|
2000
|
|
|
Gauza jakina da gaua amaitzean, eta eguzkirik irteten ez bada, amildegi handi bat agertzen dela muinoen atzetik, mundu guztia irentsiko duena gupidarik gabe! Dena amaituko da kanturik
|
egiten
ez badut!", larritu zen gauaren amaierarako ordu laurden baino falta ez zenean.
|
|
|
Mattin, beraz, primua zen —primu eta heredero, aitak hala erabaki zuelako—, eta, nola, bertzalde, sendoa zen eta argia zen, hala, mundu guztia berari beha izaiten zuen, deus ere
|
egiten
ez bazuen ere, zeren ardatz baitzen; ni, berriz, bigarrena nintzen, eta, nola bigarren dena ez baita ikusia izaiteko baina ikusle izaiteko, hala egokitu zitzaidan hari beha eta mundu guztiari beha bizitzea, eta hala zolitu zitzaizkidan neurrigabeki begiak eta behakoa, baita belarriak eta entzutea ere.
|
|
|
—Probidentziak ez du deus ere eginen, aitzinetik guk deus ere
|
egiten
ez badugu... Eta uste dut badakidala zein izan daitekeen aterabidea...
|
|
|
Izan ere, badirudi ezen orain dela bi mende eta erdi —Urbiain fundatu zenetik ehun bat urte geroago edo, beraz— lehorte izugarria izan zela Urbiainen, ekainean eta uztailean ur xortarik ere
|
egiten
ez zuela. Eta ekainaren azken aldean herritarrak kezkatzen hasi, eta uztail osoan prozesioan atera zuten herriko patroina, zeina baitzen denbora hartan san Mamerto, bere ezin konta ahala mirakuluengatik ezaguna izan zen Vienako artzapezpikua, baina alferrik.
|
|
|
Pedrok astiro eta baratx jaten zuen, ez hala ohi zuelako, baina jan eta mintzatu, biak baterat
|
egiten
ez zituelako. Eta Pedrok mintzatu egin nahi zuen bere batez, eta bihotza hustu:
|
|
|
Eta gerla hartan guztia zen baliozko, baldin heresiaren uxatzeko edo haren aurizkitzeko bazen. Eta hala igorri nion egun batean Maddaleni gutun hura —zeren bainekien ezen osaba Joanikotek irakurtzen irakatsi ziola—, non osaba Joanikoten heriotzarekin mehatxatzen bainuen, baldin honen dorretxetik alde
|
egiten
ez bazuen. Eta hura egin nuen eta are gehiago eginen nuen, baldin egoerak hala eskatu izan balit, zeren Jainkoa eta Erroma baitzeuden jokoan, Erroma eta Jainkoa, eta Jainkoaren borondatea baitzen Ha ren ohorearen izenean nork bere ohorea ere galtzea, baita hartarakotz betiko laguna salatu behar bazen ere, heresea zelako —eta, isilune baten ondotik hats hartzen zuela, erran zuen—:
|
|
|
Baina halakoak gara: badakigu ezen lohitzen eta likisten garela, noiz eta egin beharrekoa
|
egiten
ez baitugu, baina, halarik ere, noiz eta, erretorikaren bidez, bi hitz airoski lotzen ikasten baitugu, berehala lotzen gatzaizkio, hitzen ederraz eta urrearen distiraz, geure lohiaren eta geure likitsaren beztitzeari eta haren estaltzeari, eta apaintzen dugu geure satsa eta geure simaurra arrosa lurrinztatu batez. Eta, hitzen errepikatzearen errepikatzeaz, uste dugu eta sinesten dugu hondarrean ezen azala dela barrena, eta barrena azala... harik eta, halako batean, berez eta halabeharrez, gauza bakoitzak bere lekurat egiten duen arte —azalak azalerat eta mamiak mamirat—; eta ohartzen gara orduan ezen gure lohia eta gure ustela ez dela bertze alderat behatuagatik desagertzen, eta geure lohiarekin eta geure ustelarekin egin behar dugula aitzina —geure mugetarik eta geure hauskortasunetik—, eta besoak ditugula, geure muga horiei buru egiteko, zeren, geure deusezetik bertze deusez bat amoroski besarkatzen dugunean, erortzen dira mugak eta loratzen zaigu bihotzean eguzki bizi gori bat, urrerik urretsuena baino distiratsuagoa dena, nola loratu baitzitzaion Kristori Kalbario mendian, bere bakardadetik eta bere deusezetik munduaren deuseza besarkatu zuenean.
|
|
|
Hilerriko karriketan zehar hamaika sigi saga egin ondoan, orgatilak bere lasterraldi zentzugabea geldiarazi zuen, noizbait ere, horma hilobi sail baten parean. Izenik gabe, zenbaki hutsak ageri zituzten gehienek, eta hala
|
egiten
ez zutenak hutsik zeuden, maizter ezezagunaren zain. Horietariko bat hautatu zuen lau langileetan zaharrenak.
|
|
|
Besarkatu nuen, eta aurka
|
egiten
ez zuenez berriz ere musukatzera ausartu nintzen, mazeletan, begi artean eta lepo gurian musukatu ere. Kristinarekiko lehen urteetatik erraten ez nituen ele goxoak berritu nizkion belarrira.
|
|
2001
|
|
|
Nahikoa zuen bere hileroko deskargarekin, eta gero, ba betikoa, lo seko. Eta txortan
|
egiten
ez genuenean, lo seko baita ere, pilula mordo bat hartu eta gero, hori bai.
|
|
|
Bukaera arte zenbatzeko astirik izan aurretik, sekula huts
|
egiten
ez duten horietako bi etorri dira ordea. Iturzaeta eta Muñoz.
|
|
|
Marcos Lisboan zegoen Romarekin, horregatik ari ziren Maria eta Lucas telebista ikusten arratsaldeko bostetan, bestela paseoan ibiliko ziren hirurak, uda zelako, eta oporrak," baina badakizu, gazteak", eta" ondo egiten dute", eta" ondo
|
egiten
ez badute ere, honezkero eginda izango dute egin beharrekoa, han, Lisboako hotel batean, ezkonduta egon ez arren". Edo are diabolikoagoak diren kanpin batean.
|
|
|
Ziklista guztiak maite zituen Lucasek, bizikleta negarrez zeramatenak ere bai; bereziki. Kontroletik kanpo heltzen zirenak, errepide ertzean txiza baino
|
egiten
ez zutenak, ehun eta hogeita bostetik hirurogeita zazpigarren iristen zirenak, Tourmalet-a tête de la course n jaisten burua apurtu eta zuzendariaren kotxean sartzen zirenak, telebistako kamerei burla egiten zietenak.
|
|
|
Dalit guztiei herrixkatik alde egiteko esan zien, bestela goi kastakoek txikitu egingo zituztela eta. Hori
|
egiten
ez bazuten, berak atxilotuko zituela, lehenago egindako huts eta gaiztakeriengatik.
|
|
|
Eta elurrik
|
egiten
ez zuenean ere, gauez izarrik hotzenekin leia egiten zuen sarritan, eta patioko ur putzuak izoztuta topatzen genituen goizargitze zurbiletan.
|
|
2002
|
|
|
Lagun batek emanik egun guztian bazterrean jan eta lo, besterik
|
egiten
ez zuen Lazy otso zakur emea zuten.
|
|
|
–Datorren igandean ere hemen izango nauzu, euririk
|
egiten
ez badu.
|
|
2003
|
|
|
Hildako bat diat esku artean eta, dirudienez, hik baduk zerikusiren bat auziarekin. Azkar etortzeko modurik
|
egiten
ez baduk, hik atera dituk kontuak –segitu zuen, baina nik ez nion sinetsi. Ez nuen nire inguruan senarra tiroz hil zezakeen emakumerik ezagutzen, tiroz hiltzea merezi zuten senarrak ezagutzen banituen ere.
|
|
|
Ez, hemen ez daukak zer eginik!". Hori esan bezain laster lurrak dar dar
|
egiten
ez bazuen, ez orduan ez hurrengo egunetan, Jainkoa alde zutela sinetsiko zitean, baita aztiak asmatutako historia ere. Alderantziz gertatuz gero, badakik, alde egin behar...
|
|
|
Esan dizuet jaun alemana mutua zela eta, bere bizitzaz lotsaturik, aitortzeko erabakia hartu zuela. Baina nola aitortu, hitzik
|
egiten
ez bazuen. Baina izkiriatzen bazekien bederen.
|
|
|
zer pena ematen didan gure herri honek! Denborarekin, jendea bataiatzeko ere –jendea bataiatzen bada–, zementua erabiliko dute ur bedeinkatuaren ordez; koilarak, sardexkak, aiztoak, baita oheak ere, zementuzkoak eginen dituzte, plastikozkoak
|
egiten
ez badituzte. Eta kaleak ere, agian, lurraren espekulazioa bide, etxez beteko dira, eta beste herri bat eraikitzen hasiko dira dagoenaren gainean:
|
|
|
2 egizu negar behingoz umea/ gizonek negar
|
egiten
ez dutela/ koplak besterik ez dira/ hemen denok egiten dugu negar/ oihu garrasi zotin intziri/ birao/ hobe baita negar egitea traizionatzea baino/ hobe baita negar egitea geure burua traizionatzea baino/ egizu negar/ baina ez ahantzi
|
|
|
" Her heart speaks the language of her mother and that of her mother’s mother, and that of her mother’s mother’s mother..." (Bihotza bere amaren hizkuntzan mintzo zaio, eta bere amaren amarenean, eta bere amaren amaren amarenean...). Oraindik txukun
|
egiten
ez banuen ere, nire bihotzeko hizkuntza euskara zen. Nire amaren hizkuntza zelako hain zuzen, nire amaren amarena eta neure familiaren oroimena luzatzen ahal zen ama guztiena.
|
|
|
Esperientzia berriak bizi izan zituen hirira iritsi zenetik. Eta edozein modutan, hori besterik
|
egiten
ez bazuen ere, herritik alde egin izanak merezi zuela garbi zegoen. Pozik zegoen Oskar.
|
|
|
Zuek, beti hain demokratak eta legalak, hain garbiak eta lagunen lagunak; zuek, beti aurpegia ematen zenutenak, azpikeriarik inoiz
|
egiten
ez zenutenak; zuek... Zuek zarete garbi jokatu ez duzuenak, oraindik ere aurpegia eman ez duzuenak, eta, azpikeriarik handienaren eredu, elkar hartuta alde batera utzi nauzuenak.
|
|
2004
|
|
|
Hori eta horrenbestez, euskalgintzaren zenbait alorretan urratutako bidea arriskuan al daukagu esparru sozio-ekonomikoan eginkizun duguna
|
egiten
ez badugu. Andoni Sagarnak ez dauka zalantza izpirik horretan:
|
|
|
bi hizkuntzetan eratu nahi den gisa horretako antolamendu soziolinguistikoan zer toki dagokio euskaldunari? Euskaraz bizi nahi duen euskaldunak, bizi nahi ez duena edota ahalegin handirik
|
egiten
ez duena ez baitakigu nola izan daitekeen euskaldun, euskaldun izatea ez delako zentzu hertsian euskara jakitea, ba al dauka aterabiderik egungo egunean?
|
|
|
–barre garratza egin nuen– Metraila zati ttiki batek gure babestokiaren horma zulatu eta saihetsean sartu zitzaidan. Hasieran Bilbon artatu zidaten zauria, baina asteak igaro eta hobera
|
egiten
ez nuela ikusita, Santanderretik abiatu zen" Bobie" ontzian atera ninduten. Euzko Jaularitzak Iparraldeko herri batean antolaturiko erietxe batean egin zidaten ebakuntza.
|
|
|
Edozein txosten idaztean, bazkaria prestatzean, leihotik begiratzean... kapitainak aurikularrak jarri eta Mireia Elosegi haren elkarrizketak eta sekretuak entzuten zituen, zuzenean. Horrela
|
egiten
ez zuenean ere, guztia grabatuta gelditzen zenez, gauero pare bat ordu hartu eta neskaren zaratak entzun eta aztertzeari ekiten zion.
|
|
|
Feynmanek bere burua fisikari hustzat zeukan arren, eta nahiz eta Wittgensteinen arrakastak filosofiaren alorrekoak izan, fisikari gaztea filosofo austriarraren nortasun indartsuak liluratuta zegoen. Austriarrak hitzik
|
egiten
ez bazuen ere! – Txoriak hezten ibiltzen omen da.
|
|
|
Non dago Mikel? Badakizu zer gertatuko zaizun hitz
|
egiten
ez baduzu, ezta. Ezer ez zenekiela erantzun zenien behin eta berriz eta benetan ez zenekien ezer, nahiz eta une haietan zerbait jakitea desiratu gizon haien gosea asetzeko.
|
|
|
Aste barruan botatzen zituzten gaueko telebista saioak ez zituela ezagutzen pentsatu zuen orduan Felixek, eta igandeetan lagunekin lehen egiten zituzten bazkarietan solasalditik kanpo gelditzen zela gogoratu zuen. Horregatik erabaki zuen bazkari haietara gehiago ez joatea, telebistako saioez baino hitz
|
egiten
ez zutelako. Eta Karmelek bera gabe ere ez zihoala esan zion.
|
|
|
Egoskorra nintzen eta, umetan, nahi nuena lortzen nuen. Aitak ez entzun egiten zidan, lan
|
egiten
ez zuenean egunkariren bat irakurtzen aritzen baitzen; eta, inoiz aspertzen banuen, amari edo amona Sinforosari egiten zion dei, sinetsia baitzegoen, bestalde, haurren heziketa emakumezkoen kontua zela; edo belarrondoko bat ematen zidan, motiborik eta arrazoirik gabe, bakean utz nezan; aurrerago, bai, ohartu zenean edo igarri zuenean futbol izar bat izango nintzela –bederatzi hamar urte nitu...
|
|
|
–Gureak aurrera
|
egiten
ez badu, bildumak egin du aurrera, ez al zaizu zuzena iruditzen?
|
|
2005
|
|
|
–Astebetean onera
|
egiten
ez badu, zentro espezializatu batean sartu dugu? –esan zion honek.
|
|
|
Ni egia galanta esaten ari naiz. Izan ere, Espainiako gobernuak ETArekin hitz
|
egiten
ez badu, ez da erakunde armatuak indarkeria erabiltzen duelako, zuek esaten duzuen bezala, baizik eta behar adina indar ez duelako?
|
|
|
–Tira, ez naiz nekatuko hari esaten bilerak direla 9:00etan, eta ez gosaria. Eskerrak siesta orduan
|
egiten
ez ditugula. Egunen batean azalduko dit norbaitek espainiarrak zertarako behar ditugun.
|
|
|
Ainara Amets biluzten doa, astiro, mutilak ia zirkinik
|
egiten
ez duela, manikia balitz bezala. Ohe ertzean jesarrita, Amets zutik bere aurrean, sabela laztantzen dio.
|
|
|
Kurt Cobain, Michael Huchins, Jim Morrison, Janis Joplin, Sid Vicious, Hide bera... Eurek
|
egiten
ez badute drogak arduratzen dira horretaz. Azken finean, drogak pixkanakako suizidioa dira, ordu finkorik gabe lehen egunetik programatutako erloju bonbak.
|
|
|
Egun haietan, ziurrenik nirekin zertaz hitz egin ez zekielako, Monikak Mateo ikusi zuela hiletetan esan zidan. Irribarretsu esaten hasi zitzaidan eta, nik irribarre
|
egiten
ez nuela ikustean, serioago jarri zen bera ere.
|
|
|
–Bere borondatez salto
|
egiten
ez duenak –esaten hasi zen ernegu aurpegiarekin– ez du ezer kontrolatzen, kolpea bizkarrean edota lepoan hartu dezake, erortzen den bitartean jira egin dezake airean...
|
|
|
Klasean negar egin zuen eguna gogoan izan behar zuela bururatu zitzaidan. Beharbada, denborak erpin zorrotz guztiak leuntzen dituenez, gure bizitzako pasarte latzak irakurri gabe uzten diren paragrafoen antzekoak direla pentsatu nuen, eta, existitzen direla jakin arren, minik
|
egiten
ez badute, ahaztu egiten ditugula.
|
|
|
Ni baino gehiago. Inteligenteak izateko ahaleginik
|
egiten
ez dutenak oso zaratatsuak izaten dira eta arropak zikin izaten dituzte ia beti. Prakak batez ere ia beti.
|
|
2006
|
|
|
Arraza afrikar, primitibo, historibakoa? Inola ere onartzeko prest ez dagoena da, Espainiako historia arraza gaztelauak ez, beste batzuek egin ahal izan dutela, beren armarri guztiekin ere etxeetako horman luzitzen; hiria ezagutu ere
|
egiten
ez duten jende ruralak (ruralismoa, ezhiria, ezhistorikotasuna da; ikusiko dugu Andaluzian berriro), jende begetalak. Ortega-k zalantza urragarriak dauzka arraza espainolaz, deus unibertsalik sortu ez duenaz, salbu behin Don Quixote; inolako zalantzarik ez beste arraza harroputzoi buruz dauka.
|
|
|
Baina bai, zuk aipaturiko lau hilketa horien berri izan genuen garai hartan. Egia erran, beste hilketa bat gertatu zen Coutras herrian, 85eko... azaroan, nire oroimenak huts
|
egiten
ez badu. Philippe Fleury.
|
|
|
Hartaz inoiz hitz
|
egiten
ez badugu ere, sarri askotan topatzen dut neure burua Hankapaloz pentsatzen. Non ote dabilen, zer egiten ote duen, nola ote doakion...
|
|
|
Cristinak arkitekturako prestakuntza zeukanez, hark erabakiko omen zuen zer egin eta zer ez egin, Albertok esan zigunez. " Baina zalantzan, hobe ezer
|
egiten
ez baduzue", erantsi zuen.
|
|
|
Baina, dirudienez, ahaztu egin zuen edozein bretoik ondo zekiena: Bretainiako itzulia
|
egiten
ez duenak ez du paradisurik izango," il fallait au moins une fois dans la vie faire son Tro Breiz pour gagner le paradis", paradisua irabazteko bizitzan behin, behintzat, egin behar dela Tro Breiz itzulia.
|
|
|
Eta bizirik
|
egiten
ez duenak, hil ondoren egin behar izaten duela...
|
|
|
–Bere lana
|
egiten
ez duelarik baizik ez da haizu borreroa urkabera eramatea –ihardetsi omen zion bere azpikoari.
|
|
|
Erabakia hartua zuen: bertze inork lehenago
|
egiten
ez bazuen, berak garbituko zuen, noizbait, Iruñeko jendeen lotsa galdua.
|
|
2007
|
|
|
Galdetu baligute, euskara maite genuela esango genuen, zintzoki eta sakonki maite ere, baina eguneroko bizitzan lotsatu egiten ginen geure hizkuntzaz, barre ere egiten geniola esango nuke orain. Pentsatu besterik ez dago nolako grazia egiten ziguten Txomin del Regatoren txisteek, eta nolako burlak egiten genizkien erdaraz guk bezain ondo
|
egiten
ez zutenei.
|
|
|
Ezertxok ere ihes
|
egiten
ez duena, egia borobila dea?
|
|
|
Gauza ezaguna denez, txinpantzeak eta gorilak lau eri hezurren gainean besoak pausatuz ibiltzen dira(, knuckle walking? esaten zaio ingelesez ibilera mota honi), orangutanek horrelakorik
|
egiten
ez dutelarik.
|
|
|
Bera dela subjektu eta egintzaile, eta librea dela. Praxian, hizkuntzaren ikerketak hura (hizkuntza bakoitza) bere buruaren egile antzo kontsideratu behar duela, ez natur produktu bezala; h. d., hizkuntza ez dela ikusi behar, ardi bakoitza ardi espeziearen birproduktu bat den moduan, hizkuntza bakoitza hizkuntza generoaren, edo indogermanikoa espeziearen kasu bat, aurretiko eredu bat bariazioekin manifestatu baino
|
egiten
ez duena bere modutxora. Hizkuntza bat ez da ezein beste ereduren birprodukzioa, bere propioarena baino.
|
|
|
U. Eco k gogorarazten digu nola Humboldt-ek Ilustrazioaren ildoa jarraitu besterik
|
egiten
ez duen: –Así, en la voz «Langue» de la Enciclopedia, Jaucourt recordaba que, puesto que de los distintos caracteres de los pueblos [kasu!] nacen las distintas lenguas, se puede afirmar de inmediato que no habrá nunca lenguas universales, porque no se podrán inculcar nunca a todas las naciones las mismas costumbres y sentimientos, las mismas nociones de vicio y virtud, ideas que proceden de la diferencia de los climas, de la educación y de la forma de gobierno115?
|
|
|
–Norena da Elisa??. Baina inork erantzuten ez zidanez, inork zirkinik
|
egiten
ez zuenez, azkenean oihuka egiten nuen. Ez zitzaidan inporta dendan sartutakoak Diputazioko funtzionario itxura ote zuen ala Udaleko funtzionarioarena bestela.
|
|
|
–Lo egin ezazu, bihar goiz jaiki behar dut eta. Klaro, fundamentuzko lanik
|
egiten
ez duzunez!
|
|
|
Zazpietan ailegatu dira Laura eta bere senarra, hiritarrek mendira joateko janzten dituzten jantziekin, leku eta giroarekin bat etorri nahian bere jatorri urbanoa nabarmendu besterik
|
egiten
ez dutenak. Etxea ikuskatu dute, bertan dauden lehenengo aldia baita, lorategia goretsi dute gero, eta lau martini edateko atzeko portxean eseri dira azkenean.
|
|
2008
|
|
|
berak maite zuèn gizonak eta ez beste inork goldatuko zuena; zer kulpa zuen, baina, auzi hartan, baldin eta fortuna gaiztoak bidean Gerardo ipini bazion, ahizpak maite zuèn gizona, hain zuzen? Baina, gauzak muturreraino eramanda ere, zer kulpa zuen Natividadek, baldin eta Gerardo bere egiten ahalegintzen bazen egunen batean, sendatu ostean, adibidez?, Nataliak guztiz bere
|
egiten
ez zuen bitartean ezkontzaren bidez, eta zer, sentimendu hura ahizparekin ezin konpartitu bazuen, zeren, leinua eta ondorengotza jokoan daudenean, ez baitago, antza, lurra erdibitzerik, bera ala ni?. Non bere bekatua, ondorioz, Natividadena, baldin eta lurraren defentsan ez bazegoen bekaturik, bizitzaren defentsan ez zegoen bezala?
|
|
|
–Zuk, ordea, Natividad, akasgabetasunaren neurriak dituzu, itsua ez naiz-eta, barkatu horrela hitz egiteagatik, esan zuen Gerardok, airean Natividaden gorputzaren formak eta bihurguneak marrazten zituela, buruaren mailatik mahai gaineraino zihoàn esku mugimendu pausatu eta ezin adierazkorrago baten bidez?. Rikardo ere halakoa da, hutsik
|
egiten
ez duten horietakoa, gitarra jotzeko moduan igarriko zenioten?
|
|
|
Gerora jakin dut itsas lehoiak zirela, batere minik
|
egiten
ez dutenak. Baina nahikoa eta gehiegi izan nuen nik haien itxura, kostaldearen zailtasunarekin eta uhinen indarrarekin batera, toki hartan lehorreratzeko gogo guztiak galtzeko.
|
|
|
Hesteak kilkerrez betetzen zaizkizuenean, eta ezer
|
egiten
ez duzuenean haiek uxatzeko, agian da zuen alter ego ankerrak direlako: zirrikituetatik sartzen dira, errua bezala.
|
|
|
Ikusi duten filmean senar emazte bikote baten istorioa azaltzen zen. Gizona, emaztearen isilean, beste emakume batekin zebilen, emazteak, hasieran behintzat, susmatu ere
|
egiten
ez zuela. Lidiari burura etortzen zitzaion:
|
|
|
tarteko. Euskarak herritar euskaldun
|
egiten
ez bagaitu, agerian dago ez dela hizkuntza hegemonikoa; hots, identitate gaitasuna duen hitza erdal hitza dela.
|
|
|
Alegia: gauzak euskaraz
|
egiten
ez baditugu, gauzak euskaraz pentsatzen ez baditugu, utz dezagun gure borrokaren bidea, zentzurik ez luke izango eta. Nik ez dut halakorik sumatzen.
|
|
|
Gasolindegian autoa utzi eta laster mutil bat agertu da. Lorik
|
egiten
ez duen hiria bilatzen duenak, Malin asfalto bazterreko edozein hauta dezake; 24 orduko bizitasuna daukate.
|
|
|
Barbosak ezer esateko imintziorik
|
egiten
ez zuela ikusirik, agure berritsua bere berbaldia luzatzen animatu zen. Drogaren eraginez jazotako zoritxar bat edo beste aipatu zuen lehenik; gero Anjos Intendente antzina, haiek umeak zirela, zein desberdina zen kontatzeari eman zion?
|
|
|
Ondotik igarotzen ziren gizonezkoek, salbuespen bitxi batzuk kenduta, zehar begiratu bat botatzen zioten. Adinekoek, aguretuek bereziki, zuzenean begiratzen zioten, eta, onespen keinu nabarmenik
|
egiten
ez bazuten ere, alaitu egiten zitzaien begirada, iraganeko irudiren batzuk, gaztetakoak beharbada, berrituko balitzaizkie bezala. Neskak berean jarraitzen zuen, ingurukoari jaramonik egin gabe, eta une hartan bertan asteroide bat ondoan erori balitzaio ere, berak bere ispilu txikiarekin gorputzeko larrua behin eta berriz miatzen jarraituko zuela pentsatu nuen, ileren baten edo pikorren baten bila.
|
|
|
Burua altxatu eta begiratu egin zidan, ni ondoan aurkitzeaz harriturik edo?. Berrogeita hamar urte bete nituen gauean hotel batean bakarrik egokitu nintzen atzerrian eta, ezer
|
egiten
ez banuen, gela hartatik atera gabe geratzen banintzen, heriotzak goiza baino lehen aurkituko ninduela sartu zitzaidan buruan. Burutazio burugabea izango zen, baina ziurra.
|
|
|
Hoberantz
|
egiten
ez duen gaitzak azkenean okerrera egiten du.
|
|
|
Baina, beharbada, ezer izan baino lehenago, edo, zehatzago esateko, izaki moral bat izan baino lehenago, emakume bat zen Natividad, naturak emetasunaren dohainarekin hornitua; eta, emetasunaren erdigunean, lur hura zuen –bere berea zuèn sabeleko lurra– berak maite zuèn gizonak eta ez beste inork goldatuko zuena; zer kulpa zuen, baina, auzi hartan, baldin eta fortuna gaiztoak bidean Gerardo ipini bazion, ahizpak maite zuèn gizona, hain zuzen? Baina, gauzak muturreraino eramanda ere, zer kulpa zuen Natividadek, baldin eta Gerardo bere egiten ahalegintzen bazen egunen batean –sendatu ostean, adibidez–, Nataliak guztiz bere
|
egiten
ez zuen bitartean ezkontzaren bidez, eta zer, sentimendu hura ahizparekin ezin konpartitu bazuen, zeren, leinua eta ondorengotza jokoan daudenean, ez baitago, antza, lurra erdibitzerik, bera ala ni.... Non bere bekatua, ondorioz, Natividadena, baldin eta lurraren defentsan ez bazegoen bekaturik, bizitzaren defentsan ez zegoen bezala?
|
|
|
–Zuk, ordea, Natividad, akasgabetasunaren neurriak dituzu, itsua ez naiz-eta, barkatu horrela hitz egiteagatik –esan zuen Gerardok, airean Natividaden gorputzaren formak eta bihurguneak marrazten zituela, buruaren mailatik mahai gaineraino zihoàn esku mugimendu pausatu eta ezin adierazkorrago baten bidez– Rikardo ere halakoa da, hutsik
|
egiten
ez duten horietakoa, gitarra jotzeko moduan igarriko zenioten...
|
|
2009
|
|
|
Gainera, mutil bat hain sentibera izatea ez dago ondo ikusia. Elenak ere seguru nahiago zituela tipo gogorrak, negarrik
|
egiten
ez dutenak, neska bat eta beste bat eta beste bat konkistatzen saiatzen diren horietako bat. Oraindik ere, neska gehienentzat mutil erakargarria mutil gogorra da.
|
|
|
Bai han. Arantzazun?, eta bai telefonoz, gauzak orain intentsitate berezi batez bizi zituela, behin baino gehiagotan errepikatu zidan. Lehen ohartu ere
|
egiten
ez zuen hainbat txikikeriak, emozio ikaragarria eragiten ziola orain. Ezikusitako gauzak nonahi, ikusi beharrak izatera etortzen zitzaizkiola begien aurrera.
|
|
|
baterako, adineko jendeak izatea da. Gazteak ez dauka zergatik ukan galdera eta kezka erlijiosorik (eta ukanarazten bazaio, auzikatu edo arbuiatu egingo du askotan), jeneralean ez daukan (berak
|
egiten
ez duen) bizitzaren eta heriotzaren esperientziaz eta horien zentzuaz. Gaztaroa ez da zinez aro erlijioso bat.
|
|
|
Gaur nahiko makal dago. Ea neuk deitu ote diodan Mertxeri, berandu baino lehen, berak
|
egiten
ez badu. Horregatik galdetu diot.
|
|
|
Erlijio horrek, ez bakarrik ez omen baititu gizon emakumeak hobetzen, ezpada bai nazkagarriagotzen. Betiere suposatzen da, erlijioak gizon emakumea hobetu egin behar duela; eta
|
egiten
ez badu, ez du deusetarako, balio?.
|
|
|
Horretarako objektuaren eta nire artean, norbere jarrera bat eta irekitasun bat behar da haren aurrean, objektuak neu itxuralda nazan, eta nire lan bat, nik objektua neure disposizioaren arabera itxuraldatuz, hots, elkar itxuraldatuz eta elkar eginez: gizakiak bere bizinguruan beti egiten duena da hori, gauzek beti baitute gizakiarentzat zentzuren bat, baina mundu guztiak berdin
|
egiten
ez duena. Batzuentzat zentzua klasifikazioan edo esplikazio zientifikoan bukatzen da (Modernian batik bat).
|
|
|
Eta fakultate horien jabe geu ez garela, baizik ere berak egiten direla bat batean gure jabe, gure gainetik, eta errealitatearen dimentsio ez arrunt batzuetara transportatzen gaituztela. Errealitateak berak dimentsioak dauzkala edo barrendurak, egunerokotasunean susmatu ere
|
egiten
ez ditugunak. Eta errebelatzen zaizkigunean, geuk ez dakigu nola, ikaraz, zoriontasunez, izuz ausaz, edo konfiantzaz,, esanezinezko?
|
|
|
Anak ez zuen hotza jasaten. Zigarreta zigarretaren atzean erre arren, Anak ez zuen leihoa zabalduko... non eta berrogei graduko tenperatura
|
egiten
ez zuen.
|
|
|
Azkura du begietan. Aspaldi negarrik
|
egiten
ez zuelako akaso. Are gutxiago ezezagunen aurrean.
|
|
|
...tsi ere nekez sinets baitzezakeen ahots hotza esaten ari zitzaiona, guztiz sinesten zuen arren, bestalde; sabela erauzi baliote bezala sentitzen zen, bai, ahula baino ahulagoa, eta, hala ere, sabela zutik zuen, ahuleziak eta ahulguneak indarraren euskarri bihurtzeko gerturik, alegia?, amaren sabela beti baitago zutik, baita eroria dagoenean ere, garai batean gorde zuèn bizi puskak guztiz galtzera
|
egiten
ez duen bitartean; eta Domingo ez zen galdu, esku bakar bat galdu baitzuen, agidanean: esan nahi baita berria jaso bezain laster hasi zela neurriak hartzen, batean Nazariori deituz, lantokira; bestean Damasori, Madrilera, eta hurrengoan Teofilo Mariari telegrama bat igorriz, Frantziara?
|
|
|
Amaren besapean zihoan arren, Adak eskuak astintzen zituen artean ere, hegazti zauritu bat balitz bezala: haren egoera psikikoaren oinarrian amaganako gorrotoak behar zuen zutik, baita bidegabekeriaren aurka matxinatzeko nahiak ere, bere buruarekiko konfiantza eta harrotasuna berreskuratzeko saioan, baina, harriak urpean uzten dituen uholdeak bezala, halaxe behar zituen, halaber, baliabide haiek, gorrotoa eta matxinatzeko nahia, konfiantza eta harrotasuna?, oinaze uholdearen azpian sentitu ere
|
egiten
ez zituela; eskuak zituen hartzeko eta eskuak emateko, baina ezin esku haiekin hartu eta ezin eman, mina eta ezinegona baitzituen nagusi bere esku mindu bezain ezinduetan, halako eran, non mina gainetik kentzea besterik ez baitzuen irrikatzen; lehenbailehen nahi zuen, gainera, horregatik esaten zion amari, beste guztiaz ahaztuta:
|
|
|
–Are min handiagoa egingo dizut hitz
|
egiten
ez baduzu! Fedearen aurkako atentatua da liburu hori!
|
|
|
–Gure haragitik sortu da, zera?, eta, geurea
|
egiten
ez dugun bitartean, ez dugu bakerik izango, eta, alboan zuèn senarrari begira jarrita, erantsi zuen?: Nola, baina, nik begien aurrean ezin ikusi badut?
|
|
|
Teofilo Mariak, azkenik, negar egin nahi izan zuen apika? negar egin nahi izan zuen ziurki, baina, aldi berean, ez zuela negarrik egin behar erabaki zuen, mutilak bere buruarekin borrokan zirudien behintzat?, hura bere buruari jarritako agindu bat balitz bezala, jauregiaren etorkizunak bere aita bezain gizon gogorrak eta ahaltsuak behar zituelako, baldintzarik zailenetan ere negar
|
egiten
ez zutenak; erabaki hura, halere, bihotza une batez bigundu zitzaiolako edo, uste baino malda gorago egin zitzaion; eta negar egitera zihoan, eta begiak ere hezatu zitzaizkion apur bat, baina, orduan, bere burua madarikatzeari ekin zion amorruz, ezpainak nabarmen mugitzen zituen behinik behin, bere buruarekin haserre zegoelako itxura emanez?:
|
|
|
Etxeko nesken eta emakumeen aztoramendua, haiek horrela ikustean?! Regina, gainera, bere onetik aterea zegoen, halako eran, non seme alaben aurrean senarraz inoiz gaizki hitz
|
egiten
ez zuenak halaxe esan baitzion Ernestinari, guztiok entzuteko moduan:
|
|
|
Nazario ez zen bere apainketa pertsonalean orduak galtzen zituèn gizona; esan ere, esan zitekeen gizon landugabea zela alor hartan, apur bat oihesa, Reginarekiko harremanek, denborarekin, alor hura ere lantzera eraman zuten arren; baina horra: beste gauza bat zen haren bibote oparoa, halako moldez, non, bizarra egiterakoan, minutuak eman baitzitzakeen biboteko iletxoak berdintzen; eta bizarra
|
egiten
ez zuenean ere berdin, orduan hatzekin aritzen baitzen, bibotea lisatu eta iletxo bakoitza bere tokian jarri nahian balebil bezala, puntak pittin bat goraka; gero, lanaren emaitza gain gainekoak ikusita, atseginezko irritxo bat egiten zion bere buruari; esan nahi baita orduan ere halaxe aritu zela Nazario Orbe, hain zegoen harro bere biboteaz, antza?; lana bukatutzat eman zuenean, baina, ez zion ... ispiluak islatzen zuèn irudiak ez zuen ohiko harrotasunik adierazten, inondik ere; Nazariok, beraz, beste zerbait behar zuen buruan; Nazario, izan ere, ez zen motza; une hartan, gainera, ez zuen disimuluan ibili beharrik, bakar bakarrik baitzegoen komunean, ispiluaren aurrean; gero, ezpainak mugitu zituen, baina hotsik gabeko mugimenduan, aurrez aurre zuenari hizketan ariko balitzaio bezala, begiak begietan iltzaturik:
|
|
|
Eta, hala ere, Nazariok Reginaren planteamendua?. Gure haragitik dator, zera?, eta, geurea
|
egiten
ez dugun bitartean, ez dugu bakerik izango?, onartzen zuen; planteamendu hark, baina, gauza bat zuen oinarrian gaizki, Nazariok ez baitzuen ikusten nola egin zezakeen bere haragi hura benetan bere, Reginak ere ikusten ez zuen bezala, bestalde.
|
|
|
Emazteak esana zion: . Gure haragitik sortu da, zera?, eta geurea
|
egiten
ez dugun bitartean, ez dugu bakerik izango?. Nazario Orbek bazekien, bai, Reginak arrazoi zuela, baina nola egin bere haragi hura zinez bere?
|
|
|
–Zuk egia eskatu didazu, eta nik egia emango dizut, entzun: ezkerrekoak zazpi zortzi hilabetera hobera
|
egiten
ez badu, kolapsatu egin dugu, infekzio gunea ere kolapsatuz, bide batez.
|
|
|
eta bai bere dohainak ere, bere berezkoak, halako eran, non lau urterekin kantatu baitzuen lehen aldiz etxekoen aurrean, modu aski serioan, aitaren urtebetetze egunean, lau abestik osatutako errepertorioan: ...a mende hasiera hartan modan jarria; hirugarrena, Ave Maria ezaguna, Franz Schubertena, latinez, eta azkena, Gaueko Erreginaren bigarren aria, Mozarten Xirula magikoa rena, Adak gramofonotik ikasi bezala kantatzen zuena, alemanez edo sasi alemanez, auskalo?; hain izan zen arrakastatsua Adaren emanaldia, non guztiak utzi baitzituen harri eta zur, baita aita bera ere (aita batez ere), negarrik inoiz
|
egiten
ez zuena baina ia egiteko puntuan egon zena; handik aurrera, berriz, izeba Ernestinarekin ikasi zuen lehenik, eta parrokiako koruko zuzendariarekin gero, zazpi urte bete zituenean sartu baitzen parrokiako koruan?. Aingeru zuriak, zen abesbatzaren izena?, non berandu gabe sorginduko baitzuen koruko zuzendaria, harik eta, koruak eliz azpian eskaini zuèn abenduko ekitaldi batean, zuzendaria Nazario Orberekin hitz egitera ausartu zen arte.
|
|
|
Ikusi zenuke nola zaindu duen Ada, baita beste gaixo batzuk ere: Iñaxi, esate baterako; Iñaxi emakume xahar bat da, hitzik
|
egiten
ez duena, begiak beti zerumugan galduta; bada, Maria Bibianak orduak egin ditu emakume horrekin; egun batean esan nion: –Horrekin ez dago ezer egiterik?;. Nola ezetz?
|
|
|
–Barkatu, lagunak, nik barrerik
|
egiten
ez badut, baina Castor adoretsu hil da, eta adoretsuek beste errespetu bat merezi dute, nik uste?
|
|
|
ez al zuen, bada, bere zoritxarrak aparatu on bat merezi, hain zegoen zaharkitua etxean zutena!?, musikaren notak eta soinuak modurik fidelenean erreproduzituko zituena, zoritxarra musikaren edertasun akatsik gabean guztiz urtu zekion behingoz?; galdetu zion prezioa saltzaileari, sartu ziren elkarrizketa luze batean, saltzaileak aparatuaren kualitate eta bertute guztiak aipatzen zizkion, Adak entzun egiten zion bitartean, aldeko jarrera batean hasieran: Adaren buruaren goitik beherako mugimenduak etengabekoak ziren bederen?, pixkaka hoztuz joan zen arte, buru mugimenduak bakantzen zituela, baita azkenean eten ere, zertan zebilen, izan ere, fonografo bat erosten, azken aldian etxekoa jarri ere
|
egiten
ez bazuen, musikak, garai batean ez bezala, ohi baino goibelago eta malenkoniatsuago uzten zuelako??, saltzaileari bizkar emanez dendatik alde egiteko; beste egun batean, elizako tresnak eta eliz irudiak saltzen zituèn denda batean sartu eta, sartu ahala, Ama Birjina baten irudia seinalatu zion Adak saltzaileari, erakusleihoak beirate luze zabalak zituen, halako eran non kanpotik ere ederki antz... egin ziezaiokeèn oparirik onena, hark ez baitzuen burua altxatzen Pagoagara azken aldiz joan zenetik, hitzik ez zuèn iruzur baten lekuko zuzena izan zelako; hantxe zapuztu zen, antza, Reginaren bizitza osoko ametsa?
|
|
|
–(?) Atzo, azkenean, elurra egin zuen, baina neguan
|
egiten
ez badu, noiz egingo du, bada. Besterik ez zezakeen egin, gainera, atzo zero azpitik bi graduko tenperatura izan genuenez, uraren izozte puntua zero gradukoa izaki.
|
|
|
Asteak nituen emazteki horren larruazal beratza begiztatu gabe, ferekatu gabe, hertsatu gabe. Ez nuen horretakoz gorrotorik sentitzen, gabezia handi eta neurrigabea baizik, Henrike hilaren itzalak areagotu baizik
|
egiten
ez zuena.
|
|
|
Lehenagotik ari zen, beraz, Alençonendako lanean. Margarita desberdin bat agertzen ari zitzaidan begi parean, gorteko aretoetan distiratzen zuenarekin edo ohatzean heiagoraz urtzen zenarekin bat
|
egiten
ez zuena. Jakin mina nuen, bertzalde, Anjouren etorreraz.
|
|
|
–Are min handiagoa egingo dizut hitz
|
egiten
ez baduzu! Fedearen aurkako atentatua da liburu hori!
|