|
2000
|
|
|
2000 urtean burutu ziren Euskal Kritikagintzari buruzko I. Jardunaldietan, Mari Jose Olaziregik kritikoak gutxiesteko joera
|
egon
badagoela adierazi zuen. Beraz, gutxiespen honi aurre egiteko, kritikaren beharra azpimarratu zuen literatur sisteman honek ekoizpen eta harreraren (irakurlearen) artean bitartekari egiten duela adieraziz.
|
|
2002
|
|
|
Hemen naukazu neu be erantzun eutsan ateak, uda ta negu
|
egon
egonean.
|
|
|
...
|
egon
egotekoa ez dana, jakin behar zeunke, onaino etorri zaran ezkero.
|
|
2005
|
|
|
Beste argitaletxe batzuek gazte eta umeentzako literatura jorratzen dute. Helduentzako alorrean
|
egon
badaude bestelako adibideak: Xabier Amurizaren Enaz banaz oroitzapen liburua, Auspoa bildumako idazle baserritar batzuen lanak, Agustin Zubikarairen literatura, eta, oro har, Euskarazaleak elkartearen ingurukoen zenbait agerpide.
|
|
|
Gizarteari, oro har, dagokion moralismoa genuke, eta ondorioz, izaera diferenteen erakusle eredugarriak diren neurrian, didaktismotik hurbil legokeen literatura genuke. Literatura honi geroago errealismo soziala deituko diogu, Arestiren kasuan bestelako estetiken aztarnak
|
egon
badaude ere.
|
|
|
Dena dela, une honetan badugu corpus zabal bat, ipuin batzuek itzelezko emaitzak lortu dituzte eta gure gaurko talaiatik orain arte izan duen bilakaera dagoeneko azter dezakegu. Heldutasunera heldu den generoa da,
|
egon
badaude ere. Aurrerantzean ere teoria formalen aldetik, euskal literaturaren ikuspegitik nahi bada, ipuinaren izaera zertan den azaltzen segitu da.
|
|
2008
|
|
|
Edonola ere, guztiak bat datoz esatean gaur egun kalitatea eta zaletasuna uztartzera jo behar dela, eta gainera, lanak
|
egon
daudela irakurtzeko errazak eta literarioki onak.
|
|
|
Baina bi curriculumen arteko aldeak
|
egon
daude, eta horiek biltzea da hurrengo lerroen helburua. Horrekin batera, aldeak dauden arlo horietan Espainiako Gobernuak Gaztelania eta Literatura irakasgaiari buruz egindako curriculuma aztertuko dut.
|
|
2009
|
|
|
Txiboko landa gurutzatu, oinetakoak erantzi eta lepotik dingilizka zituztela joaten ziren Lemoizeko Urizar nahiz Armintzara. Auzo bakoitzera joateko bide bana zegoen, eta
|
egon
dago egun ere, erdi itxita baina.
|
|
2011
|
|
|
Erropa zuria garbitu eta zuritzeko lexibea
|
egon
baegoan, baina barriemoile gehienak ondo gogoratzen dira zelan zuritzen ziran izarak surtako hautsagaz eta ereinotzagaz batera egosirik.
|
|
2012
|
|
|
Hori dala ta, bertan egozan baserri batzuk bere desagertu egin ziran: Ametzaga (Ametza, hondino hormak
|
egon
badagoz), San Lorentzo, Lukieta (Lukitta), Errandoena Etxebarria (Errandone Etzebarri), Axtekoetxe (Artakotze) eta Arritugana (Arritoane) egozan. Urtegia egin ebenean Basozabaleko Oleta eta Urtiena (Urtiñerrota) bere galdu ziran.
|
|
2013
|
|
|
Gaur egun be, txirrindularitzarako zaletasuna
|
egon
badago herrian; eta jaietan, kasurako, beti egin izan da karrerea.
|
|
2015
|
|
|
Euskal literatura eta kulturaren txikitasunak ezinezko egiten du muntaia handirik, espektakulu handirik egotea, baina hala ere
|
egon
badago logika horren baitan sartzen den esparrurik Atxagaren ustez. Horixe da hain justu Euskadi Ofiziala.
|
|
|
Inori behartua iruditu dakioke lotura hori akaso, anakronikoa delakoan, baina egiazki, zehar lotura bat
|
egon
badago bien artean. Aurretik esan bezala, Federiko Krutwigen ideiek eragin nabaria izan zuten hastapenetako ETAn, antikolonialista izenarekin ezaguna zen korrontean batez ere, eta Krutwig zuzenki zegoen Franz Fanonen ideien eraginpean.
|
|
|
" Laguntza hau exkaxa ta ahula izanen da noski, literaturak, zerbait aldatzekotz sentsibilitatea aldatzen bait du, ta ez besterik". Hau da, literatura eta gizarte eraldaketaren arteko harremana
|
egon
badago, baina zeharkakoa da, ez du zerikusirik panfletogintzarekin. Frankfurtarrek esango luketen moduan, artearen izaera soziala bere aurkarakotasunean (gizarte aldaketan lagungarri) datza.
|
|
2017
|
|
|
Zer zentzu izan lezake, orduan, izen kidetasun horrekin batera egia barik egiantza baino ez agintzeak irakurleari? Autobiografian agindutako egia
|
egon
badagoenik ere ukatzea, hain zuzen ere.89 Bestela esanda, egia esatea zin eginda ere eta zintzotasun osoz hala egiten saiatuta ere, autobiografoak aditzera emango duenak, ezinbestean, fikziotik ere izango du beti. Celia Fernández Prieto literatur teorilari espainiarrak dioenez:
|
|
|
Bigarrenik, errealitatearen gaineko gure ezagutza okerra salatzen du telos horretatik aldentzen gaituzten aurreiritzi eta jokabideen sorburu bezala. Azkenik, konponbidea
|
egon
badagoela proposatzen du, telos horri heldu, ezagutza okerrak zuzendu eta egiaren araberako jokabide etiko eta politikoak jarraituta erdietsiko litzatekeena.
|
|
|
alde batetik, singularra bere horretan ezagutu ahal izateko bere singulartasunaz jabe gaitezen, alegia, ezagutza egitura orokorren pean hartu behar da, hots, hizkuntzaren pean; bes120 Zentzu horretan, Carla modernista berantiartzat hartu behar dugu, mundu ikuskera apokaliptiko batean ardaztua. taldetik, baina, singularrak bere singulartasuna uxatzeko joera agertu ohi du ezagutza egitura berberen pean egonda ezagutu ahal izan badugu singularra ez da erabat singular edo arrotz izango, alegia. Horrela, bada, ezagutza egituren orokortasunak singularra posible eta ezinezko bihurtzen du aldi berean.121 Horrek esan nahi du singulartasunik
|
egon
badagoen arren, ez dela inoiz singulartasun purua, hein batean edo bestean orokortasunez, arruntasunez kutsatuta dagoela beti ere. Singulartasun purua erabat arrotz, ulertezin, atzemanezin litzaigukeen eremuan legoke.
|
|
2021
|
|
|
Horretan ere, pertzepzioa eta errealitatea ez datoz guztiz bat ikaslearengan zein irakaslearengan zaletasun falta antzematen dela esaterakoan. Izan ere, ikuskera ezkorragoa den bitartean, testigantzek erakusten dute irakurzaletasuna eta konpromisoa, oro har,
|
egon
badagoela, maila apalean bada ere. Hala ere, errealitatearen aniztasuna aniztasun, argi dago erronka garrantzitsua izaten segitzen duela, harik eta joerak beheranzkoa izateari uzten ez dion artean.
|
|
|
" Nik uste dut esparru honetan zulo handi batean sartuta gaudela, eta justifikazioak
|
egon
badaude horretarako, baina gehiegi heltzen diegu justifikazio horiei gauden bezala irauteko. Ahalegin handia egin behar da ateratzeko eta noraezean gabiltzala iruditzen zait".
|
|
|
Bide beretik, gabeziak alde batera utzita, curriculumak irakas jardunerako lagungarri gertatzen diren orientabideak eskaintzen dituela baieztatzen du IE3 k zer eta nola irakatsi behar den finkatzen laguntzeko, baina aitortzen du nerabe batek zer irakur dezakeen hautatzen laguntzeko baliabideak, adibidez, faltan botatzen dituela, agian, curriculumaren egitekoa ez dela argi uzten duen arren. Hala ere, curriculumari edota lege markoari dagozkien elementuetan irakaskuntzatik eragitea zaila dela aitortzen du elkarrizketatuak, baina urratsak emateko tartea
|
egon
badagoela argitzen du eta hortik presiorako bideak zabaldu, bere garaian Euskal Curriculumak egin zuen bezala.
|
|
|
Curriculumak nahiz ikastetxeetako programazioek horren aldarria eta sustatzeko eskaera egiten duten arren, ondoren ikastetxeetan nekez gelaratzen dira izaera horretako proposamenak, BHn bereziki, ez bada horrelako ikuspegi integral batez sortutako materiala erabiltzen (IE7), EKI ikasmateriala, esaterako. Hala ere, horrelako materiala erabili gabe ere HTBan oinarritutako proiektuak aurrera eramaten dituzten sare guztietako ikastetxeak
|
egon
badaudela argitzen du DGIR1 ek, berean esaterako, baina horretan sistematizazioa eta orokortzea falta dela ohartarazten du:
|
|
|
Gainera, horrelako ekimenak HHn eta LHn ohikoagoak diren bitartean," Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan eta Batxilergoan, aldiz, irakurzaletasuna sustatzeko ekintzak ez dira batere ohikoak, eta gazteentzat antolatzen diren egitasmoak batez ere ikastetxetik kanpoko erakundeek antolatzen dituzte" (GE3). Zentzu horretan, Berritzeguneetatik BHn proiektu interesgarriak
|
egon
badaudela ikusten dutela dio, bere aldetik, BE1 ek eta, beste batzuen artean, Mungiako eta Plentziako institutuetan egitasmo interesgarriak gauzatzen direla dio, edota Getxoko HTB mintegia ere aipatzen du, baina, ikasleen behar, interes zein gaitasunei modu egokian erantzuteko heziketa literarioan oinarritzen saiatzen diren arren, ez daudela orokortuta eransten du. Eta horren ondorio edo jatorri moduan, zera eransten du GE4 k:
|
|
|
hala nola, tertulia literarioekin, sormen ariketa jakinekin, performace ekin edota bertsolaritzarekin. Hartara, joera orokor gisa har daitekeen arren, salbuespenak badaudela eransten du BIR1 ek, eta irakurketarekin nahiz literaturarekin oro har gozatzen duten gazteak
|
egon
badaudela ohartarazten du. Hori horrela, ikasleengan plazerarekiko bi jarrera, gutxienez, bereizten dituela esplikatzen du HIR1ek:
|
|
|
Hezkuntzaren ardura ere baden heinean, irakaskuntzako profesionalek kezkaz bizi dute egoera, Euskal Herriko hezkuntza sistema diferenteek gaur egun ez dutelako ikasle guztien euskalduntzea bermatzen, eskolak euskalduntze horren oinarria izan behar duenean (IE7). Hezkuntzaz haragoko faktoreak
|
egon
badaude ere, horretan zutabe izan behar duen hezkuntzan askatu gabeko aspaldiko korapiloek jarraitzen dutela baieztatzen du IE6 k; hala nola, hizkuntza eredu desberdinek indarrean segitzea, irakasle eta hezkuntzako langile guztiak euskaldunak ez izatea edota Euskal Curriculumaren inplementazio integral eza.
|
|
|
Edonola ere, ikasle guztiek ez dute jarrera bera izaten, eta literaturarekiko zaletasuna besteen aurrean harrotasunez aldarrikatzen dutenak ere
|
egon
badaudela dio AIR1 ek, eta hein handi batean, emakumeak direla horiek. Bide beretik, irakaslearengana irakurgaien aholku eske jotzen duten gazteak gutxi dira HIR1 en ustetan; alabaina, gertatzen diren horietan, jarrera oso positibotzat eta heldutzat hartzen ditu DGIR1 ek:
|
|
|
Ezagutzak sozialki eta elkarrekin eraikitzen direlako baieztapen vygotskyarretik abiatzen bagara, gela barruko elkarrekintza didaktiko horiek testuinguru sozialak baldintzatuta egongo dira ezinbestean. ...uistikoa testuinguru komunikatiboari badagokio, ezin da pentsatu elkarrekintza eta horren produktu diren ezagutza eta pentsamendua eraikuntza aseptikoak direnik41 Izan ere, hezkuntzaren iturri eta zutabe nagusietako bat hezkuntza esperientziak badira, agerikoa da esperientziak ez direla" hutsean" jazotzen, eta, barne esperientziak dauden legez, norbanakoaren kanpoan gertatzen direnak ere
|
egon
daude (Dewey, 1995: 83). Autoreak dioen moduan, hezitzaileak ikasleen esperientziak inolako inposaketarik gabe bideratu baditzake ere, esperientzien nahiz ezagutzen elkarrekintza kudeaketa subjektiboa42 da erabat, dela subjektuari berari dagokionez, dela komunitatearen edo gizartearen parte gisa:
|
|
|
Edizioan eta liburugintzan nerabezarora iristen ari direnentzat eskaintza erakargarria osatzea zailago egiten zaiela aitortzen du: " Esango nuke adin horietan literatura ez dutela gogoko orokorrean, salbuespenak
|
egon
badaudela jakinda, noski". Zentzu horretan, beste adibide bat ematen du EIAE1 ek nerabeen literaturzaletasuna irudikatu nahian:
|
|
|
Jatorrizko idazlearen asmoa mimatzen dela dio, unibertsal bihurtuz ahots hori eta, ondoren, euskarara ekartzean asmatu egin dela. Hirugarren adibide modura eta arestian aipatutako irakurle profilarekin lotuta, orain dela 20 urte" euskal literaturaren irakurlearen profilik" ez zegoela baieztatzen du, eta orain, aldiz," konturatzen ari gara profil hori
|
egon
badagoela eta, nagusiki, emakumezkoa dela" (IEE1). Era berean, idazle profilean gertatzen ari den aldaketarekin lotzen du hau.
|
|
|
Ekoizten diren testuliburuen eskaintza interesgarritzat jotzen duen arren, homogeneoa dela iruditzen zaio eta" aniztasuna" falta dela, beraz. Era berean, testuliburuen eskaintza didaktikoa oinarritzeko gogoeta eta lan" handia"
|
egon
badagoela oso argi badu ere, hori irakasleen esku uztea garrantzitsua dela iriz49 Hala ere, komeni da argitzea Euskal Herriko ikastetxeetan erabiltzen diren material guztiak ez direla lan honetan agertuko edo aipatuko, baizik eta parte hartzaileen errealitatearen kontakizunean azaltzen direnak besterik ez. Era berean, horien maiztasuna edo analisian izango duten pisu espezifikoa, elkarrizketetan dutenaren islari dagokio, ez besterik, eta lanaren egileak ez du baloraziorik egingo, ezta bata edo bestea hobetsiko.
|
|
|
Aipatutako homogeneotasun horrekin ez dator bat EIAE3, baina aitortzen du literatura lantzeko testuliburuetan ezaugarri edo elementu amankomunak
|
egon
badaudela, modu honetan argudiatuz: " Guk testuliburuak egiten ditugu Eusko Jaurlaritzak ateratzen duen dekretu bati eta hor zehazten denari jarraiki".
|
|
|
IE5 ek eransten duenez, hizkuntzaeta literatura komunikaziorako konpetentzian, esate baterako, ikasleak komunikatzeko gai izan behar duela adierazten da, baina dioenaren arabera, komunikatzen jakitearen edo gai izatearen atzean dagoenaz ezer gutxi zehazten da. Ildo beretik, elkarrizketatuen ustez, ez zaio gaitasunen zehaztapen mailari soilik heldu behar, proposatzen diren konpetentzien izaeraz ere hausnartzeko eta birdefinitzeko beharra ere
|
egon
badagoelako:
|
|
|
" Bistan dena, ez dut erraten orokortu behar dela, zeren eta irakasleak norbanako oso diferenteak baikara eta beti potentzialitate handiarekin literatura irakasten edo literaturarako erakarpena pasaraztea lortzen duenik
|
egon
badago".
|
|
|
Orduan nekez dauka gaitasuna irakasleak bere hautu propioak egiteko, batez ere Bigarren Hezkuntzako irakasleak, kontuan hartuta zer gabezia pedagogiko eta didaktiko dituen, LH n ez bezala. LH n egia da gabeziak
|
egon
badaudela baina formazio pedagogikoa eta didaktikoa zabalagoa da". (IE3)
|
|
|
aurrera begira jarri eta arloak segitu beharreko urratsak zehaztu eta irudikatzea, hain justu ere. Izan ere, errazagoa edo izan ohi da egiten ari denaz hitz egitea, aurrera begirako proiekzioak egitea baino; hau da, sarritan gauzak aldatu behar diren kontzientzia
|
egon
badago, eta lehen urrats bat da, noski, baina aldaketa bideratzea beste hariko ezpala da:
|
|
|
IE7 ren aburuz, hiru dira zehazki aintzat hartu beharreko ardatzak. Batetik, alderdi soziolinguistikoa dago, baina, ohartarazten duenez," egoera soziolinguistikoaren arabera eremuka sailkatzea arriskutsua izan daiteke", eremu baten barruan hizkuntza errealitate desberdinak
|
egon
badaudelako batera elkarrekintzan. Edonola ere, proiektuak edo bestelako proposamen didaktikoak diseinatzerakoan presente eduki beharreko baldintza dela iruditzen zaio, eta ez nahitaez ikuspegi negatibo batetik, esate baterako, konpetentzia linguistikoa garatzeko balia daitekeelako.
|
|
|
Hala ere, egia da curriculumari edota marko legalari dagozkien elementuetan eragitea zaila dela, elkarrizketatuak berak zehaztu moduan, makroneurriak direlako. Edonola ere, urratsak emateko tartea
|
egon
badago, eta hortik presiorako bideak zabaltzea beharrezkotzat jotzen du, bere garaian Euskal Curriculumak egin zuen bezala. Agian, irakasleei zuzenean ez dagokien zerbait ez izanik ere, marjina badagoela sinistu behar dela aldarrikatzen du, eta proposamenak egin eta alternatibak eraiki behar direla, hortaz.
|
|
|
Dena den, zenbaitetan, obren logikak boladan egon daitezkeen joerei erantzuten die eta ez horrenbeste, ostera, zentroan egon daitezkeen errealitate eta beharrei. Oso proiektu interesgarriak
|
egon
badauden arren, helburua zein den eta zerk zeri erantzun behar dion argi izatea komeni da (IE7). Hortaz, BE1 en hitzetan," hartzailea, testuingurua edota bestelako zenbait faktore kontuan hartuta, hautatzera behartuta gaude, kalitatezko hezkuntza batera igaro ahal izateko".
|
|
|
" Eta, zergatik ekarri dizkizuet gaur haikuak? Ba azpigenero hori ezagutu dezazuen, eta jatorria Euskal Herritik kanpo edukita ere, euskaraz haikuak idazten dituzten bertako idazleak
|
egon
badaudela ezagutu ditzazuen, baita idazle horiek nortzuk diren ere. Era berean, genero eta testu laburrekin ari gara, eta haikuak horretan kokatzen dira, eta poesia diren heinean, poema musikatuekin ere zelanbaiteko lotura gordetzen dute.
|
|
|
Ikasleen kasuan ere, profil oso desberdinak daudela esan da lehen, baita horrekiko dauden pertzepzio65 ezberdinak ere. Galdetutako nerabeen artean irakurzaletasuna nagusi ez den arren, asko irakurtzen duten eta zaleak direnak ere
|
egon
badaude, baina, beharbada, bi kontzeptuen arteko desberdintasuna argi uztea komeni da, zuzenean ez bada ere, elkarrizketatuen hitzetan irakur daitekeelako. Hau da, irakurtzeko ohiturei edo praktikei dagokienez, ikuspegiak urrunago daudela esan genezake, eta galdetutako heldu batzuen aburuz, ikasleek irakurtzeko ohitura handirik ez duten bitartean, beste hainbatek gazteek" inork baino gehiago" (MIR1, IEE1) irakurtzen dutela baieztatu izan dute aurreko ataletan; alde batetik, ikastetxean eskatzen zaizkienak kontuan hartuta, oso kontuan hartzeko irakurgai kopura delako (MIR1), eta, bestetik, gustuko duten hori irakurri irakurtzen dutelako, liburuaren ohiko euskarrian ez eta beste helburu batzuekin bada ere (IEE1).
|