|
2005
|
|
|
Firefox ek hainbat ezaugarri erakargarri ditu, hala nola betileen bidezko nabigazioa, bilatzaile integratua, RSS, leiho berrien blokeoa, etab., baina bereziki nabarmentzen da gaien bidez (itxura aldatzeko) eta luzapenen bidez pertsonaliza daitekeelako (aplikazio berriak gehitzeko). Greasmonkey Firefox en luzapenetako bat besterik ez da, baina asmakizun iraultzailea da(
|
eduki
sortzaileen boterea uzten die erabiltzaileei), eta aditu batzuek ondorio larriak izan ditzakete web aren bilakaeran. Zer da Greasemonkey?
|
|
2007
|
|
|
Lehenengo zatian, Europako Parlamentuak eta EBko estatuek herrialdeetan eta industrian aplikatzeko onartuko dituzten lege tresnen gomendioa jasotzen da. Tresna horien artean daude, besteak beste, gardentasuna eta elkarreragingarritasuna eskubide digitalen kudeaketaren arloan, lizentzia mota desberdinen berrikuntza sustatzea
|
eduki
sortzaile mota bakoitzerako eta beharrezko elementuak ezartzea Sarean kopia pribatu bakoitzeko konpentsazio mekanismoak harmonizatzeko. Bigarren arloak “Online Eduki Sortzaileen Europako Plataforma” sortzea proposatzen du, sareko edukien banaketari buruzko “edukiei edo industria tangentzialei buruzko negoziazioetarako”.
|
|
2008
|
|
|
. Google bilatzailearen eraginkortasuna zalantzan jar liteke, penalizatzen hasi zenean gertatu zitzaion bezala emaitzetan behera egin dute ez ziren beste enpresa batzuen testu publizitatea zuten berea. Interneteko bilatzaile handia eta bilatzaile nagusietako bat izateko arriskua erabiltzaile askoren nabigaziorako sarrera ateak aldi berean,
|
eduki
sortzaile handi batek emaitzak ez dira fidagarriak. Bai hori gertatuko litzateke, erabiltzaileak beti izango luke bere esku bilatzailea aldatzeko edo beste baliabide batzuk erabiltzeko aukera beharrezko informazioa aurkitzeko.
|
|
2009
|
|
|
Hainbat esperimentutan, Lengoaia Naturalaren Prozesamenduko (NLP) teknikak erabiltzen ari dira testu arruntetatik automatikoki etiketatze semantikoa erauzteko, batzuetan arrakastaz. Webgintzako tresnek agian horrelako LNPko teknikak integratu ditzakete, eta
|
eduki
sortzaileari lagundu diezaiokete etiketatze semantikoa sortzen, etorkizun ez hain urrun batean. Baina, bestalde, makinak hori benetan ongi egiteko gai badira, ez dago web semantikoaren beharrik, horrek esan nahi baitu makinak gai direla testua ulertzeko, eta Interneteko bilatzaile eta bestelako agenteek zuzenean modu eraginkor batean tratatu ahal izango dituztela HTML formatuan dauden testuak.
|
|
|
Prosumer en garaia da, beraz, gurea: jendea
|
eduki
sortzaile (producer) eta kontsumitzaile (consumer) da aldi berean.3 Masa komunikazioaren paradigmatik beste paradigma batera igaro garela, alegia: Informazioaren Gizartearen paradigmara.
|
|
|
Blogek aldatu egin dute Internet, beronen beste aro bat ispilatzen baitute, aro bat non erabiltzailea
|
eduki
sortzaile eta partekatzaile bihurtzen den111 Web 2.0 deituaren ikurrik behinenetakoa bihurtu dira, wikiekin eta beste aplikazioekin batera.
|
|
|
Ondoan irudi erreproduzitzaile sinplearekin eta ingurune grafikoarekin intuitiboa, Vimeo merkatuko bideo fitxategiak igotzea. Duela batzuk hilabetetan, Vimeo izeneko Premium (ordainpeko) zerbitzua duzu Plus+,
|
eduki
sortzaileek muga handiagoa izan dezaten irudia igotzeko orduan, astean 500 megabytetik gora bi gigabyteko doako erabiltzaileak dituzte Vimeo Plus+. Gainera, Vimeo Plus+ aukerarekin, publizitate iragarkiak desaktiba daitezke orrialdeetan.
|
|
|
Oro har, eduki horiek unibertsitateetan beren titulazio ofizialen barruan ematen diren irakasgai eta ikasketetatik abiatzen dira, bai gradukoak, bai masterrekoak eta graduatu ondokoak. Espainiako unibertsitateak OCW bizkor hedatu da mundu osoan; MITekin batera,
|
eduki
sortzaile handienetako bat da, erabiltzaileentzat irekian 1.900 ikastaro baino gehiago argitaratu dituena; beste 200 unibertsitate eta erakundek ere parte hartzen dute ekimen horretan, eta, neurri handiagoan edo txikiagoan, edukiak sartzen dituzte beren OCW proiektuetan. Espainiako 40 unibertsitatek eta Latinoamerikako 54 unibertsitatek hartzen dute parte proiektuan, OCW Universia partzuergoaren bidez OCWn parte hartzen duten herrialdeen artean, Espainiak leku garrantzitsua du, batez ere Universia unibertsitate sareari esker.
|
|
2015
|
|
|
Horretan egiten dut lan. Batez ere,
|
eduki
sortzaileen eta Youtuberen arteko harremanetan aritzen gara. Telebista kate eta ekoizpen etxeekin zein eduki sareekin izaten ditut harremanak.
|
|
|
Ingurumari berri honetan, edukien eta kontsumitzailearen arteko interakzioa inoizko handiena da (Jenkins, 2006; Hargittai, 2008; Aslama, 2009; Van Dijck, 2009). Edukiek eurek ere dei egiten dietemaiz kontsumitzaileei, iritzia emateko edo bozkatzeko (Garcia Aviles, 2012; Lee eta Andrejevic, 2014); kontsumitzaileek partekatu egiten dituzte, sare sozialen bidez, eduki horiek (Purcell, 2013), eta, hori eginez, hedabideen eragina are gehiago zabaltzen dute (Jenkins et al., 2013); gainera, zenbaitkasutan
|
eduki
sortzaile ere badirenez, prosumer bihurtzen dira (Bruns, 2008).
|
|
|
Entretenimenduzko produktoreei gertatu bezala, kazetaritzako
|
eduki
sortzaileak iraultza digitalaren eta ziberkulturaren ondorioak jasaten ari dira azken hamarkadetan. Edukiak hedatu eta jasotzeko baliatzen diren web sistemak existitzen direnetik, eta areago azken boladan, konektatutako gailu mugikorrak merkaturatu direnetik, informazio enpresek kanal ezberdinen arteko harremana eta elkarrekikotasuna biziagotu nahi izan dute.
|
|
|
Eta nahi adina luza genezake kontakizuna, transmedia narratibek ez baitute amaierarik, baldin eta ongi josita badaude. Transmedia kazetaritza itxura askotan ager daiteke, baina garbi dago kontsumitzaileak berak (irakurle erabiltzaile eak)
|
eduki
sortzaile eta emaile bihurtu direla aldi berean eta, horrenbestez, era berriak sortu direla komunikatzeko eta kazetaritza negozioa sortzeko (Núñez, 2013ko ekainaren 4a).
|
|
|
Gero eta aktiboagoak dira, gero eta gehiago parte hartzen dute, eta gero eta suharragoak dira eduki eta formatu berriekiko. Online eta offline konbergentziak komunikabideak kontsumitzeko modua aldatu du, eta, gaur egun,
|
eduki
sortzaileak eta web garatzaileak elkarrekin lan egiteko moduan daude, ikuspegi integral eta interkonektatu bat lortzeko eta, azken batean, interpretazio esperientzia berri bat eskaintzeko. Ikus entzuleek bigarren pantailak (sakelako telefonoa, ordenagailua, iPad a eta beste tableta batzuk) erabiltzen dituzte programa informatiboak eta denbora pasakoak ikusteko; programa ikusi, beren jarraitzaileei txioak bidali, eta zuzenean parte hartzen dute istorioan.
|
|
|
Gehientsuenak bat datoz esatean teknologia berriek eragin handia izan dutela ondorengo faktore hauetan: Twitter, Facebook eta gisako sare sozialen erabileran; blog eta gisako
|
eduki
sortzaileen erabileran; audientziarekin feed-backa handitu egin dela onartzean; hartzaileen parte hartzea edukien sorreran; audientzia ikerketen ugaritzean, eta kazetarien prestakuntza hobetzean. Beste faktore batzuk ere nabarmen aldatu dira profesional gehientsuenen ustetan, baina elementu horiek ez dira hain neutroak; esaterako, lankideen arteko lehiakortasuna, edota iragarle, komunikazio kabinete eta komunikazio enpresen presioak.
|
|
2017
|
|
|
Komunikazio paradigma berri bat ekarri du Web 2.0k, masa komunikazioko batetik askorengana komunikatzeko moduari gehitu egin zaiolako askorengandik askorenganako komunikazio sistema (Badillo eta Marenghi, 2003; Castells, 2009). Izan ere, kontsumitzaileek partekatu egiten dituzte sare sozialen bidez ikusten dituzten edukiak (Villi, 2012) eta, hori eginez, hedabideen eragina are gehiago zabaltzen dute (Jenkins et al., 2013; Noguera Vivo et al., 2014); gainera, kontsumitzaileak, zenbait kasutan,
|
eduki
sortzaile ere badirenez, ekoizle rola hartzen dute eta askorengandik askorengana komunikazioko igorle bihurtzen dira. Nolanahi dela, nahiz eta audientziak hartzaile rolaz haragoko jarduerak egiteko aukera eta ahalmena duen, ehuneko handi batek hartzaile soil izaten jarraitzen du (van Dijck, 2009 Berrocal et al,, 2014; Simons, 2014; Sánchez Martínez eta Ibar Alonso, 2015).
|
|
2020
|
|
|
Esaterako, ACM Kataluniako Berri Ajentziako Anna Nogué k azaldu zigun beren bideo eta argazki guztiak aztertzen dituen trebatzaile bat dutela eta honek erredakzioko
|
eduki
sortzaileei aholkuak ematen dizkiela beren lana hobetzen joan daitezen.
|
|
2021
|
|
|
Izan ere, jada azaldu den gisan, hedapenean lanean diharduen talde profesional bat ere osatu du pixkanaka Elkarteak: Hitzetik hortzeraren ekoizpenean, programak bertsolaritzaren garapenean zuen eragina ikusirik, konfiantzazko
|
eduki
sortzaileak jarriko ditu pixkanaka Elkarteak, eta pertsonal teknikoaren ardura ere ETBtik kanpoko ekoiztetxe batera eta azkenik Elkartearen eskuetara pasatuko da; Interneteko kanal tematikoa ere, Elkarteaz kanpoko ekimen pertsonal batetik sortua, Elkarteak hartuko du bere gain, eta 2017tik bateko zein besteko langileak talde bateratu batean integratuko ditu.
|
|
2022
|
|
|
Duela aste batzuk, bestalde, Eneko Oroz
|
eduki
sortzaileak Zer ikusi euskaraz egitasmoa jarri zuen martxan. Tiktoken, Instagramen eta Youtuben bideo laburrak egiten ditu, azaltzeko zein eduki ikus daitezkeen euskaraz streaming plataformetan —bikoiztutakoak zein azpidatzitakoak— Pantailakeuskaraz.eus barnean, atal propio batean bildu dituzte Orozen bideo guztiak.
|
|
|
EITB eta Eusko Jaurlaritza dira babesle handienak, eta eskas. Oso oso prekario dago kontua, eta ez da baloratzen euskarazko
|
eduki
sortzaileen lana.
|
|
|
KINTANA: Hizkuntza handietan, 10.000
|
eduki
sortzaile dauzkazu; euskaraz, alderdi askotan, ez daukazu konpetentziarik. Adibidez, uste dut Kabala podcasta euskaraz horrela egindako lehenengoetarikoa izan dela.
|
|
|
Lehen Hezkuntzako ikasleentzat, baina, bereziki konplexua da Wikipedia erabiltzea; eta erabiltzaileei buruz ari gara oraingo honetan, ez
|
eduki
sortzaile edo editoreei buruz. Wikipediako sarrera batek biltzen duen informazioa ulertzera iristeko estrategiak eta modu tradizionalean" paperean" idatzitako testu batenak ulertzeko behar direnak ez baitira berdinak.
|
|
|
Hala ere, mundu osoko boluntarioek hartzen dute parte Wikipedia osatzen, eta haren funtzio nagusia ezagutza lankidetzan eraikitzea eta partekatzea denez, ikasleek ere izan lukete
|
eduki
sortzaile (Kim et al. in Santacruz et al., 2019). Izan ere, ikasleek berek elika dezakete eurentzat informazio iturri den gunea bera, irakasleen begirada pean, betiere, eta edukia sortzen duten bitartean, ikasi ere egiten baitute, informazio iturrien erabilera kritikoa egiten dutelako, eta testuinguru errealean eragiten dutelako.
|
|
2023
|
|
|
Zaila da erantzuten. Hainbeste estimulu ditugun garaiotan, ikus entzunezko edukia kontsumitzeko eredu berri eta aldakorretan harrapaturik, euskararekin hor lekua egitea zaila da, sortzen den edukia gero eta aberatsagoa den arren; hala nola, sareetako
|
eduki
sortzaileen edo euskarazko musika taldeen testuinguruan. Familietan egiten den transmisio lanak berebiziko garrantzia du.
|
|
|
Edukiak noren begiradatik sortzen diren, eragin handia dauka sortzen den iruditegian; horregatik, porno
|
eduki
sortzailea den heinean ardura" handia" duela esan du Urkok: " Zaila da ikusten ez dena desiratzea; horregatik, gure esku dago erabakitzea zer erakusten dugun eta zer ez".
|
|
|
Hala ere, uste du
|
eduki
sortzaile berriei esker azken hogei urteetan asko aldatu dela iruditegia, eta gero eta erreferente gehiago daudela. Pornografian ere gorputz eta identitate" pila bat" ikusarazten ari direla uste du:
|
|
|
Imagen: iStock Zergatik hitz egiten da hainbeste horretaz Hainbat influencer ek eta
|
eduki
sortzailek Melanotan ii.a sustatu eta erabiltzera animatzen dute. Sareetan, batez ere Tik Tok motan, beren ustezko ontasunei buruz hitz egiten dute, hormona hori inolako mediku ikuskapenik gabe erabiltzeak dituen arriskuak aipatu gabe, ez eta hormona horri buruzko behar adinako azterketarik ez izatea eta albo ondorio arriskutsuak ere.
|
|
|
Fenomeno sozial horrek azaltzen du hiru nerabetik batek eragina izan nahi duela, FAD Juventud Fundazioaren eta La Caixa Fundazioaren ‘El ocio digital de la edad’ ikerketaren arabera. Arrisku bat diren influencer en edukiak Estatuko eta Europako legediak eduki digitala eta gizarte sareen berezko murriztapenak murrizten dituen arren,
|
eduki
sortzaile askok ez dute onartzen argitalpen bat lankidetza ordaindu gisa seinalatzeko legezko betebeharra, ezta adin txikiko publiko bati zuzentzen zaizkion gomendioen ondorioak neurtzeko betebehar etikoa ere. “Ospeak edozein gairi buruzko ezagutza zientifiko eta erreala ordezkatu du, baita elikadurari edo ariketa osasungarriari buruzkoa ere.
|
|
|
Nola eragiten duten youtuberrek, instagramerek, tiktokerrek eta
|
eduki
sortzaileek nerabeengan
|
|
|
Harremanak, arriskuak eta aukerak 11 eta 17 urte bitarteko gazteen plataforma eta aplikazio gustukoenen artean, WhatsAppez gain, YouTube, Instagram, Tik Tok, Twitch edo Discord daude, eta hor jarraitzen diete beren eragin gogokoenei. Espainian, jarduera horretatik bizi diren 7.500
|
eduki
sortzaile baino gehiago daude, eta horietako askok ez dute legezko betebeharra betetzen: argitalpen bat kolaborazio ordaindu gisa seinalatzea, eta gomendio horien ondorioak publiko gazteenari zuzentzen zaizkionean neurtzeko betebehar etikoa.
|
|
|
Asko ikasi nuen Instagramen. Baina ez zegoen
|
eduki
sortzaile euskaldunik. Nik euskaraz sortzen dut eta sortuko dut».
|
|
|
Kontsumitzen direnak baino euskarazko eduki gehiago sortzen direla adierazi du Sanchezek: «Adibidez, Tiktoken ikusten diren edukien%0, 7 euskaraz dira, eta
|
eduki
sortzaileen %1, 1ek beti euskaraz sortzen dute». Beste adibide bat:
|
|
|
Zenbait youtuberren jarduerak, berriz, gatazkan dagoen herrialde batean ibiltzearen morboa ustiatzen du, eta horrek, azkenean, nahi gabeko publizitatea egiten dio Sirian ustez duten bakealdi horri. «Seguru baino seguruago sentitzen naiz», zioen bere kanalean
|
eduki
sortzaile britainiar batek, Backpacker Ben izenekoak: «Oinez gabiltza hirian barrena, kalean garagardoak edanez, jendearekin hitz eginez».
|
|
|
Ekhiñe Atorrasagasti eta Naroa Iturri izango dira saioaren gidari nagusiak —Hamaikako Kolpez kolpe programaren aurkezleak dira— Bi aurkezleez gain, gonbidatu bereziak ere izango dira: besteak beste, Jon Maia bertsolaria, Dorleta Urretabizkaia aktorea, Iruñe Astitz
|
eduki
sortzailea, Nerea Arriola aktorea eta Andoni Ollokiegi musikaria.
|
|
|
YouTube plataformak 2 mila milioi erabiltzaile ditu gutxi gorabehera, eta mila milioi orduko kontsumoa egiten dute batez beste egunean. 800 milioi bideo baino gehiago daude plataforma horretan eskuragarri, eta gutxi gorabehera
|
eduki
sortzaileen %30ek sortzen du kontsumitzen den edukiaren %99 Bitxikeria moduan, 15 mila milioi dolarreko irabaziak izan zituen 2018 urtean enpresa horrek bere produktua dohainik eskainiz. Arrazoi duzu, dagoeneko ziri hori ez dizute salduko.
|