|
2001
|
|
|
Hemen beste gauza bat esan nahi nizueke eta hau ez da nik asmatua, liburu ezagun batean zabaldua dago, baina uste dut komeni dela horrelako gauzak aipatzen diren baino gehiagotan aipatzea. Aspaldi esan zuen aita Donostiak gure artean gure juntek (eta berriz
|
ere
foruetara nator) ez zutela liburu eta izkribu kontuan inolako eskurik, esku osoa korrejidoreak zuela. Bera Iztuetaz ari zen eta Gipuzkoaz.
|
|
2007
|
|
|
Bertan Hego Euskal Herriko lau herrialdeei España foral deritze; Aragoiko Koroa zaharreko herrialdeei, España incorporada o asimilada; eta beste probintziei, España uniforme o puramente constitucional (eta Afrikako lurraldeei, Ceuta/ Sebta eta Melilla/ Mric barne, España colonial). Gainera, ez du zentzurik esateak foruek bereizten dutela Nafarroa Arabatik, Bizkaitik eta Gipuzkoatik, Konstituzioko lehen xedapen gehigarriak aitortzen duenez, probintzia horiek
|
ere
foru lurraldeak direlako. Nafarroak, Euskadin sartuta ere, ez luke nahitaez bere Hitzarmen Ekonomikoa galduko, gaur egun Hirurak Bateko Itun Ekonomikoa bezal bezalakoa baita, biak 1839ko urriaren 25eko Legean eta 1978ko abenduaren 6ko Konstituzioan oinarritzen baitira, xedapen indargabetzaileko bigarren lerroaldeak esanak esan.
|
|
2012
|
|
|
Mezu hori, xx. mendeko euskal autogobernuaren historian garrantzirik handiena duen testu bilakatu da, alde batetik aipamen historikoak eta bestetik autogobernurako borondate nahia aipatuz foruen berreskurapena eta autogobernuaren aldarria argi eta garbi eskatu zituelako. " Eskubide historikoak"
|
ere
Foru Konstituzioko aginteen erreferentzia gisa ageri dira, baina horrezaz gain indarrean zegoen autogobernua esparruan aipatzen da, hau da itun ekonomiko administratiboa eta bertatik abiatuz Aldundietarako aginte politikoan sakontzeko, zerbitzu publikoaren mesedetan, proposamen bideragarriak zehaztu behar zirela aldarrikatzen zuten, beraz, autonomia politikoan sakontzea.
|
|
|
Ondorioz, hiru herrialdeetan udalerrietako ordezkarien bidez Batzar Nagusiak antolatu ziren, mezuaren edukiari indar politikoa eransteko. Berriz
|
ere
foru agintearen berreskurapena zen, baina horrelakorik ezean, autonomia politikoa. Eta autonomiaren aginteen eskumen banaketa ere aztertuta zuten.
|
|
|
Urte batzuk geroago, 1844an, Maria Cristina, erreginaren amarekin, harreman zuzena eta ona zuenez gero, bere bitartez lortu zuen, Batzar Nagusien berreskuratzea. Aurrerantzean, Foruen moldaketarako ordezkariak Batzar Nagusiak aukeratu ziren eta horrela, berriz
|
ere
Foruen bidezko Konstituzioaren garapena lortu zuen. P. Egañak Iñigo Ortes de Velascorekin bat egin zuen eta 1850ean foru moldaketarako proiektua bideratzen saiatu zen.
|
|
|
1814an, Fernando viiak Cadizko Konstituzio liberala debekatu eta bere erabateko agintea ezarri zuen. Novisima recopilación delako legedia indarrean jarri ondoren, berriz
|
ere
Foru Konstituzioak indar betean berrezarri ziren. Batzar Nagusiak antolatu eta bertan agintari berriak hautatu zituzten.
|
|
|
Bizkaiko Aldundiak Jose Ybañez de la Renteria idazle, politiko eta adituari aurkako txostena idatz zezan agindu zion. Eta Ybañez de Renteriak, lehendabizi, iraganari edo historiari begira ez ezik herrialdeko biztanleen borondate nahia
|
ere
foru konstituzioaren legitimitate politikotzat hartu behar zela adierazten zuen.
|
|
|
Horregatik, batzordeko batzuk, ohiko Foru Konstituzioaren arabera lege zaharreko justizia mantendu nahi zuten. Hara hemen ordezkari batzuk proposatu zuten emendakina justizia
|
ere
foruen arabera egin behar zela aldarrikatuz: Continuarán vigentes las leyes forales de Vizcaya y la justicia se administrará con arreglo a fuero restableciendose los Tribunales necesarios y con el recurso legal al Supremo de justicia en su caso.
|
|
|
Foruen moldaketarako proiektua, 1848tik aurrera gorpuztuz zetorrena, Arabako eta Gipuzkoako Batzar Nagusietan onartua izan ondoren, Bizkaiko Batzar nagusietan aurkeztu zuten. Baina Bizkaian erresistentzia zegoen foru moldaketa hitzartzeko, batez
|
ere
foru osoa eskatzen zutenek ez zuten nahi. Hau da, moldaketaren aurkako joera nagusitzen joan zen.
|
|
|
Bizkaiko buruzagien ustez, geroko gerotan foruen moldaketaren negoziazioan jarraitu behar zen. Eta jokamolde hori, 1877an ere nagusitu egin zen, orduan
|
ere
foruen moldaketaren aurka egiteko" dena ala ezer ez" oihukatu baitzen. Horregatik, ebazpen horrek Bizkaiko buruzagi politikoen doktrina politikoa foru printzipio politikoen aldezpenean oinarritzen zuen eta ez horrenbeste ekintzabide praktikoen bidez. Baina printzipioen aldezpenean zeuden bitartean, urtez urte, aginte esparrua aldatzen zihoan.
|
|
|
1852an eztabaida sutsuak izan ostean, ez zen prestatu foruen moldaketarako egitasmo osorik eta sendorik, ez euskal erakundeen ordezkarien aldetik ez eta gobernuaren zentralaren aldetik. Baina hala
|
ere
Foru Konstituzioaren aldaketa prozesua ez zen gelditu. Atalez atal gertatu ziren aldaketak.
|