|
2013
|
|
|
1 Araibar zalduna: 6 eta 9 aginduek
|
eragindako
nahaspilak
|
|
|
1958ko Domingo Agirre nobela saria irabazi eta, handik lau urtera argitaratutako Eusebio Erkiagaren Araibar zalduna (1962) eleberriak jorratzen duen gaia 6 eta 9 aginduek
|
eragindako
nahaspilak dira. Hona, eleberriak kontatzen duen istorioa ixteko erabiltzen diren azken hitzak:
|
|
|
Azken agerrera horretan argituko da Erkiagak harilkatzen duen matazak Andertxoren aitonari egotzitako egitekoa: 6 eta 9 aginduek
|
eragindako
nahaspilen gaia oraindik gehiago nabarmendu. Istorioa garatzen deneko orainaldian ez ezik, lehenaldian ere egon da seigarren agindua eta horren ahizpa bederatzigarrena urratu duenik:
|
|
|
Martin Usategi pertsonaiak
|
eragindako
berbaldiarekin hasi eta bukatzen den istorioaren erdigunean, honen seme dela ez dakien Manu Araibar zalduna dago. Beraz, 6 eta 9 aginduak bete ez zituen aitaren seme da Manu Araibar.
|
|
|
Honela bada, seigarren eta bederatzigarren aginduek
|
eragindako
nahaspilak ditu gai Erkiagak Araibar zalduna eleberrian: gai horrekin irekitzen eta ixten du eleberria, tartean agindu horiek betetzen ez dituen pertsonaia bati emanaz nagusitasuna.
|
|
|
Pertsonaia inozoa harrapakin erraza da hiriaren paisaiaren osagai diren lakioetan erortzeko. Landa giroa jatorri izan eta hiriak barneratzen dituen lakioetan erortzen denak arau urraketak
|
eragindako
zorra kitatu du. Zorra ordaindu ondoren, ordena berrezarrita geratzen da.
|
|
|
bi emakumeok ezin dute etsi emazte eredugarri izanaz. Zigorra jasango dute
|
eragindako
arau urraketarengatik: bizi izaten jarraitzeko gogorik eta adorerik gabe, artsenikoa hartuko du Emma Bovaryk; trenbidera botako du bere burua Ana Kareninak.
|
|
|
Osagai guztiok leku narratiboa betetzen dute; hau da, berbaldi bihurtzen diren aldetik tokia hartzen dute, beste egiteko bat izan zezakeen berbaldiaren galeratan. Esaterako, kontalariak eman zezakeen pertsonaia nagusiaren ibileren berri zehaztasun gehiagorekin, lanak
|
eragindako
jardunari tarte handiagoa eskainiz edo bere maite jokoen gorabeherak xehetasunez betez. Hitz batean, osagai filosofiko, ohiturazko eta abarrek eratzen dituzten digresioak alde batera utzi balitu, jazoerak astiroago, xeheago kontatzeko aukera zukeen.
|
|
|
barneratzen zituen bitartean. Dena den, aldeak alde, Araibar zaldunak
|
eragindako
esamesek, Haur besoetakoak urteak argitaragabe igarotzeak... garaiko giroa islatzen dute. Bai behintzat, bazela gizatalde bat euskal literaturaren ibilbidea decorum aren lege estuenen barnean gorde nahi zuena.
|
|
|
euskal literatura garaikidearen historia postnazional baterako hastapenak liburuan, non alegoria nazionalaren generoa auzitan jarri edo genero horretatik ihes egiten duten diskurtsoak eta euren subjektuak dagokien duintasunaz aztertzen dituen, historia postnazional batek eskatzen duen ahots aniztasunari lehentasuna emanez. Oraintsuago euskal literaturaren historiaren tarte zabalago batera hedatu du Gabilondok bere proposamena, Saizarbitoriaren Martuteneeleberriak
|
eragindako
hausnarketaren haritik:
|
|
|
Orduan, Oten gaztaroa neurtitzetan argitaratu eta handik hiru hamarkadetara Bernard Gasteluzarrek bere Eguiac Catolicac (1686) idazlanaren bigarren partean adierazi zuen nahiarekin inplizituki bat egiten du Oihenartek: musa profanoek
|
eragindako
etorria baztertu, Jainkoarengandik letorkeen etorriagatik ordezkatzeko. Gisa horretan zuritzen du maitasunezko neurtitzetatik deboziozkoetara igarotzea:
|
|
|
Ondorioz, Fraga ministroaren prentsa legeak zirrikitua ireki zion euskarazko produkzio idatziari 1966tik aurrera, erregimen frankistaren politika kulturalaren aldakuntza kanpainaren ildotik, baina zentsura sareari erabat utzi gabe. Horren ondorioz, euskarazko testuen gainean ezarritako zentsurak
|
eragindako
geldotasuna gainditzen hasi zen eta euskal literaturaren hazkunde tasak gorantz egin zuen: hogeita bost liburu eman ziren argitara 1963an, hogeita hamahiru 1965ean, berrogeita hamarreko galgara iritsi zen 1969an, eta 1975ean hirurogei.
|
|
2015
|
|
|
Aurreikusi bezala gertatzen da: itsasoratu eta seigarren egunean hasi ziren haize eta ekaitzek
|
eragindako
kalteak konpontzeko Habanan hartu zuten aterpe. Hamabost egunetara irten eta, ekaitz erraldoiak mastak puskatu eta, itsasontzia noraezean uzten du.
|
|
|
euskalduna lurretik lurrera joaten omen da, jaiotzetik heriotzara, eta indoeuroparrak beste ezertan itxaropena dauka. Horregatik, indoeuroparren ortzia jainkoz beteta dagoen bitartean, euskal mitologian Mariren antzeztokia baino ez da, lurpetik
|
eragindako
fenomeno meteorologikoentzako lekua. Mari, izaki lurtarra, eguraldiarekin eta ekonomiarekin (nekazaritzarekin) lotuta dago:
|
|
2016
|
|
|
Globalizazioaz hitz egiten dugunean, munduaren modernizatzeaz hitz egiten dugu, hau da, munduak urteetan zehar bizi izan duen modernizatze prozesuak
|
eragindako
aldaketez. Honen jatorria informazioaren eta komunikazioaren iraultza teknologikoan aurkitzen da.
|
|
|
– Muturrera zorrozten doan ohiko edo piramide arrunta 1976z aurretik jaioen artean (Espainiako 1936 bitarteko gerrak
|
eragindako
koska eta guzti)
|
|
2018
|
|
|
Estatuko hizkuntza minorizatuetako egileen artean hartu emanak izan ziren penintsula barruko hizkuntzen elkar eraginak sorraraziz. Bestalde hiruren literaturaren modernizazio prozesuetan eragin zuten nabarmen harremanok, frankismoak
|
eragindako
bazterketaren ondorioei aurka eginez. Egoera horren ondorioz, Salvador Espriu, Celso Emilio Ferreiro eta Gabriel Aresti" egile nazional" tzat hartzeko prozesuan sartu ziren.
|
|
|
Artean negua zenez, frontea geratua zegoen eta, nazionalen erasorik ez zen espero udaberrira arte; horregatik, Junker alemaniarrek ustekabeko raid a egin zuten inolako babesik gabe zeuden zibilen aurka erasoz. Horregatik, raid ak
|
eragindako
tragediari emandako erantzuna erabat kontrolik gabekoa izan zen. Hurrengo egunean bigarren erasoa gertatu zenean, modu eta ordu berean, agintariek herritarrak ohartarazita zeuzkaten eta hegazkin errepublikanoak prest zeuden eta hegazkinetako bat botatzea lortu zuten.
|
|
|
Horregatik adierazgarri da Arestik hartu zuen asmo sendoa urte horietan gertaturikoaren lekukotza emateko, zeren norbere oroimenaren iraupena bermatzeko eginiko ahalegin hori galtzaileen kolektiboari zutik eusten dion duintasun eta erresistentzia elementua da. Horretan dira lagungarri lekukoen adierazpenak, artelanak eta fikzio literarioak, zeren irabaztunen jomuga da
|
eragindako
errepresio sistematikoaren frogak eta diskurtsoak deuseztatzea, bakearen ekarpenaren balioaz ezabatuz iragana.
|
|
|
7 60ko hamarkada arte ez zuen berriz idatzi, eta, orduan hiru antzezlan izkiriatu bazituen ere, ez zuen bat ere argitaratu. teatroaren berresnatzea geldoa izan baitzen eta irizpideak zehaztea aurreragoko lana izan baitzuen zentsurak arrazoi ezberdinengatik. Aipa ditzagun gero azalduko diren hizkuntza ezberdintasuna edota egoera politikoak
|
eragindako
problematikak, esaterako. Hortaz, zentsurak, denborak aurrera egin ahala zorroztu zituen irizpideak eta zaildu zituen sormen lanak aurkezteko baimenak.
|
|
|
Horrez gainera, prozesu instituzionalean itzulpenak duen egitekoa ere kontuan hartzekoa da, gizarte elebidun bateko zentsura aparatu elebakar batek
|
eragindako
zentsuraren eta itzulpenaren manipulazio ideologikoaren berezitasunak aztertzeko, izan ere, euskal ikasketen esparrurako, berebizikoa da kontuan hartzea zentsura eragileek itzultzaile lanak egin behar dituztela, eta gauza bera egin izan dutela bestelako parte hartzaileek ere, zentsura aparatuaren mendeko itzulpenak egin behar izan dituztela-eta. Bada, gure iritziz, beharbada hauxe da aztergai dugun eremua bereizten duen ezaugarri behinenetako bat, beste eremu batzuetako zentsura instituzionalaren aldean:
|
|
|
Bestalde, zentsura espedienteak dituzten itzulpenen eta argitaratutako itzulpenen zerrenden alderaketak egitea ezinbestekoa zaigu, euskal itzulpenen zirkuituak ulertzeko, deskribatzeko eta horren araberako joerak eta aldiak zehazteko. Gisa horretako ikerketen eskutik baino ditugu identifikatu eta sailkatu, gainera, zentsurak
|
eragindako
itzulpen estrategiak (zentsuraren aldekoak zein kontrakoak).
|
|
|
Bada, itzulitako literatur lan horietako hiru baino ez ziren Frankismoaren zentsurak
|
eragindako
esparru geografikoan argitaratu, hain zuzen ere, Jose6 Bilaketaren emaitzak: ://nordanor.eus/bilatu, n= l&e_ or= &e_ xt= &e_ st= &e_ eg= &e it= &e_ ar= &e_ ge= &e_ sh= &e_ xh= 42&e_ sd1= &e_ sd2= &e_ xd1= 1936&e_ xd2= 1955> ba Altunaren Buruzagijak.
|
|
|
Jean Etchepare" Mirikua" ren() Buruchkak lanarena. 1910ean argitaratutako liburuko bi atalek
|
eragindako
polemika zela eta, idazleak berak baztertu zituen merkatutik salgai zeuden aleak. 1941ean Piarres Lafitteren() eskutik argitaratu zen berriz liburua, Eliza katolikoaren boterea eta muga moralak kolokan jartzen zituzten bi idatziak kenduta, eta ez zen 80ko hamarkada arte osorik argitaratu.
|
|
|
Hispaniar literaturari dagokion Francoren erregimenpeko zentsuraren memoria ez dator bat garaiko euskal literatur eremuan eragiten zuten indar zentsoreekin eta, beraz, memoria horrek desitxuratu eta zaildu egiten du ikerketa euskal literaturari dagokionez. Azkenik, arreta Francoren erregimenpeko zentsuran ezarri duen ikerketa tradizio hispaniarrak Estatuari lotutako instituzioak
|
eragindako
errepresio eta debeku neurriekin lotu ohi du zentsura, fenomeno honekiko hurbilpenean dagoeneko askotariko fruitu interesgarriak eman dituzten zentsuraren ulermoldearen inguruko eztabaidei entzungor eginez.
|
|
|
Idazle gehienek aurreneko aukerari heldu diote. Amore eman behar izan du idazleak, irentsi egin behar izan ditu zentsurak
|
eragindako
" zuzenketak", edo onartu delegatuak emandako" aholkuak". Zentsuratik bueltan, testua birmoldatu behar izan duen autoreak nahitaez behar ditu zauriak bihotzean, umiliazio hori pasa eta gero.
|
|
|
Horrek atzean ordu askotako lana du, alegia, Madrilen, zehatzago esanda, Alcala de Henares en dagoen AGA (Archivo General de la Administracion) izeneko artxibategian emandako orduen emaitza dugu. Euskal literaturaren deskripziorako, zentsurak
|
eragindako
moldatze gaiztoaren deskripziorako, guztiz beharrezko den oinarrizko lana egina dugu hor. Esango genuke hortik abiatzen direla, 1995eko lan horretatik, 1998an, 2000.ean idatzitako zenbait liburu guztiz oinarrizkoak direnak zentsura frankistak euskal literaturari eta euskal kulturari orokorrean eragindako errepresioaz.
|
|
|
Euskal literaturaren deskripziorako, zentsurak eragindako moldatze gaiztoaren deskripziorako, guztiz beharrezko den oinarrizko lana egina dugu hor. Esango genuke hortik abiatzen direla, 1995eko lan horretatik, 1998an, 2000.ean idatzitako zenbait liburu guztiz oinarrizkoak direnak zentsura frankistak euskal literaturari eta euskal kulturari orokorrean
|
eragindako
errepresioaz.
|
|
2019
|
|
|
litceque. Ez du teke ahalerazko marka pleonastikorik eta i k
|
eragindako
asimilazioa ageri du. Egun ere hala erabiltzen da, eta hori bera ageri da Lesakako Etxeberriren 1857 predikuetan eta Berako 1863ko dotrinan.
|
|
2020
|
|
|
Saizarbitoriak, ordea, hiria eleberrian integratzen du, agertokiaz haragoko interes narratiboa dauka, eta besteak beste, protagonistaren izaera eraikiz (Egunero hasten delakon protagonistaren haurdunaldia irudikatzerakoan, adibidez) edota espazioen esanahi sinbolikoen bidez (esaterako, Ehun metron Konstituzio plazak duen esangura ukaezina) bilakatzen du hiria ezinbesteko bere literaturan. Hala, euskal eleberrigintzan Txillardegik
|
eragindako
hausturari jarraiki, baina espazioari dagokionez beste urrats bat emanez, Saizarbitoriak espazio urbanoa erabiltzen du hasiera hasieratik literaturaren bidez garaiko errealitatearen konplexutasuna adierazteko.
|
|
|
Mundura atera eta atzerritarrei hiri modernoa eta burgesa dela ikusarazteko hizkuntza da. Era berean, gatazka armatuak
|
eragindako
gertaera lazgarrien aurrean zenbait herritarrek sentitzen duten indiferentzia adierazten da gaztelaniaren bidez, eta hala, Saizarbitoriak donostiarrek euren hiriaz duten irudi burges eta harroa azpimarratzen du sarri.
|
|
|
229) adierazi gisa, ezin daiteke esan literaturaren ildo urbanoa industrializazioaren ondorio zuzena denik, baina bai, ordea, harreman estua duela aurrerapen materialek bultzatutako praktika kultural berriekin, eta ordura arte existitzen ez zen jendetza urbano batengana iristeko ahalmenarekin. Hau da, praktika kultural berri horiek eta hiri moderno jaio berrien erritmora moldatutako jende saldoaren esperientziak
|
eragindako
eta eskatutako estetikaren ondorio da eleberrigintza urbanoa, baita aurreko ohitura eta sineskeriekin hausteko ahaleginaren ondorio ere. Euskal literaturaren kasuan, ordea, esan daiteke industrializazioak izan zuen berehalako lehen eragina kontrakotasuna suspertzea izan zela, hiri modernoak eta eleberrigintza modernoak elkar elikatu beharrean.
|
|
|
Landa eremuaren eta hiriaren arteko gatazkak bizirik jarraitzen du XX. mende hasieran Euskal Herrian eta, ondorioz, literaturan. Mende hasieran ez da kontzientzia urbanorik igartzen euskal idazleengan, eta ohiturazko eleberriak islatzen du korapilo horrek
|
eragindako
ezinegona (Agirreren Kresala (1906) eta Garoa (1912) gailentzen dira batez ere, zeinen itzal luzeak ondorengoak utzi zituen hurrengo hamarkadetan: Uztaro (1937), Joanak joan (1955), Arranegi (1958)).
|
|
|
Charlotte Selleckek egindako lan etnografikoak, eskolan oinarritutako ideologiak eta praktikek gazteengan
|
eragindako
ondorea argi erakutsi digu, aisialdiaren eremuan antzeman daitekeena:
|
|
|
Gereñako kontu liburu berean gehiagotan aipatzen da Zalla izena hurrengo urteetan, maiz ibaiaren ur goraldiek eta gainezkaldiek
|
eragindako
kalteak konpontzeko lanen kariaz. Besteak beste:
|
|
|
Tokiko eta probintziako dokumentuetan sarritan aipatzen dira ibaiaren uraldiek
|
eragindako
kalteak. Esaterako, 1817an, Arabako Batzar Nagusietako agiri honetan:
|
|
|
Hortik aurrera, etengabe zabaltzen joan zen Zaya idazkeraren erabilera lehenik, eta geroxeago Zayas pluralgiledun aldaera. Biak ala biak yeismoak
|
eragindako
itxuragabetzeak dira. Aldaketa fonetiko horren ondorioz,/ A/ eta/ j/ fonemen arteko neutralizazioa gauzatzen da.
|
|
|
Zaya nahiz Zayas aldaerak yeismoak
|
eragindako
itxuragabetzeak dira. XX. gizaldiaren lehen hamarkadetan yeismoa ez zegoen hedatua Arabako hiztunen artean.
|
|
2021
|
|
|
Horren aurrean bi azalpen eman dira: 1.Juan Sebastianek berak edo familiakoek
|
eragindako
idazkera okerra zela hori(" castellanizacion del apellido" aipatu izan dute batzuek). 2.Idazkera hori azaltzeko arrazoi grafikoak zeudela, eta ez hizkuntzari zegozkionak.11
|
|
2023
|
|
|
Larramendiren iritzian, Goierriko hizkera bokal" bikoitzek" ezaugarritzen zuten (escuuc, buruuc) eta, zeharka bada ere, berezitasun hori mugatzailearen aldaketarekin lotu zuen. Ondoko soinu itxiren batek
|
eragindako
azken bokalaren hersketa (edo asimilazioa) ere aipatzen du (jaune) hango bertako tasun moduan. Ikusi dugunez, pasarte berean egin aditz laguntzailearen gramatikalizazioa ahotan hartzen du (esan eguidazu); Goierrin zabaldua zegoela uler daiteke, berariaz esaten ez badu ere.
|
|
|
Idazleek beren lanak itzultzen dituztenean, sormen lanak itzuli barik egokitu egiten dituzte beste hizkuntza batean ematerakoan? Lanak itzuli ondoren, idazleek jatorrizkoak berrikusten dituzte eta bigarren bertsioak
|
eragindako
birsortze lana egiten dute. Galdera horien guztien eta beste batzuen erantzunak aurkituko ditugu atal honetako artikulu interesgarrietan.
|
|
|
Hurrengo hamarkadan nabarmendu zen idazle gisa. Foruen galerak
|
eragindako
pizkundearen giroan, Abadiak bultzatuta Ipar Euskal Herrian egin ohi ziren lore jokoen tankerako festak antolatzen hasi ziren Hego Euskal Herrian ere, horretarako sortutako euskal elkarteen eskutik. Jaialdi horien antolaketan eta bertso txapelketetako epaimahaietan aritzeaz gain, bertan egin ohi ziren literatura sariketetan idazlan ugari aurkeztu zituen, baita sari batzuk irabazi ere, bereziki olerkigintzan.
|