piztu zitzaion zalantzaren harra. Egia da, Zumaian iridio anomalia baino 15 metro beherago sano jaisten da ammonite fosilen kopurua, eta azken alea 10 metro
|
|
|
Diziplina horiek autoritate handia dute komunitate zientifikoan eta gizartean, eta gainerako zientziak baino zorrotz eta zehatzagotzat jo ohi dira. Alde bigunean daude, kasurako, paleontologia eta ekologia, eta baita ere,
|
esan
gabe doa, bare barraskilo berez bigun eta beratzez arduratzen den malakologia, eta zoologia oro har.
|
|
|
(Demontrearenak aditu eta tutik ere
|
esan
gabe joan duk!)
|
|
|
Ondorengoak daude jasoak: erran/
|
esan
gabe doa, erran/ esan nahi/ gura izan,, esanak esan, esateko moduan, zer esanik ez
|
|
|
Zoriontasunaren maskararen atzean ergelkeria eta kaskarkeria ezkutatzen dira. Zoriontasunaz mintzo zaigunean,
|
esan
gabe doa antropoteknika berriak, atrofia eta apatia direla oinarri, ume eta nerabeei zoriontsu eta autonomo bilakatzeko tresnak eskaini beharrean, hiritar mantso eta despolitizatuak izateko dira prestatuak. Hau da, Ordena eta Zuzentasuna.
|
|
2022
|
|
|
Esekiduran dagoen substantzia bat usaimenez atzeman ahal izateko, lurrunkorra behar du izan; lurrunkortasuna aldatzen da lurrunkortasun koefizientearen, lurruntze azaleraren, azalera horren berriztatzearen eta tenperaturaren arabera. Kontzeptu horiek,
|
esan
gabe doa, metaforikoak dira: mahatsa noiz bildu den, hartzidura nola egin duen adierazten dute.
|
|
|
" Itzultzailea inolako dudarik gabe gure ELISSALDE da". Jabier Kaltzakortak,
|
esan
gabe doa, ondo baino hobeto ezagutzen du gure itzultzaile azkaindarra, makina bat ordu emandakoa baita haren idazlanen berrargitarapenetan.
|
|
|
Eta gehiago dena, hogei bat orrialde geroago, zenbaki monografiko berberak zekarren Alduden erretore izandakoen zerrenda bat, bakoitzaren aldia zehaztuta. Mixel Iriart baigorriarra 1907tik 1918ra bitartean izan zen erretore Alduden, eta,
|
esan
gabe doa, berri zuzena edukiko zuen herrian urte horietan jazotako guztiaz. Jean Etxepare hogeita bost urtez izan zen bertako medikua, artean, eta" Aldudartu zela erran ditake, herriko achuant izaiteranokoan".
|
|
|
Jarduera profesional eta politikoaz gainera,
|
esan
gabe doa, Ixaka Lopez Mendizabal guztiz murgildu zen aktibismo kulturalaren hainbat arlotan, omnipresente bihurtzeraino ia. Adibidez, Hondarribian topatuko dugu 1902ko irailean, partaide Euskaltzaleen Biltzarra eratu zuen ekitaldian, eta elkarteko zuzendariorde aukeratu zuten jadanik 1906an.
|
|
|
EAJko ideologo nagusietarikoa izan zen, eta baita eskola sabindarreko euskalari onenetarikoa ere. Badakizunez, euskaltzain urgazle barik, Koldo Eleizalde lehenengo Euskaltzaindia eratu zutenen artean egon zen 1918an Oñatiko batzarrean, euskaltzain oso izendatu zutelarik, eta,
|
esan
gabe doa, Kirikiñorekin eztabaidan katramilatuta ikusiko dugu akademia berriaren alde.
|
|
|
gurasoak, herria utzi behar izaten duten guztiak, ankerkeria jasa behar izan duten guztiak. Eta noski,
|
esan
gabe doana, aurrerantzeko irakurle guztiak.
|
|
2023
|
|
|
—Uste dut Bixintxoren modulua dela. Botilak hortik sartzen lortzen badugu uste dut presoek hartuko dituztela, beraz, indarrez bota eta,
|
esan
gabe doa, arretaz destatu, mesedez.
|
|
|
MAITEMATIKA aspaldian nagola zerora jasoa ta hartu dut puntua biderkatzekoa berdin lagatzen ditut nire parekoak gehitu kendu nahi nuke
|
esan
gabe doa inkognita bi gara ekuazioan bi marra agian zuzen ta paraleloak heltzen zaigun bitartean infinitoa nola lortu zure angelu arteko berua, hau da arazoa maitematikoa ene multiploa tori bostekoa gora gure arteko batezbestekoa
|