|
2005
|
|
|
Euskara, frantsesa eta espainolarekin etengabeko lehian bizi da, nahiz eta hau izan bertako hizkuntza bakarra. Lehia horretan, gainera, galtzaile dena,
|
egoera
gutxituan dagoena, euskara da. Euskaldunok, egunero jasan behar izaten dugu hizkuntza zapalkuntza, arlo guztietan.
|
|
2007
|
|
|
Sarritan azpimarratzen den bezala, hauengan euskaraz aritzeko motibazio egokia eragiteko, euskaltegia ez da nahikoa. Euskara
|
egoera
gutxituan egonik, bizitzeko beharrezkoa ez izateaz gain, askotan hizkuntza erabiltzeko aukera gutxi egoten da, are gehiago zenbait lurralde eremu eta gizarte arlotan. Gauzak horrela, Plangintzak dira egun euskalduntze prozesuan aurrera egiteko bidea, eraginkorra eta ilusio sortzailea.
|
|
|
Sarritan azpimarratzen den bezala, hauengan euskaraz aritzeko motibazio egokia eragiteko, euskaltegia ez da nahikoa. Euskara
|
egoera
gutxituan egonik, bizitzeko beharrezkoa ez izateaz gain, askotan hizkuntza erabiltzeko aukera gutxi egoten da, are gehiago zenbait lurralde eremu eta gizarte arlotan. Gauzak horrela, Plangintzak dira egun euskalduntze prozesuan aurrera egiteko bidea
|
|
|
Gogora dezagun, sarreran esan bezala, aniztasunaren inguruko diskurtsoa askotan arinegia dirudiela, adibidez, berorrek ezberdintasun linguistiko kulturalak onartzearen eta errealitate linguistiko kultural horien egoera ezberdinak atzematearen artean bereizten ez duenean. Eta bereizketa hori, jakina, funtsezkoa da
|
egoera
gutxituan dagoen euskal hizkuntzaren eta herriaren etorkizunerako —aniztasunaren aldeko aldarrikapena, bestela, homogeneizazioaren aldeko jarduera bilakatuko litzateke—, bai eta euskal hezkuntzak duen erronkarako ere.
|
|
|
Hizkuntz pedagogiaren baitako kontsiderazio orokorrak, bestela esanda, hizkuntza konkretuetan bakarrik izan daitezke gauzatuak, eta, horrenbestez, aipatutako hizkuntzaren bidezko hezkuntza, gure kasuan, euskararen bidezko hezkuntza da. Horrek guztiak, bada, hezkuntza eta hizkuntz aniztasunaren inguruko diskurtsoa —askotan arinegia dirudiena—
|
egoera
gutxituan dagoen euskal hizkuntzaren eta herriaren perspektibatik aztertzera garamatza. Horixe bera gertatzen da, adibidez, euskal hezkuntzan sarritan aipatzen den elebitasunaren kontzeptuarekin, zeinaren adiera orokorra guk geuk ere gurera ekarri behar dugun:
|
|
2015
|
|
|
euskararen eskala bat osatzeko proposamenak" artikulua argitaratu da. Egilearen hitzetan" munduko hainbat hizkuntza hilzorian direnez, eta beste hainbeste
|
egoera
gutxituan daudenez, hainbat hiztun eta eragilek egoera hori iraultzeko hamaika ekimen jarri dituzte abian. Egoeraren azterketa zehatza edo diagnostikoa egitea behar beharrezkoa da eta horretarako sortu dira hizkuntzen bizi indarra neurtzeko eskalak".
|
|
|
Laburpena. Munduko hainbat hizkuntza hilzorian direnez, eta beste hainbeste
|
egoera
gutxituan daudenez, hainbat hiztun eta eragilek egoera hori iraultzeko hamaika ekimen jarri dituzte abian. Ekimen horiek eraginkorrak izan daitezen, ordea, egoeraren azterketa zehatza egitea behar beharrezkoa da eta horretarako sortu dira hainbat erakundek erabiltzen dituzten hizkuntzen bizi indarra neurtzeko eskalak.
|
|
2016
|
|
|
Nekezago oraindik, Espainiaz kanpo jaiotako azken uholdeko etorkinak berehala jabetzen diren orduko, hemen gure lurretan ere, erabatekoa dela espainolaren presentzia eta behar orojalea bertakoagoak edo garenon artean ere, euskaldunon komunitatea oraindik oso
|
egoera
gutxituan gaudenez. Zertarako orduan euskara?
|
|
2018
|
|
|
Baina, euskara ez da Europan mehatxu horren pean dagoen hizkuntza bakarra, eta
|
egoera
gutxituan dauden gainerakoekin partekatzen du arazo bera:
|
|
2019
|
|
|
Ez instrumentalak diren hizkuntzaren alderdi horiek baztertzean, definizio horretatik at gelditzen dira behetik gorantz sortu eta garatzen diren hpparen kasuak; baita aldi berean bi noranzkoetan aritzen direnak ere. hau da,
|
egoera
gutxituan dauden hizkuntza komunitateek sortu eta bultzatzen dituzten saioek ez dute lekurik hppren eredu teknokratiko horretan. Izan ere, egoera horretan dauden hizkuntzak biziberritzeko bulkada oinarri sozialetik, historikotik, politikotik edota ideologikotik abiatu ohi da, gobernuen eta adituen esku hartzea izanagatik ere. hartara, hppren eredu teknokratikoaren jantzia estuegi gelditzen zaio euskalgintzari.
|
|
|
Txostenean genioen bezala,
|
egoera
gutxituan dagoen hizkuntzaren hedapenak berekin dakar hedatzen den hizkuntzaren, kalitate, aren galera nolabaitekoa, erdararen kutsaduragatik bereziki, baina baita barruko faktoreengatik ere. Koldo Izagirre izan zen aspektu honetaz idatzi zuten lehenengoetako bat:
|
|
|
galdu du historian zehar, hizkuntza hegemonikoak gero eta beharrezkoagoak izan direlako eta euskara gero eta bazterrekoagoa (azken hamarkadetako salbuespenaz), batez ere, estatuen politika erasokorrengatik eta bere garapen soziofuntzionala oztopatu duten faktore sozio-ekonomikoen eraginez. Ondorioz,
|
egoera
gutxituan gaude, eta nozitutako kaltea gainditzeko eta hiztunen hizkuntza eskubideak betetzeko, normalizazio prozesuak, ezinbestean, babes legala eta diskriminazio positiboa eskatzen ditu, alegia, euskara gero eta beharrezkoagoa egitea. Baina, horrekin batera, ezinbestekoa du gizartearen onarpena eta herritarrentzat euskara hizkuntza onartu, erabilgarri, maitatu eta erakargarria izatea, neurri legalak onartuak izan daitezen, bestela, legezko neurrien eragina guztiz mugatua izango baita edo kontrako jarrerak sor baitaitezke herritarren artean.
|
|
|
Ez dut uste,
|
egoera
gutxituan egon eta hizkuntza hegemonikoarekiko halako distantzia linguistikoa duten hizkuntzen artean, azken 50 urteetan horren berreskurapen prozesu indartsurik izan duen beste hizkuntza komunitaterik badenik Europa osoan. Mikel Zalbidek ohi duen zorroztasunez eta zehaztasunez aztertu ditu prozesu honen nondik norakoak irakaskuntza esparruan Euskararen legeak hogeita bost urte.
|
|
|
Munduko hizkuntza gehienak arduratuta daude beren etorkizunarekin. Baina, hizkuntzen bilakaera baldintzatzen ari diren hainbat fenomeno eta gertaera irismen unibertsalekoak badira ere, gurea bezalako
|
egoera
gutxituan dauden hizkuntzek hizkuntza hegemonikoek ez bezalako arazoak, beharrak, desafioak eta helburuak dituzte; besteak beste, biziraupena.
|
|
2020
|
|
|
«Gobernuaren lana da
|
egoera
gutxituan dagoen hizkuntzaren aldeko neurriak hartzea; ez, ordea, oztopoak jartzea». Gogor mintzatu da Paul Bilbao, Kontseiluko idazkari nagusia, Nafarroako Gobernuak euskararen alorrean hartu duen norabidearen kontra.
|
|
|
" Pertsona ahulak nola, hala jotzen ditu birusak bortitzen hizkuntza ahulak". Finean, gure gizartean, beste batzuetan ez bezala,
|
egoera
gutxituan dagoen hizkuntza bat egonik, horren garapenaren inguruko kezka ere hor dago.
|
|
|
Diagnostiko labur bat egite aldera,
|
egoera
gutxituan dagoen hizkuntza baten normalizazio prozesuaren oinarrizko aldagaiak aztertu ditugu egungo testuinguru eta erronka nagusiekin batera:
|
|
2021
|
|
|
Bi urteko prozesu sakonaren ondoren, horren emaitza nagusia 2016ko abenduaren 16an aurkeztu zuten hogeita hamar hizkuntza gutxituren alde lan egiten duten ehundik gora eragilek:
|
egoera
gutxituan dagoen hizkuntzaren hiztunari eskubideak bermatzeko aplikatu beharreko 185 neurriren bilduma.
|
|
|
Hortxe ageri da euskararen subordinazioa, elkartekideen ustez. «Gure kasuan, euskararen
|
egoera
gutxitua egonik eta gu euskaraz ariturik, ezinbestekoa zaigu euskararen aldeko indarrekin elkarlanean aritzea». Eusko Jaurlaritzak aurten ere kulturara bideratutako aurrekontuaren erdia EITBra joango dela ekarri dute gogora Lanarteakoek, eta erantsi ente publiko horrek, «ardura publikoagatik», euskarazko kulturari ikusgarritasuna, prestigioa eta hauspoa zor dizkiola.
|
|
|
Zentzun honetan, egungo marko juridikoaren irakurketa berritua egiten ari dela salatu du Paul Bilbao Kontseiluaren idazkari nagusiak," jurisprudentziaren bidez euskaldunon, eta oro har
|
egoera
gutxituan dauden berezko hizkuntzetako hiztunen eskubideak murrizteko".
|
|
2022
|
|
|
Framing horren arabera, euskara bertako berezko hizkuntza bakarra eta euskal identitatearen ardatza izango da; aldiz, gaztelania zein frantsesa hizkuntza arrotz eta inposatuak izango dira. Horrela, eta framing horren arabera euskara
|
egoera
gutxituan dagoenez, interbentzio eraginkorraren eta neurri babesgarrien premia du. Hau da, diskriminazio positiboaren premia izango du (Idem,.).
|
|
|
Globalizazioak ekarri du munduko hizkuntzen posizioaren berrantolaketa, eta, hortik, periferian kokatutako hizkuntzek multzo horretan betikotzeko joera izateaz gain, segurki, hizkuntza gehienek sailkapen bat atzera egitea. Hartara,
|
egoera
gutxituan gauden eta, horren ondorioz, geure lurralde eremuan gutxiengo garenok are bazterrerago eramango gaitu honek guztiak.
|
|
|
Eta, gaur hainbat eremu eta esparrutan
|
egoera
gutxituan dauden herritarrak gutxiestearen aurka eta berdintasunaren alde egiteak ekarri gaitu gaur honako adierazpen hau adostera, hizkuntzaren esparruan ere, ez dugulako herritarrak gutxiesterik nahi, hizkuntzaren esparruan ere guztiontzako eskubideak aldarrikatzen ditugu.
|
|
|
ofizialak eta berezkoak ez diren hizkuntzei berezko hizkuntzari baino garrantzi handiagoa emango zaie. Hartara, zergatik
|
egoera
gutxituan dagoen kolektiboarekiko neurri proaktiboak hartu beharrean, herritar horiek are gehiago baztertu edota ikusgabetuko dituzten neurriak?
|
|
|
Baina salatzeaz gain, hizkuntza eskubideak guztiontzat bermatzea aldarrikatu nahi ditugu elkarrekin. Eta seguru gaude, bide honi jarraituz, berandu baino lehen berriz ere agertu dugula modu kolektiboan beste esparru batean
|
egoera
gutxituan dagoen kolektiboaren alde, eta egingo dugu.
|
|
|
1) bizidun guztiak komunikatzen gara (bakteriak, landareak, animaliak), eta gizakion komunikatzeko tresna berezkoena hizkuntza da, hizkuntzak egiten gaitu gizaki; 2) hizkuntza guztiak komunikatzeko baliagarriak dira, noski; baina, gainera, hizkuntza bakoitzak bere hizkuntza komunitatearekin eta bizi den lurraldearekin eta kulturarekin lotura bereizia du. Euskara ez da soilik komunikaziorako hizkuntza bat; hizkuntza ukipen
|
egoera
gutxituan dagoen hizkuntza endemikoa da, euskararen lurraldean garatu edo desagertuko den (ordezkatuko den) hizkuntza da, munduko hizkuntza aniztasuna handitzen duen eta euskararen lurraldea interpretatu, kudeatu eta eraldatzeko aukera ematen duen hizkuntza.
|
|
2023
|
|
|
Hizkuntzaren aldetik, etorkinek ez zuten inolako oztoporik izan, harrera gizarteko hizkuntza hegemonikoa menderatzen baitzuten, eta
|
egoera
gutxituan zegoen euskararen beharrik ez zutelako izan. Etorkinek adierazten dutenez, Altzara heldu zirenean topatu zuten euskararen egoera ideia hauetan labur daiteke:
|