|
2008
|
|
|
aitorpen moduan jo da: bere bizitzako pasarte bat kontatuko luke, nola Jaun Erregek Bearnora deitu zuen eta justiziarik
|
egin
ez zuen epai baten ondotik espetxeratua izan zen.
|
|
|
Ez dut aurkitu Jemein EuskalEsnalera zuzendu izanaren frogarik202 Baina berak pertsonalki
|
egin
ez zuena, bere kide batek egin zuen, Bilboko Euzko Gastediko Joseba Errastik. Oroitu Jemeinek bere artikuluan zioela «nosotros expondremos [nuestras razonez] para emplear el signo tx», eta, duda gabe, «nosotros» horretan Errasti partaide zen.
|
|
|
Izatez kultur aldizkari hori berak, Sabino Aranak eta beste pare bat apaizek sortu zuten, elebiduna izanik. 1888 urte aurreko Bilboko aldizkarien arakatze sistematikorik
|
egin
ez dudanez (ren salbuespenaz), ezin esan dezaket ziurtasun osoz, baina oso litekeena da Azkueren artikulu hauek izatea Bilbon euskaraz argitaratu ziren lehen kazetaritza lanak (Arrese Beitiaren olerkiak edo Mogelen Peru Abarka eleberria literatur lanak baitziren, ez propioki kazetaritza generoko idazkiak). Azkuek, gainera ez zuen kasualitatez idatzi euskaraz, ezta euskaldun publiko apalenari zuzenduz ere.
|
|
|
batez garai hartan euskarak jasaten zuen bazterketa aipatuz («absoluta indiferencia, cuando no menosprecio»). Ziur aski salaketa gogorragorik
|
egin
ez bazuen Heras en aurrean nabarmen ez geratzeko izan zen. Edozein kasutan ohargarria da Azkueren begi zorrotza irakasle posibleari zegokionez:
|
|
|
Gainera kolaboraziozko jarrera horrekin, bide batez, Euskaltzaindiaren jarduera babes zezakeen. Izan ere, garai honetan Akademiak bere ohiko batzarrak egiteko gobernadore zibilari baimena eskatu beharra izan zion, ordura arte sekula
|
egin
ez zuena (baita lortu ere) 381.
|
|
2014
|
|
|
Gogoan dut Euskaltzaindiko egoitzara lehen aldiz 1962 urte in guruan hurbildu nintzela, hamasei bat urterekin. orduko Bilbo hartan euskalduntasuna ia ia katakonbetako zerbait zen. Alde batetik, frankismoaren zapalkuntza pairatzen genuen, geroagoko demokrata batzuek behin eta berriro ukatua, agian, beren eraba teko erdalduntasunean, hura sentitu ere
|
egin
ez zutelako, baina euskaldunek urte askotan sufritua, besteak hartaz konturatu ez arren. Euskarak, ozta ozta zirauen bizirik, eta eskolan eta pren tsan hura dialekto bat besterik ez zela errepikatzen ziguten, garai hartan hitz horri espainiera arruntean ematen zitzaion adiera gu txiesgarrian.
|
|
2019
|
|
|
Euskara guztia beharrean dago. Egoera normal batean
|
egin
ez lituzkeen zenbait gauza egin beharrean gertatu izan da askotan Euskaltzaindia, eta egin ere ditu. Beste inork egiten ez zituelako eta egin beharrekoak zirelako.
|
|
2021
|
|
|
Inori gaizkirik ez egitea ez egintzaz, ez hitzez eta ez ere gutiziaz (Legaz); Eta egia hau da: euskera ez da, nabarmenki, oker bide, jakin bide
|
egin
ez dugulako; ez dugu egin jakinbide zuzen, eta ez ere makur (Lizardi). Adibide horietan ere legokiokeen lekutik kanpo dagoenez, neketan jakinen dugu orain perpaus luzeago batean zeri dagokion zuzen.
|
|
|
Konpara ditzagun bi perpaus hauek: Zuk atzo
|
egin
ez zenuen lana dut gaur nik egin;*. Zuk atzo ez egindako lana, gaur nik egin dut. Halarik ere, badira literaturan halako ezezko batzuk.
|
|
|
gehienetan hasi gabeak diren gertakariak aipatzen dituzte (Gehiago saiatu ezik, ez duzu helburua lortuko), edo balio generikoa dutenak, denboran kokapen zehatzik gabeak (Euria egin ezik, uztak galdu egiten dira). Eta debekuei dagokienez, tu ezik ezin da erabili gertakari burutuak adierazteko (Ibañetan elurrik
|
egin
ez badu autoz joango gara adierazteko ezin da erabili* Ibañetan elurrik egin ezik...), une horretan dagoeneko hasiak diren gertakariak baldintza modura emateko (Une honetan lanean ari ez bazara, etorri nirekin zinemara ezin da esan* Une honetan lanean aritu ezik...), edo partizipio prospektiboa duten baldintzazkoen ordain modura (Goseak hilko ez bagara, gehiago saiatu dugu ezin da ordezkatu* Gos...
|
|
|
Adiera erreala dutenetan gehienetan hasi gabeak diren gertakariak aipatzen dituzte (Gehiago saiatu ezean, ez duzu helburua lortuko), edo balio generikoa dutenak, denboran kokapen zehatzik gabeak (Euria egin ezean, uztak galdu egiten dira). Aldiz, ezin da erabili gertakari burutuak dituzten baldintzazko perpausak adierazteko (Ibañetan elurrik
|
egin
ez badu autoz joango gara adierazteko ezin da erabili* Ibañetan elurrik egin ezean...), une horretan dagoeneko hasiak diren gertakariak baldintza modura emateko (Une honetan lanean ari ez bazara, etorri nirekin zinemara ezin da esan* Une honetan lanean aritu ezean...), edo partizipio prospektiboa duten adibideen ordain modura (Goseak hilko ez bagara, gehiago saiatu dugu ezin da ordezkatu* Goseak... Eta baldintza irreala adierazteko ere, tu ezik dutenen jokabide bera azaltzen dute.
|
|
|
Pozik gaude hori baizik esan ez duenean; kontzesioa: Zergatik zigortu duzu, ezer txarrik
|
egin
ez duenean?; kontsekutibo gisakoa: Zerbait gertatuko zen, hainbeste jende bildu denean.
|
|
|
Zerbait gertatuko zen, hainbeste jende bildu denean. Modu egokiagoak badira horiek esateko, esan ez duelako,
|
egin
ez badu ere eta bildu denez gero bezalakoak, esate baterako.
|
|
|
Haren ezkerrean ere eman daiteke, mintzagai aurreratu gisan: Zure ospe betikoa nik ardiets dezadantzat, zuk zer
|
egin
ez duzu? (Duvoisin).
|
|
|
Anitzak dira ahal bezain arinkiena iragaiten direnak (Duvoisin); Hurbiltzen zitzaizkionetarik anitzak bereganatzen bazituen, bertuteaz zituen bereganatzen (J. Etxepare); Gu ‘Euskaldun fededun’ gintezke anitzak/ fedetik ihes
|
egin
ez badu hizkuntzak (Xalbador).
|
|
|
Galdetu gabe ere badakizkitzu zenbat ditudan (Barriola); Haragia jan gabe ere, jasoko dizkiat bai nik hemengo zaku habek (S. Salaberria); Ni ganik ihes, deus gaizkirik
|
egin
ez dudalarik, deusetan kondenatua izan gabe ere (Larzabal); Entzunen zutela zioten guziek, jakin gabe ere zeren galdatzerat zohan (Laphitz).
|