|
2000
|
|
|
Ikusi zuen azken egunaz oroitu zen. Tabernatik joan zen
|
egun
hartatik ez zuen gehiago ikusi, ezta haragizko arroila sortzen zuen eskote hura ere, begien zoritxarrerako.
|
|
|
Eta bertze batzuetan badirudi ezen batak irabazi duela, baina ez, zeren ustekabean lasterraldia apur bat luzatzen baita, eta irabazle zirudiena —bere ahaleginean leherturik eta ezin aitzina eginik— galtzaile gertatzen baita hondarrean. Eta
|
egun
hartan ere, horixe gertatu zitzaidan, zeren, erran nahi nuena erranik, noiz eta baitzirudien ezen ausartziaren zaldiak beldurrarena garaitu zuela, aldiz, nola ez bainuen nik erabakitzen noiz akabatzen zen lasterraldia baina bertze bazkaldar guztien usteak eta aburuak, eta nola susmatzen bainuen ezen aburu hura ez zela ene aldeko izanen, aitzinatu zitzaidan beldurraren zaldia, eta jaundu zen hura ... Eta, eskuak bururat eramanik, bekoz beko nuèn don Frantziskoren begi kanporatuei beha geratu nintzen, ekaitza eta tormenta noiz lehertuko, zeren bainekien ezen munduan ez zegoela ekaitz hura geldiaraziko zuen santabarbararik...
|
|
|
Erran dut nola osaba Joanikotek erraiten zidan ezen Felisak kontatzen zizkidan ipuinak gezur huts zirela, eta, halarik ere, hitz haiek aditu izan nizkion bakoitzean, anitzez ere gezurrezkoagoak iduritu izan zitzaizkidan, halako suertez, non,
|
egun
hartan ere, errepuesta ezin doiagoa emanen bainion, baldin jakin izan banu gerorat ikasi nuèn latina: " Contradictio in terminis", erranen nion," zeren ilargiaren argia, nola den ilargiarena, ilargiarena baizik ez baita".
|
|
|
...tik haratago, zeren eta haiek bertze historia batzuk izan baitziren, eta lehenagokoak— ni ere aitaren ustekoa nintzela eta halaxe sentitzen nuela sasoin hartan, gazte nintzelako, eta laket eta plazent zitzaizkidalako animalien arteko borrokak eta batzuek bertzeak meneratzeko egiten zituztèn mugimenduak, nor gehiago, eta ene mirespena zela, gehienetan, garailearen aldekoa, halako tailuz, non,
|
egun
hartan ere, tigrea izaitea gutiziatu bainuen, basurdea tigrearen atzaparretan ikusi nuenean. Baina, alde batetik, nola borroka haiek ederretik bezainbat izaiten baitzuten izugarritik, eta nola izugarriak eta ikaragarriak gero eta gehiago gogaitzen nauen, unatzen eta eneatzen, eta, bertzetik, nola bizitzan anitzetan egokitu izan zaidan galtzea eta badakidan ezen garailearen bozkarioa dela galtzailearen pena eta nigarra, hala joan zitzaidan mirespen hura tipitzen eta bertze pentsamendu batzuen arragoan urtzen.
|
|
|
Ordea, aitaren balizko arrazoinak bazterrerat utzirik, osaba eta aita Bartolomeren arteko disputa haietarik bat ekarri nahi nizuke orain... disputa hura gerokoa izan bazen ere, osaba eta biok Italiatik itzuli berriak. Eta, hala bada,
|
egun
hartan ere katu ehiztaria eta sagu zirikatzailea bezala aritu ziren aita jesuita eta osaba Joanikot: osaba, erdi jostetan bezala, eta apeza, berriz, bere atzaparrak zorrozturik, sagua noiz larrutuko, osabak dogmaren eta ortodoxiaren marra iragan bezain fite...
|
|
|
Eta zeren agortzen ahal dira gure asmoak eta gure ametsak, agortzen ahal zaizkigu urak eta eguzkiak, eta ahanzten ahal ditugu haiek guztiak, baina beti geratzen da gure baitan lur puska heze epel bat, non bizitza ez baita nehoiz agortzen... eta
|
egun
hartan ere, edo, gau hartan, hobeki, erori zen bertan amorioaren hazia eta loratu ziren ur eta eguzki ahantziak berriro.
|
|
|
Angelum Domini nuntiavit Mariae; amari, aldiz, goizeko edo ilunabarreko angelusetan, Angelus aditzen nion, sekula ez Angelum; harik eta, lezione haietarik batean ohartu nintzen arte ezen amak zuela arrazoin. Eta, hala,
|
egun
hartan ere, eskola akabatu bezain fite, ohi bezala ekin zion don Frantziskok:
|
|
|
Izan ere, kapitainaren zerbitzuen ordain edo, amak noiznahi den gonbidatzen zuen hura jauregirat, azken
|
egun
hartan ere bai, naski, eta osabak ez zuen, itxura batean, gutiago izan nahi.
|
|
|
Eta buru argia eta begi zolia zen, eta nik ezagutu ditudan pertsona adimendutsuetarik eta bereizienetarik zen, hariari xuxen zetxekiona, adarretarik ibili gabe... Eta bazkaria gelarat eman nion
|
egun
hartan ere xuxen aritu zitzaidan, zeren, bere ondoan jarrarazten ninduela, gisa honetan hasi baitzitzaidan, ez bat eta ez bi, arnoz beterik zegoen pitxerra ezpainetaratu eta kurka luze bat egin ondoren:
|
|
|
—Bilduma zaharrak ikusmiratzeko apeta izaten diat noizean behinka. Oroitzen
|
egun
hartaz. Automatikoa abiaraztetik zuen artera itzultzen nintzen aldiro, bulkaka ateratzen ninduzuen koadrotik.
|
|
|
Deporren behin, zepelin ederrarekin, demasako botila txikizioa egin zian. Gogoratzen nauk", segitu zuen," ikusi nuen azken
|
egun
hartaz. Bagintuan bera eta Batis, Toto ere bai, ez zakiat zein beste... eta neu artean.
|
|
2001
|
|
|
Zakurraren putza, ernegatu da Tasio begirada arratsaldeko bere oharretatik jasoaz. Lehen
|
egun
hartaz geroztik ez da azpimarratzea merezi duen ezer gertatu eta pazientzia galtzen hasia da.
|
|
|
Ordukotz ohartua zen ez zirela teatroa egiten ari. Primeran oroitzen naiz
|
egun
hartaz. Trumoia lehertu zen arratsalde partean, beroaren gorrotoz, eta niri lehenbiziko aldiz etorri zitzaidan odola.
|
|
2002
|
|
|
Bi burdinen artetik eguzkia jeikitzen eta urrunean desagertzen ikusi arren, izpiak ez ziren haren begietaraino heltzen; ez zituen lau pareta hertsien artean preso zeudenen bihotzak berotzen. Kartzelako ataria iragan zuenean bere izaite eta arima kanpoan gelditu ziren,
|
egun
hartatik ez zen gehiago bere buruaren jabe, agindu edota mehatxu bidez mugiarazten zuten txontxongiloa zeukaten beien menpe. Hitzek nigar egin ahala, malkoak mintzatzen ziren; isiltasunean idortutako malkoak, oihartzunik gabeko hitzak Begiak itxiz gero, segundo batzuez zorigaitzetik at eskapatzen zen, beste mundu batera, bihoztunen mundura.
|
|
|
Hain ziren biak berdinak, non senarrak Auxtin baitzuen izena, eta emazteak Auxtina. Eta hain ziren biak bat, non biak batera sartu baitziren ohean,
|
egun
hartan ere. Argia itzalita gero, Auxtinak esan zion:
|
|
2003
|
|
|
Arantxa larrutan egindako azkenengo aldiaz gogoratu zen. Ez zuen oroitzapen oso ona gurdian egindako
|
egun
hartaz. Gainera, leku hain hertsian ez zuen hura ondo ikusi eta jolasteko beta handirik ere izan.
|
|
2004
|
|
|
Ohi bezala, D. rekin itzuli nintzen
|
egun
hartan ere, haren automobilean, baina, etxerako bidean, ez nion ezer esan. Etxera sartu bezain laster, haatik, esan egin nion, ohi nuen bezala, zeharka ibili gabe:
|
|
|
salbatzaile bat sortu zitzaidan aldapa bukatu eta basoa hasten zen arrastoan bertan. Bai, hantxe zegoen, harro eta tente,
|
egun
hartaz geroztik eta denbora denboretan lagun mina izango nuen behi beltza, bere buruari La Vache qui Rit izena ematen ziona.
|
|
|
Marck ohean sartu eta esna egon zen denbora luzean; bazekien Carlos ere berdin egonen zela eritasunarena jakin zutenetik gehiegitan errepikatu zuten posturan, ahoz gora, zurrun, burusi eta maindireak kokospean bildurik; eri zegoela jakin zuten
|
egun
hartan ere, akordatuko zen Marck," the evil basque character" atera zitzaion, laztantzeko edo inguratu zitzaion aldi orotan errefusatu egin baitzuen, inolako laguntzarik nahi ez balu bezala.
|
|
2005
|
|
|
Eta hala, bada,
|
egun
hartan ere elkarrekin zihoazen Ines eta Teresa, Teresa eta Ines, bidean aurrera, etxetik goizeko zortzi eta erdiak aldean irtenda. Normalean, elkarri hitz eta pitz eginez joaten ziren, moda edo munduko famosoak mintzagai, baina egun hartan mutu zihoan Teresa, edo monosilaboren batekin erantzuten zion alabari, bere munduan sartuta, antza.
|
|
|
Hi zortzi urteko neskatillia; ni seiko mutilla. Urte asko yoanak; baia ondo gogoratzen non
|
egun
hartaz.
|
|
|
Eta
|
egun
hartarako aski zelakoan, atsotitz hura gogoratu zait: egun bakoitzak baduela bere buruarekin egitekorik asko.
|
|
|
Eta handik abiatu ziren hirurak buruzagia atoian zeramatela berriz halakorik ez egiteko erreguka, lehen
|
egun
hartakoagatik ez ziela kargu hartuko eta mesedez ez zezatela huts egin biharamuneko ikastaroa, salbamenduzko lehen jakitekoak emanen zizkiela aditu batek.
|
|
2006
|
|
|
Estebanek eta Fernandok borrokan egin zuten
|
egun
hartatik, literaturak zileztatzen duen horietako denbora salto bat egingo dugu aurrera. Hogei urtekoa edo.
|
|
|
Garrüzeko
|
egun
hartakoaz geroztik, garbiak eta zehatzak gabe, lausoak eta uherrak ditut 1570eko kanpainako oroitzapenak. Ganbera itxi baten barnean bat batean piztu itzali egiten den sugarra bertze argirik gabeak iruditzen zaizkit gaur egun. Denen protagonista zinez ni izan ote nintzen, sinesten lanak.
|
|
|
Orobat ezpataz pasatu haren mutil eta sehiak. Bertze oroitzapen bat
|
egun
hartatik: dorreko sugarrei jaka gorri dotorea erauzi nien, inondik ere jaun nobleak egun handietan erabili izan zuena.
|
|
|
Inoiz inon ez nuen hain gizon zaharrik ezagutu. Alabaina,
|
egun
hartaraino, behin ere ez nuen agure bat ikusi Garrüzeko gazteluzaina zen lekuan. Haren lehen hitzek nire nahasmendua biziagotu zuten.
|
|
|
Ziudadelara heltzetik ez nintzen gure buruzagiarekin buruz buru gertatu. Ez nindoan lehen
|
egun
hartako gisa berean. Ramonaren eta Estefaniaren artean moldatuak ziren atorra eta bisaia bederen garbi eraman nitzan.
|
|
|
Begira egiezu begietara. Ez al diezu begietan antzeman, ama; garbantzu horiek gaiztoak dira" esan nizun
|
egun
hartatik hona. Jakin nahiko nuke ea zer sentitzen duzun hari hautsa kentzen diozun bakoitzean.
|
|
|
Eta handik aurrera, hitzik ez, ezta agur esateko ere. Auskalo nola moldatuko zen Hermannen amarekin edo enkarguak egiteko, baina Hermannek zioen ez ziola txintik entzun isiltzea erabaki zuen
|
egun
hartatik.
|
|
|
Ura botatzerakoan, beti esaten niona errepikatzen ari nin  tzaion
|
egun
hartan ere kimuari, erdi ahapeka:
|
|
|
Tristea" da"," dago" baino gehiago. Tristea da gure ama, aita gaztainak botatzera joan eta gaztainekin batera azken hatsa bota zuen
|
egun
hartatik. Amonak hala esan zidan.
|
|
|
hamarretan puntuan Madrilgo egunkari oso eraginkor baten zuzendariaren deia espero zuen; Gizon Handia egunkariaren aholku emailea zenez, telefonoaren bidezko kontaktu hori ohikoa zen, hamabostean behin burutzen zena. Baina
|
egun
hartakoa bereziki mamitsua izan zitekeela aurreikusten zuen; beraz, drangada txiki eta azkarrez hartu zuen eraman berri zioten kafea, eta deiaren zain geratu zen, hatzekin kaobazko mahaiaren gainean joaz.
|
|
|
Bandera hori ate ondoan! Kafea pagatu barik uzten zutela uste izan zuen Joseren lehenengo
|
egun
hartatik hona igaro diren berrogei urteotan egungo Joek egin duen bidea markatzen du bandera hori hor izateak. Joek hiri hau eraikitzeko lanetan utzi du osasunaren parte handi bat.
|
|
2007
|
|
|
Une bat besterik ez zen izan. Geroztik askotan gogoratu izan naiz
|
egun
hartaz, eta behin baino gehiagotan pentsatu izan dut nire ametsa izan ote zen, orduan bizitua ez baizik geroztik elaboratua, baina ez, ezin daiteke nire asmazioa izan; edo, neurri batean urteen joanak neure buruan edertua izan baliteke ere, azpian eta sakonean egiazko esperientzia bat dago, bizi izandako sentsazio bat, han, presako putzuaren ertzean eta zapatila askatua eskuan harri txabal baten ...
|
|
|
Horrela ikasi zuen egun batean Svenek boterea zer zen; lainoak normala baino pixka bat beherago zeuden egun batean, aitak pipa erretzen zuen bitartean. Eta
|
egun
hartan ere zuriek irabazi zuten, aitaren piparen kea pieza beltzen gerrietan kiribiltzen zen bitartean.
|
|
|
Baina Svenen aitak pieza zuriekin jokatzen jarraitu zuen. Eta elurra ari zuen
|
egun
hartan ere, beste behin, zuriek irabazi zuten.
|
|
|
Ordurako, berbenetan ibiltzen ziren hainbat euskal taldek (Egan, Akelarre…) adostua zuten, euskal kantak edo beste hizkuntzetako kanten euskal bertsioak bakarrik interpretatzea. Eta
|
egun
hartan ere horrela hasi ziren, euskal kantak abestuz. Berehala igo zen ordea, herritar talde bat oholtzara, gaztelerazko kantak ere eskaini behar zirela eskatuz.
|
|
|
Arrantzales harkaitzetara Igorrekin joaten zen bakoitzean hantxe ikusten zuen, eskuin ezker, ezker eskuin, alderrai. Ez zuen hutsik egin haren errautsak haizatu zituzten
|
egun
hartan ere. Begiradaz tira eta tira egin zion mendebalderantz, behingoan bertatik desager zedin, baina kieto kieto zegoela iruditu zitzaion, hain baitzen geldoa bere ibilia.
|
|
|
– Hainbeste denbora joan da
|
egun
hartatik, ia ahaztua nuela epaiketa izango zenik ere – esan dio goxo eta urduri emazteak.
|
|
|
Ez zuen korapilo errebesetan endredatu nahi, baina egia zor dio nork bere buruari, eta Ainhoak desio zuela jakiteak plazer ematen zion; nabarmen. Alderdi horri buruz ez zeukan zalantzarik, baina hondarrik gabeko itsasoan ari zen murgiltzen, eta
|
egun
hartarako aski zuela deliberatu zuen, bertzeak bertze, hitzordua zeukalako laster Virgilio izeneko batekin.
|
|
|
Azterketa etorri zitzaion burura, gauzak agindu bezala gertatuz gero, gainean zeukan. Aristoteles, Castelvetro eta
|
egun
hartako saioaren ondotik azken solas bat bertzerik ez zitzaion falta. Maila emanen ote zuen?
|
|
|
Elkarrekin gosaldu zuten
|
egun
hartako tirrinte bera egin zitzaion berriz ere, eta eskerrak eman zituen Ozeano Atlantikoa tartean zutelako. Ohi ez bezalako adiskidetasuna zegoen bien artean, eta Migelek ez zuen arriskuan paratu nahi.
|
|
2008
|
|
|
Beñardori noiznahi azaleratzen zitzaion, era batean edo bestean, ama izeben behar barru barruko hura; baina izeba Ursularen beharra ere ez zen txikiagoa, itxuraz, halako moldez, non,
|
egun
hartan ere, edo komunio egunaren bezperan, hobeki, mutilari jertse berri bat probatzen ari zitzaion, izebak berak egindakoa, loari lapurtutako orduetan?, honela hitz egin baitzion Beñardori, zirrarak eraginda:
|
|
|
agintzeko dohaina zuen, autoritarismotik hurbilago, nolanahi ere, autoritatetik baino?, eta aurrera egiteko dohaina zuen, baita muturreko egoeretan ere. Beñardok behin bakarrik ikusi zuen Nazario atzera egiten, lagun batek bizkarretik barea sartu eta izoztuta bezala gelditu zenean?, zeinek adoretu egiten baitzuten, kikildu beharrean. Kanpoan egindako bost urteek, gainera, hogei urte zituen arren, guztiek esaten zuten berrogei urteko gizonaren heldutasuna zuela?, bere izatasunean berretsi zuten, burdinaren munduak liluratzen zuen, eta burdinaren sendotasuna zuen?, halako eran, non Beñardok baietz eta baietz esaten baitzion Nazariori halakoetan, baita
|
egun
hartan ere: bizitza apustu serioa zela, alegia, eta ahaleginduko zela bere izaera portaerak aldatzen:
|
|
|
Biharamunean Salazar Elgetara joan zen eta iluntzean, Eibarrera bueltatu zenean,
|
egun
hartan ere sokamuturra egon zela jakin zuen. Eta Mendizabalek horretarako agindurik ez zuela eman azaldu zionean, Josef Arederren aurka kexatu zen,«?
|
|
|
Hala eta guztiz ere, behin ere ez dut aukerarik izan zurekin hitz egiteko, harik eta orain dela bi urteko udan, Ondarretako hondartzan niregandik hurbil samar izan zinen arte. Aitzitik,
|
egun
hartan ere ustel atera zitzaidan, ni motza eta lotsatia izateagatik. Alegia, beste hiru pertsonarekin joana nintzen hondartza barruraino gurpil aulkian, zurezko pasabide haietako bukaeraraino.
|
|
|
Ondoko egunetan berean, polizia Larreren etxea miatzera joan zen. Tiroketa gertatu eta sei hilabetera, IK k agiri bat zabaldu zuen erranez Larreren bila ibili zirela
|
egun
hartatik ordu arte eta ez zutela inon aurkitu. IK k atera zuen ondorioa zen poliziak edo jendarmeek hil zutela eta haren gorpua desagerrarazi zutela.
|
|
|
agintzeko dohaina zuen –autoritarismotik hurbilago, nolanahi ere, autoritatetik baino–, eta aurrera egiteko dohaina zuen, baita muturreko egoeretan ere –Beñardok behin bakarrik ikusi zuen Nazario atzera egiten, lagun batek bizkarretik barea sartu eta izoztuta bezala gelditu zenean–, zeinek adoretu egiten baitzuten, kikildu beharrean. Kanpoan egindako bost urteek, gainera –hogei urte zituen arren, guztiek esaten zuten berrogei urteko gizonaren heldutasuna zuela–, bere izatasunean berretsi zuten –burdinaren munduak liluratzen zuen, eta burdinaren sendotasuna zuen–, halako eran, non Beñardok baietz eta baietz esaten baitzion Nazariori halakoetan, baita
|
egun
hartan ere: bizitza apustu serioa zela, alegia, eta ahaleginduko zela bere izaera portaerak aldatzen:
|
|
|
Beñardori noiznahi azaleratzen zitzaion, era batean edo bestean, ama izeben behar barru barruko hura; baina izeba Ursularen beharra ere ez zen txikiagoa, itxuraz, halako moldez, non,
|
egun
hartan ere... edo komunio egunaren bezperan, hobeki –mutilari jertse berri bat probatzen ari zitzaion, izebak berak egindakoa, loari lapurtutako orduetan–, honela hitz egin baitzion Beñardori, zirrarak eraginda:
|
|
|
Zergatik nagon, orduan, hirekin hizketan? Uste dun geltokiko
|
egun
hartakoa dela nire buruaz beste egiteko gogoa izan dudan aldi bakarra?
|
|
|
Gillomek segituak baitzituen etxaitzineraino, galdetzen dio auzapezari: Joanes, noiz duzu egiten zure labaki berriaren zerrailua. Otsail 28an, larunbatarekin. Uste duzu zango hori sendatuko zaizun
|
egun
hartako. Hamabost egunez sendatzen ez banintz ez litzateke marka ona. Etorriko naiz, zuzen da neure laguntzaz ordaindu dezadan, doi bat bederen, zuk ekartzen diguzuna.
|
|
2009
|
|
|
Galdera bada
|
egun
hartatik
|
|
|
Ongi oroitzen naiz
|
egun
hartaz. Nire langelan lotsa pixka bat erakusten zuen irriño goxo batekin agertu zen:
|
|
|
Ursulak, babes bila edo, Nazariori zuzendu zion begirada, begiz esan zezakeelakoan esateko zuèn guztia; Nazario, baina, gogoan zituen une hartan, ausaz, bai bezperako gaua, emazteak auskalo zer zerutara eraman zuenekoa, eta bai
|
egun
hartakoa ere, funtzioaren errepika espero zuenekoa?, halaxe mintzatu zen:
|
|
|
Gabinoren txanda zen, beraz; Gabinok, halakoetan, edo ezorduko gauzak esaten zituen, guztiak nora ezean uzten zituztenak, anai arrebek, haatik, ezohiko ateraldi haietara ohituz joan arau (gehiago edo gutxiago, sekula ez erabat), hari erantzuteko modua aurkitu zuten gutxienez, harako esaldi ezagun hura erabiltzen zutela (Teofilo Mariak batez ere), de dónde vienes, manzanas traigo? , edo bete betean asmatzen zuen ezustean, bat batean argia eta zentzua nagusitu balitzaizkio bezala; eta, orduan, herabea eta urduria zen arren, azkeneraino eusten zion bere egiari, bere ahalegin hartan larrua utzi behar bazuen ere;
|
egun
hartan ere, esaldi bakarra esan zuen:
|
|
|
–Astoari astabelarriak!?. Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean:
|
|
|
solasturi atsegina zen, beraz, solasaren erdigune aise bihurtzen zena, baina solaskideak zapaldu gabe?
|
egun
hartan ere halatsu; esan nahi baita ederki aritu zela Alberto honetaz eta hartaz, inauterietan ospatutako kabalkada izan zuten gai nagusi?, harik eta, halako batean, ahotsa, hitzen erritmoa eta arnasarena bat etorri ez zirelako edo, hautsi egin zitzaion arte, eztarritik ziztu hots luze bat ateratzen zitzaiola, kio baten itxura guztia zuena.
|
|
|
Kontua da Teofilo Maria ezkor jaiki zela
|
egun
hartan ere, aldarte txarrak hartuta, hargatik bere begi haiek, agian, behe laino batek hartuak?, buruan ezinegona sorrarazten ziòn zerbait zebilkion seinale: beldurraren irudi zehaztugabe bat izan zitekeen, edo Domingoren itzala zen, ausaz, barrezka ari zitzaiona:
|
|
|
Teofilo Mariak aitari galdera hura egin zionetik?. Badakizu badakitela Domingoren berri???, lauzpabost aldiz mintzatu izan zen aitarekin gai hartaz, eta
|
egun
hartan ere halatsu aritu zen; lauzpabost elkarrizketa haiek, baina, baita goiz hartakoa ere?, ez zituen semeak hasi, aitak baizik, harako esaldi harekin:
|
|
|
57 nagusitu zen Serbia, ustekabean, baina partida hori irailaren 7an jokatu zen, duela bi aste. Gaurko Espainia eta
|
egun
hartakoa, ordea, zeharo ezberdinak dira. Egun hartan Pau Gasol hankamotz zebilen, bere sasoi puntu ona lortzear.
|
|
|
EAJk, PSE PSOEk, EPK-k, PTE ORTk, ESEIk, ANV (h) k, EEk eta EKAk kanpaina bateratua egin zuten baiezkoaren alde; abstentzioaren aldeko indarren artean izan zen Herri Batasuna, eta Alianza Popularrek ezezkoa proposatu zuen. Duela 30 urteko
|
egun
hartaz geroztik, indarrean dago Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua.
|
|
|
Kontua da Teofilo Maria ezkor jaiki zela
|
egun
hartan ere, aldarte txarrak hartuta –hargatik bere begi haiek, agian, behe laino batek hartuak–, buruan ezinegona sorrarazten ziòn zerbait zebilkion seinale: beldurraren irudi zehaztugabe bat izan zitekeen, edo Domingoren itzala zen, ausaz, barrezka ari zitzaiona:
|
|
|
Teofilo Mariak aitari galdera hura egin zionetik –" Badakizu badakitela Domingoren berri?" –, lauzpabost aldiz mintzatu izan zen aitarekin gai hartaz, eta
|
egun
hartan ere halatsu aritu zen; lauzpabost elkarrizketa haiek, baina –baita goiz hartakoa ere–, ez zituen semeak hasi, aitak baizik, harako esaldi harekin:
|
|
|
Alberto gazte adeitsua zen, sinpatikoa, edozein gairen inguruan zerbait esateko gai zena: solasturi atsegina zen, beraz, solasaren erdigune aise bihurtzen zena, baina solaskideak zapaldu gabe...
|
egun
hartan ere halatsu; esan nahi baita ederki aritu zela Alberto honetaz eta hartaz –inauterietan ospatutako kabalkada izan zuten gai nagusi–, harik eta, halako batean, ahotsa –hitzen erritmoa eta arnasarena bat etorri ez zirelako edo– hautsi egin zitzaion arte, eztarritik ziztu hots luze bat ateratzen zitzaiola, kio baten itxura guztia zuena.
|
|
|
...erabat), hari erantzuteko modua aurkitu zuten gutxienez, harako esaldi ezagun hura erabiltzen zutela (Teofilo Mariak batez ere), de dónde vienes, manzanas traigo–, edo bete betean asmatzen zuen ezustean, bat batean argia eta zentzua nagusitu balitzaizkio bezala; eta, orduan, herabea eta urduria zen arren, azkeneraino eusten zion bere egiari, bere ahalegin hartan larrua utzi behar bazuen ere;
|
egun
hartan ere, esaldi bakarra esan zuen:
|
|
|
" Astoari astabelarriak!". Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean:
|
|
|
Ursulak, babes bila edo, Nazariori zuzendu zion begirada, begiz esan zezakeelakoan esateko zuèn guztia; Nazario, baina –gogoan zituen une hartan, ausaz, bai bezperako gaua, emazteak auskalo zer zerutara eraman zuenekoa, eta bai
|
egun
hartakoa ere, funtzioaren errepika espero zuenekoa–, halaxe mintzatu zen:
|
|
|
Ia segituan erreparatu zion Dariori. Ez zuen ikusten
|
egun
hartatik, esan zionetik eskandalu bat barrundatzen ari zela, epaiketa baten beldur zela, Wardes askatu behar zela. Orain, eroria zen berriro haren senarra Darioren eskuetan, Darioren atzaparretan.
|
|
|
Ikusi zintudan azkenengo
|
egun
hartako... Txarto diot.
|
|
|
Atzerantz begiratzen hasita, alboz ikusi zintudan
|
egun
hartan ere artean galdu gabe zenuen aitaren antza. Buruan dauzkadan zuen azkenengo irudiak kontuan hartuta, antza duten aurpegi ihartu bi dira zuonak; edonola ere, bada alderik bien artean.
|
|
|
Maiz hola bat bertzeari konplimenduetan aritzen gara, Mayi eta ni, eta
|
egun
hartakoek ez dute deus partikularik.
|
|
2010
|
|
|
Horrelakoetan, Nataliok ez zidan sekula ezetzik esaten?
|
egun
hartan ere ez, itxura batean, nik galdera egin orduko begia alaitu baitzitzaion, nik hala uste; jarraian, ordea, Teori so egin zion, nabarmen so egin ere, baimen eske edo, eta Teok lehengusuari zorrotz baino zorrotzago begiratu, eta Nataliok ezetz esan zidan buruaz, ez zuela nirekin xake partidarik jokatu nahi:
|
|
|
Neure susperraldirako neurri eraginkorra zelakoan, medikuak agindua zidan, beste ariketa batzuen artean, ezpainak bildu eta txistua maiz jotzea, birika bakarra eta diafragma indartzeko, eta hala, umetan ikasitako kantak nahiz gramofonotik edo irratitik entzuten nituenak txistukatzen nituen; noiznahi txistukatzen nituen, gainera, amak Feliperekin txistua ikastea eragotzi zidanetik zer esanik ez??,
|
egun
hartan ere halatsu; ni neure gelan nengoen, matematika liburua mahai gainean, norbaitek atean jo zuenean;. Aurrera!, esan nuen aski ozen; eta Helena barruan sartu zen; eta, nire parean jartzen zela, halaxe esan zidan:
|
|
|
Halakoetan, derradan, bide batez, bera munduratu ahala hil zitzaiola ama, eta horrek halako marka sakon bat utzi ziola lehengusuari ezinbestean, amaordeak sekula ezabatuko ez ziona?, xake partida bat jokatu eta honetaz eta hartaz hitz egiten genuen? baita
|
egun
hartan ere. Partida hartan, baina, nola burutik ezin kendu bainuen aitonak idatzitako gutuna, berehala egin nuen huts mugimendu batean, dorrea koadro bat aurrerago eraman nuen?, baita hutsaren ondoko hutsa ere, handik gutxira.
|
|
|
badirudi, aurrenik, amari, bazkalondoko ohiko eserialdian lotan zegoen bitartean, Jesusen Bihotzaren zurezko irudia agertu zitzaiola ametsetan, garai batean eskuan mapamundi bat zuena, baina eskurik eta mapamundirik gabe geratu zena, eta amari halaxe hitz egin ziola: . Nola nahi duzu, bada, nire Andre Maria zuri agertzea, Regina, ni hain gaizki tratatu baninduzun, etxeko trastelekura kondenatuta??; badirudi, hurrenik, ama, une hartan egongelan bakarrik zegoena, izeba Ernestinak lagun zituen bere aita espiritualaren bi arrebak, Magdalena eta Alejandrina, izeba baino hamar bat urte gazteagoak zirenak, eta hauek etxera gonbidatzen zuten noizean behin,
|
egun
hartan ere bai?, nora ezean bezala gelditu zela, guztiz aztoratuta; badirudi, azkenik, ametsak eragindako egoerari erantzun bat bilatu nahian edo, zuzenean joan zela giltzategira trastelekuko giltzaren bila, baina han ez zuela aurkitu eta orduan neskame guztiak bildu zituela, handik nahaste borrastea.
|
|
|
Primeran oroitzen dut, izan ere,
|
egun
hartakoa. Fabrikako argi-indarrarekin arazo batzuk izan genituela-eta, ohi baino beranduago itzuli ginen aita, Teo eta hirurok lanetik egun hartan?
|
|
|
doña Primi da?; amak ez zuen bazkaria inoiz uzten ez hura eteten, bazkaria baino garrantzitsuago zèn zerbaitegatik ez bazen behintzat: doña Primiren deiak, baina, beti izaten ziren garrantzitsuagoak, emakume hark beti izaten baitzuen amari eman beharreko mezu edo hitzorduren bat, biak ere Koruko Ama Birjinaren dama karitatetsuen elkarteko kideak ziren?, edo esamesaren bat?. Ba al dakizu nor ikusi nuen atzo kasinoan???, gure amaren jakin mina pizten eta asetzen zuena;
|
egun
hartakoa, ordea, beste zerbait zen, guztiz ezohikoa, amaren ahots gero eta harrituagoak, baita gero eta ozenagoak ere, telefonoa egongelan zegoen eta gu jangelan, horma batek bereizita, adierazten zuenez, interjekzioak eta harridura oihuak elkarren jarraian, ai, oi eta ai ene!
|
|
|
...lberto debozionisten ikastetxean estudiatu zuèn mutil bat zela, denborarekin bakuninzalea egin eta Domingo arnarkismorako irabazi zuena, harik eta manifestazio batean hil zuten arte; Alberto, bestela, errentan hartutako etxebizitza batean bizi zen, eta berandu gabe egingo zuen Domingo bizilagun; bada, Ada eta biok, Domingo bisitatzen genuen bakoitzean, Albertoren etxebizitza hartara joaten ginen,
|
egun
hartan ere bai.
|
|
|
Behin erruduna harrapatuta, belarritik heldu eta tiratu egiten zion, indarrez tiratu ere, biktima hautsi arte. Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren Pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean: –Imajinatu hogei zentimetrgggoko iltzeak Krgggistoren eskuak zehargggkatzen??.
|
|
|
Egigurenek antzera gogoratzen du
|
egun
hartakoa: –Batasunekoek une jakin batean esan zuten:
|
|
|
Halatsu sentitzen zituen Mariak begiak, gorri eta erreak, edozein unetan belztu eta euritarako prest. Gauez betazalik itxi gabe eta egunez burua eta gorputza bat eginda izateko eginahalak egiten zebilelako
|
egun
hartatik: Anninak, heriotzari aurpegia ikusi dionaren larrialdiarekin, eskutik heldu eta azken mesede hura eskatu zionetik.
|
|
|
KOLDO. Berba egin duzue
|
egun
hartatik?
|
|
|
hau munduko onena da â? eta
|
egun
hartatik gauero pentsatzen nuen â?, surfeatzera joan nahi dut, surfeatzera joan nahi dut â?
|
|
|
Luze jardun zuen
|
egun
hartan ere H.k, lehenbiziko azalpenak eman zizkidaneko hartan bezala. Han ez bezala, ordea, inportanteena hasieran esandako hura zen, eta ondorengo guztia hitz haien arrazoiketa edo zuribidea.
|
|
|
" Jokatuko al dugu xake partida bat?". Horrelakoetan, Nataliok ez zidan sekula ezetzik esaten...
|
egun
hartan ere ez, itxura batean, nik galdera egin orduko begia alaitu baitzitzaion, nik hala uste; jarraian, ordea, Teori so egin zion, nabarmen so egin ere, baimen eske edo... eta Teok lehengusuari zorrotz baino zorrotzago begiratu, eta Nataliok ezetz esan zidan buruaz, ez zuela nirekin xake partidarik jokatu nahi: nola, bada, meza entzun ez banuen bi igandetan segidan, anathema sit!
|
|
|
doña Primi da"; amak ez zuen bazkaria inoiz uzten ez hura eteten, bazkaria baino garrantzitsuago zèn zerbaitegatik ez bazen behintzat: doña Primiren deiak, baina, beti izaten ziren garrantzitsuagoak, emakume hark beti izaten baitzuen amari eman beharreko mezu edo hitzorduren bat —biak ere Koruko Ama Birjinaren dama karitatetsuen elkarteko kideak ziren—, edo esamesaren bat —" Ba al dakizu nor ikusi nuen atzo kasinoan?" —, gure amaren jakin mina pizten eta asetzen zuena;
|
egun
hartakoa, ordea, beste zerbait zen, guztiz ezohikoa, amaren ahots gero eta harrituagoak, baita gero eta ozenagoak ere —telefonoa egongelan zegoen eta gu jangelan, horma batek bereizita— adierazten zuenez, interjekzioak eta harridura oihuak elkarren jarraian, ai, oi eta ai ene! " Ama Birjina esan didazu?!
|
|
|
...lberto debozionisten ikastetxean estudiatu zuèn mutil bat zela, denborarekin bakuninzalea egin eta Domingo arnarkismorako irabazi zuena, harik eta manifestazio batean hil zuten arte; Alberto, bestela, errentan hartutako etxebizitza batean bizi zen, eta berandu gabe egingo zuen Domingo bizilagun; bada, Ada eta biok, Domingo bisitatzen genuen bakoitzean, Albertoren etxebizitza hartara joaten ginen,
|
egun
hartan ere bai.
|
|
|
...raldirako neurri eraginkorra zelakoan, medikuak agindua zidan, beste ariketa batzuen artean, ezpainak bildu eta txistua maiz jotzea, birika bakarra eta diafragma indartzeko, eta hala, umetan ikasitako kantak nahiz gramofonotik edo irratitik entzuten nituenak txistukatzen nituen; noiznahi txistukatzen nituen, gainera —amak Feliperekin txistua ikastea eragotzi zidanetik zer esanik ez... —,
|
egun
hartan ere halatsu; ni neure gelan nengoen, matematika liburua mahai gainean, norbaitek atean jo zuenean;" Aurrera!" esan nuen aski ozen; eta Helena barruan sartu zen; eta, nire parean jartzen zela, halaxe esan zidan: " Barkatu, baina, korridorean nengoela, txistu egiten entzun zaitut, eta ezin zuri esan gabe gelditu:
|
|
|
badirudi, aurrenik, amari, bazkalondoko ohiko eserialdian lotan zegoen bitartean, Jesusen Bihotzaren zurezko irudia agertu zitzaiola ametsetan, garai batean eskuan mapamundi bat zuena, baina eskurik eta mapamundirik gabe geratu zena, eta amari halaxe hitz egin ziola: ...ot; Nola nahi duzu, bada, nire Andre Maria zuri agertzea, Regina, ni hain gaizki tratatu baninduzun, etxeko trastelekura kondenatuta?"; badirudi, hurrenik, ama, une hartan egongelan bakarrik zegoena —izeba Ernestinak lagun zituen bere aita espiritualaren bi arrebak, Magdalena eta Alejandrina, izeba baino hamar bat urte gazteagoak zirenak, eta hauek etxera gonbidatzen zuten noizean behin,
|
egun
hartan ere bai—, nora ezean bezala gelditu zela, guztiz aztoratuta; badirudi, azkenik, ametsak eragindako egoerari erantzun bat bilatu nahian edo, zuzenean joan zela giltzategira trastelekuko giltzaren bila, baina han ez zuela aurkitu eta orduan neskame guztiak bildu zituela, handik nahaste borrastea.
|
|
|
Primeran oroitzen dut, izan ere,
|
egun
hartakoa. Fabrikako argi-indarrarekin arazo batzuk izan genituela-eta, ohi baino beranduago itzuli ginen aita, Teo eta hirurok lanetik egun hartan... horregatik harrapatu gintuen memento hark etxeko hiru gizonak eta bi emakumeak —Bibi eta izeba Ernestina— mahai inguruan, afaria bukatzeko tenorean, noiz eta Fernando Fernández de Córdoba hizketan hasi baitzen:
|
|
|
ahalegin berezirik ere ez zuen egin behar, egia esan, gure etxea ikastetxetik —Filosofia egina zuen, Municheko unibertsitatean— bere etxerako bidean geratzen baitzitzaion. Halakoetan —derradan, bide batez, bera munduratu ahala hil zitzaiola ama, eta horrek halako marka sakon bat utzi ziola lehengusuari ezinbestean, amaordeak sekula ezabatuko ez ziona—, xake partida bat jokatu eta honetaz eta hartaz hitz egiten genuen... baita
|
egun
hartan ere. Partida hartan, baina, nola burutik ezin kendu bainuen aitonak idatzitako gutuna, berehala egin nuen huts mugimendu batean —dorrea koadro bat aurrerago eraman nuen—, baita hutsaren ondoko hutsa ere, handik gutxira.
|
|
|
Behin erruduna harrapatuta, belarritik heldu eta tiratu egiten zion, indarrez tiratu ere, biktima hautsi arte. Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren Pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean: " Imajinatu hogei zentimetrgggoko iltzeak Krgggistoren eskuak zehargggkatzen...".
|
|
|
Bazkaltzen ari ginen jatetxean otorduaren erdian zutitu eta Saizarbitoria eta Aldekoa bertan behera utzi nituen, aho bete hortz, ez bertan goxo, beraz, bertan mikatz baizik. Ez zen gozoa izango
|
egun
hartako bi lagunen bazkari bukaera. Gauean Aldekoak etxera deitu zidan zer moduz nengoen galdetzeko.
|
|
|
Antxon Karlistak egin zion iraina gertatu zenean, hire aitarekin eta Xabiertxorekin nengoan Txalupa Txikin, beraz, gertatutako guztia ondo ezagutzen diat. Nahi al duk zehatz kontatzea
|
egun
hartakoa?
|
|
|
–Nik bazekiat
|
egun
hartakoa dela, abenduaren 14koa.
|
|
|
—egin dit buila— Errealitatea beti tristea dela? Eta Raquel Welch eta bere zaldia biluzik atera zitzaizkian
|
egun
hartakoa, zer. Hura ere tristea izan al zen?" Ezezkoan hasi naiz, hura ez zitzaidala niri gertatu.
|
|
|
Nahiago du, Sierrara edo haranera begiratu baino, lurrera makurtu eta bertan aurkitzen dituen harri koskor eta gainerako gauzaxkak aztertu, zaldizain mexikarren zigarro hondakinak barne; azterketa horrek diraueino txindurri edo beste xomorroren bat azaltzen bada, askozaz ere hobeto. Eta
|
egun
hartan ere horrelaxe ibili ginen, ordu erdia behar izan genuen txirrista bat dagoen belardira iristeko. Gero, hango jostaketarekin aspertu zenean, zaldi jaio berriak beren amekin zeuden hesiraino hurbildu ginen, eta hurrena, berriz, Rosarioren eta Efrainen etxeraino, bertako lorategian dagoen —" bizi den" — harrizko gnomoari bisita egitera.
|
|
|
Mila bider hobea da zaldiak heztea eta bakoitza hamar mila dolarretan saltzea!" Xanpaina atera genuen izozkailutik, eta ontzi batean jarri bere serbilleta zuri eta guzti. Uda beteko arratsa egiten zuen
|
egun
hartan ere. Haran gaineko zeruak urdintasun aratza zeukan.
|
|
|
Errepikapenak nahita egin ote zituen, duda mudan utzi ninduen Ugartek. Gure jerenteak euskaltzale fama handia zeukan eta ezagun zitzaion
|
egun
hartan ere. Koldoren eraldaketa, ordea, ez zen batere ulergarria, izan ere kooperatiban nekez aurki nezake euskararen aldeko militantziatik urrutiago zirudien adinkiderik.
|