|
2005
|
|
|
Testu honetan arreta berezia emangozaio azkenari. Hala ere, aurreko aldaketetan barneratutako artikulu baten aipamenagarrantzitsua da,
|
emakumeen
parte hartzearen alde daudenen oinarri moral etajuridikoa baita. Horren arabera, Alardean parte hartzea, titulo de honor y acto deservicio voluntario?
|
|
|
ikuspegi juridikotik orain artean izan diren epai eta gertakari juridiko garrantzitsuenak eta interesgarrienak biltzea eta horien azterketa modu argi batean egitea, hiztegi juridikoaahal den neurrian alde batera utziz. ...tu, hala nola, Arartekoak herri bietako udal agintarieihelarazitako gomendioak, urtetan zehar kaleratutako epaiak, 1999ko udazkeneantradizionalistek Irungo kasinoan antolatutako konferentzien barnean hizlariizandakoen zenbait pasarte, Maria Luisa Agirretxe zuzenbide irakasleak orain urtebatzuk Alardearen klabe juridikoak jendeari aditzera emateko asmoz prestatutakotxostena, egunkarietako kronikak,
|
emakumeen
parte hartzearen alde auzitegienaurrean lanean aritu diren abokatuen aburuak eta beste hainbat ohar.
|
|
|
Lehenik eta behin, bide judiziala erabili izanaren zergatia azaldu litzateke.Hau da, zein mementotan eta zergatik erabakitzen den auzitegietara jotzea
|
emakumeen
parte hartzea Alardeetan bermatu ahal izateko. Zerk eragin edo bultzatu zuenherrian sortutako eztabaida bat, hiritarren artean konpondu eta irtenbidea bilatubeharrean, auzitegien aurrera eramatea, ezinbestean eztabaidaren oihartzuna herribietako mugetatik kanpora zabalduz.
|
|
|
Aldiz, goragoko gainerako instituzioei dagokionez, ezer gutxi esan daiteke. Hala ere, aipatutako erakundeen iritziak kontuan hartu beharrekoak badira ere, maila praktikoan, kasu honetan,
|
emakumeen
parte hartzea bermatzeko orduan, beren erabakiahalmena mugatua dela ondorioztatu beharra dago. Bi erakundeek, Arartekoak etaEmakundek, erabaki ahalmen mugatua baitute, eta agerian geratu den bezala, inolaz ere herri bietako udalen portaera baldintzatzeko modukoa.
|
|
|
Egoera honek, hau da, batetik, hiritarrek oro har emakumeek planteatutakoberdintasun eskubidearen aldeko aldarriarekiko zuten funts ezaren ideiak; bestetik, bi udaletako agintarien jarrera interesatuak, eta azkenik, oro har sentitutako babesgabeziak, bide judizialaren aterpea bilatu nahi izatea eragin zuten. Gainera,
|
emakumeen
parte hartzearen aurka zegoen sektorearen zati handi batek epaileen erabakiaberen aldekoa izango zelako uste osoa zuen eta epaileek erabakitakoa errespetatzeko asmoa adierazi zuen.
|
|
|
Bi epaiak Madrilen egoitza duen Auzitegi Gorenak berretsi zituen urte batzuk geroago. Hondarribiko Alardea dela eta, 2002ko irailaren 13ankaleratutako epaiaren bitartez, eta Irungo Alardeari dagokionez, 2002ko irailaren19ko epaiaren bidez. Azken bi epai horiek behin betiko berresten dituzte 1998.urteko 15/ 98 eta 16/ 98 epaietan
|
emakumeen
parte hartzearen eskubidearen aldeBilboko bi abokatuek erabili zituzten argudio juridikoak.
|
|
|
Epaiak zehazten zuenez, Alardea ezin zitekeen manifestazio batekin alderatueta manifestazio eskubidea egikarituz Alardea ospatu ahal izango balitz ere, espazio edo eremu publikoan burutzeagatik, litzateke emakumeen parte hartzeaukatu (betikoek epai horren aurka errekurtsoa aurkeztuko dute, baina AuzitegiGorenaren epaia beranduegi, hurrengo urteko Alardea igarota, iritsiko da betikoentzat eta, ondorioz, hurrengo urteko Alardea ospatu ahal izateko estalki juridikoberri bat bilatuko dute. Hau da, iruzur legalaren bideari ekingo diote, estalkilegalak bilatuz
|
emakumeen
parte hartzea oztopatzeko).
|
|
|
emakumearen parte hartzearen alde daudenek beste Alarde bat antolatzekoduten aukera. Ideia horrek
|
emakumeen
parte hartzearen alde daudenen jatorrizkoideia desitsuratzen du.
|
|
|
Beraz, arestian adierazi bezala, 1998 urteko 15/ 98 eta 16/ 98 epaiak kalerairten ondoren, Irun eta Hondarribiko tradizionalistak beraien estrategia aldatu beharrean aurkitu ziren. Irun eta Hondarribiko Udalek ezin zuten, ordura arte bezala, Alardea antolatzen jarraitu, ez behintzat,
|
emakumeen
parte hartzea ukatuz; izan ere, emakumeen parte hartzea ukatuko lukeen Alarde baten antolaketan parte hartukobalute, prebarikazio delituaren aurrean aurkituko bailirateke bi alkateak, hau da, udalek, Administrazio Publikoko erakundeak izanik, ezin dute legeak agintzenduena ez bete eta egokien kontsideratzen duten moduan edota beraien interesenarabera jardun, indarrean den legeriari eta epaitegiek... Administrazio Publikokoerakundeak diren heinean, udalak legeak eta epaitegiak zehaztutakoa betetzerabehartua daude.
|
|
|
Beraz, arestian adierazi bezala, 1998 urteko 15/ 98 eta 16/ 98 epaiak kalerairten ondoren, Irun eta Hondarribiko tradizionalistak beraien estrategia aldatu beharrean aurkitu ziren. Irun eta Hondarribiko Udalek ezin zuten, ordura arte bezala, Alardea antolatzen jarraitu, ez behintzat, emakumeen parte hartzea ukatuz; izan ere,
|
emakumeen
parte hartzea ukatuko lukeen Alarde baten antolaketan parte hartukobalute, prebarikazio delituaren aurrean aurkituko bailirateke bi alkateak, hau da, udalek, Administrazio Publikoko erakundeak izanik, ezin dute legeak agintzenduena ez bete eta egokien kontsideratzen duten moduan edota beraien interesenarabera jardun, indarrean den legeriari eta epaitegiek adierazitakoari muzin eginez, finean, ema... Administrazio Publikokoerakundeak diren heinean, udalak legeak eta epaitegiak zehaztutakoa betetzerabehartua daude.
|
|
|
Hala ere, bi Alardeen behin betiko pribatizazioa ez da egun batetik besteragertatuko. Epaileak nahasteko eta
|
emakumeen
parte hartzea oztopatzeko asmoz, progresiboki eta urtean urteko gorabehera juridikoen eta interesen arabera estalkijuridiko ezberdinak erabiliko dituzte, beraien azken helburua lortzeko asmoz: diskriminatzen jarraitzea.
|
|
|
Alardea manifestazio eskubidea erabiliz antolatzearen betikoen erabaki honenaurka, errekurtsoa aurkeztu zuten
|
emakumeen
parte hartzearen aldeko abokatuekauzialdi administratiboan, manifestazio eskubidearen estalki juridikoaren babespean gauzatzeko asmoa adierazi arren, ez baita benetako manifestazio bat eta halaizango balitz ere, ezin duelako emakumeen parte hartzea debekatu, espazio publikoan egiten delako manifestazio hori. EAEko Auzitegi Nagusiak emakumeenparte hartzea defendatzen duten abokatuei arrazoia emango die (hala ere, esanbeharra dago betikoek epaia errekurritu eta Auzitegi Gorenak EAEko AuzitegiNagusiak adierazitakoaren aurkakoa adieraziko duela, hau da, manifestaziotzat hardaitekeela, antolatzaileak, nahi duen lema erabiliz, manifestazioa bere nahiarenarabera egin dezakeelako, beraren antolaketarekin egokien deritzoten mezua zabalduz.
|
|
|
Alardea manifestazio eskubidea erabiliz antolatzearen betikoen erabaki honenaurka, errekurtsoa aurkeztu zuten emakumeen parte hartzearen aldeko abokatuekauzialdi administratiboan, manifestazio eskubidearen estalki juridikoaren babespean gauzatzeko asmoa adierazi arren, ez baita benetako manifestazio bat eta halaizango balitz ere, ezin duelako
|
emakumeen
parte hartzea debekatu, espazio publikoan egiten delako manifestazio hori. EAEko Auzitegi Nagusiak emakumeenparte hartzea defendatzen duten abokatuei arrazoia emango die (hala ere, esanbeharra dago betikoek epaia errekurritu eta Auzitegi Gorenak EAEko AuzitegiNagusiak adierazitakoaren aurkakoa adieraziko duela, hau da, manifestaziotzat hardaitekeela, antolatzaileak, nahi duen lema erabiliz, manifestazioa bere nahiarenarabera egin dezakeelako, beraren antolaketarekin egokien deritzoten mezua zabalduz.
|
|
|
EAEko Auzitegi Nagusiak emakumeenparte hartzea defendatzen duten abokatuei arrazoia emango die (hala ere, esanbeharra dago betikoek epaia errekurritu eta Auzitegi Gorenak EAEko AuzitegiNagusiak adierazitakoaren aurkakoa adieraziko duela, hau da, manifestaziotzat hardaitekeela, antolatzaileak, nahi duen lema erabiliz, manifestazioa bere nahiarenarabera egin dezakeelako, beraren antolaketarekin egokien deritzoten mezua zabalduz. Baina Auzitegi Gorena,
|
emakumeen
parte hartzea defendatzen duten abokatuen esanetan, oker dabil; izan ere, nahiz eta betikoek beraien jarrera diskriminatzailearekin aurrera jotzeko asmoz estalki juridiko gisa manifestazio eskubideaerabili, Alardearen ospakizunaren mezu nagusia ez da emakumeak diskriminatzea, baizik eta herri bietako garaipen historikoengatik eskerrak ematea herri bietakoikur erlijiosoei eta, beraz, emakumeek ber... Beraz, Auzitegi Gorenak ez du ulertuko zein denAlardeen egiazko helburua), baina EAEko Auzitegi Nagusiaren epaia kalera ateraorduko, 1998 urteko Alardea nahi bezala burutu dute betikoek, hau da, manifestazio eskubidea erabiliz.
|
|
|
EAEko Auzitegi Nagusiak emakumeenparte hartzea defendatzen duten abokatuei arrazoia emango die (hala ere, esanbeharra dago betikoek epaia errekurritu eta Auzitegi Gorenak EAEko AuzitegiNagusiak adierazitakoaren aurkakoa adieraziko duela, hau da, manifestaziotzat hardaitekeela, antolatzaileak, nahi duen lema erabiliz, manifestazioa bere nahiarenarabera egin dezakeelako, beraren antolaketarekin egokien deritzoten mezua zabalduz. ...l; izan ere, nahiz eta betikoek beraien jarrera diskriminatzailearekin aurrera jotzeko asmoz estalki juridiko gisa manifestazio eskubideaerabili, Alardearen ospakizunaren mezu nagusia ez da emakumeak diskriminatzea, baizik eta herri bietako garaipen historikoengatik eskerrak ematea herri bietakoikur erlijiosoei eta, beraz, emakumeek bertan parte hartuko balute, ez lirateke asmohorren aurka joango,
|
emakumeen
parte hartzearen helburua ere esker on horiazaltzea izango bailitzateke. Beraz, Auzitegi Gorenak ez du ulertuko zein denAlardeen egiazko helburua), baina EAEko Auzitegi Nagusiaren epaia kalera ateraorduko, 1998 urteko Alardea nahi bezala burutu dute betikoek, hau da, manifestazio eskubidea erabiliz.
|
|
|
Alardean soldadu gisa desfilatu nahi duten
|
emakumeen
parte hartzea oztopatzen jarraitzeko eta epaitegien aurrean etorkizunean sor zitezkeen borroka juridikoen aurrean beraien diskurtsoaren eta beraien interesen neurriko estalki juridikoaprestatzeko asmoz, tradizionalistek Irungo Kasinoan konferentzia batzuk antolatuzituzten 1999 urteko azaroaren 8tik 11ra. Hitzaldi edo konferentzia horietan, besteak beste, jurista eta epaileek hartu zuten parte.
|
|
|
Urrats hauek helburu berdina dute: Alardeen antolakuntza esku pribatuetangeratzea eta, horrela, pertsona pribatu hauen borondatearen edo nahiaren adierazleizango den Alarde bat ospatzea, hau da, Alardeetan emakumeek kantinera bezalaparte hartzea soilik eta soldadu gisa parte hartu nahi duten
|
emakumeen
parte hartzeko eskubidea ukatzen jarraitzea.
|
|
|
Finean, urrats hauen guztien bidez, tradizionalistek emakumeen parte hartzeaukatu eta berdintasunezko Alarde publiko bat saihestu nahi dute. Haien interesetara egokitzen den forma juridiko bat bilatu eta forma juridiko horrek eskatzendituen exijentzia legalak beteko dituzte emakumearen parte hartzea kantinerarenpaperera murrizteko eta gainerako
|
emakumeen
parte hartzea ukatzen jarraitzeko, hau da, diskriminatzen jarraitzeko. Eta jarrera horrek badu izen bat arlo juridikoan: iruzur legala.
|
|
|
EAEko Auzitegi Nagusiaren 2002ko ekainaren 21eko epaia, Irungo Alardearidagokionez, eta urte bereko eta eduki bereko irailaren 10eko epaia, HondarribikoAlardeari dagokionez, errekurritu egin zituzten emakumearen parte hartzea defendatzen duten abokatuek. Beraz, gaia Madrilen egoitza duen Auzitegi Gorenarenesku dago eta orain auzitegi horrek zer esango duen itxarotea besterik ez zaigugeratzen jakiteko betikoei zabalik geratzen zaien azken atea beraien intereserakozabalik geratuko den ala
|
emakumeen
parte hartzearen alde gaudenontzat itxita geratuko den.
|
|
|
Besterik gabe, egun batetik bestera, neronek, nire beste bi lagunekin batera, elkarte pribatu bat eratzeko erabakia hartu eta urtero irailaren 8an edota ekainaren30ean herri bietako kaleetan zehar nire festa pribatua antolatzeko erabakia hartukobanu bezala kontsideratzen dituzte epaileek betikoek antolatutako bi Alardeak, etainondik inora ere ez, aurretik festa bera, guztion ondare kulturala izanik, udalekhamarkadetan zehar antolatu eta finantziatu zutela. Finean, tradizionalistek azkenurteotan jarraitutako estrategia juridikoa guztion ondare kulturala den Alardea, udal agintarien oniritziarekin, elkarte pribatuen esku utzi eta elkarte horiek
|
emakumeen
parte hartzea ekiditen jarraitzeko helburua eduki ez balute bezala aztertzendute epaileek afera.
|
|
|
Bi garaiak aztertu ondoren (Alarde publikoaren eta Alarde pribatuaren garaiak), etabi Alardeetan
|
emakumeen
parte hartzea legitimoki eta Zuzenbidearen ikuspegitikdebeka daiteken ala ez galdera juridikoaren aurrean, gaur arte kaleratutako epaietanoinarrituz, bide judizialean nagusitu diren bi tesiak honako hauek direla ondorioztadezakegu:
|
|
|
Hemen koka daitekeeztabaida juridikoaren hasiera eta lehen inflexio puntua. EAEko Auzitegi Nagusiaren bi epaiek herri bietako udalen
|
emakumeen
parte hartzearen aurkako erabakiak baliorik gabe utzi dituzte, bi Alardeek izaera publikoa dutela frogatu dute etaemakumeek soldadu gisa desfilatzea berdintasun eskubidearen egikaritzaren ondorioa dela adierazi. Finean, emakumeek Alardean parte hartzea funtsezko eskubidebat dela aditzera eman dute.
|
|
|
Lehenik, Alardea manifestazio eskubidearen estalkipean egin zuten. Erabakihorren aurka eta Alardeak manifestazio eskubidearekin zerikusirik ez duelako iritzian oinarrituz,
|
emakumeen
parte hartzearen aldeko abokatuek errekurtsoa aurkeztu zuten EAEko Auzitegi Nagusiaren aurrean eta auzitegiak arrazoia emanzien. Epaiak zehazten zuenez, Alardea ezin zitekeen manifestazio batekin alderatueta manifestazio eskubidea egikarituz Alardea ospatu ahal izango balitz ere, espazio edo eremu publikoan burutzeagatik, litzateke emakumeen parte hartzeaukatu (betikoek epai horren aurka errekurtsoa aurkeztuko dute, baina AuzitegiGorenaren epaia beranduegi, hurrengo urteko Alardea igarota, iritsiko da betikoentzat eta, ondorioz, hurrengo urteko Alardea ospatu ahal izateko estalki juridikoberri bat bilatuko dute.
|
|
|
6.EB IUri dagokionez, beti
|
emakumeen
parte hartzearen aldekoa izan da.Horrela bada, 1999 urteko udal hauteskundeetan lehen zituen hiru ordezkariak galdu zituen. Gaur egun zinegotzi bakarra du Irunen.
|
|
|
Maila politikoan Alardeak duen garrantzia ukaezina da. Horrela, hemen ezdago jokoan soilik
|
emakumeen
parte hartzea, Irungo alkatetza ere jokoan zegoen1999 urtean. Irunek garrantzi handia du politikoki ikusita.
|
|
|
lortzeko.Alardean parte harzea edota Alardea orain arte izan den bezala maitatzea nahikoada irundarra edo hondarribiarra izateko. Izan ere, kanpoan jaio den bat, bertakoa, izango da
|
emakumeen
parte hartzearen kontrakoa bada; eta, kanpotarra, nahiz etabertan jaio, emakumearen parte hartzearen aldekoa bada.
|
|
|
barruan ernetzen da, kardaberen artean lore gisa, edo loreen arteankardabera bezala, nork bere largabistaren arabera juzga beza. Alardeen kasuan ereez da kanpotik etorri berritzeko nahia, ez da arrotzen kontua izan, nahiz hori ereaurpegiratu izan zaien
|
emakumeen
parte hartzea bilatzen zutenei. Barruan etabarrutik sortu da auzia.
|
|
|
Erditze aurreko eta ondorengo garaiek emakumearen egoera profesionala bereziki baldintzatzen eta mugatzen dute. Hau izandaiteke
|
emakumeen
parte hartze eskasaren arrazoietariko bat.
|
|
2008
|
|
|
1766koaz gain,
|
emakumeen
parte hartzearen garrantzia ukaezina da matxinada guztietan. Otazuk 1718koari buruz jasotako testigantzaren arabera:
|
|
|
Zabalak Eibar setiatu zuenean, azpimarragarria da ume, adin nagusiko eta
|
emakumeen
parte hartzea hirigunearen defentsan; emakumeek euren batailoi propioa sortzeko baimena eskatu eta lortu izana, pentsamolde aurrerakoiek Eibarren zuten arrakastaren beste seinale bat da. Eibarko miliziak, gainera, herria defendatzeaz gain, inguruko hinterlanda kontrolatzeko eginkizuna hartu zuen, Ziortzara egindako espedizioak adierazten digun bezalaxe.
|
|
|
Gertakizun hori ikuspegi ezberdinetatik azter dezakegu. Alde batetik, azpimarragarria da ume, adin nagusiko eta
|
emakumeen
parte hartzea hirigunearen defentsan; azken horiek euren batailoi propioa sortzeko baimena eskatu izana liberalismoaren beste seinale bat dela ondoriozta dezakegu. Gai honen inguruan, etxe batean baino gehiagotan eztabaida gogorrak sortuko ziren senar emazteen eta aitaalaben artean, baina kontua da 100 emakumek hirigunearen defentsan parte hartu zutela, armekin eskuetan.
|
|
2009
|
|
|
Eskualde batzuetan emakumeen lizentzia kopuruak gora eginizanak (Kostan), besteetan behera egin izanak (Buruntzaldean) eta zenbaitetankopurua hutsean egoteak (Bidasoa, Goierri edo Tolosaldean), harreman zuzena izandezakete eskualde horiek emakumeei zuzenduriko kirol eskaintzarekin. Halakoetan gerta daiteke eskaintzarik ez egotea, baliabide ekonomikorik ez bideratzeaedota kirol azpiegituren gabeziaren ondorioz izatea
|
emakumeen
parte hartze eskashori. Bestelako arrazoien artean eredu edo erreferente falta ere aipatu izan da.
|
|
|
Hortaz, gure ikerketaren helburuaaipatu egoeretan eragiten duten aldagaiak aztertzea izan zen. Azken batean, gureasmoa da kirol sistemako botere egitura eta egitura erabakitzaileetan, hots, zuzendaritza karguetan,
|
emakumeen
parte hartzearen desberdintasuna gutxitzekoesku hartzearen diseinurako gakoak ematea.
|
|
2012
|
|
|
Azpimarratu behar da EBko irizpideak oso lausoak izaten direla enplegupolitikaren arloan. Adibidez, indarrean dagoen 7 orientazioak dio «gizon eta
|
emakumeen
parte hartzea lan merkatuan handitu, egiturazko desenplegua murriztu, etakalitatezko enplegua sustatu». Helburu horiek lortzeko, bide desberdinak erabildaitezke, eta Euskal Herriak enplegu politikaren eredu propioa garatu lezake.
|
|
|
Adibidez, etxeko lanen inguruko albistearen irudia etxea garbitzen dabilen gizon bat izan daiteke. Alderantziz, tradizionalki gizonei esleitutako esparruetan,
|
emakumeen
parte hartzea sustatuko du kazetariak. Ildo horretatik, Kirol sailean, esaterako, ez du «nesken talderik» izendatuko:
|
|
2014
|
|
|
Bilgune Feministak eginiko dokumental honek Euskal Herriko jai ereduen erakusleiho txiki batizan nahi du,
|
emakumeen
parte hartzeaz diharduena, gogoeta feminista batetik abiatuz.
|
|
|
Praktika politiko eta diskurtsibo bikoitz horreneraginez dantza tradizionalen deserotizatzea eta koreografia mugiezin batzuk finkatudira. Zoritxarrez, gaur egun badugu oraindik ere arau zurrun horien oihartzunik.Azken urteotan Baztango mutil dantzetan
|
emakumeen
parte hartzeak bazterrakharrotu ditu. Eta hiztegigintzak ere kode horiek transmititzen ditu:
|
|
|
1.3 Euskal agertokiak eta
|
emakumeen
parte hartzea
|