|
2002
|
|
|
Distortsiona dezake horrek zenbait datu? Inkesta batean, guraso askok
|
esan
dezake euskaraz ez dakiela, baina gero haurrekin zerbait egiten dute edo saiatzen dira.
|
|
|
Eta puntu hauei buruz ari garelarik,
|
esan
dezagun euskara eskasa erabiltzeak berarekin dakarrela, batzuetan, euskara on eta egokia baztertzea ere. Eta hemen berriz ere nire esperientziara joko dut, nire aurrean esan baitzion ama batek bere umeari oraintxe berean egingo dut edo holako zerbait.
|
|
|
Ez da, zoritxarrez, holakorik gertatzen, eta abertzale ez direnen artean euskaltzaleak ikusten ditugunean, euskaraz mintzo telebistan adibidez, orduan nabarmenago gelditzen da kontua, dagoen eskasia horretan norbaitek bere buruko kukulina ateratzen duenean. Zeren gutxi horiek bai
|
esan
dezakete euskara ere dutela" bere" hizkuntza, nola dugun guk, euskaltzale guztiok, erdara ere" gurea".
|
|
|
Ez gara, ordea, lanbrotik atera eta kontuak ez daude argi batere, nik dakidala. Jakina, batek
|
esan
dezake euskaraz ardura hartu izan duten hizkuntzalari guztiek antzeko kezkarekin ikusi dutela, azkeneko bi mendeetan gutxienez, euskararen etorkizuna. Baliteke.
|
|
|
2002ko kultur balantzea egiterakoan ipar Euskal Herrira eta hizkuntzara mugatuko naiz. Laburbilduz
|
esan
nezake euskara aktualitatearen erdian kokatu dela urte honetan, besteak beste, bere inguruan sortu diren iniziatibak direla eta. Izan ere, gertakari batzuek agerian utzi dute, nahiz eta euskararen egoera soziolinguistikoa kezkagarria izan, euskara gizarteratzen zein instituzionalizatzen ari dela.
|
|
2004
|
|
|
Tira, behin berbetan hasita, ez dut nik ukatuko euskararen patrimonializazioak192 kalte galantak dakartzanik; era berean, neuk ere ez ditut ortodoxiak eta komisario politikoak sobera maite, neu ere aniztasunaren aldeko nauzue, baina, hala ere, ez nago aniztasunaren izenean apo janean hasi edota errotarriak irensteko prest. Hizpidea zehazten hasita,
|
esan
dezadan euskara jende eta herri baztertu eta zapalduekiko identifikazio sentimenduarekin kidetzen dudala nik. Ideologizazioa ote da hori?
|
|
|
Horren berri izan genuen marxismoaren iturrietan ibili ginenean, han behin eta berriz ageri zitzaigun ideia hori, instantzia politikoari aplikatutako kontzeptua hain zuzen, horrek osotasuna taxutzen zuen formazio sozialaren barruan berezko dinamika eta ekimen propioa zituela adierazteko erabiltzen genuela uste dut. Definizio horren arabera, zer
|
esan
dezakegu euskararen normaltze mailaz ari garen bezainbatean. Euskalgintzak ekoizten duen gizarte ekimenaren mailak berezko dinamika propioa duen heinean esparru horretako gizarte jardunaren luze laburrak autonomoak direla?
|
|
2005
|
|
|
" Death' s cocktail"(" Koktel hilgarria"
|
esan
genezake euskaraz) jarri du bere erreportajearen izenburuan Dave Hancock kazetariak, Australiako The Bulletin astekarian. Bertan kontatu du hogei herritarrek adinekoak gehienak eta batzuk gaixotasun larrietan egoera terminaletara hurbiltzen ari direnak kanpaldi berezia egin dutela, droga hilgarri bat egiten ikasteko.
|
|
2007
|
|
|
Lehen esan dugu euskararen erabilera euskaldunen proportzioa eta euren trinkotasunaren funtzio zuzena dela. Era berean
|
esan
genezake euskararen erabilerak eragiten duela euskaldunen proportzioaren hazkuntzan. Neurri batean, euskararen erabilera euskalduntzearen hauspoa da.
|
|
|
Bi errealitate administratibo, hikzuntzaren bi kudeaketa ezberdin, baina datuok ez dira trunkatzen, ez dira bestelakotzen. Egunotan nonbait irakurri dut euskarak Nafarroan inoiz bizi izan duen egoerarik makurrena bizi duela, baina neronek, ikerketa handirik egin ez dudan honek gauza bera
|
esan
nezake euskararen lurraldearen gainerako eremuetarako ere. Behintzat Bizkaia eta Iparraldearen kasuan.
|
|
|
Egin diren ikerketak berrikusiz,
|
esan
genezake euskara dela euskal kulturadefinitzeko ardatza. Azken urteotan, euskararen alde egindako lanak bideratu etaizanarazi du euskal kultura.
|
|
2008
|
|
|
The True Story Behind Britain' s Hidden Army of Labour (Txinatarra ahapeka mintzo da: Britainia Handiko langile armada ezkutuaren gibelean zer dagoen,
|
esan
genezake euskaraz).
|
|
|
Future Ethics gunea animatzen duen Stefan Skrimshire irakaslea beldur da alderantzizkoa eragiten ote duten. Curb your catastrophism(" Kontrola ezazu zure katastrofismoa"
|
esan
genezake euskaraz) titulatu duen artikuluan dio: " Hondamendia iragartzen duten profeziok barreiatuta daude Guy Debord ek' espektakuluaren gizartea' deitutako hartan bezala.
|
|
|
XUXEN zuzentzaile ortografikoak laguntza paregabea eskaintzen dio erabiltzaileari testuaren kalitatea hobetzeko eta forma estandarrekin ohitzen joateko apurkaapurka. Horrela
|
esan
dezakegu euskararen estandarizazioprozesuaren aliatu indartsua da XUXEN programa.
|
|
|
Horrela
|
esan
dezakegu euskararen estandarizazio prozesuaren aliatu indartsua da XUXEN programa.
|
|
|
Azkenik, biek euskaraz ondo hitz egiten dutenean, baina bietako inork ez duenean euskara lehen hizkuntza
|
esan
dezakegu euskarazko hizkuntza gaitasun egoki batek ez duela besterik gabe hizkuntza transmisioa bermatzen. Alegia, bi gurasoak euskaldun berriak direnean (B), ehunekoak askoz txikiagoak dira, lehen hizkuntza gisa euskara jasotzen duten seme alaben ehuneko osoak (bakarrik nahiz gaztelaniarekin batera) ez baitu %50 gainditzen (%32, 2k euskara eta %18, 9k euskara eta gaztelania).
|
|
|
Ikerketa horien zain, eta aurreko argudioari tiraka,
|
esan
dezakegu euskarazko hedabide bati interesatzen zaiola gainerakoak ere indartsu egotea. Hau da, ETB1eko arduradunentzat albiste ona dela Berriak irakurle asko izatea, eta Berriako arduradunentzat albiste ona dela ETB1ek ikusle asko izatea.
|
|
|
Ikerketa horien zain, eta aurreko argudioari tiraka,
|
esan
dezakegu euskarazko hedabide bati interesatzen zaiola gainerakoak ere indartsu egotea bakoitzaren irakurle elebidunak, egunkaria irakurtzen ematen duten denbora eta egunkari bakoitzean euskarak duen lekua kontuan hartuta, (betiere egunkari horietako irakurle euskaldunek euskarazko zein erdarazko albisteak maila berean irakurriko dituztelako hipotesia eginez), euskarazko kontsumoa zenbaiten egongo... Kontuan har bedi ohar hau datuak ikusterakoan.
|
|
2009
|
|
|
Hori, azpiegiturari dagokionez, baina zer
|
esan
dezakegu euskarak berak sarean daukan presentziaz. Lehentxoago ikusi dugu zelan icebergaren azpian zeuden 30.000 internauta euskaldunez mintzo zen Fernandez 1998an.
|
|
|
Horren harira, Eusko Jaurlaritzaren estatistiken arabera (normalean Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleak dituzte hizpide, eta EAEn bizi dira 16 urtetik gorako euskal hiztunen% 84), gorako joera erakusten dute euskarazko orrialdeetarako sarrerek, 2004an% 15 eta 2008an% 24 izan ziren eta. Horrela,
|
esan
dezakegu euskarazko orrialdeetara sartzen diren pertsonen portzentajea euskal hiztunak diren internauten portzentajera hurbilduz doala. Bestalde, azken urteetako hazkunde nabarmen hori ulertzeko, ziurrenik arestian aipatu dugun joera, Interneteko euskarazko eskaintza gehitzean islatzen dena, eta sarera erantsiz doazen belaunaldien artean euskara dakien jende gehiago dagoela kontuan hartu behar ditugu.
|
|
|
Diglosia, zenbaitek hartzen duen moduan euskararen gaztelaniarekiko mendekotasunaren zentzuan hartuta, gainditu nahiko genuke, baina euskararen historiaren argitan eta bihar etzirako euskararentzat aurreikusi litekeen egoerarik baikorrenean ere, nekez kontsidera daitezke diglosia guztiak euskararentzat heriotza bide, hori baino gehiago salbamenerako leiho izan daitezkeenean. Honetaz aurrerago jardungo gara, baina jada
|
esan
dezagun euskararen normalizazioak behar duen hazkundeak ere bere erritmoak eta denborak eta ahalbideak behar dituela: ezer onik ekarriko ez lukeen itolarria da euskarak funtzio guztiak, toki guztietan gainera, goizetik gauera bete ditzakeelakoan hizkuntza politika egitea.
|
|
|
Erratzeko beldurrik gabe
|
esan
dezakegu euskarak tokiko telebistetan, hizkuntza kuoten sistemari esker, lortu duena abiapuntu bikaina dela telebisten munduan gaztelaniaren eta euskararen artean dagoen desoreka ikaragarriari aurre egiteko; oso abiapuntu aurreratua eta indartsua, ezbairik gabe. Pozgarria da hori, euskararen erabilera soziala indartzeko eta euskararekiko atxikimendua areagotzeko esparru garrantzizkoa izan baitaiteke tokiko telebistena.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan seme alaben %86k euskara jasotzen du etxean; %71k besterik ez, ordea, Nafarroan; eta %45era ez dira iristen Iparraldean. Erratzeko beldurrik gabe
|
esan
dezakegu euskararen hiru lurraldeen arteko alde hauek lurralde bakoitzeko herritarren atxikimendu maila ezberdinen erakusle direla.
|
|
|
Aipatu dugun bigarren faktoreari dagokionez, berriz,
|
esan
dezagun euskararen bilakaera sozial honen hauspo emaile izan den hizkuntza politikak elebitasuna izan duela helburu, ahalik eta orekatuena eta harmonikoena den elebitasuna, eta hizkuntzen arteko oreka sozial hori pixkanaka lortzeko elkarrengandik bereizezinak diren bi printzipio hauetan oinarritu da: batetik herritarrei hizkuntza eskubideak aitortzea eta errespetatzea, eta, bestetik, herri aginteei euskararen aldeko politika aktiboa egiteko obligazioa ezartzea.
|
|
2010
|
|
|
Ezkerreko irakurketak askoz ugariagoak izan dira Frantzian. Kaleetako matxinada justifikatu edo esplikatu duten iritzi emaileen artean bat aukeratzekotan, Le Monde Diplomatiqueren blogen atalean La pompe a phynance (Finantzazko punpa
|
esan
genezake euskaraz) animatzen duen Frederic Lordon ek" Erretreten urtze puntua" izeneko artikulua plazaratu du. Luzea, konplikatua, baina argudio sendoz argitzen duena langile askok aspalditik susmatua:
|
|
|
2007an Parisko gobernuak Les Grenelles de l' Invironnement (Ingurumenari buruzko azterketa nagusia,
|
esan
genezake euskaraz) abiarazi zuenean, politikoen eta medikuen arteko harremanak ez ziren ongi pasatu eta azkenean hauek agiri alternatibo bat aurkeztu zuten. Argigarria da.
|
|
|
Munduan barrena, ordea, prestigio sozialik ez duen hizkuntzari gibela eman ohi zaio familian, belaunez belaun gertatu beharreko transmisioa hautsiz. hori ere gertatu izan da euskararen historian. galerak izan ditu euskarak familian, etengabe gainera, hiru lurraldeetan. euskal autonomia erkidegoan bertan ere halaxe gertatu da duela hamar urte arte. alabaina, gaur egun, bi gurasoak elebidun direnean, erabat bermatua dago euskararen oinarrizko transmisioa eaen, baita nafarroan ere, baina oraindik galerek diraute iparraldean. euskaraz bikotekideetako batek baino ez dakienean, ordea, ez da gauza bera gertatzen: euskal autonomia erkidegoan seme alaben %86k euskara jasotzen dute etxean; baina %71k besterik ez nafarroan; eta %45era ez dira iristen iparraldean. erratzeko beldurrik gabe
|
esan
dezakegu euskararen hiru lurraldeen arteko alde hauek lurralde bakoitzeko herritarren atxikimendu maila ezberdinen adierazle direla. hezkuntza sistema da hiztunen gehikuntza gehien ahalbidetu duena. Joan den mendeko 80 hamarkada arte oro har erdalduna zen irakaskuntza, derrigorrezkoa nahiz unibertsitatekoa. ikastolena zen salbuespen bakarra. baina, ikastolei ondo merezitako merezimendu guztiak aitortugaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute.
|
|
|
Ez nator hona liburuaren aipamena edo kritika egitera, irakurtzea biziki gomendatzen badut ere, baizik eta estakurutzat hartzera urte hurren baten karian. (Bide batez
|
esan
dezadan euskarazko itzulpenak maketazio akats onartezin gehiegi dituela edizioaren kalitatearen kaltean.)
|
|
2011
|
|
|
Jatorrizkoa ezagutzen ez badut ere,
|
esan
dezadan euskarazko testuak betetzen duela bere zeregina: ulerterraza da.
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, Ethnologue erakundearen arabera, 400 hizkuntza daude munduan 1.000.000 hiztunetik gorakoak, eta euskara da horietako bat. Beraz,
|
esan
genezake euskara munduan hiztun gehien dituzten hizkuntzen %10ean dagoela.
|
|
|
Gainera, orain, kiroldegian hasi naiz paddle eskolak ematen eta horrek ere jende berria ezagutzeko aukera ematen dit. Paddle eskoletan hainbat argibide eta hitz gutxi batzuk
|
esan
ditzaket euskaraz baina nahi nuke ahalik eta denborarik gutxienean oinarrizko gauzak ikastea eta hilabete honetan ikasten saiatuko naiz. Gainera, euskara irakaslea paddle eskoletan nire ikaslea da eta elkarri lagundu diogu.
|
|
|
Paddle eskoletan hitz gutxi batzuk
|
esan
ditzaket euskaraz, baina nahi nuke ahalik eta denborarik gutxienean oinarrizko gauzak ikastea argibideak euskaraz emateko.
|
|
2015
|
|
|
Egia da, baina egin nahi zaien kritika funsgabea da, taldea interes horiek babesteko eratu da eta. Gauza bera
|
esan
dezakegu euskararen aldeko mugimenduez.
|
|
|
Edozeñek daki eritasun bat sendatzeko lenengo gaitza ezagutu bear dala. Aurren aurrena
|
esan
zagun euskeraren gaitza zarra dala, ta sendatzeko zalla. Eri bati ezin zaio geiegi eskatu.
|
|
|
Gauzak lehenbailehen argitzen haste aldera,
|
esan
dezagun euskara hutsez edo euskararen nagusitasun nabarmenez idatzitako agerkariak baino ez ditugula guk euskal prentsatzat; agerkari elebidun diglosikoak, beraz, ez ditugu euskal prentsatzat, prentsa elebidun, eta, gura izanez gero, Euskal Herrian eginikotzat baizik.
|
|
|
|
esan
genezake euskararen erabilera areagotu egiten dela haurrak bertan badira. Baina interesgarria
|
|
|
Gaztea transmedia engagement estrategietan saiatzen ari da, oraindik ere konbergentzia bidean zailtasun ugari gaindu behar baditu ere, Gazteako koordinatzaile Jon Lamarkak (2014) eta EITB3ko arduradun Iñako Gurrutxagak (2012) gaiaren inguruan egin diegun elkarrizketan agerian utzi digutenez. Baina
|
esan
genezake euskarazko medioetan noranzko horretan urrats sendoenak eman dituen komunikabidea dela. Gazte audientziaren arabera krosmediatikoki mugitu da irratitik sareko webgunera eta sare sozialetara, eta EITB3 eta EITB1ekin elkarlana landu du hainbat media proiektutan, baita komunikabideetatik kanpo ere, offline eta online komunikazioak uztartzen dituzten proiektuen kasuan (ikus 7.2.1).
|
|
|
Joan den maiatzetik aurrera harro
|
esan
dezakegu euskara ikerkuntza zientifikoaren munduan ere sasoiko dagoela. Eta ez da makala!
|
|
2016
|
|
|
Azken finean, abokatu batek edo epaile batek nahi duena da segurtasun eta ziurtasun juridiko bat izatea, bai erredakzioan eta bai terminologian. Egun,
|
esan
dezakegu euskarazko hizkera juridikoa nahiko finkatuta dagoela, eta berme osoz lan egin daitekeela.
|
|
|
Haurren presentziaren aldagaia ere oso interesgarria da. Neurketarik egin gabe, intuitiboki
|
esan
genezake euskararen erabilera areagotu egiten dela haurrak bertan badira. Baina interesgarria da eragin hori, euskararen erabilera areagotzea, kuantifikatzea eta aurrera begira bilakaera aztertzea.
|
|
2017
|
|
|
Lehenengo begiratuan, argi ikusten dugu autoitzulpen gehienak Euskal Herrian bertan argitaratudirela. Datu esanguratsua iruditzen zaigu; hipotesi modura,
|
esan
dezakegu euskaraz irakurtzen ezduten (bai ez dakitelako, bai hizkuntza nagusian irakurtzera ohituak daudelako) euskal herritar horieizuzentzen zaizkiela, oro har, euskaratik autoitzulitako liburuak. Itzulpenak asmo duen hartzailenagusia hori litzateke, beraz, eta ez gure mugetatik kanpo bizi dena.
|
|
2018
|
|
|
Alde batetik, erakundearen parte diren langileek aitortutako datuak jasotzen dira, hain justu, euren jardun profesionalari buruzko informazioa. Eta bestetik, erakunde batek
|
esan
dezake euskaraz jaso dituen eskaera guztiei euskaraz erantzun diela, baina erakundeak euskarazko oso eskaera gutxi jasotzen badu, normaIzaskun Kuartango Atxa – Bezero Misteriotsuaren Teknika herri administrazioetako zerbitzu hizkuntzaren ebaluazioan lean egiten dituen izapideei soilik erreparatuta ez dago jakiterik erakundea benetan gai ote den edozein eskaerari euskaraz erantzuteko....
|
|
2019
|
|
|
Alegia, nolabaiteko errekonozimendu legala (beren lurraldera mugatutako koofizialtasuna edo lege babes handiagoa ala txikiagoa), hiztun kopuru ondrosoa (ehun mila hiztun baino gehiago) eta babes sozial zabal samarra duten hizkuntza gutxituen taldea. Zalantzarik gabe
|
esan
genezake euskara talde honen aurrealdean, edo buruan, dagoela.
|
|
|
Ekuadorren toki askotatik ibilia naiz, kitxua hitz egiten da, baina oso toki gutxitan, eskualde zehatzetako tokiko pertsonek soilik egiten dute. Pena ematen dit, baina orain
|
esan
dezaket euskara gehiago dakidala kitxua baino. Bizpahiru hitz dakizkit, gehiago ez. Ikusi dut euskaraz eta kitxuaz badaudela esanahi bera duten hitzak, benetan kuriosoa!
|
|
|
“Pena ematen dit, baina orain
|
esan
dezaket euskara gehiago dakidala kitxua baino”
|
|
2020
|
|
|
Nik, aldiz, urkulluz eta satisfazioz
|
esan
dezaket euskara, gaztelania, katalana eta galegoa ezagutzen ditudala, are bizitza proiektu gisa ulertzen dudala lau hizkuntza horiek jakin, kultibatu, erabiltzea, eta beraz espainol erabatekoa naizela. Gabriel Arestik Tomas Meaberi eskainitako poemari kasu egiten badiogu, behintzat:
|
|
|
Norbaitek
|
esan
lezake euskarazko produkzioaren kalitate falta dela arrazoia, baina hori ez da egia. Jendeak eskura daukan material multzo horretan gauza on, eder edota interesgarri asko dago.
|
|
2021
|
|
|
Itzulpen kritikei buruz eskuragarri dugun lan bakarra da oraindik ere guk geuk egindakoa (Ibarluzea, 2011): hainbat komunikabidetan 20002009 urte tartean argitara emanik euskarara itzulitako literatur lanen 511 kritika aztertu ondoren,
|
esan
dezakegu euskarara itzulitako literatur lanen ohar kritikoak hertsiki loturik daudela hizkuntzaren normalizazio prozesuarekin eta euskarara itzulitako literatur lanen sustapenarekin: kasurik gehienetan, hizkuntza maila goratzen da, hizkuntzaren erabilera ona azpimarratzen, eta beste horrenbeste egiten da irakurtzeko erraztasunarekin.
|
|
|
15.1b Orain arte dioguna kontuan hartuta,
|
esan
dezakegu euskaraz [±mugatzaile] tasunaz balia gaitezkeela izen sintagmak sailkatzeko. Egoerarik arruntena sintagma[+ mugatzaile] markarekin azaltzea da, esan nahi baita izen sintagmak mugatzailea hartuko duela arruntean.
|
|
|
27.3g Beraz, dena laburtzeko,
|
esan
dezagun euskararen tratamenduak eta tratamenduek eskatzen duten alokutiboa, adibideak ikusirik, honako hauek direla:
|
|
2022
|
|
|
Nik, aldiz, urkulluz eta satisfazioz
|
esan
dezaket euskara, gaztelania, katalana eta galegoa ezagutzen ditudala, are bizitza proiektu gisa ulertzen dudala lau hizkuntza horiek jakin, kultibatu, erabiltzea, eta beraz espainol erabatekoa naizela. Gabriel Arestik Tomás Meaberi eskainitako poemari kasu egiten badiogu, behintzat:
|