|
2001
|
|
|
Independentziaren egun haietan bi milioi lagun inguru ehoak izan ziren. Milaka eta milaka
|
emakume
bortxatuak.
|
|
|
Noizetik noiz edozein estakuru hartuta, basakeriak ere egiten dituzte. Tripura n poliziek tribuetako 24
|
emakume
bortxatu zituzten, senar lapurrak zituztela aitzakia eginda.
|
|
2004
|
|
|
Baina justizia burgesaren barruan ari gara jokatzen ala ez? Hemen legeak esaten du 27
|
emakume
bortxatu dituen gizonak defentsa eskubidea daukala, baina ez paripea egingo duen abokatu batekin, ez, bere zientzia osoa hura defenditzeko jarriko duen abokatu batekin. Gizarteak horren beharra dauka.
|
|
2006
|
|
|
Euskal Herriko azkeneko exekuzio sonatuena, garrote bidez behintzat, pertsonaia honena izan zen, 1881 urtean, Gasteizen. Diaz de Garaiok hainbat
|
emakume
bortxatu eta hil zituen Araba inguruan eta horregatik kondenatu zuten heriotzara. Sententzia betetzeko Burgoseko borreroa ekarri zuten, Gregorio Mayoral.
|
|
|
Haiengandik jakin genuen erromazaleen desmasien berri: etxeetan indarrez sartze, ebaste, su emate, ukaldika erabiltze,
|
emakume
bortxatze, aihotzez kolpatze... nork bere istorio ikaragarria zekarren, nork bere izua, nork bere mina, baita nork bere gaitzespena ere, gure aldera.
|
|
2008
|
|
|
Lau
|
emakume
bortxatzeagatik hemeretzi urtez espetxean egon dako gizona kaleratu egin dutela eta, Arabako Probintzia Auzitegian jarritako helegitea aintzat hartu ez izana salatu zuen atzo Clara Campoamor emakumeen eskubideen aldeko elkarteak prentsaurreko batean. Gizon hori gizarteratu gabe kaleratu izana gaitzetsi zuen.
|
|
|
Horien arabera, egun dituzten baliabideekin «gehiago» egin dezakete zibilak babesteko. Darfurren, egunero, dozenaka
|
emakume
bortxatzen dituzte militarrek eta gerrillariek. «Emakumeak babestu behar dituzte egur bila herritik ateratzen direnean, eta patruila iraunkorrak jarri errefuxiatu kanpalekuen kanpoaldean».
|
|
|
Gosea da nagusi, eta kolera kasuak agertu dira. Mugarik Gabeko Medikuen arabera, gainera, 5.700
|
emakume
bortxatu dituzte Ipar Kivun urtarrilaz geroztik.
|
|
2009
|
|
|
Baina lesbianak ez dira bortxaketen biktima bakarrak. ActionAid gobernuz kanpoko erakundearen txostenaren arabera, urtero 500.000
|
emakume
bortxatzen dituzte Hegoafrikan, emakumeen %2, alegia. Gobernuz kanpoko erakundeko eledun Anjali Kwatraren esanetan, matxismoa ugaltzearen ondorio dira bortxaketak.
|
|
|
90
|
emakume
bortxatu eta 180 lagun hil dituzte Kongon gerrillariek eta soldaduek
|
|
|
Kongoko gatazkek ez dute amaierarik, eta zibilen aurkako erasoak ugaritu egin dira urte hasieratik. Human Rights Watch elkarteak salatu du azkeneko bi hilabeteetan gutxienez 90
|
emakume
bortxatu eta 180 lagun hil dituztela FDLR Ruanda Askatzeko Indar Demokratikoa gerrillako kideek eta Kongoko Errepublika Demokratikoko Gobernuko soldaduek. Kongoko ekialdean, Ipar Kivu probintzian, dituzte gatazkak bi aldeek.
|
|
2011
|
|
|
Gadafiren tropek ehunka
|
emakume
bortxatu dituzten ikertzen ari da Haga
|
|
|
Nazioarteko Zigor Auzitegia Muamar al Gadafiren tropak ikertzen ari da ehunka
|
emakume
bortxatu dituztelakoan. Luis Moreno Ocampo Auzitegiko fiskal nagusiaren arabera, Gadafi koronelaren errepresioa egiteko modu berri bat da.
|
|
|
Sinadurarik gabe, bai, herrikoak. Tantak erauntsi bihurtu ziren, zimitorioko lurrean idortu nituen atzamarrak, jesarri egin nintzen loto jarreran, hantxe, gure margoz babesturiko
|
emakume
bortxatuaren ondoan, labanaz zauritu bularrak laztanka. Hil egin behar omen gintuzten bat banaka.
|
|
2013
|
|
|
Donostian 1813an jazotakoaz, orain arte nagusiki kontatu izan digutena da ingelesek su eman eta horren ondoren donostiarrek hiria berreraikitzeko erabakia hartu zutela. Abuztuaren 31ko gau hartan ehunka lagun erail eta beste ehunka
|
emakume
bortxatu zituzten aliatuek basakeria horren lekukotasunak argitaratu genituen argiaren 2.377 zenbakiko erreportajean, baina datu horiek itzalean geratu izan dira ia beti, eta gizarte zibilaren sufrimendua barneratzeko zailtasunak ditugu oraindik. San Telmo Museoko erakusketan ere muga hori suma liteke, antolatzaileek beraiek aitortuta" zaila da gertakari latz horiek ikuskizun bihurtzea"; batik bat Goyaren obra gorenera jo behar izan dute, laburrean bada ere donostiarren oinazea irudikatzeko.
|
|
|
Edonola ere, azken urteetan Kongotik datozen zifrak hordigarriak dira, ezin irentsizkoak. American Journal of Public Health ek orain hiru urte emaniko datuen arabera 400.000
|
emakume
bortxatzen dira urtean. Erraza da zatiketa:
|
|
2014
|
|
|
Esango genuke muturreko irudi horiek sinesgarritasuna eta narrazioaren indarragaltzea dakartela. (ZI) n narratzaile nagusia
|
emakume
bortxatuaren psikiatra da. (ZE) n, berriz, narratzaile nagusia puzzle gisara tratu txarrak deskubritzen eta osatzenari den kazetaria dugu, eleberriaren azken aldera arte ez dakigu, gainera, oso ondonor den erasotuaren identitatea eta, are gutxiago, nor den eraso egilea. Esan beharda, beraz, Etxeberriak tratu txarren erradiografia eta gorputz erasotzailearen etabortxatuaren deskribapena modu milimetrikoan egin nahi izan duela, biktimari ahotsakenduz, baina gorputza bistan jarriz; baina Lertxundik eta Frierak bigarren mailanutzi dute tratu txarrak jasandako gorputzaren irudikapena, suspense eta akzioarenaldeko apustu ageri batean.
|
|
|
Eleberri hauetan koadro aktantzial hori ageri da, baina baditu bere berezitasunak.Esaterako, (ZE) nobelan, tratu txarrak jasaten dituzten emakumeak babestekoEmakumeen Komunitateak azaltzen dira indarkeria matxistaren kontra. (GO) kazaleratzen du
|
emakume
bortxatuaren erabateko bakardadea. (TU) k auzo lagunenpasibitatea kritikatzen du, tratu txarrak salatu eta erasotuari lagundu beharreankontatzera eta behartzera mugatzen direlako, esan daiteke egunerokotasuna hobekienislatzen duen paradigma aktantziala eskaintzen duela eleberri horrek.
|
|
|
Bortxaketa batzuen motibazio nagusia sexuala da, eta beste batzuena erasokortasuna (Knight eta Prentky, 1990). Motibazio sexualaren aldeko arrazoien artean sexualki bortxatuak diren emakumeen gaztetasuna eta erakargarritasuna azpimarratzen dira; alde horretatik, gutxi dira berrogeita hamar urtetik gorako
|
emakume
bortxatuak; hala ere, bortxatuak diren emakume asko ez dira gazteak eta erakargarriak izaten; badira zaharrak eta hain ederrak ez direnak ere. Bortxaketa batzuk espontaneoak eta inpultsiboak dira, eta intoxikazioaren eraginez edo desira sexualarengatik egiten dira; beste batzuk planifikatuak dira, eta beste pertsona kontrolatzea da haien helburua.
|
|
|
Pertsona ezagunaren bortxaketak edo hitzordua hartuta egiten direnak ezezagunen bortxaketak baino ugariagoak dira. Hitzordu bortxaketetan sarritan
|
emakume
bortxatuari leporatzen zaio errua, erruduna hura balitz bezala. Bortxaketa batzuk Rohypnol lasaigarria edo antzekoak erabiliz egiten dira.
|
|
2015
|
|
|
Badakizu emakumea izatea dela mundu honetako desgraziarik handiena. Bada,
|
emakume
bortxatu bati entzun nion behin, ez zuela garrasirik egin bortxatzailearen aurrean. Berari aditu nion ez duela inoiz barrerik egin, ez eta negarrik ere.
|
|
2016
|
|
|
Hobeto ulertzeko" igogailuko bortxatzailearen" adibidea jartzen dut beti: kartzelatik askatu zuten zigorra bete aurretik, eta irtendakoan Valladoliden 54
|
emakume
bortxatu zituen eta 11 Salamancan; eta bi hil zituen. " Nahi baduzu hil egingo zaitut"," aurre egiten badidazu hil egingo zaitut" bezalako esaldiak esaten zizkien emakumeei; hala kontatu zidaten haien familiakoek.
|
|
|
Herrialdearen urterik ilunenak argitzeko izan diren 200 epaiketa baino gehiagotan, lortu da diktadura sasoiko agintari batzuk genero krimenengatik kondenatzea. Lehenengoa 2010eko ekainean izan zen, Mar de Platako agintari ohi bat Gregorio Rafael Molina bi
|
emakume
bortxatzeagatik zigortu zuten, beste kargu batzuen artean. Argentinako diktaduraren kontrako prozesu judizialean genero indarkeria zigortu zuen aurreneko epaia izan zen eta praktikaren sistematikotasuna frogatzeko ere balio izan zuen.
|
|
|
Okerrago ere izan daiteke, eraso bat sufritu duen norbaiti esango dio beste norbaitek edo, gutxienez, pentsatuko du isilean, zerbait egingo zuela, erasoa sorrarazi duen zerbait,
|
emakume
bortxatuari gona motzegia eramatea leporatzen zaion bezala. Norbaitek pentsatuko du eta batzuetan esan ere egingo du, egin zuen hura egin aurretik neurtu behar zituela arriskuak, bera dela bere burua ataka horretan jarri duena, berak kokatu duela bere burua dianaren erdian, berak sortu duela okasioa, berak altxatu zuela tximistorratza guztien begi bistan.
|
|
2017
|
|
|
Egoera bereziki gogorra da emakumeentzat: 100.000
|
emakume
bortxatzen dituzte urtean. " Emakume jaiotzeko herrialderik okerrena dela esaten da.
|
|
|
Uztaritze, Melodie Masseren, 23 urte. Gasteiz, hiru
|
emakume
bortxatuta. Orereta, beste emakume bat bortxatuta.
|
|
|
Sexu azokatik irtetea, matxuratua izan zarelako; desira alboratzea norberaren hautuz. Frantzian ez ditugu
|
emakume
bortxatuak hiltzen, baina haiek berek salgai ajatuak direla eta kutsatuta daudela zintzo erakutsiko dutelakoan gaude. Putak edo itsustuak, berez atera behar dute ezkongaien haztegitik.
|
|
2018
|
|
|
I am evidence (froga naiz). AEBetako Poliziaren froga biltegietan zabaldu barik dauden milaka bortxaketa kutxataz mintzo dira, alegia,
|
emakume
bortxatuek salaketa jarri eta bortxatuak izan direla erakusteko ospitaletako protokoloaren ondoren uzten duten froga kutxa. Ile pubikoak, odola, txistua, izerdia...
|
|
|
Guztira 400.000 bortxaketa kutxa aipatzen dituzte. 400.000
|
emakume
bortxatu justiziarik gabe. 400.000 bortxaketen erantzule, libre.
|
|
|
Eraikin moderno hauen artean gabiltzala, Umutek gogoratzen du: . Milaka
|
emakume
bortxatu zituzten, non egongo ote dira orain??. Batzuek diotenez, bada urbanizazio bat, igerilekuak, saltokiguneak eta zaindariak dituena, non bortxaturiko emakume haiek bizi diren.
|
|
2019
|
|
|
Hau da: prostituzioan ziharduen emakume bat berak nahi ez zuen zerbait egitera behartzea eta gizartean posizio onartuagoa zeukan beste edozein
|
emakume
bortxatzea delitu berbera zirela, eta berdin zigortu behar zirela.
|
|
2020
|
|
|
Herri askotan erlijioa dela kausa (xaria edo kristau integrismoa)
|
emakume
bortxatuak edo zanpatuak kasik ez du eskubiderik.
|
|
|
ez arrazoitu, obeditu; ez arrazoitu, kondenatu; ez arrazoitu, errua sentitu eta publikoki aitortu. Eta izugarrizko memoria tragikoa duen herri batean, konkista, gerra karlistak, gutxienez 100 urtez estatu terrorismoa eta 50 urtez ETA, hobi komunetan desagertu eta ahaztutako milaka herritar, ehunka
|
emakume
bortxatu eta eraildako, beste hainbeste torturatu... Halako memoriarekin, biolentzia bakar baten gaitzespena elkarbizitzarako oinarri etiko bihurtu nahi izatea ariketa izugarri arduragabea da, gure herriaren memoria kolektiboaren aurkako iseka larria.
|
|
2021
|
|
|
Gainera, neurri ertaineko bost lan interesgarri ikusi ditugu aurten euskara hutsez: Kamikaz eta Ttak kolektiboen Matriuska, Iraia Elias eta Amancay Gaztañagarekin; Aldatzen Laguntzen en Birritan bortxatua,
|
emakume
bortxatuek epaiketetan jasaten duten indarkeria morala aztertzen duena; Lurrun minez, Galder Perezen testu batekin eta Olatz Gorrotxategiren zuzendaritzapean; Xake produkzioak en Fadoak entzuten zituen gizona; eta Nerea Ariznabarretaren —Naita produkzioak— Adela eta Martirio Bernarda Albaren etxean. Panorama osatzeko, Dantzertin graduatutako lehen sorkuntzak eszenaratu dira aurten, kalitatea erakutsiz eta moldeak apurtuz aldi berean:
|
|
|
Lau gizonezko atxilotu zituzten atzo Gijonen (Espainia), bi
|
emakume
bortxatzea leporatuta. Auzia ikertzen ari den Gijongo 5 instrukzio epaileak atxilotuetako bi aske utzi zituen, behin behinean, eta beste bi espetxera bidali zituen.
|
|
|
Gerra hasia zegoen. Ez dago datu zehatzik, baina zenbait ikerketaren arabera, hurrengo bederatzi hilabeteetan 300.000 eta hiru milioi pertsona artean hil zituen Pakistango armadak, eta 200.000
|
emakume
bortxatu. Historialari gehienak bat datoz:
|
|
2022
|
|
|
Armak belatzen ari zirela, Dultzineak,
|
emakume
bortxatuak gogoan, Demetria operazioa abiarazteko, honako pasarte hau irakurri zuen ozenki:
|
|
|
Berdin du zenbat
|
emakume
bortxatzen saiatu zaren, edo zenbat neska larritu dituzun lanorduetan, edo zenbat ikaratu dituzun ezetz esan dizutenean. Zineman, antzerkian edo literaturan sariren bat ematen badizute, jendeak justifikatu egingo du arlo pertsonala eta profesionala ezin direla nahastu.
|
|
|
Aurretik adierazitako zigor eskaerei eutsi diete fiskaltzak eta akusazio partikularrak, Beasaingo eta Lasarte Oriako bortxaketen auzian: hamaika eta hamabi urteko kartzelaldia, hurrenez hurren, hainbat
|
emakume
bortxatzeaz akusaturiko gizonezkoarentzat. Gipuzkoako Probintzia Auzitegian egiten ari diren epaiketaren azken egunean, absoluzioa eskatu du defentsak.
|
|
|
Gizon bat espetxeratu dute, Leioan bi
|
emakume
bortxatu izana egotzita
|
|
|
Aurreko azaroan, Şemse Allak harrikatu zuten haren nebek, ezkontzatik kanpo haurdun geratuta familiaren ohorea zikindu zuen aitzakian. Hilabeteak eman zituen koman ospitalean, eta
|
emakume
bortxatuei babes legal eta psikologikoa ematen dien Ka Mer elkarteko emakumeak izan zituen aldamenean, Hadep alderdiko eta IHDko Diyarbakirreko kideekin batera. Hil zenean, familiak uko egin zion gorpua jasotzeari.
|
|
|
Inor ere ez zen osorik atera Jugoslavia suntsitu zuen hamarkada basatitik. 20 000
|
emakume
bortxatuak izan ziren. Suntsipena jasan zuten herrialdeen berreraikuntza luzaroan beteko ez den ametsa bilakatu da lau milioi deserriratu eragin duen gatazkaren ondorioz.
|
|
2023
|
|
|
Hilabete berean, Maddi Ane Txoperena Iribarren kazetaria Kongoko Errepublika Demokratikoan egon zen, eta hango emakumeek bizi duten egoeraren inguruko erreportajea egin zuen. Alboan gobernuz kanpoko erakundearen arabera, Kongoko Errepublika Demokratikoan 100.000
|
emakume
bortxatzen dituzte urtero.
|
|
|
Emakume kolpatuak, emakume zaurituak,
|
emakume
bortxatuak.
|
|
|
Enslerrek Glamour en argitaratutako artikuluan argi islatzen da salbatzaile zuriaren konplexua bete betean sartua dela feminismoan XXI. mendean. Emakume zuri batek bere gain hartzen du" beste"
|
emakume
bortxatu eta jazarri batzuen izenean" hitz egiteko" ardura, eta, horretarako, erreskatatzaile gisa paratzen du bere burua, hau da, emantzipazioa bideratzeko kanal gisa. Balio du, bestalde, ikusteko nola baliatzen den" hango" kinka larria Mendebaldeko emakumeen lorpenekin alderatzeko eta hartara lorpen horiek epaitzeko.
|
|
|
Eta leinuru gehiago, eta are eta ilunpe gehiago. Baina iluntasun hartan ez zen belarri gabeko gizonik, aurpegi gabeko emakumerik, gorotzez beteriko haur hazirik, haur jaioberri horirik, sugegorririk, otsorik, urkaturik, laurdenkaturik,
|
emakume
bortxaturik ez eta sastakaiaz hildakorik. Sugarrak baizik ez.
|