|
2000
|
|
|
Efektu higigarri gehien dituen herria da aberatsena. Estatu bakoitzak eskuratzen ditu horiek, tartean dituela bere ekoizkinen salerosketa, manufakturen ekoizketa, industria eta merkatarien aurkikuntzak eta mentura bera
|
ere
bai.
|
|
|
Honek ez du nahi esan bere gogoetak egokitzen ibiltzen zenik kritikekin ongi geratzeko, ezta gutxiago ere. ...lektuala, hau da, bere emaitzak —idazkiak eta gogoetak— zeharkatu dituzten ezaugarri konstante batzuk badaudela, esate baterako joera antimetafisikoa, tolerantzia linguistikoa eta kontzeptuala, edo eluzidazioaren helburua49 Bere ildo teorikoak Neurath pragmatikoarekin bat ez etortzera eraman zuen, baina harrezkero hobeki ikusiko zenez, Zirkuluaren erreserba ideologikoaren buruan jartzera
|
ere
bai. Zirkulua desagertu eta gero, ikusmolde estandarrak Carnapen aldeko bideak jorratuko zituen:
|
|
|
Zer ziren behaketazko txostenak? Neurath ezik, beste partaideak bat zetozen —Schlick
|
ere
bai 1917 eta 1918ko liburuez geroztik— esperientzian ‘emandakoa’ zerbait leuna, garbia, bailitzan ezaugarritzerakoan: ‘emandakoak’ ez zuen hizkuntzaren eraginik, beren ustez; teoriak ez zuen ezer aurreratzen, alderantziz baizik:
|
|
|
Zehatzago esanez, beren postulatu politiko liberalaren eta beren filosofiaren arteko urruntasunak ekar zezakeen kontraesanari begira, azken honek arrazoimen iraultzaileari uko egitea besterik ez baitzekarren, bere ordez arrazoimen erreakzionario eta instrumentala jartzeko. Horkheimerrentzat munduaren ikusmolde zientifikoa, hau da, Vienako Zirkuluak aldezten zuen filosofia zientifikoa, muga arriskutsuegia zen pentsamenduarentzat eta, areago, gizarte industrialaren menpe egoteko bide erosoegia
|
ere
bai (122 orr.). Tesi zientifizista horien ustezko funtzio terapeutikoak —toxina metafisikoetatik askatzeko, pentsamenduari zentzugabekeriak garbitzeko— ez zuen balio, gainera, frankfurtarraren hitzetan, eromen politikoari aurre egiteko, are gutxiago superstizioa gainditzeko.
|
|
|
Hau da, Machentzat zientziaren etapek jite iragankorra zeukaten, ez finkoa ez betikoa; zientziaren baieztapenek, proposizioek eta teoriek garapena jasan behar zuten historian, askotan beraiek errefusatzerainoko garapena. Zentzu honetan, beraz, Machen helburuetako bat zientziari, eta filosofiari
|
ere
bai, arrasto dogmatikoak kentzean zetzan. Kantiarra bere hasierako urteetan, Kanten doktrina errefusatzera heldu zen geroxeago, filosofia hura aurreiritzi metafisikoz eta dogmatikoz beterik agertzen zela ikusten baitzuen.
|
|
|
Doktrina konbentzionalistaren oinarri teorikoa munduaren deskribapen baliokideen proposamenean zetzan. Errealitatearen zati bat —errealitate osoa
|
ere
bai ahal izanez gero— teorikoki deskribatzen dugu, tresna batzuk edo beste erabiliz; baina gakoa honako hau zen: badaude beste deskribapen alternatibo batzuk lehendabizikoarekiko bateraezinak, baina gauza bera deskribatzen dutenak, hau da, behaketetan kointziditzen dutenak.
|
|
|
zenbakiak —naturalak, positiboak, negatiboak, zatikiarrak, errealak, konplexuak—, analisi matematikoaren kontzeptuak —limitea, deribatua, zatidura diferentziala, segida, integrala, etab.— eta multzoen teoriaren nozioak. Horrela, bada, matematika logikaren adar gisa garatu zuten, eta, ondorioz, logikaren analisian baliozkoa zena, matematikarenean
|
ere
bai.
|
|
|
Biografia hau egiteko, testu, gutun eta datu sekretuak eskuratu zituen filosofo honek. Gai guztietan, apurkor eta delikatuetan
|
ere
bai (homosexualitatean, politikan, Ingalaterrarekiko erlazioan, bere bizitza pribatuan), modu leunean sartu da, sakontasuna eta eraginkortasuna galdu gabe. Gomendagarria da, bai kontsulta gisa, bai sarbide gisa.
|
|
|
Danubioko hiriaren irudia apurtzen du erabat Riedlek, Austriako politikan eta artean adituak. Bai, Viena hiri jeniala zen, baina zitala
|
ere
bai —azpimarratu nahi du erreportari vienar honek— Hoberena eta txarrena hor zeuden. Irakurleak sumatu gabe, kasik baltse erritmoan, Riedlek Jorg Haider eta Kurt Waldheimen Austria ilun eta arriskutsua deskribatzen du mende honetako historian zehar.
|
|
|
Vienarako sarrera ezin hobea da. Kulturaren arlo guztiak, Wittgensteinen filosofia eta bizitza
|
ere
bai, agertzen dira. Mendebaldeko historiaren kapitulutzat hartzen du Viena.
|
|
|
Ez du pentsamenduak zerbait izugarririk? —Bai, baina kontakizun hauetan ikusten dudana ebidentziaz lortzen da, baita kontakizunekin harreman zuzenik ez duen ebidentziaz ere; gizakiaren eta bere iraganaren pentsamenduaren bidez
|
ere
bai, baita ikusi ditudan gauza arraro guztien bidez ere, niregan zein besteengan ikusten edo ikusi ditudan gauzen bidez ere.
|
|
|
Etikari buruzko hitzaldian Wittgensteinek baiesten du balioa munduaren harriduratik sortu dela, adibidez, munduaren existentziak harritzen gaituenean (hori da erlijio eta filosofia gehienek ‘Izate’ edo ‘Esse’ bezala pentsatu dutena). Harridurak harrapaturik, hizkuntzaren ildoa hartzen dugu (eta geroxeago zientziaren eta teknologiaren ildoa
|
ere
bai). Bide hori hartzera kondenatuak gara, ez baitugu beste biderik.
|
|
|
metafisikaren aurka jotzea ere beste metafisika bat da. Aurreko sinesmena primitiboa baldin bazen, gaurkoa
|
ere
bai, filosofo austriarrak leporatu zion bezala:
|
|
2001
|
|
|
ezaugarri honek banakoaren emozio momentuak besterik ez ditu aintzat hartzen. Hau da, lon hunkitu egiten da, barre egiten du, negar
|
ere
bai, baina ez daki zertaz ari den hizketan eta ezta zer egiten duen edota non antzezten ari den ere; eta hauxe da hiritarrei kutsatzen dien portaera, norberaren kontrolik eta argitasunik gabeko portaera itsua. Erabakigarria hemen kutsadura da, eta honen bitartez autonomia eta urruntze intelektual oro galdu egiten dira.
|
|
|
Gainera, oinarri eta baliorik gabeko eredu kulturalak daude indarrean: jainkoak adulteriogileak dira, gezurtiak
|
ere
bai, eta elkarren aurka borrokatzen dute. Eta, hau gutxi balitz, hipokrisia orokorra zabaldu da:
|
|
|
Hiri estatuaren irudia kraskatua dago, eta ondorioz Grezia klasiko gisa ulertzen dugunarena
|
ere
bai. Mazedoniak Heladea menperatzeak prozesu horri amaia emango dio.
|
|
|
Ideiak gauzak berak dira beren agerpenean. Ideia betierekoa denez Platonek ideien teorian errealitatearen aberastasun joria bildu du (beste errealitateekiko bere ordena sailkatzailea
|
ere
bai). Honela, kosmos sentikorra existitzen den izaterik eder eta hoberena denaren baieztapenarekin guztiz koherentea da Platon.
|
|
|
Hala ere, kritikak sistemaren oinarriak ezartzen baditu ere ez du sistema bera garatzen, sistemarako sarrera litzateke. Kritika n sintesia soilik aurkezten da (hitz nagusia), gero sisteman analisi xehea
|
ere
bai azken adigai eratorrietaraino. Kantek uste du kritikaren lan zaila osatu ondoren, gero sistemaren osotasuna garatzea erraza izango dela, baina bestela gertatu zen egiatan.
|
|
|
Beraz, kritikaren sistema osoaren funtsean arrazoimenaren kide den askatasunaren ideia dabil, jatorriz legegilea den ahalmena, orokortzearen legea ezartzean bere burua eratzen duena. Honek esan nahi du Kantena askatasunaren garapenaren filosofia bat dela, eta horrek ez duela etikarentzat soilik balio, baizik eta ezagutzaren arazoarentzat
|
ere
bai, ikusiko dugunez.
|
|
|
gure produktuen ulermenak sortzaile adimendu bat eskatzen duen bezalaxe, izadiaren osotasunaren ulermen egokiak sortzaile adimendu bat eskatuko luke. Kanten aburuz hauxe da froga zaharrena, argiena, eta arrazoimen arruntarentzat egokiena
|
ere
bai. Gainera, izadiaren ikerketa bultzatzen du.
|
|
|
MAITAGAI GUZTIAK: ona, egia, ederra den oro. c) Ezagutu ahala bakarrik daukat, ala ezagutu beharra
|
ere
bai. BEHARRA ERE BAI.
|
|
|
Sarri, dudarik gabe, gure maitagogoa ahula, epela nabaritzen dugu. Bizi nahia galtzeraino
|
ere
bai. Baina une horretan ere badaki maitagogoak —gaixotasunak guztiz itzalia ez badago— bizitzan irautea dela bere benetan gogoko102, maitajardunari amaiera ematea maitatzeari uko egitea dela.
|
|
|
Baina gogoaren azterketara helduz —gure gaia—, gure gogoak maitagogo izateari eusten dio piztuta dagoen artean, kanpotik ezarritako baldintza okerren eta ilunpe gaindiezinen azpian ere. Epai ustelaren ondoren kartzelan egonik
|
ere
bai. Kartzela barruko harremanetan ere maita ala ez maita dago.
|
|
|
Halakoetan gogoak ez du epairik ematen, baina gogoko egiten zaio adimenari adiko baldin bazaio. Eta oso gogoko
|
ere
bai, adibidez zientziako berriak eskaintzen zaizkionean. Jakingogo, jakinmaitale da gizakia, inongo zalantzarik gabe.
|
|
|
Gogo maitemindua naiz. Animaliek —guk
|
ere
bai, animaliazkoak garenez— instintuak dauzkaten bezala, gogoak sen bat dauka, grina bat, irrika bat: maitatzea.
|
|
|
Ez dut erantzunik. Baina, den dena, deabruaren arazoa
|
ere
bai, maitasunaren klabean ulertu beharra sentitzen dut, gizaki batengan,. Guretzat Maitasunaren misterio zoragarria gizaki bat da:
|
|
|
Fenomeno fisikoen datuei buruzko adijardunaren emaitzak zientzia dira. Eta alderantziz
|
ere
bai: zientziak fenomeno fisikoen datuei buruzko adijardunaren emaitzetara mugatzen dira.
|
|
|
Baina bi arrazoi daude maitariari (iturriari) begira jartzeko: 1) maitariak bera maitaria izan behar duela gogokoen, konparazioak egitekotan; 2) gogozko jardunean maitaria (iturria) kaltetzen bada, ematen duena ez dela ur garbia izango, eta ur zikinak kaltetu egingo duela iturria eta, berez, ondoren emango dituen urak
|
ere
bai.
|
|
2003
|
|
|
— Beharrezkoa deritzot bada Pausaniasek, nahiz eta gaiari ondo ekin, behar bezala burutu ez duenez, ni hitzaldia burutzen saiatzea. Bi maitasun 186 mota egotearen kontu hori ondo bereiztu duela uste dut, baina ez dagoela gizakien arimetan bakarrik mutil ederrekiko, baizik eta beste gauza askorekiko eta beste izakietan
|
ere
bai, animalia guztien gorputzetan, lurreko landareetan eta, esate baterako, izaki guztietan, uste dut nire eskulangintza medikuntzatik ondo ikusita daukadala, jainkoa handi eta harrib garri dela eta denera zabaltzen dela, gizaki zein jainkoen arazoetara.
|
|
|
— Niri
|
ere
bai —esan omen zuen.
|
|
|
Bestalde ere, horra Jainkoaren eta lagun hurkoaren maitasuna, gizabanakoari ezinbesteko zaiona, gizartearen eratze bidean,... erlijioa bera
|
ere
bai, horixe baita haren lege guztien bilketa eta bizitza horretara daramaten argia eta bidea baino ez dena; eta, azkenez, lege nagusia, erlijioaren espirituak, on goren hori bilatzeko eta maitatzeko agindua ematen diona, hara joan behar baitu bere indar guztiekin, espirituz eta bihotzez, bi biok osatuak baitira on hartaz jabetzeko. (Legeen Tratatua, I, 4, 5, 6)
|
|
|
Zalantzaezina da Jainkoak berarentzat hazi duela gizakia; ulermena ere eman diola, bera ezagutzeko; borondatea
|
ere
bai, bera maitatzeko; ulermeneta maitasun lotura horien bidez nahi izan du gizakiak bat egitea berarekin, modu horretan ezagutzeko egiazko bizitza eta poz bakarra.
|
|
|
4, 5, 6 Gizakiak duen Jainkoaren itxuratze horrek ezagutarazten digu zer den haren izaera, zer haren erlijioa, eta zertan duen oinarri haren lege lehenak: haste hastekoa da Jainkoaren itxuran heztea, eta bizitza eta zoriontasuna izan behar duen on gorena edukitzeko gai izatea; erlijioa bera
|
ere
bai, horixe baita haren lege guztien bilketa eta bizitza horretara daramaten argia eta bidea baino ez dena; eta, azkenez, lege nagusia, erlijioaren espirituak, on goren hori bilatzeko eta maitatzeko agindua ematen diona, hara joan behar baitu bere indar guztiekin, espirituz eta bihotzez, bi biok osatuak baitira on hartaz jabetzeko.
|
|
|
Onartzen dut horrelako jarrera ematen dela; eta ez ingeniarien artean soilik, zientzialari izateko prestatuta daudenen artean
|
ere
bai. Jarrera hartan eta hura arrunta izateko aukeran arrisku handia ikusten dudala esan dezaket soilik (espezializazioaren igoeran arrisku handia ikusten dudan legez, berau gertakari historiko ukaezina bada ere):
|
|
|
Jarrera hartan eta hura arrunta izateko aukeran arrisku handia ikusten dudala esan dezaket soilik (espezializazioaren igoeran arrisku handia ikusten dudan legez, berau gertakari historiko ukaezina bada ere): zientziarentzako arriskua eta, egia esan, gure zibilizazioarentzat
|
ere
bai. Horrek erakusten du zergatik ikusten dudan hain garrantzizkoa Kuhnek zientziagintza mota horren existentzia azpimarratzea.
|
|
|
Zientzia eginkizun kulturala delako, giza jardueratik aldendu ezin dena. Eta kontu mitikoekin gertatzen den bezala, estilo propioa garatzen du, horren bitartez errealitatea errepresentatzeko —baita sortzeko ere— Eta estilo bakoitzak bere egiaren nozioa lantzen du, eta horrekin batera objektibotasun eta arrakasta kontzeptuak
|
ere
bai. Estilo bat ala bestea aukeratzea gizarte ekintza da, Feyerabenden ustez; historian kokatzen den gizarte ekintza, eta ez egia aldaezina.
|
|
|
Maiz pentsatu izan da, eta pentsatzen da, horrela finkatutako dogma —zuzendu edo berrikusi ezin daitekeena— zientzia ez den edozerri lotu diezaiokegun prozesu itzulezina dela. Ohituta gaude zientzia dogmatik aske dagoela onartzen, mitotik
|
ere
bai, zientziaren funtzio kulturalak kritika etengabe baterantz garamatzalako, bere burua berrelikatzen duelako patroi kaltegarrien fosiltzea saihestuz, berdin izan patroiok dogmatikoak, mitikoak edo ideologikoak. Teoria politikoak, sinesmen herrikoiak, erlijioak, filosofia ez zientifikoak eta, oro har, bere burua ezagutzatzat hartzen duen edozein esparru ez zientifikok, dogma eta mitoen barne garbiketa prozedura bati egin dio aurre.
|
|
2004
|
|
|
" Perpausa da mintzaldiaren banako edo unitate zentzudun funtzional, bakun, beregain eta bere baitan itxirik dena". Gramatikari eta hizkuntzalari alemanek Satz deritzote horri, Fregek, Wittgensteinek eta beste logikariek
|
ere
bai; eta euskaraz perpaus deritzogu. Perpausen logika modernoaren fundatzaileek Satz adigaiari konnotazio gramatikal eta linguistiko nabarmenak eman dizkiote beti.
|
|
|
Dioguna ez da inongo eta inorako garbizalekeriak eraginda, gure hizkuntzari berari dagokion funtsezko zerbaitek bultzatuta baizik. Arrazoi linguistikoak ez ezik, filosofikoak
|
ere
bai baitira diodanaren frogagarri eta irozgarri, batez ere Wittgensteinen hizkuntz filosofia hizpide dugunean. Ez dugu esango ‘errepresentatu’ hitza eta bere eratorriak erdaratikakoak izateagatik geuregana ez ditzakegunik.
|
|
|
Eta irudikatzearen ñabardurak adierazteko hor ditugu, urrutira jo gabe, antzeztu, aurkeztu, berraurkeztu, ordezkatu euskal hitz zehatzak bezain adierazkorrak. Izan ere, errealitatearen berri ematerakoan errealitatea irudikatu egiten dugu eskuarki, zenbaitetan antzeztu egiten dugu, batzuetan aurkeztu edota berraurkeztu egiten dugu, bestetan ordezkatu
|
ere
bai. Hitz batean esanda, behin errealitatea egokiro irudikatuz gero, ez dugu zertan berriro ‘errepresentatu’ behar.
|
|
|
Alferrikako ahalegina litzateke hori. (Auto) engainu larria
|
ere
bai. Baina etika eta erlijioarekiko jakinduriaren egarri gara, nola presook askatasuna irrikatzen baitugu.
|
|
|
Egia ere da Egunkaria n idatzitako gogoetak intimoagoak direla eta, horrenbestez, ausartagoak eta gardenagoak. Mistikoagoak
|
ere
bai, zalantzarik gabe. Gainera, han eta hemen ageri diren datuen arabera, 1916an (lehen Mundu Gerraren erdian, beraz) Wittgensteinek bizipen erlijioso sakonak izan zituen, eta oso litekeena da orduan Jainkoan sinetsi izana errealitate transzendente bat bezala eta Harekin komunikatu (nahi) izana.
|
|
|
mintzamena, adimena (adimen sentikorra) eta etikotasuna. Bazterrezinak ditugu hirurak; bereiztezinak
|
ere
bai, funtsean, Aristotelesek jada antzeman zuen bezala. Patologia larri batzuek erakusten dizkiguten muturreko egoerek (afasia eta hizkuntzaren beste patologia larriak, adimen oso urriko kasuak, kontzientzia etiko falta zenbait pertsonengan...) dioguna berresten dute, patologia larrienetan antzematen baitzaio ongienik gizakiaren benetako izatasunari eta izanari.
|
|
|
Gure ustez ezin da etikaz behar bezala jabetu dimentsio metafisikoa kontuan hartu gabe. Eta alderantziz
|
ere
bai: ezin dimentsio metafisikoaz jabetu etika bazter utziz edota bigarren maila batean alboratuz.
|
|
2005
|
|
|
Airea hilezkor guztiena da; lurra
|
ere
bai.
|
|
|
Izaeraz legea eta justizia darabiltzagu gizakiekin. Laktantziok
|
ere
bai, V. liburuan: Jakituriarik gabeko animalia guztiengan ikusten dugu euren izaerak konpentsazio legearen bidez diharduela.
|
|
|
Jainkoak eman diguna ematea, eta Hark eman digun bezala. Lehen kristau haien ohiturak izen handi horren eretzean gorde, onartu eta errespetatu dira, eta kanon bihurtu
|
ere
bai. Haien atzetik, bigarren agintea da garai haietan errukian eta kristau doktrinan loriatu zirenena, betiere oker nabari gisa baztertu ez zirenean.
|
|
2006
|
|
|
Hau da, sentimendu horiek gabe ez dago propietate estetikoei buruz mintzatzerik. Goiko terminologia erabiliz, esan daiteke bigarren ikuspegi honetan ezin direla banandu propietatea eta propietateranzko bidea, eta bidea desagertzen baldin bada, propietatea
|
ere
bai. Ik., liburu honetan, 6 eta 7 atalak.
|
|
|
‘ D ’ izeneko pertsonak hori ikusita zera dio: A k egin duena ondo dago, eta B k egin duena
|
ere
bai. Beraz, bi ekintza horiek moralki ontzat hartzen ditu.
|
|
|
Alabaina, bizikidetza premiazkoa da gizakiarentzat. Beraz, judizio moralen egonkortasuna
|
ere
bai. Gizakiak ikuspuntu tinko eta orokorrerako jauzia egiten ikasiko du bere bizitzan; arazoak arazo ikasiko du, komeni zaiolako.
|
|
2007
|
|
|
428 Jakin
|
ere
bai baitakigu Heladen oso berandura arte ez zela garatuko borondatearen kontzeptua (Dodds, 1989: 32).
|
|
|
horien haritik esan dezakegu, batetik, gizakiaren izaera berez dela" etikoa" (aske eta adimendun denez bere erabakien erantzukizuna du)," pertsonala" (hemen eta orain bizi da giza komunitate batean) eta" intersubjektiboa" (besteekin elkarreraginez osatzen du bere nortasuna) 249 Gizakiaren berezko izaera, bestetik, honela agertzen zaigu ere: ...uot; hizkuntz jokoak" egiazko" bizitza formak" dira)," komunikatibo" (hitz egitea bera jarduera pragmatiko bat da ere) eta" dialogiko" (elkarrizketan argudiatuz lortzen dira adostasunak) bezala250 Etika horren baitako printzipio horiek guztiak, finean, gizakiaren beraren" razionaltasun komunikatiboan" oinarritzen dira, eta, egiaz, hemendik abia gaitezke
|
ere
bai etika pedagogikoaz orokorrean bai euskal hezkuntzaren etikaz partikularki pentsatzerakoan. Aurrera eginez, jarraian, espresuki hezkuntzaren eta hizkuntz pedagogiaren dimentsio etikoaz esandako hainbat gauza azpimarratuko dugu:
|
|
2008
|
|
|
Azaldu nahi duguna agerian dago kasu banakoetan indukzioz, eta ez da guztiaren definizioa bilatu behar, analogia ulertu baizik. Izan ere, eraikitzailearen eta eraiki dezakeenaren artean ematen den lotura, esna dagoenaren eta lo dagoenaren artean ere ematen da, eta ikusten duenaren eta begiak itxita izanda ere ikusmena duenaren artean, eta materiatik banandua denaren eta materiaren artean, eta zehaztuta dagoenaren eta zehaztu gabe dagoenaren artean
|
ere
bai. Eta desberdintasun hartatik bego, bada, alde batean egintza eta beste aldean potentzia duena (IX 6, 1048a30 b6).
|
|
|
[...]. Baina substantziari dagokionez
|
ere
bai; lehenengoz, sorrerari dagokionez ondorengoa dena espezieari —hau da, substantziari— dagokienez aurrekoa delako (adibidez, gizona haurraren aurrekoa da, eta gizakia espermaren aurrekoa da, batak forma espezifikoa duelako, eta besteak ez),[...]; bestalde, egintza helburu bat da, eta potentzia egintzagatik ematen da.18
|
|
|
Eta gainera, behin zerbait idatzita dagoela, edonon ibiltzen da hitzaldi oro batera eta bestera, berdin adituen artean, eta era berean ezer axola ez zaienen artean
|
ere
bai, eta ez daki nori hitz egin behar dien eta nori ez (275e).
|
|
|
Hura nia hutsera doan islapena da, bere jakitearen harropuzkeria. — Harropuzkeria horrek, ordea, ez du eduki hori hutsala dela soilik adierazten, baizik eta ulermen horren hutsalkeria
|
ere
bai; izan ere, bere baitan positibo dena ikusten ez duen negatibo dena da.
|
|
|
Esakunearen forma gainditzeak ez du gertatu behar bitartegabe soilik, esakunearen eduki soilaren bidez soilik. Baizik eta higidura aurkakotu hori adierazi behar da; hark ez du barneko eragozpen hura bakarrik aurkeztu behar, baizik eta adigaia bere baitara itzultze hori
|
ere
bai. Higidura hori, zeinak bestela frogapenak lortu behar zuena osatzen duen, esakunearen beraren higidura dialektikoa da.
|
|
2009
|
|
|
Horiek denek (eta beste hainbatek
|
ere
bai)," esperientzia literarioaren" irekieran esku hartzen dute, mintzaira gatazka objektu bihurturik, mundua aldarazteko forma bilakarazten dute idazketa. Bizipen ez razional horiek guztiek —ametsak, erotasunak, desarrazoiak, errepikapenak, bikoizketak, denbora mendean hartzeak, itzultzeak, etab.— metodo dialektikotik irten, antzinako kategoriak gainetik erauzi eta bestela pentsatzeko beharra adierazten dute.
|
|
|
Gutako bakoitza ere mundu unibertsal ez aldakor horren partaide baikara modu berean, zentzu berean, aukera berberekin. Eta arima hor dago geure bizitzak hor dirauen bitartean, baina
|
ere
bai, bizitzak geure gorputza uzten duenean ere.
|
|
|
Lehenengo Modernitatearen" aita" dugu Descartes frantziarra(). Eta platonismoaren lehenengo biraketa argia
|
ere
bai. Ze Platonismoak ez du inoiz munduaz beraz dudatu.
|
|
|
Eta Kantena? Bere hitzetan, berak erabilitako terminoetan,
|
ere
bai. De facto, ordea, ez.
|
|
|
Platonen eta Kanten galdera, aitzina genion moduan, berdina edo arras antzekoa izan daiteke. Eta haien autua
|
ere
bai, ze" hemengo autua [Prolegomenoetakoa] ez da esperientziaren sorrera, esperientziaren edukia baizik". 42 Kanten autua (eta Platonena ere) ez da, ezta ere," Psikologia enpirikoa". 43 Bien autua ezagutza da, ezagutza logikoaren posibilitatea. Logikoa!!
|
|
|
Eta filosofiari ere emango dio zeregin hori. Nietzschez geroztik, filosofiaren zeregina ez da kontzeptuak eta bere kokapena, mailaketa, aztertzea bakarrik izango (hori
|
ere
bai). Orain mailaketa horren zergatia, kausa, ere aztertu da.
|
|
|
Pragmatista hutsa da Nietzsche. Rorty
|
ere
bai:
|
|
2010
|
|
|
6 Hala eta guztiz ere, eta betekizun horren beharra zalantzan jartzekotan, hauxe esan daiteke: lege askoren helburua da gizaki jakin batzuei onura ekartzea; horixe gertatzen da, adibidez, adingabeen nahiz soldaduen mesederako ematen diren legeekin, eta antzeko legeekin
|
ere
bai. Horregatik, Digestoak eta Erakundeek bi lege mota bereizten dituzte:
|
|
|
Ontasun batzuk oinarrian dira guztionak edo erkideak, ez baitagozkio inori bereziki, erkidego osoari baizik, erkidego osoaren erabilera edo gozamenerako emanak daudelako. Halakoak dira, kasurako, tenpluak edo gauza sakratuak, magistraturak, auzo larreak, bazkalekuak eta antzekoak; horiei buruzkoak dira lehen aipatutako testu juridikoak eta bestelakoak
|
ere
bai, gauzen arteko sailkapena idazpuru orokorraren barruan.
|
|
|
Legelariek, ordea, bestelakoa baieztatzen dute: lege naturala erkidea da, ez gizakientzat bakarrik, baita animalientzat ere; ustez, baztertu egiten dituzte, lege horretan parte hartzetik, bizirik gabeko izakiak, eta hori agerian geratzen da Erakundeak izeneko lanean eta Digestoan
|
ere
bai.
|
|
|
Kontrara, lege positiboa berez ematen da, eta, batez ere, naturari eta graziari erantsitako dohaina da. Horregatik, lege deitzen zaio, besterik gabe; horixe ikus daiteke, besteak beste, Erromatarrentzako gutun osoan, eta Liburu Santuaren beste atal batzuetan
|
ere
bai, jarraian aipatuko dugun bezala. Hori dela medio, Jainkoaren lege adierazmoldeak lege positibo horri erreferentzia egiten diola ulertzen da, eta horrela ulertu eta hitz egingo dugu guk ere.
|
|
|
kontuz, lege bidegabeak ematen dituzuenok! eta Aristotelesenak
|
ere
bai: lege makurra da arinegi ezarri dena.
|
|
|
Deskripzio hori, agidanez, lege zibilei bakarrik aplika dakieke. Nolanahi den ere, zibil izenlaguna ezabatuz gero, bete betean aplika dakieke lege kanonikoei eta Jainkoaren zuzenbide positiboari
|
ere
bai. Haatik, ez du ematen lege naturalarekin bat datorrenik, lege natural hori gizakien adimenean idatzita dagoela onartzen ez badugu behinik behin.
|
|
|
Justuaren inguruan, beraz, bikoiztasun hori nabari da, eta bikoiztasun berbera aplika dakioke, proportzio egokian, justiziari
|
ere
bai. Eta, bide beretik, ekitatea ere bi esanguratan interpretatu ohi da.
|
|
|
Hori ulertzeko, ordea, kontuan hartu behar da, agidanez, aurreko puntuan esandakoa, alegia, zuzenbidea (ius), esangura hertsian, idatzizko legearen baliobestekoa da. Fas deiturikoa, bestalde, ekitatearekin parekatzen da, eta, neurri batean behintzat, salbuespen justu batekin
|
ere
bai. Aurretiaz aipatu adibideari berriro ekinez, inoren landatik igarotzea ez da eskubidea; alderantziz, giza legeak igarotze hori debekatzen du.
|
|
2011
|
|
|
Gero, Werleko kanposantuan Westfalian, soldadu sobietar presoen hobi lerroek inpresionatu baninduten —Weimarko hilerri sobietarra, Normandia, Somme, Champagneko gurutzetxo soro azkengabeak oraindik ez nituen ezagutzen—, gutxiago ez ninduen inpresionatu, metro batzuk harago naziek hildako frantziskotarren hilobiak eta gerran eroritako fraideenak ikusteak. Orduan jakin nuen, Hitlerrek ez zituela juduak bakarrik hil, frantziskotarrak eta jesuitak
|
ere
bai, eta eliz jendea, katolikoa nahiz protestantea. Hilobiak zaintzeko hemen baino ohitura handiagoa dute alemanek, eta fraideak maiz sarri joan ohi ziren landare eta lorez hilobiok apaintzera eta argiak jartzera, eta ni beraiekin, gerrako kontuak eta nazismokoak entzuten.
|
|
|
Dena narrazio bat omen, zientzia bera
|
ere
bai, Eta hondoaren hondoan, beste hondo bat, eta hondorago, [hondorik eza.
|
|
|
Hurrengo egunetan ere ikusiko du neska hura Jose Luisek parkean; eta parkean ez ezik Cabanasko hondartzan
|
ere
bai. Oso gustuko duen arren, ordea, ez du harenganako pausorik emango.
|
|
|
Ez bitasunetik ez dator monoteismoa ugaritasuna baizik, politeismoa agerpen orok bat bi jokoa baitu oinarri eta agertu ez denak, ageriaren oinarrian dagoen ez agerikoak ez baitu zenbakirik, Brahma ez da berez bat, ez bi baizik, eta ez bi bada, ez bat
|
ere
bai, ezin da eta zenbatu batak, berez, bia baitakar, eta biak, hirua, eta segida [infinitua zero bat, zero bat, zero bat, sistema binario orosortzailea zero bat, zero bat, ezdena badena, ezdena badena, Shakti jainkosaren mila beso jirabira zoroan, bizitza materialaren ugaritasun mugagabe zoroan.
|
|
2013
|
|
|
Erlijioa fikzioa bada, fikzio mota bat bada, fikzio guztiek bezala, funtzio bat bete dezake gure bizitzan, fikzioa premiazkoa baitzaio gizakiari, eta premia horren jatorria ulertzen dugun neurrian, erlijioarena
|
ere
bai. Ikerketa bide interesgarria da hori, ene ustez.
|
|
|
Pentsalari batzuk geneen funtzionamenduaren deskripziotik igarotzen dira psikologiaren funtzionamenduaren deskripziora: genea berekoia denez, gu, genez osatuak,
|
ere
bai. Igarotze hori oso tranpatia da (ik.
|
|
|
Horixe da Tolstoiren aldarrikapena, interpretazio horren arabera: zientzia bai, baina erlijioa
|
ere
bai. Aldarrikapen hori ezin gardenago agertzen zaigu Voskresenie (Pizkundea) eleberrian.
|
|
2016
|
|
|
Krisian gaude, ekonomia mundialean ez ezik Arrasateko kooperatibismoaren krisi partikular batean
|
ere
bai (oroit Fagor). Eta krisi garaietako aztoramenduan, tarte bat pausatu eta begirada iturrietara itzultzea komeni izaten omen da:
|
|
|
Modurik diferenteenetan, baina beti goitik behera eta indarrezko inposizioaren ildo horretatik diharduen hainbat eskola kontatzen da XIX eta XX. mendeetan, eta gaur berton
|
ere
bai. Marxentzat balioak ez dira klase nagusiaren unean uneko interesen aldarrikapen eta babesa baizik.
|
|
|
Arraza diferenteen eskeletoan, aurpegiko hezurren garapena izugarri ezberdina da luzeran, zabaleran eta kurbaturan. Beheko masailezurraren adarkaduraren forma harrigarriro diferentea da eta zabalera eta luzera
|
ere
bai. Buztan eta sakroko ornoak kopuruz ezberdinak dira, eta gauza bera gertatzen da saihets hezurrei dagokienez ere, kopuruz, zabaleraz eta irtenuneen presentziari doakionez ezberdinak baitira arraza batetik bestera.
|
|
|
" Zure lehengusu txiki batek ere izan dezake zure unitate genetikoetako bat. Nik
|
ere
bai, eta Lehen Ministroak, eta zure txakurrak; izan ere, atzera nahikoa eginez gero, guztiok ditugu arbaso berak" (62).
|
|
|
XIX. mendearen hondarretik XX.aren erdi aldera arte, sozial darwinismoak Europan eta Ipar Amerikan hainbat pentsabide politiko eta kultural ezberdin elikatu du: laissez faire liberalismo barbaroenarentzat aitzakia ‘zientifikoa’ eskaini du (Marx eta Engelsek jada seinalatu dutena), hainbat gerra zuzenesteko balio izan du (USArena Espainiarekin, esate baterako, Kubako auzian), kolonialismoa eta inperialismoa ederresteko, programa eugenesiko itxuragabekoak inspiratu ditu (eta ez nazistak bakarrik; USA edo Suediako antzutze programak
|
ere
bai, exempli gratia). Sozial darwinismoak batez ere arrazismoa oinarritu du, eta hortik harako nazionalismo modernoak, nazional-sozialismo alemana bereziki.108
|
|
|
Darwin arraza gora eta behereen arteko diferentzia biologiko edo korporalez interesatzen da: burezurraren tamaina134 eta soinkera eta kolore eta ohiko marka agerikoez beste, 135 dohain nolabait instintuen munduari lotuagoez
|
ere
bai, giza arrazak espiritualki abere gordinago edo jada desaberetuago suposatzea uzten dutenak (usaimenaren ahala eta inportantzia batzuentzat eta besteentzat, esaterako). 136 Ezberdintasun korporal horiek bizi borroka eta eboluzioaren ekarriak dira, baina eboluzio garaipentsurako faktore ekarleak orobat. Hala bizi borrokan arraza denak ez daude berdin faboratuak.
|
|
|
Hori argi uztea da Dawkinsen xede behinena, eta gero haren aurka polemika gehien sugartu duena
|
ere
bai:
|
|
|
Dawkinsek ez gaitu gutxi harritzen bere proposamenarekin. Posible dena, erlijioak erakusten du; 284 eta egingarria nola den
|
ere
bai: jendearen tentelkeriaz prebalituz!
|
|
|
Gizabereaz mintzo bagara, norbanakoaz mintzo gara eta taldekideaz mintzo gara. Biak bat da, baina barne kontraesanen katramila
|
ere
bai. Wilsoni kritikoek barkatuko ez diotena, literatura unibertsalean aspaldian nabarmenduriko barne bikoiztasun eta teinka horri (Platonen bi zaldiak edo Goetheren bi arimak) biologia ebolutibotik ematen dion azalpen erraza da manikeoa funtsean.
|
|
|
Biak peleatzen dira dualismoarekin, Wilson eta De Waal, horrekin identifikatzen baitute nolabait orain arteko mundu ikuskera arrunta (mendebaldarra). Wilsonek momenturen batean (Promethean Fire, 1983), dualismoa XX. mendean gaindua dagoela baieztatzen badu ere (harekin batera materialismoa
|
ere
bai), eta zientzialariarentzat arazorik ez dela engoitik, gero, altruismoa dela edo erlijioa eta morala dela, du zuzenean ala zeharka eztabaida horretan ez muturra sartu. De Waalek, aldiz, The Ape and the Sushi Master (2001) liburuaren hatsarrean hori beren beregi dualismoa lurperatzeko xedeaz idatzi duela, adierazten digu(" to carry one more outdated Western dualism to its grave:
|
|
2021
|
|
|
Bestea da guztiz. Eta, beste gisa, bere buruaz beste ere bada, berarengandik espero den horretaz beste
|
ere
bai. Oro denez.
|
|
2022
|
|
|
Filosofiaren kasuan, zehazki, badira gaur filosofoaren irudia antzematea eta gizon handien panteoian goratzea asko konplikatzen duten prozesu batzuk. Konplikatu egiten dute, baina pentsamenduaren praktika erro errotik ulertzeko aukera berrietara ireki
|
ere
bai. Funtsean, hiru fenomeno izan behar dira kontuan:
|
|
|
Hau da, apurka apurka desagertzen ari dira horiek, bai unibertsitatetik, baita bertan lan egiten dutenen jardueratik ere. Paper a, horrela esaten baitzaio ingelesez, eta gaur egun gainerako hizkuntza guztietan
|
ere
bai, artikulu mota zehatz hori, idazketarako eta idatzitakoarekin erlazionatzeko estandar bat da, oso determinatua. Estandarra denez gero, ez da idazteko moduen artean bat; aitzitik, baliozkotasun eredua eta enuntziazio leku legitimoa eskaintzen ditu akademikoki esanguratsu izan nahi duen eduki ororentzat.
|
|
|
Ingurumenarekin eta inguratzen gaituenarekin dugun erlazioak jada ezin du huts hutsean kontenplaziozkoa izateko asmorik izan, ezta manipulagarritasuna errealitatearen aspektu jakin batzuetara soilik zedarritu ere. Gaur, edozein kontenplazio erabakietan inplikatuta dago, eta egitura kontzeptualaren markoak gainezkatzen dituzten ondorioen katean sartuta
|
ere
bai.
|