|
2010
|
|
|
hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela. Munduan barrena, ordea, prestigio sozialik ez duen hizkuntzari gibela eman ohi zaio familian, belaunez belaun gertatu beharreko transmisioa hautsiz. hori ere gertatu izan da euskararen historian. galerak izan ditu euskarak familian, etengabe gainera, hiru lurraldeetan. euskal autonomia erkidegoan bertan
|
ere
halaxe gertatu da duela hamar urte arte. alabaina, gaur egun, bi gurasoak elebidun direnean, erabat bermatua dago euskararen oinarrizko transmisioa eaen, baita nafarroan ere, baina oraindik galerek diraute iparraldean. euskaraz bikotekideetako batek baino ez dakienean, ordea, ez da gauza bera gertatzen: euskal autonomia erkidegoan seme alaben %86k euskara jasotzen dute etxean; baina %71k besterik ez nafarroan; eta %45era ez dira iristen iparraldean. erratzeko beldurrik gabe esan dezakegu euskararen hiru lurraldeen arteko alde hauek lurralde bakoitzeko herritarren atxikimendu maila ezberdinen adierazle direla. hezkuntza sistema da hiztunen gehikuntza gehien ahalbidetu duena.
|
|
2011
|
|
|
Geroago, ordea, 12 urteetan afektibitateak ez du halako garrantzirik eta umea mundu instituzionalean barneratzen ari da (eskola, lan mundua, lagun taldea,...). Umetan inkontziente zituen ohitura batzuk orain kontziente egin ditu eta hizkuntzarekiko jarrerekin
|
ere
halaxe gertatuko da. Txepetxek ibilbide kulturala deitzen duen hau abiatzeko, beraz, hizkuntzarekiko motibazioa ezinbestekoa da.
|
|
|
kanpotarrak bertara etorri direlarik beren k hizkuntza galdu egin dutela azkenean (normalean, bizpahiru belaunaldiren epe barruan). hiru belaunalditik gorako perspektiban bertako B hizkuntzara mintzaldatu da, erabat, kanpotik etorritako hiztun taldea. Language shift edo mintzaldaketa gertatu da beraien artean (ez bertakoen artean) eta, horren ondorioz, etorkinen relinguification (eta askotan horren eskuz esku, baina ez ezinbestean neurri eta abiadura berean, transetnization) fenomenoa dugu begien aurrean181 etorkin askoren kasuan gertatu izan da, lehen, erabateko mintzaldatze hori. orain
|
ere
halaxe gertatzen da kasu askotan. Bertako B hiztun elkarteak (demografiazko nagusitasunaz gainera ordainsarieta zigor sistema sendoagoa duenean bere esku) B hizkuntzaren hedapena (language spread) eragiten du, lehen lehenik, k hiztun taldeko etorkinen artean. hedapen hori mintzaldatze bizia bihurtzen da une batetik aurrera, k taldeko hiztunek beren artean B hizkuntzaz jardutea ezinbestekotzat hartzen (gogoz edo gogoz kontra onartzen eta asumitzen) dutenean. ordura arte beren esku zituzten azken jardun guneak (gutxienez etxea eta talde giro hurbila) ahultzen direnean, kdunek kdunekin k hizkuntzan jarduteko harreman sareak eten eta amaitu egiten dira. hor burutzen da language shift edo mintzaldatzea:
|
|
2018
|
|
|
Alegia, bizitutakoa indartsua baldin bada, horrek ematen duen indarra eta, aldi berean hori deskribatzearen zailtasuna, bizitzen ez den bitartean. Beste gauza askorekin
|
ere
halaxe gertatzen delakoan nago.
|