|
2001
|
|
|
Roald Dahl eta Bernardo Atxaga ditugu batez
|
ere
haur eta gazteen obrak idazten dituzten bi idazle, euren liburuak adin guztietako jendeak irakurtzen dituen arren.
|
|
|
Ez utzi behin
|
ere
haurra bakarrik, zaindaririk gabe, igerilekutik gertu.
|
|
|
Osasun eta Kontsumo Ministerioak kautelaz geldiarazi du Espainian estrelatutako anisaren “banaketa, komertzializazioa eta salmenta”. Sendabelar hori asko erabiltzen da arazo gastrointestinalak arintzeko, batez
|
ere
haur txikiek izaten dituztenak bularreko haurraren kolikoak, adibidez. Iturri farmazeutikoek baieztatu zutenez, Ministerioko Elikagaien Segurtasunerako Zuzendariordetza Nagusiak zirkular bat bidali zuen Farmazialarien Elkargoen Kontseilu Nagusira, produktuaren salmenta geldiaraztea agintzen zuena, kontsumitzaileentzat albo ondoriorik duen egiaztatu arte.
|
|
2002
|
|
|
Eta, azkenik, ekipamenduak eta gainerako zerbitzuek batez beste azterketa gainditzea besterik ez dute lortu eta parkeen %8an (ekipamendu eta zerbitzuetan azterketa gainditu ez dutenetan) hobekuntza garrantzitsuak egin beharra antzeman da, batez
|
ere
haurrentzako jolas gune, kirol gune, bidegorri, minusbaliatuentzako sarbide, txakurrentzako komun, gune estali, iturri eta telefono kabinarik ez dagoelako eta erabiltzaileentzako ordutegi mugatua dutelako.
|
|
|
“Haurrek lan egiten dutenean, ezin dira hezi. Eta gaitasunik ez badute, bizitza osoan gaizki ordaindutako lanak baino ez dituzte egingo, eta seme alabak berriz
|
ere
haur langileak izango dira, eskolara joateko aukerarik gabe: espiral hori hautsi egin behar da”.
|
|
|
Etxeko bizilagun berriarekiko maitasuna sentitzen du, eta, une batzuetan, bere ingurunetik «desagerrarazi» nahi du. Marrazkiak
|
ere
haurren pentsamenduak ezagutzeko beste modu bat dira. «Normalean, haurrak baloraziorik baloratuena du, eta kasu hauetan ama bera izaten da», zehazten du psikologo honek, eta onartzen du haurren trazaduretan «lehia ikusten duela», ama eta aita irudikatzen dituzten figuren haurtxoa marrazten baitute.
|
|
|
Zenbait elikagai, hala nola patata, letxuga edo platanoa, etorkizun hurbilean bihur litezke gaixotasunei aurre egiteko behar den txerto dosian. adibidez, elgorria, Afrikan 800.000 heriotza eragiten dituena, batez
|
ere
haurren artean. Melbourneko (Australia) Ikerketa Medikorako eta Osasun Publikorako Macfarlane Institutuko Steve Wessenlingh birologoak dioenez, logistikaren ikuspegitik, ahozko txertoa Afrikako populazioaren %90i elgorria txertatzeko proposamena da.
|
|
|
Ia erdiek antsietate arazoak izaten dituzte, kasketak, eta haur horien %20k autoestimu baxua edo depresioa izaten dute. Guraso batzuek seme alaba hiperaktiboekiko sentimendu oldarkorrak agertzen dituzte, batez
|
ere
haurrak «heldugabea eta hezigaitza» dela esaten ez duelako, batzuetan eurek definitzen duten bezala. Nahaste hori areagotu egin daiteke gurasoek arreta behar adina ematen ez badiote; beraz, ezinbestekoa da lehenbailehen jakitea nola jokatu behar duten.
|
|
|
Andaluziako bi ospitaleetan egindako lanaren abantaila nagusia da medikuek jakingo dutela leuzemia akutuak noiz eboluzionatuko duen ondo edo noiz egingo duen gaizki, pazienteari kimioterapia tratamendua eman ondoren. Hematologoek jasoko duten informazio horri esker, gaixotasunaren bilakaera negatiboa aurreratuko da, batez
|
ere
haurren leuzemien kasuan. “Paziente batek kimioterapiari ondo edo gaizki erantzungo dion zehazteko balio du gure aurkikuntzak.
|
|
|
Larruazaleko lehortasuna eta tirantetasuna dira dermatitis atopikoa jasaten duten larruazalen beste sintoma batzuk. Hori, normalean, krema hidratatzaileekin tratatzen da, eta xaboi bereziekin garbitzen da, eta ez dute narritatzen hantura gaixotasun horren agerraldiek eragindako eremuetan, batez
|
ere
haurren artean.
|
|
2003
|
|
|
Nutrizioaren ikuspegitik agertzen dituzten ezaugarri horiek esan nahi dute croissant hauetatik, batez
|
ere
haurrek eta gaztetxoek irensten dituztenak izaki, ez dela asko kontsumitu behar eta ez direla gosari nahiz askariko ohiko dietan sartu behar, gainera.
|
|
|
Segurtasun topea 38 °C tan finkatu ohi da, ura ez dadin beroegi atera. Bestalde, ukipenezko erredura deserosoak saihesteko, batez
|
ere
haur txikien kasuan, txorrotek tratamendu isolatzaileak izan ditzakete edo urratuen kontrako sistemaz egindako piezak izan ditzakete. Eredu seguruagoak dira, eta, batzuetan, emaria mugatzen duten eta kontsumoa murrizten laguntzen duten botoiak ere izaten dituzte.
|
|
|
Konjac goma, konjac, conjac, konnyaku, igname irina edo glukomanana ere deitzen zaio. Ontzi txikietako gelatinak hainbat fabrikatzailek merkaturatzen dituzte, banakako puska edo gozo gisa, batez
|
ere
haurrentzat. Ekoizle batzuek ohartarazpen bat egin dute ontziari buruz, haur eta adinekoentzako arriskuaz, baina Europako Parlamentuaren erabakiak merkaturatzeko aukera guztiak kentzen ditu.
|
|
|
Telefono kablea sarearen amaiera puntutik (PTR) edo telefono kutxatik edozein gelataraino pasa daiteke. Kablea eramateko modu asko daude, baina beti saiatu behar da etxeko bizilagunentzat, batez
|
ere
haurrentzat edo helduentzat, lotune arriskurik ez sortzen. Lehentasuna eman behar zaion beste kontu bat da ahalik eta gutxien ikustea.
|
|
|
Maringo Auzitegi Nagusiak, San Frantziskoren iparraldean, auzi bat jaso du" Oreo" galleta ezagunak kentzeko, osasunarentzat kaltegarriak izan daitezkeela uste baitu, batez
|
ere
haurren artean. Sektore horrek kontsumitzen ditu gehien galleta horiek, eta kaltegarria da haien kontsumoa, eskaeraren arabera, koipe asko baitute.
|
|
|
Biriketako asma eta gaixotasun buxatzaile kronikoak dituzten gaixoek beren etxeetan kontrolatu ahal izango dituzte beren ukipenen egoera eta arnasbideen ahalmena, tabako pakete baten tamainako aparatu batekin. Teknika berria, Bartzelonako Unibertsitateko Medikuntza Fakultateak eta hiriko Ospitale Klinikoak garatua, berritasun bat da paziente horientzat, batez
|
ere
haur eta zaharrentzat. Arnasbideak aireztatzeko gaitasuna, gehienetan, espirometria behartua izeneko probaren bidez neurtzen zen, ospitaleetan.
|
|
|
Bestalde, G mota ez da inoiz aurkitu elikagaietan, eta ez da isolatu. Clostridium butyricumeko andui batzuek E motako toxina botulinikoa sortzeko gaitasuna dute, eta intoxikazio batzuen erantzule dira, batez
|
ere
haurrengan. Gainera, zenbait elikagaitan azido butiriko eta azetikoaren kontzentrazio handiak metatzeko duen gaitasunagatik, ahalmen toxigenikoa ematen zaio, batez ere jaioberrietan.
|
|
2004
|
|
|
Komunikabideen bidez emandako tratamenduak, informazio ugari argitaratuta, askotan kontraesankorra edo alarmista, krisi berri bat eragin du, eta hasiera batean, elikagai izan zitezkeen transmisiotzat ere jo zen. Gizakien eta animalien infekzioa Hegazti gripearen birusa elikagaien bidez kutsa daiteke laborategiko ereduetan, baina ez dirudi oso litekeena denik gizakiengan Kasu vietnamdarretan, batez
|
ere
haurrek (13 pertsona) eta heldu bakar batek hartzen zuten parte. Alarma piztu zen, kutsatuta zeuden 11 haur eta heldu hil baitziren.
|
|
|
Izan ere, elikagai batzuek gure arnas aparatuan uste baino eragin handiagoa dute. Eztarriko narritadura Eztarriko eta arnasbideetako narritadura sintoma arrunta da, batez
|
ere
haurrengan eta neguko hotzetan. Normalean, goizean gogorrago agertzen da, eta eguna igaro ahala, hobetu egiten da.
|
|
|
Azken urteotako elikadura eskandaluen ondorioz (behi eroen gaitza, adibidez), kontsumitzaileek kontrol hobeak eskatzen dituzte elikagai industriako gehigarri, koloratzaile eta zapore indartzaileen gainean. Elikagai osasungarriak hartzeko beharra europarren kontzientzian sartzen da, eta horrek esan nahi du agintariek kontrol handiagoa izan behar dutela transgenikoen eta antzeko produktuen aurrean, eta neurriak bilatu behar dituztela Europako herritarren artean, batez
|
ere
haurren artean, izaten diren obesitate maila kezkagarriei aurre egiteko. Europako azken egoera Herritarrek jakin nahi dute nondik datozen erosten dituzten produktuak.
|
|
|
Espainian, duela bi urtetik, ezaugarri horietara egokitzen den sistema bat merkaturatzen da. “Injextm” du izena, eta Odontologiako kontsultetan baino ez da erabiltzen anestesikoak emateko, batez
|
ere
haurren kasuan. Kasu horretan, sendagaiak azala zeharkatzen du presio handiko leherketa labur baten ondoren.
|
|
|
Uda partean maizago izaten diren patologia dermatologiko eta benereologikoak saihesteko eta opor osasungarriak izateko, Espainiako Dermatologia eta Benereologia Akademiak (AEDV) zenbait aholku eman dizkie herritarrei. Lehenik eta behin, eguzkitik txano, betaurreko eta eguzki kremekin babestea gomendatzen du, batez
|
ere
haurrekin, zaharrekin eta patologia kroniko edo larriren bat izateagatik ahulduta dauden pertsonekin. Kremei dagokienez, gogoratu eguzkitan jarri baino ordu erdi lehenago larruazalarentzako fotobabesle egokia erabili behar dela eta “eskuzabaltasunez” eman.
|
|
|
Zehaztapen guztiak betetzen badira, horien kontsumoa segurua da. Baina dosi desegokietan arazoak eragin ditzakete, batez
|
ere
haurren artean. Horregatik, behar beharrezkoak diren produktuetara mugatzea gomendatzen da, eta kontsumitzaileei gehiegizko kontsumoaren ondorioen berri ematea.
|
|
2005
|
|
|
Elikagaiei buruzko publizitateak gero eta kontrol zorrotzagoa behar du kontsumitzaileen osasuna babesteko, batez
|
ere
haurrena. Hala ere, oraingoz autorregulazioaren bidea hautatu da, elikagaien industriak egoera kontrolatzeko gai dela froga dezan.
|
|
|
Udako denboraldiak tenperatura altuak eta arriskua gehitzea dakar. deshidrataziobatez
|
ere
haurrengan; beraz, garrantzitsua da Mantentzeko behar adina likido irensten dutela ziurtatzea hidratazio egoera egokia. Ura eta gehiago Ura da egarria baretzeko eta freskatzeko edaririk eraginkorrena.
|
|
|
Ur parkeak, beren txirrista eta igerilekuekin, aisialdirako aukera erakargarri bihurtu dira, batez
|
ere
haur eta gazteentzat.
|
|
2006
|
|
|
Munduko mapa konbentzionaletan bezala, aplikazio honekin ere Lurreko mapari jirarazi eta gune zehatz batean gelditzeko jokoa egin daiteke, alde handi batekin ordea: planetaren bertsio digital honetan bai zehaztapena baita errealismoa
|
ere
haur askok oraino bere idaztegian daukan lur globoenena baino askozaz ere hobea da.
|
|
|
Burdina naturako elementu ugarienetako bat da, eta haren erabilera oso garrantzitsua izan da garapen teknologiko eta industrialean. Elikagaien arloan, garapen intelektualean eragina izan dezaketen gabeziekin lotuta egon ohi da, batez
|
ere
haurren artean, eta anemia askoren erantzule dira, neke sentsazioekin edo esfortzu fisikoak egiteko ezintasunarekin zerikusia dutenak. Akats hori konpontzeko, elikaduraren ordez burdina (III) sulfatoa edo burdina organikoa erabiltzen dira.
|
|
|
Enterobacter sakazakii enterobakterioen familiako bakterio bat da, eta duela gutxi patogenoa deitzen zaio. Mikroorganismo honek kutsadura ekintza argia du, batez
|
ere
haur goiztiarrei eta, oro har, edoskitze artifiziala jasotzen duten 6 hilabete baino gutxiagoko haurrei eragiten die. Biberoien esterilizazio desegokia, higiene txarraren ondoriozko errekuperazioa edo esnearen kutsadura dira arrisku handieneko faktoreak.
|
|
|
Izan ere, organismo horren arabera, Gazako ospitalean artatzen diren jaioberrien herena hiltzen da bere asistentzia estaltzeko baliabiderik ez izateagatik. Genevako erakundearen bozeramaileak, Damien Personnaz ek, adierazi zuen Palestinako lurralde okupatuen egoera humanitarioa eta segurtasunekoa okerrera egiten ari dela, batez
|
ere
haur eta emakumeena. Botikarik eza da arazorik “premiazkoena eta garestiena”, gaineratu zuen.
|
|
|
“Palestinako lurraldeetan ez da ia botikarik geratzen joan den maiatzetik, eta duela bi hilabetetik hona, haurtxoak oinarrizko gaixotasunetatik hiltzen ari dira, Gazako ospitaleak jada ez duelako ez medikurik ez funtsezko sendagairik, aspirinak bezala”, esan zuen Personnazek. Osasun zerbitzuen kalitate txarrak
|
ere
haurren egoera medikoa okertzen du, eta horrek gaixotasunak kutsatzeko arriskua areagotzen du. UNICEFek dagoeneko hauteman ditu zenbait herri palestinarretan adingabeen arteko lehen desarreak.
|
|
|
Espainian 188.000 adingabe inguru daude beren etxeetan indarkeria mota desberdinen eraginpean. 275 milioi eurora iristen da kopuru hori mundu osoan, batez
|
ere
haurretan eta hiru urtetik beherako haurretan. Azaldu du, gainera, lotura giltzarria dagoela etxeko indarkeriaren eta haurren abusuaren artean, eta ondorio nagusi gisa adierazi du ezen, etxeko indarkeriazko egoeren biktima txikiek dituzten ondorio emozional eta fisikoez gain, aukera “oso handia” dagoela haur horiek etorkizunean tratu txarren biktima edo tratu txarren biktima bihurtzeko.
|
|
|
Eztula lehorra izan daiteke, espektoraziorik gabea, edo produktiboa, normalean arnas aparatuko jariakinak izaten dituena. Eztul lehor faltsua deitzen zaio eztul mota bati, batez
|
ere
haurrengan eta emakumeengan, eta ikusmina sortzen ez duten jariakinak irensten ditu. Eztul psikogenoa ohikoagoa da arazo emozionalak dituzten nerabe eta gizabanakoetan.
|
|
|
“The Lancet” aldizkari medikoaren bertsio digitalean argitaratutako azterketa zientifiko batek dioenez, industria poluzioak kalte zerebralak eragin ahal izan dizkie mundu osoko milioika umeri. Egileek Europako eta Estatu Batuetako agintariei eskatzen diete industria produktu kutsatzaileen gaineko ikerketa eta kontrolak indartu ditzatela, batez
|
ere
haurrak babesteko, horiek baitira zaurgarrienak. Ingurumenean isuritako produktu kimiko toxikoek eragindako garapen neurologikoko nahasteen “pandemia isil” bat dago.
|
|
|
Mundu mailan, 50 milioi pertsonak pairatzen dute gaitz hori. Batez
|
ere
haurrei eta gazteei eragiten dien ustea badago ere, datuek adierazten dute 75 urtetik gorako 1.000 pertsonatik 15i eragiten diela. Gaixotasunari aurre egiteko, epilepsiaren eta haren konplikazioen kontrola errazten duten botika inhibitzaileak erabiltzen dira, krisien intentsitatea eta maiztasuna murrizteko.
|
|
|
Aditu sarea Nazioarteko sarearen arabera, 2015erako Europako haurren erdiak elikadura alergiaren bat izango du. Alergiaren bat duten pertsonen kopurua nabarmen handitu da azken hamarkadetan, batez
|
ere
haurren artean. Munduko Osasun Erakundearen arabera (OME), Europako hiru haurretik batek eta bi helduetatik batek alergia izan dezakete hurrengo hamar urteetan.
|
|
|
Saharaz hegoaldeko Afrikako herrialdeei buruzkoa da programa hau, eta, gaur egun, finantziazio falta du datorren urterako. Hori dela eta, erakunde horrek nazioarteko elkartasunerako deia egin du, gaixotasun horren aurkako borrokan laguntzeko, batez
|
ere
haurren artean biktimak sortzen baititu. Dei horri erantzunez, Osasun eta Kontsumo Ministerioak 550.000 euro emango dizkio programa honi, urtero egiten duen ekarpen berezi gisa.
|
|
2007
|
|
|
Gogoan izan dezagun, kasu asko eta askotan gurasoak
|
ere
haurraren integrazioan eta familiaren elkarbizitzan eragina duten arrisku faktore direla, txikiaren arazoak kudeatzeko prestaturik ez daudelako, adopzioaz eta adoptaturiko haurraz lilurazko edo okerreko itxaropenak ezarri dituztelako, liskar eta arazoak konpontzeko trebezia eskasa agertu dutelako, profesionalen laguntza eskatzeko euskarri sozialik edo motibaziorik sentitu ez dutelako, etc....
|
|
|
Izan ere, elikagai industriak hirurehun aldiz biderkatu du elikagai alergia jakin batzuetarako produktuen eskaintza, milioika kontsumitzailek partekatzen duten arazoa dela baitaki. Batez
|
ere
haurrek zaindu behar dute gehien. Etxean, eskolan edo haurtzaindegian, haur batek alergeno intolerantea duten produktuak har ditzake, itxura desberdinarekin edo ohitu gabe.
|
|
|
Neurrira egindako zorroak Gero eta eskari handiagoa duen beste zerbitzu bat neurrira egindako zorroak dira. Batez
|
ere
haurrak dituzten familiek eskatzen dute, gama ertaineko autoetan jartzeko. Modeloaren arabera, 150 eta 250 euro artean balio du, eta bezeroak berak jar ditzake gomak, kakoak eta velcroa erabiliz.
|
|
|
Nahiko ohikoa da botika eta antiseptiko iraungiak eramatea, eta, beraz, behar izanez gero, dira erabili. Aurreko kasuan bezala, komeni da noizean behin egiaztatzea alkohola ez dagoela iraungita, ur oxigenatua eta tiritak aldatu egin direla, batez
|
ere
haurrekin bidaiatzen bada. Autoko botikinean ezinbestekoak diren beste elementu batzuk hauek dira:
|
|
|
dosirik apalenak, aurkezpen erakargarriagoak, hala nola xarabeak, zaporeak, etab.”, diote Farmamundik. Fabrikazio pediatrikoaren berrikuntza hori, ordea, geldotzat jotzen da, oso zaila baita dosia haur guztientzat orokortzea, batez
|
ere
haurrei zuzenduta badaude eta sistema immunologiko ahulagoa badute. Askotan, sendagaiak errefusatzen dira, eta oso zaila da botikak konbinatzea.
|
|
|
Hala ere, Balear Uharteetan dago ikasle atzerritar gehien (%13, 6). Sare publikoan etorkin gehiago daude, baina itundutakoak gero eta gehiago dira, batez
|
ere
Haur Hezkuntzan doakotasuna ezarri zenetik. Ikastetxe itundu askotan ikasleen erdiak baino gehiago eta %80 bitarte etorkinak dira.
|
|
|
Bildutakoak ere New Delhin 2008ko abenduan eztabaidatzen jarraitzearen alde agertu ziren. Lau egunez, ehun herrialde baino gehiagotako ordezkariek Interneten erabilerari buruzko gaiak eztabaidatu dituzte, hala nola Sareak eskaintzen dituen aukera handiak nola erabili eta gehiegikeriak nola saihestu, batez
|
ere
haur pornografiarekin edo terrorismoarekin lotutako krimenak. Bestalde, herrialde pobreek azpimarratu dute eurentzat gairik garrantzitsuena dela sarbidea, ez soilik teknologiari edo konektibitateari dagokienez, baita garapenari dagokionez ere.
|
|
|
Sukaldeko adituek diote barazkiak prestatzeko modu bat dagoela, eta ohiko irakinaldiaz haratago doala. Barazkiak jateko modu dibertigarri eta desberdin batek eguneroko dietan sartzen lagun lezake, eta hori ez da beti erraza izaten, batez
|
ere
haurrek maiz jan ditzaten nahi bada. Espinaka eta zerba hostoetarako kozinatu egokienetako bat kurruskariak egitea da.
|
|
2008
|
|
|
Urtean 1.200 eurotik 8.700 euro bitartekoak izaten dira laguntzak, eta zenbaitetan, diskriminazio positiboa erabiliz, gizonentzat diru gehiago ematen dute, haiek
|
ere
haurrak zaintzeko ardura hartu eta pausoa eman dezaten.
|
|
|
tartrazina (E102), kinoleina horia (E104), S hori laranjatua edo FCF (E110), azorrubina edo karminosina (E122), A kotxinilla gorria (E124), AC allura gorria (E129) eta V patentea. Gehigarri koloratzaileekiko alergia Sintesi koloratzaileen edo koloratzaile artifizialen artean azoikoak edo azokoloratzaileak daude, eta horiek zerikusia izan dute erreakzio alergikoekin (batez
|
ere
haurrengan), gozoki koloreztatuak gehiegi kontsumitzeagatik (tartrazina, S hori laranjatua, azorrubina, kukurutx gorria eta AC allura gorria). Tartrazinak (E102), adibidez, kontrako erreakzioak eragin ditzake (alergia ez larriak eta larruazaleko edo arnas agerraldiak) haur asmatikoetan eta aspirinari alergia dioten pertsonen %10ean.
|
|
|
Hotzean Tenperatura azkar jaisteak mikroorganismo patogenoen hazkuntza eta toxinen sorrera murriztea ahalbidetzen du. Gizarteak gero eta kezka handiagoa du kontsumitzen dituen elikagaien segurtasunaz, batez
|
ere
haurren elikadurari dagokionez. Hori dela eta, Pablo de Olavide Unibertsitateko Biologia Molekularreko eta Ingeniaritza Biokimikoko Departamentuko adituek, Francisco Martín Bermuda buru dutela, Nutrizioko eta Bromatologiako katedraduna, agerian utzi dute eskolako segurtasun maila areagotzen dutela “lerro hotzeko” sukaldaritza teknikek.
|
|
|
GIBaren bidezko infekzioa tratatzeko sendagaiek albo ondorio garrantzitsuak dituzte, batez
|
ere
haurrengan.
|
|
|
Bonita Falkner nefrologo pediatrikoa 80ko hamarkadan bere herrialdeko heriotza kausa nagusiaren arrastoari segitzeaz arduratu zen, eta 60 urtetik gorakoei gertatzen zaizkien bihotz eta giltzurrun gutxiegitasunen jatorria bost hamarkada lehenago hartutako ohitura txarrak direla ikusi zuen. Komunitate zientifikoa harritu egin zuen hipertentsioa
|
ere
haurren kontua dela azalduz, eta kontzeptu polemiko bat sortu zuen: historiaurrea.
|
|
|
Presio horiek haur gehiago ikasketak utzi eta lana bilatzera behartu ditzakete. “GIB/ HIESaren biktima kopuruak eta hondamendi naturalek
|
ere
haurren lanerako zaurgarritasuna areagotzen dute”, adierazi du. Gaitz horri aurre egiteko, LANEk gobernuei eskatzen die haur guztientzako hezkuntza eman dezatela, gutxienez gutxieneko enplegu adinera arte; lanean ari diren adingabeei eta baztertutako beste talde batzuei iristen zaizkien hezkuntza politikak; kalitateko hezkuntza eta lanbide heziketa, eta baliabide egokiak; eta helduentzako lan duina.
|
|
|
Kontuan izan behar da egoera batzuetan ur gehiago behar dela. Hilabete beroetan, garrantzitsua da ur gehiago edatea, hidratazio egokia izateko, batez
|
ere
haur eta adinekoengan, horiek sentikorragoak baitira bero kolpeekiko, bai eta kirolarietan ere, ariketa fisikoa egitean izerdiaren bidez galtzen duten likido kantitatea dela eta.
|
|
|
Gatz fluoratua ere fluorra behar bezala kontsumitzeko bide eraginkorra da. OME berak bildutako zenbait dokumentuk frogatzen dute gatzari fluorra gehitzeak %8raino murrizten duela txantxarra, batez
|
ere
haurren artean, eta handia dela eraginkortasun kostu erlazioa. Gatzaren fluorazioa elikagaia aberasteko metodo bat da.
|
|
|
Kontuan hartu behar da haragia eta, bereziki, xehea, mikrobio patogenoak transmititzeko bidea izan daitekeela, salmonellatik hasi eta sindrome uremiko hemolitikoa eragiten duen bakterioraino. Gaixotasun larria da, batez
|
ere
haurrengan, eta Escherichia coli enterohemorragikoa (E. coli verotina) bere agerpen kliniko larrienean infekzioak eragiten du. O7 Baldintza egokiak Komeni da gogoratzea haragiak hozkuntzako erakustokietan egon behar duela, jatorriaren, kategoriaren eta ebakiduraren arabera bereizita.
|
|
2009
|
|
|
Intsektuak uxatzeko lozioak kontuan hartzeko modukoak dira, batez
|
ere
haurrekin bagoaz edo atzerrira joan behar badugu; herrialde epel eta hezeetako eltxoek paludismoa, sukar horia eta antzeko gaitzak kutsatzen dituzte.
|
|
|
Hainbat errezeta prestatzeko erabili izan diren gelatinek balio kaloriko txikia dute, ez baitute koiperik eta ia ez baitzaio azukrerik gehitzen. Hala ere, barietate berriei, batez
|
ere
haurrei zuzendutakoei, azukre ugari eransten zaizkie: azukrea, glukosa edo destrosa, glukosa xarabea edo fruktosa xarabea.
|
|
|
Nahasketa prestatu ondoren, bi ordu inguru itxaron behar da hozkailuan sartu arte. Gelatinak eratzeko gehitzen den likidoari esker, hauek hidrataziorako aukera dira, batez
|
ere
haurrentzat eta helduentzat, ur gehien edatea kostatzen baitzaie.
|
|
|
Horregatik, barrako ogia orain gatz gutxiagoduna moldeko ogiarekin ordezteko ohitura berrikusi daitekeen ohitura bihurtzen da. Ogia
|
ere
haurrentzako dietan sodio iturri garrantzitsua bada, baliteke moldeko ogia izatea. Are gehiago, gehienetan urdaiazpiko onduarekin edo hestebeteekin laguntzen bada, elikagai oso gaziak baitira.
|
|
|
Frutak, barazkiak eta arraina
|
ere
haurren gauza dira
|
|
|
Kontsumitzaileen erakundeak gogorarazi du Elikagaien Erregimenari, Jarduera Fisikoari eta Osasunari buruzko Mundu Estrategiak ohartarazten duela elikagaien publizitateak eragina duela elikagaien aukeraketan eta elikadura ohituretan. “Osasungarriak ez diren produktuen sustapena, bereziki telebistaren bidez, kontsumo ereduak ezartzen ari da, batez
|
ere
haurrengan, obesitatearen pandemia eragiten baitute”, azpimarratu du CECUk.
|
|
|
Zerri jatorriko A gripearen birusak eragindako infekzioa diagnostikatzeko, arnas aparatutik ateratako lagin bat hartu behar da, kutsatuta dagoen pertsona batek birusa kutsatzeko aukera handiagoa duenean. Hala ere, pertsona batzuek, batez
|
ere
haurrek, 10 egunez edo gehiagoz zabal dezakete birusa. Zerri gripea identifikatu eta egiaztatzeko, laginak bidali behar dira Mikrobiologiako Zentro Nazionaleko erreferentziako laborategira, behar diren probak egin daitezen.
|
|
|
Osasun publikoko irizpideetan oinarritutako koordinazioegin behar dugu” esan zuen Jimenezek. Talde zaurgarrienak zein diren jakiteko, ministroak esan zuen adituak ez direla oraindik ados jarri, urtaroko gripearekiko aldeak baitaude, batez
|
ere
haurrei eta helduei eragiten baitie. Izan ere, A gripeak ez du eragin handirik kolektibo horietan.
|
|
|
Ayuda en Acción enpresak, bere laguntzaileen bidez, osasun zerbitzuak eskaintzen dizkie Unoko Umachiri barrutiko komunitateei, Chumbivilcas probintziei, Cuscoko Chinchaypucyo eta Anta probintziei eta Apurimaceko Mara barrutiari, “Hotzari aurre egiteko elkartasuna” kanpainaren barruan. Erakundeak 3.200 pertsona baino gehiago artatu nahi ditu, ekainean bakarrik, batez
|
ere
haurrak, adinekoak eta ugaltze adineko emakumeak, bai eta arnas aparatuko gaixotasunak dituztenak ere, osasun zentrotik urrunen dauden eremuetan. Era berean, gripearen eta pneumoniaren aurkako txertaketak eta prebentzio jarduerak egin dira.
|
|
|
Teknika horren bidez, lagin baten osagai kimikoak kontzentratu eta isolatu daitezke, estaldura jakin bat duten zuntzen bidez. Ikertzaileek gasen kromatografia ere erabili zuten konposatuak eta masa espektrometria bereizteko, lurrin bakoitzaren ugaritasuna identifikatu eta neurtzeko. Europako araudiaren arabera, substantzia horien presentzia produktuaren etiketan adierazi behar da, baldin eta haien mailak balio jakin bat gainditzen badu (%0, 1 edo %0, 01, konposatu motaren arabera), baina aditu batzuen ustez muga horiek onargarriegiak dira, batez
|
ere
haurren eta haurren higienerako eta zaintzarako diren substantzietan.
|
|
|
Zerri jatorriko A gripearen birusak eragindako infekzioa diagnostikatzeko, arnas aparatutik ateratako lagin bat hartu behar da, kutsatuta dagoen pertsona batek birusa kutsatzeko aukera handiagoa duenean. Hala ere, pertsona batzuek, batez
|
ere
haurrek, 10 egunez edo gehiagoz zabal dezakete birusa. Zerri gripea identifikatu eta egiaztatzeko, laginak bidali behar dira Mikrobiologiako Zentro Nazionaleko erreferentziako laborategira, behar diren probak egin daitezen.
|
|
|
Arreta zentroa E. sakazakii patogenoa da. Eragin kutsatzailea duen mikroorganismoa da, eta batez
|
ere
haur goiztiarrei eta, oro har, sei hilabetetik beherakoei eragiten die, edoskitze artifizialarekin. Esterilizazio txarraren ondorioz agertzen da.
|
|
|
Kirolariak (batez ere futbolariak) edo herritarren segurtasunaz arduratzen diren profesionalak (poliziak eta suhiltzaileak) heroiaren ordezkari dira. Irudi hau haurtzaroan jarraitu eta irrikatu egiten dute, batez
|
ere
haurrek, eta eredu aktiboagoa inprimatzen zaie. Nesketan, kulturaren eraginak edertasunaren edo ospearen mirespenera eramaten ditu.
|
|
|
Etxearen eguneroko aireztapenak, gutxienez 20 minutuz, gelak oxigenatuko ditu eta gai kutsagarriek barneko airean izan ditzaketen ondorioak murriztuko ditu. Jolasa eta hezkuntza
|
ere
haurraren garapenaren parte dira; beraz, elementu ekologikoak ez luke egon behar. Ohiko entretenimenduek zenbait gabezia izan ditzakete haurren segurtasunerako; beraz, gomendagarria da jostailu ekologikoak erabiltzea.
|
|
|
Varelaren aburuz, gosaria “arriskuan dago” Espainian, eta gosari ona egiteko ohitura falta bizi ohitura berriei eta estresari egozten die. Hori dela eta, Gosariaren Egun Nazionala ezartzeko eskatu zuen, herritar guztiak horren garrantziaz kontzientziatzeko, batez
|
ere
haurrentzat.
|
|
|
Bonbilla horiek ere askoz seguruagoak direla erakutsi dute, ez baitute urarekin zirkuitulaburrik izateko arriskurik, ez eta azala ukitzean erretzeko arriskurik ere, argiari lotutako berorik ez igortzeaz gain, gehitu egin zituzten. José Luis Candía katedraren koordinatzaileak azaldu zuenez, “segurtasuna oso kontuan hartu behar da, batez
|
ere
haurrak dauden etxeetan”. Izan ere, segurtasuna dela eta, “ez dio kalterik egiten, ez dekolorazioagatik, ez su arriskuagatik, jartzen diren altzariak”.
|
|
2010
|
|
|
EFSAren arabera, koloratzaile horrekin aberastutako elikagaiek eguneroko irenstean onargarriak diren mugak gainditzen dituzte, batez
|
ere
haurrengan.
|
|
|
Eguzkiaren eraginpean egoteak ere badu zerikusia makula endekapenarekin, diabetesaren ondoren maizenik itsutasunaren bigarren kausarekin. Horregatik, adituek behin eta berriz esaten dute oso zuhurrak izan behar dutela, eta begiak sentikorragoak izan behar dutela, batez
|
ere
haurrengan. Begiak behar bezala babesteko sei aholku Eguzki izpiek begietan kalterik eragin ez dezaten, funtsezkoa da:
|
|
|
Aurkitutako markatzaile espezifikoari prokalzitonina (PCT) deitzen zaio. Jaio berriak diren gaixoetan, batez
|
ere
haur goiztiarretan, oso garrantzitsua da arnas infekzioa tratatzea. Infekzio hori, era berean, konplikatua da beti, eta zaintza estua eskatzen du.
|
|
|
Negu honetan diagnostikatutako pazienteek, batez
|
ere
haur goiztiarrak eta bi urtetik beherakoak, 2009ko epe berean hirukoiztu egin dituzte.
|
|
|
Uraren Nazioarteko Eguna dela eta, Plan GKEak gogorarazi du baliabide horren urritasunak “gaixotasunak, desnutrizioa eta garapen fisiko eta intelektual txikia” eragiten dituela. Egoera hori pobreziarekin lotzen du, eta haren ondorioak batez
|
ere
haurren artean nabaritzen direla dio. Egoera horretaz ere arduratu da UNICEF, “Wash” programaren bidez. Ekimen hori ikastetxeetan jarri zen abian, eta ikusi du aztertzen ari diren 60 herrialdeetatik 33k soilik ematen dutela edateko ura lehen hezkuntzako eskoletan.
|
|
|
“Zaila da katuak eraso egitea, traba egiten diotela sentitzen duenean ihes egiten baitu” Katu harramazkaren gaixotasuna medikuntza liburuetan agertzen den patologia birikoa da, baina aspaldi praktika klinikoan ez da antzematen. Oro har, zaila da katuak eraso egitea, batez
|
ere
haur bati, traba egiten diotenean ihes egiten baitu. Baina hori ez da txakurrarekin gertatzen.
|
|
|
Oporretan ez dira gutxietsi behar hondartzan istripuak izateko edo bero kolpeak izateko arriskuak, batez
|
ere
haur eta zaharretan.
|
|
|
Gainera, sistema azkar desinfektatzen denez, fotokatalizatzaile hori ur bolumen handiak garbitzeko gai da. Segurtasun hidrikoa Ur kutsatuaren kontsumoarekin lotutako gaixotasunak dira heriotza eragile nagusietako bat garapen bidean dauden herrialdeetan, batez
|
ere
haurren artean. Herrialde horietan detektatutako gaixotasunen %80 baino gehiago ur osasungaitz kontsumoarekin erlazionatuta daudela kalkulatzen da.
|
|
|
“Gozoki” terminoak gozoki ezberdinak biltzen ditu, hala nola gozokiak (eskaera handiena biltzen dutenak), txikleak edo konfiteak. Produktu mota horren ezaugarri komuna, bai formagatik bai koloreengatik, batez
|
ere
haurrei eta gazteei zuzentzen zaie, baina ez dira gainerako kontsumitzaileak baztertzen. Berezitasun hori dela eta, horiek arautzen dituzten arauek kontuan hartzen dituzte sektore sentikorrago horretako faktoreak.
|
|
|
Gaur egun, ordea, Europako zenbait GKE ari dira lanean. UNICEFek
|
ere
haurren eskubideak babesten ditu, haien oinarrizko beharrak asetzen laguntzen du eta beren gaitasunak erabat garatzeko aukerak zabaltzen ditu. Jardunbide egokiak Praktika egokitzat jotzen dira adingabeak iristen direnetik eta egonaldian zehar hartzen diren neurriak.
|
|
2011
|
|
|
Badira zenbait oztopo termometro horientzat: ezin dira erabili eritasunen bat edukiz gero (otitisa edo infekzioren bat, adibidez), eta behar bezala jarri ezean, okerreko balioak eman ditzakete, batez
|
ere
haurrik txikienetan, entzumen kanal txikiagoak dauzkate eta.
|
|
|
Haiti suntsitu zuen lurrikarak “anputazio ugari eragin zituen”, dio CICRk Gurutze Gorriaren Nazioarteko Batzordeak (CICR) dio Haiti suntsitu zuen lurrikarak “anputazio ugari eragin zituela”. Erasandako pertsonek errehabilitazio saioak eta protesiak aldian behin aldatu behar dituzte, batez
|
ere
haurrak direnean. Horregatik artatzen diren adingabeek protesiekin ibiltzen ikasi behar dute.
|
|
|
Premisa horrekin amaitzen da Alison Hill, Harvardeko ikertzailea, buru duen azterketa, ‘Computational Biology’ aldizkariak argitaratua. Obesitate kasuak ugaritzeko arrazoiak bilatzeko, batez
|
ere
haurren eta nerabeen hazkunde kezkagarrian, ikertzaileek Framingham Heart Studyk garatutako eredu matematikoa aplikatu zuten. Bostongo Unibertsitateko proiektu bat da Framingham hirian gaixotasun kutsakorren faktore komunak identifikatzen dituena.
|
|
|
Orain arte, gehiago eta gutxiago, baliagarria izan da, baina zentzuzkoena da adin bakoitzerako sendagaiak izatea, adingabearen beharretara egokituak”, azaldu du Adolfo Valls i Soler pediatrak, Gurutzetako Neonatologia Unitateko buru klinikoak eta espezialitate horretako nazioarteko programaren arduradunak. Proba klinikoetan parte hartzen duten haurrek, batez
|
ere
haurrek, eztabaida bizia sortu dute beti arrazoi etikoengatik. Gurutzetako taldearen kasuan, hain zuzen ere, adingabeen ongizatea bermatzeko jaioberrien botiken proba guztiek bete beharreko arauak finkatuko dituzte.
|
|
|
Hala ere, ganbera horretako Osasun Batzordeak onartutako testuak, Senatura pasa eta parlamentuan izapidetzen jarraitzeko, ez ditu zehazten elikagai bakoitzerako gai horiek zer muga dituzten, eta muga horiek geroago finkatu dira araudia garatu bitartean. Legearen helburua da elikagaiekin zerikusia duen orotan zaintza indartzea eta Espainian gero eta loditasun handiagoari aurre egitea, batez
|
ere
haurren artean (%30etik gorako prebalentzia). Eskola menuak ere aipatzen ditu, eta, gainera, trans koipe, gatz eta azukre asko duten elikagai eta edarien kontsumoa mugatu behar da.
|
|
|
Behin betiko sendabiderik gabe, sendagaiak egoki erabiliz gero, pazienteek erasoak gutxitu eta bizi kalitatea hobetu ahal izango lukete, kasuen %70ean gutxienez. Gainera, terapiak, aldi berean, nahaste neurologiko horretatik etor daitezkeen asaldura psikiatrikoak minimizatu edo tratatu lituzke, batez
|
ere
haurren etapan: epilepsia duten haurren %43k psikopatologiak garatzen dituzte.
|
|
|
Azterketaren helburua izan da gaur egungoak baino sentikorragoa, zehatzagoa eta azkarragoa den sistema bat lortzea, elikagaietan esnea egon daitekeen detektatzeko. Zero tolerantziarantz Ustekabean esnea ez kontsumitzeko modu bakarra detekzio muga ahalik eta txikiena izatea da Gero eta gehiago dira elikadura alergiak, batez
|
ere
haurren artean. Azken datuen arabera, haurren %6k dute elikagaiekiko alergiaren bat, batez ere esnearekiko.
|
|
|
Bestalde, isoflabonak egoteak funtsezko elementua bihurtu du gaixotasun kroniko batzuen prebentzioan eta menopausia garaian emakumeen elikaduran. Kritikei dagokienez, ohikoenetako bat ugalketa sistemak izan dezakeen eragina da, batez
|
ere
haurrek kontsumitzen dutenean. Ameriketako Pediatria Akademia gai horretan argi dago, eta azpimarratzen du ez dagoela ebidentziarik haur edo haurren garapena, ugalketa edo funtzio endokrinoa kaltetzeko.
|
|
|
Baina banantzearen ondoren, dena korapilatu egiten da eta gastuak bikoiztu egiten dira. Oro har, bizikidetasuna amaitu ondoren, senar emazte ohietako bat familiaren egoitzan geratzen da, batez
|
ere
haurrak badaude, eta besteak epailearen erabakiz edo elkarren adostasunez hartuta, haurren mantenua ordaintzeaz gain, beste etxebizitza bat erosi edo alokatu behar du. Zenbait autonomia erkidegok lehentasuna ematen diete alokairurako diru-laguntzak eskuratzean bereizitakoei Halaber, ohikoa da etxea uzten duen pertsonak dagoeneko bizi ez den etxebizitzaren hipotekaren zati bat ordaindu behar izatea oraindik; beraz, ez da harritzekoa etxea partekatu behar izatea edo gurasoekin denboraldi bat egin behar izatea.
|
|
|
Alde horretatik, lege hutsune handia dago. Espainian lege hutsune handia dago etxeko hezkuntzari buruz Horregatik, batzuetan, batez
|
ere
haurra deskolarizatzen denean, etxean hezten duten familiek aurre egin behar diote Administrazioari. Hala ere, kasu gehienetan, salaketak ezetsi egiten dira, egiaztatzen baita ez direla eskola absentismoko egoerak eta haurrek behar bezalako hezkuntza arreta jasotzen dutela etxean.
|
|
|
Funtzio ugari ditu, besteak beste, zelulen material genetikoaren sintesian (hau da, DNAn) eta eritrozitoak (globulu gorriak) eta leukozitoak bizkarrezur muinean sortzen eta heltzen parte hartzea. Gizaki gutxi dituen arren, ezin da alde batera utzi, batez
|
ere
haurraren hazkundearen etapa erabakigarri honetan, 3 urte arte. Azido foliko ugariko elikagai iturriak dira, bereziki, lekale eta barazki berdeak, frutak, gibela eta gosaltzeko zereal aberastuak.
|
|
|
txertoak ezin hobeto administratzea eta neurriak hartzea eragozten dutenak immunizazio estaldura hobetzeko kementsuak”. Osasun Ministerioak gogorarazi du garrantzitsua dela pertsona guztiak, batez
|
ere
haurrak, txertatzea. Zenbait iturriren arabera, bakterioak infektatutako Oloteko haurrak ez zituen Difteriaren aurkako antigorputzak, gurasoak txertoen kontra baitzeuden eta, ondorioz, ez baitzuten txertorik hartu.
|
|
|
Oheratu aurretik oinak egitera eramatea da oinarrizkoena. Jakina, hori ez da nahikoa gero zenbait ordu pixa egin gabe egoteko, batez
|
ere
haur askok gauez egin behar dutela jotzen bada egunez baino. Baina lagundu egiten du.
|
|
2012
|
|
|
Dokumentuek
|
ere
haurrekin bidaiatzen dute
|
|
|
Gaztaina garaian, mokadu ezin egokiagoak dira hamaiketakoa edo askaria egiteko, batez
|
ere
haurrentzat, kirolarientzat, haurdunentzat eta bularra ematen ari direnentzat, guztiek ere energia gehiago behar izaten baitute karbohidrato eran.
|
|
|
Ahaztutako gaixotasun tropikal bat da Pian, eta Afrika, Asia eta Hego Amerikako komunitate pobreetan berpiztu da, OMEk 1950eko hamarkadan erauzketa saiakerak egin ondoren. Gaixotasun kronikoa da, sifiliaren antzekoa, eta batez
|
ere
haurren larruazalari eta hezurrei eragiten die, eta epe luzera hezur deformazio larriak eragin ditzake.
|
|
|
Hain zuzen ere, hori, UNICEFeko zuzendari exekutiboak, Anthony Lakek, dioenez, “polioa ingurune zailenetan ere desager daitekeela erakusten du”. “Edozein pertsona, batez
|
ere
haurrak, erabat prebeni daitekeen gaixotasun horretatik babesteko gaitasuna dugu, eta, ahal dugulako, mundu mailan, behingoz, poliomielitisa desagerrarazteko lana amaitu behar dugu”, dio Lakek. Rotary Internacionalek polioaren lehen mundu kanpaina jarri zuen martxan 1985ean, eta Kalyan Banerjee presidenteak uste zuen Indian kutsatzen zen intentsitatearekin herrialde hori izango zela errotik kentzeko munduko azkena.
|
|
|
Krustazeoen haragi iluna (burua eta oskolaren barrualdea) eta animalien (erraiak) oskitzea ekiditea, beste metal astun bat, kadmioa, metatzeagatik. Barazkiak oso elikagai osasungarriak eta oinarrizkoak dira elikaduran, baina batzuk kontrolpean egon behar dute, hala nola espinakak edo zerbak, batez
|
ere
haur txikietan, nitrato asko dutelako. Substantzia horiek berez ez dira toxikoak, baina horien deribatuek, nitritoak esaterako, ondorio kaltegarriak eragin ditzakete osasunean.
|
|
|
Haurrak Helduei dagokienez, gomendagarria da txakurrarekin azken uneetan egotea, baina haurretan ez da komeni bertan egotea. Ulertzeko zaila den egoera da, batez
|
ere
haur txiki batentzat. Helduei dagokienez, gomendagarria da txakurrari azken uneetan laguntzea, baina haurrei dagokienez, ez da komeni bertan egotea.
|
|
|
Orain, gero eta ohikoagoa da 5 urtetik beherakoetan. 1 motako diabetesa edozein adinetan agertzen da bat batean, baina batez
|
ere
haur, nerabe edo helduaroko lehen urteetan. Odoleko glukosa (beta) zelulen barrura eramateaz arduratzen diren pankreako zelulek intsulina gutxi edo batere ez dutenean gertatzen da.
|