|
2002
|
|
|
ASDV aldrakoak diñoenez, joan dan mendeko dotriñea, zimeldu
|
egin
ei da. Naziño dotriñak, erraza, odol, berbeta ta abar, amaituurren ei dira.
|
|
|
Baina astero, edo hamabostero dirua eskuan hartzen eben. Dinoenez, dirugaitik, txakurrak ere, dantzan
|
egin
ei eban.
|
|
2003
|
|
|
Ideia horrekin joan ei zen Basterretxea Marseillara. Eta han, itsas portu askotan itsasgizon euskaldunak egoten zirela zekienez aitari sarri entzuna zion, antza, nonahi zela ere itsas portu guztietan topatzen zituela euskaldunak, han ere bilatuko zituelako ustea zuen eta, haietariko batzuekin topo
|
egin
ei zuen. Markinako euskaran edo markinartzat zeukan berbakeran berbetan entzun ei zituen batzuk, eta haiekin berba eginez, atzeratu eragin ei zioten bere asmo arriskutsu horretatik, erokeria garbia zela ta.
|
|
|
arteeta idaz zaletasuna. Arana Martijak dioskunez, 1926an, oraindino 14 urteko zela, Don Kixote Mantxakoren lehen edizioaren azalaren irudi bat
|
egin
ei zuen eta aldizkarian atera; eta hurrengo urtean, 15 urtegaz, honako izenburudun idazlantxoa argitara omen zioten: " Caso de conciencia.
|
|
|
Ikusitakoa ikusi eta gero, hobeto jabetzen gara non eta zelako bizimodu gogorraz aurrera egin daben gure artetik hara joandako euskaldun" artzainak". Gaur gehienak polito baten bizi badira be, han inok ez ei deutse ezer erregalau, egin dabena euren nekez eta izerdiz
|
egin
ei dabe.
|
|
|
berau dogu, hain zuzen be, gehien landua, eskola zabal bat sortu dauana, Axular handiaren inguruan, batez be. Beranduago eta apalago agertzen jakuz literatura idatziaren plazara beste euskalkiak; baina, astiro astiro, Baxenafarroako idazleen eraginez, lapurtera klasikoa nahastu
|
egin
ei da, eta, P. Lafitte jakintsuaren ustez, beste euskalki barri bat nausitu ei da hango liburuetan: " navarro labourdin littéraire" deritxona.
|
|
|
zerrenda horretan euskerazko eleizlibururik banakaren bat baino ez zala agertzen. Hutsune hori zergaitik ete zan jakin gurean, eskutitz bat
|
egin
ei eutsan San Martin adiskideari, eta baita honek erantzun garbia emon be: berak ez zituala holako liburuak bere listan sartzen, baina ez aintzat hartzen ez zitualako, horren ardurea beste norbaitek hartu ebalako baino...
|
|
|
Behin baino gehiagotan entzun izan dot, eta noizbait irakurri be bai, lehenengo euskal mezea Bilbon emon zala, San Antongo parrokian, eta meza emoilea Don Klaudio ospetsua izan zala. Erroman Kontzilio ostean meza liburu barria erabilteko baimena emon aurretxuan
|
egin
ei eban hori gure elorriotarrak, bere herritar batek euskeraturiko meza liburua erabiliz, Kerexetaren Eguneroko Meza hain zuzen be. Ez dakit ziur zein urtetan izango zan hori, baina argi dago azken Kontzilioa amaitu eta gero izango zala, ez lehenago.
|
|
|
bizkaitar bat (Txomin Artetxe, gaur Ibarruriko parrokoa dana) eta kiputx bi (Patxi Epelde eta Xanti Garmendia). Euren etxeko euskerea landu ta sakontzeko
|
egin
ei eben liburu hau, Gasteizko Seminarioan ikaskide zirala. Behin Manuel Lekuonari erakutsi eutsoen, beronen eretxia jakin gurean.
|
|
|
Lantegi horretan euskaldunak asko ziran, baina erdaldunak be ez gitxi; eta gure aita zanak erderaz be polito ikasi eban, bere anaiarik gehienak baino hobeto. Soldadutza Bilbon
|
egin
ei eban, San Frantzisko kaleko kuartelean, eta horrek be emon eutsan erderea ikasteko erea.
|
|
|
Durangogaz bat eginda bagengozan, hori legez holan zan, baina ez geure borondatez: Durangok iruntsi
|
egin
ei eban Iurreta, ni jaio baino urte gitxi batzuk lehenago. Nekez esango eban iurretar batek bera Durangokoa zanik...
|
|
|
Altuberen liburu hau laburtu be
|
egin
ei zenduan zeure ikasleentzat...
|
|
|
· Sinismena galtzea: geure errua; ez harrokeria, zoritxarrik txarrena baino (Gaurko gazte askok galdu
|
egin
ei dabe fedea: sekula euki ete dabe fede" heldu" bat?)
|
|
|
cfr. Auspoa, 68 zk.). Beste batzuetan, bertsolaria bera ezjakina bazan, besteren batek semeak, emazteak... idazten eutsozan berak asmaturiko bertsoak (horrelantxe, Juan K. Zapirainek, emazteak gauero gauero irakurten eban liburutik entzundakoak, gogoan hartu, hausnartu ohean, ta hurrengo goizean bertsoetan emoten zituzan, ta emazteak paperean jarri: holan
|
egin
ei eban Bravanteko Genobebaren poema luzea bertsoko 163 ahapaldi! cfr. Lekuona, o.c., 56 or.); Pello Errotari beronen alaba Mikelak laguntzen eutsan horretan.
|
|
|
Euskerazaleak horretan eskolak emonaz ganera, beste lanen batzuk be
|
egin
ei zenduzan.
|
|
|
Dakianak dinoanez, ez ei dira atzo goizekoak idazleen antologiak. Holan, gerkeraz ezagutzen dan lehenengoa, Kristo jaioko zan baino ia berrehun urte lehenago
|
egin
ei eban Meleagro eritxon siriar batek. Harrezkero, munduko hizkuntzarik gehienetan egindako antologiak asko be asko dira, zenbatu ezin beste, eta, jakina, era askotakoak:
|
|
|
Txo, ondo
|
egin
ei dozu. Bejondeizula.
|
|
|
Joxek horrezaz guztiaz esango zituen apurren artean, jipoiaren kontua gezurtatzea egon arren, furgoian sartu eta handik ateratzeko bultzakada zakar batzuk edota mehatxu eta irainak ez baziren, artean ibiliko zen baten bat, esaten zuena gorputzean sarturiko beldurraren emaitza zela guztiz sinisturik, eta disimuluz kolpeen zantzuren baten bila, alperrik (benetan ondo lan
|
egin
ei zuten erietxean holako gauzak ostentzeko, alajaina). Bazirudien kartel batzuetan ikusitako benetako torturatuen irudien morboa bilatzen zutela batzuek.
|
|
2008
|
|
|
Karreretan be ibilten zan mutil hori, kontizu, eta haren goraipamenak egiten hasi ziran tabernan egozanak. Matiasek be bat
|
egin
ei eban alabantza horreekin guztiokin, lagun arteko konfiantzak emoten dauan berezkotasunaz, min egiteko asmo txikienik barik:
|
|
|
Bigarren arreba nagusia, lehenengo ezkontzakoa hau be, Maria Dominga izan zan. Baserrian bertan
|
egin
ei ziran bi arreba nagusien eztegu bazkariak, lehengo ohitura zaharrean.
|
|
2009
|
|
|
Etxeren batera zazpi biderrez joan behar izan zuten, jabeak erakusten zuen aurkako jarrera zela eta. Antzina
|
egin
ei zuten Larrauritik Jataberako bidea. Galipotaren aurretik, auzolanean, erreketako harriak hartzen zituzten bidegintzarako.
|
|
|
Bidegintzaren beste atal bat izaten zen etxe egin berrietan, edo zaharrak izanda ere etxerako kaminorik ez zeukatenetan, bidea egitea. Ibarrean era horretako beharrak auzolanean
|
egin
ei ziren. Marutxeaga auzoan, ostera, familia bakoitzak bere etxe aterainoko bidea egin izan du, auzokoen laguntza handi barik.
|
|
|
Uraren bidez kutsatu ziren biztanleak eta Ergoien izan zen kalte gehien jasan zuen auzoa. Gerrako alderdi galtzaileko hildakoak edozein lekutan eta edozein modutara lurperatzen ziren, eta lur azpiko urak kutsatu
|
egin
ei zituen, batzuek diotenez. Gero, ur kutsatu hori edanaren ondorioz gaixotu ei zen jendea.
|
|
|
Beste alde batetik, morgar uztargileen berri eman digute lekukoek. Garai batean, Valleren aurretik, Morgako uztargile batek
|
egin
ei zituen jatabearrentzako hainbat uztarri. Morgako Ola auzoko Jose Orue Jose Arotz izan zen uztargile ospetsua.
|
|
|
Agertu zenean txakurra askatu zuen, eta sasi aingeruaren izara zuria zati zati egin zuen. Azpian ostentzen zen gizonak justu justu
|
egin
ei zuen ospa.
|
|
|
Ipuin horrek txori bakoitzak daukan sinbolismoaren zergatia azaltzen du, antza denez. Txepetxak kaka
|
egin
ei zion Jesukristori, zozoak garbitzeko ura eroan zuen eta txindorrak kaka garbitu zion.
|
|
|
Lehengo erromeriak bidegurutzeetan egiten ei ziren beti eta hemen ere domeketan erromeria egoten zen antzina, baina debekatu egin zuten. Lekuko baten aitari gonbitea
|
egin
ei zioten Txiboko Landara joateko. Baina bertan traizioren bat jazo zen, lekukoak ez daki esaten zer pasatu zen, baina argi dio traizioren bat pasatu zela han.
|
|
|
Lehengo beheko suko laratzak, burdinazkoa zenez, erakarri egiten ei zuen inusturia. Goieta auzoko etxe batean tximiniatik sartu eta, txahal bat hil eta txerri erdia erre
|
egin
ei zuen.
|
|
|
Bigarren hori estutxoagoa zen, berriemaileen esanetan. Billelabasoetarako galtzada, esaterako, 1950 urte inguruan
|
egin
ei zuten; eta geroago bihurtu zen kamino, galipotaz bete zutenean. Egungo kamino nagusiko beste adarrak Urondora doana, esaterako beluagokoak dira.
|
|
|
Atso barregarria izan behar eban, inor izatekotan, aititari entzun neutsanez. Hamaika barre
|
egin
ei eban berak Nikolasaren lepotik! Urteetan hirurogei eta hamarretik gora eukiko ebazan, ardura barik; itxuraz behintzat gehiago be emoten eban eta.
|
|
2011
|
|
|
Lekukoen eretxian, auzo dotorea izan da Axpe, kapitaien eta jauntxuen etxeak egon dira bertan, harrizko etxeak. Lekuko askoren esanetan, afrikarren esklabu tratuan
|
egin
ei eben diru asko Axpeko hainbat aberatsek. Santa Mariako eleizeaz ganera, Kurtzio ermitea be han dago.
|
|
|
Egun euritsuetan arlo txarra izaten zan hori, lehenagoko estratzak zirala eta. Behin, gotzaina Busturira etortea suertau zan baten, ume bardingo batek eskatu ei eutsan Altamirako ermitea parrokia bihurtu egiala, eta gotzainak aintzat hartu eskari hori eta halantxe
|
egin
ei zan.
|
|
|
Apraiz zalako hori Mexikora joan ei zan, eta han diamanteminak euki zituala esaten dabe. Dirua
|
egin
ei eban, baina beharginak kontra jarri ei jakozan eta alde egin behar izan ei eban, eta atzera Busturira etorri zan.
|
|
|
Esaten danez, gizon bat iretargi beteko gau baten joan ei zan ota bila basora, sardea hartuta, eta horretan ziharduala lainoa sartu eta iretargia estaldu. Orduan gizonorrek
|
egin
ei eban: Hori iretargi barrabasori dxuen de!, eta horixe esateagaitik etorri ei jakon zigor hori gizon hari.
|
|
|
Beste baten, marokoar batek bakarrik bizi zan andra baten etxeko atea behera bota ei eban barrura sartzeko. Andraorrek auzokoarenera iges
|
egin
ei eban eta ez ei zan ezer txarrik jazo. Marokoarrak etxe inguruan ebilzanean, umeek zelatari beharra egiten eben.
|
|
|
Orain artean itsaso ondoko pozu batetik zuzentzen izan ditu ira arrak dinogun andra busturiar honek. Azken aldian, ostera, eurok topetea inoiz baino gatxago
|
egin
ei jako.
|
|
|
Ezaguna da txepetxa, eloia eta txindorra aitatzen dituan esaunda bat. Txepetxak korotza
|
egin
ei eutsan burutik behera Jesukristori; txindorrak ura ekarri ebala eta eloiek garbitu eutsala zikina.
|
|
|
Etxekoek Apraizetako mutilak esandako moduan
|
egin
ei eben. Asmo hori emon eutsen mutilari, etxerako bidean bueltan joiala, laminak agertu ei jakozan Birjinaristin.
|
|
|
Berak, hori agindu eutsenean, ez ekian berbaldia euskeraz izango zanik, eta erderaz gertauta ekarri eban. Aurreko gau guztia
|
egin
ei eben lan hori euskeratzen Antonio Zavalagaz batera beste jesuita bik edo, bata Gaizka Barandiaran zala; baina ezin izan eben lan hori burutu.
|
|
|
Txonpolonean ekiten eutsen ikasten, txistulari Iñaki Sopelana ebela. Ni abade egin nintzan egunean
|
egin
ei eben lehenengoz dantzan, San Migel aurreko egunean, 1958ko irailean hain zuzen be, oraintsu jakin dodanez.
|
|
|
Ni ez naz ondo gogoratzen, baina neure kontra consejo de guerra izateko merituak
|
egin
ei nebazan ia. Umeak bizkorrak izaten diranez, laster ikasi neutsen gorriei, beste batzuen artean, arerioen aurka kantetan eben eta," Jóvenes antifazistas..." hasten zan abesti bat.
|
|
2017
|
|
|
Azkenean, besteak atzera
|
egin
ei eban eta postura hori ez zan jokatu. Ipinitako seinalea, ogerleko bat edo, kobrau ei eban eta kito.
|
|
2021
|
|
|
Horrentzako ona badok, neutzako be ixingo" k. Eta Martinari, Blazidogaz barik, beragaz ezkontzeko eskaria
|
egin
ei eutsan. Halantxe ezkondu ei ziran.
|