|
2001
|
|
|
Halere, Otsagiko xarma monumentu bat edo batzuek baino, herri osoak gordetzen du: pirinioar estiloko harrizko etxeak, hauetako ateburu, balkoi edota hegal landuak, arbel gris beltzezko edo teila gorrizko teilatu maldatsuak, galtzada harrizko karrika aldapatsuak, ibaien gaineko harrizko zubiak, herria bitan banatzen
|
duten
ibaietako ur garbiak...
|
|
|
Tratu txarra jasaten
|
duten
ibaiak
|
|
|
Esan bezala, Euskal Herria zeharkatzen
|
duten
ibaiak bi isurialdetan banatzen dira. Pirinioek eta mendebaldeko adarkadurak eratzen duten lerrotik iparraldera isurtzen direnak Bizkaiko Golkoan itsasoratzen dira; beraz, Atlantikorako isurialdeko ibaiak dira.
|
|
2003
|
|
|
Hala ere, likido preziatu horren aurkako borroka kasu ezagun bakarra 4.500 urtekoa da, Tigris eta Éufrates ibaien erabilerak Irakeko bi hiriri aurre egin baitzien. Harrezkero, ura estuki lotuta egon da gatazka politikoen eremu klasikoekin, baina haien urritasuna handitzeak erakusten du adituek zer eginkizun izango
|
duten
ibaiek etorkizuneko nazioarteko eztabaidetan. Analistek diotenez, munduko eskualde guztietako berrogeita hamar herrialde datorren hamarkadan uragatik gatazkei aurre egiteko arriskuan daude.
|
|
2006
|
|
|
Somporten jatorria dauka Aragoi deitutako ibai osansuntsua, Espainia ureztatzen duena. Port de Cizetik, berriz, askok Runa deitzen
|
duten
ibai osasuntsua ateratzen da eta Iruñea ureztatzen du. Puente la Reinatik Arga pasatzen da, baita Runa ere.
|
|
|
Biarnoko hiriburuan ikasi zuen boteretsuek ez dituztela deliberoak goizetik gauera hartzen. Hilabete eta erdiz, euskaldunek Ihuri eta biarnesek Gave de Paue deitzen
|
duten
ibaiaren bertze aldeko ostatu batean xahutu zuen baroiaren agur saria. Bederen, bere gaskoi motza hobetu zuen egun haietan.
|
|
|
Ez zen gehiago komentu. Hango monje dominikoek lau urte zituzten frantziskotarrenean, euskaldunek Ihuri eta biarnesek Gave deitzen
|
duten
ibaiaren bertze aldean. Erreginak berak hutsarazi zien lekua, bere hartan Akademia paratzeko aginduarekin batean.
|
|
2008
|
|
|
Inork zalantzan jartzen ez duena da orain uzten duten %10 finko hori baino hobea dela proposatzen duten emari ekologiko modularra. Proposatu ez ezik, Arratek berak esan zigun jadanik hasi direla emari ekologiko modularra erabiltzen ibilbidea erkidegoan hasi eta bukatzen
|
duten
ibaietan.
|
|
|
Eta Txinan, aintzirak eta hezeguneak berriro lotzeko Yangtse zentralean egindako lanei esker, ur goraldiak bildu eta tenperaturen igoerarekin eta lehortearekin lotutako kutsadura larriaren aurka borrokatzeko, edateko uraren eskuragarritasuna nabarmen hobetu da eta arrainaren aniztasuna eta kantitatea handitu egin dira. WWF/ Adenak deitoratu egiten du klima aldaketaren aurkako erresistentzia bultzatzen
|
duten
ibaiak lehengoratzeko ekimen gehienak hondamendiren baten ondorio izatea. Haren iritziz, “zentzuzkoagoa litzateke alderantzizko bidea egitea, ibaien egoera hobetuz eta indartuz, hondamendien eragina saihesteko edo arintzeko prestatuta egon daitezen”.
|
|
|
Cardiffeko Unibertsitateak (Erresuma Batua) azterlan bat egin du. Azterlan horren arabera, klima aldaketak zaildu egiten du euri azidoa jasaten
|
duten
ibaiak epe luzera berreskuratzea, Informazio eta Albiste Zientifikoen Zerbitzuak (SINC) jakinarazi duenez. “Journal of Applied Ecology” aldizkarian argitaratu zen, eta 25 urteko iraupena du.
|
|
2010
|
|
|
Antza denez, Nazio Batuetako soldaduen ur beltzek herritarrek ura hartzen
|
duten
ibaian amaitzen zuten. Horrek azalduko luke gaixotasunaren birulentzia.
|
|
|
Bizkaian eta Gipuzkoan Kantauri itsasora isurtzen
|
duten
ibai eta erreka guziena arautu duEuskaltzaindia Euskal Herriko ibai nagusien izenak arautzen ari da. Osoko bilkuraren azkeneko bi bileretan Bizkaiko mendebaldeko mugatik hasi eta Gipuzkoako ekialdekoraino Kantauri itsasoan isurtzen diren ibaienak eta berauen erreka adar nagusienenak onartu ditu, hots, Karrantzatik hasi eta Bidasoraino.
|
|
2011
|
|
|
Noizbait geratu behar genuela esan genion elkarri mail pribatu bidez, kalean topo egiten dugunetan bezainbateko funtsez, azkar proposamen finkorik egin ezean gonbidapen baten pertinentziari eutsiko ez zion abagunea sortuz; egun parea itxaron nuen, ez nuen izutu nahi, ez pistola bat neramalako, hori ez zekien, baina bai agian bitxiegi bihurturik nengoela pentsa zezakeelako,, joango gara kanoan ibiltzera? Vieux Boucautik gertu bada horretarako erabiltzen
|
duten
ibaia?. –Qué loca?
|
|
|
zeharkatzen
|
duten
ibai ertzak aukeratu dituzte ugalketarako...
|
|
|
...dik joan baitziren jendeak eta ametsak, sosegu lokartu bat dago bidea galdu zuen uraren joanean han, bihurgune eta hondardietan, zuk ere izan zenuen behin ibai eta itsaso izateko aukera eta ifarralde lanbrotsu batetan galtzekoa edo agian suzko lerro bat gurutzatuz ekialdeko kaia galduetaruntz abiatzekoa usain eta begiradak dauden hirietaruntz, baina fatalitate batek lotu zintuen zubiek gurutzatzen
|
duten
ibaiaren egoitzetara, ez zen indarkeriarik izan zuk, zuk bakarrik erabaki zenuen zubien gainean betirako itsatsita gelditzea urtaroak aldatzen ikusiz eta garai batean bizitza deitu zenuen arau zehatzik gabeko pasio hura betirako itzaliz zihoala konturatuz.
|
|
2012
|
|
|
Aurrerantzean, gainera, erkidego bat baino gehiago zeharkatzen
|
duten
ibai arroen eskuma Gobernuaren esku geldituko da, eta hark izango du funtzio zigortzailea. PPren Gobernuaren ustez, ura baliabide urria da, eta Espainiar guztiena. Eskumena berreskuratuta, bikoiztasunak eta jarduera kontrajarriak ekidingo dira, Soraya Saenz de Santamariaren ustez.
|
|
2016
|
|
|
Ikasten dute munduan dauden mendirik garaiena eta ibairik luzeena direla. Baina etxe ondoko mendi tontorrak edo herria gurutzatzen
|
duten
ibaiak zeintzuk diren ez da testuliburuetan azaltzen. Eta, kasu askotan, ez dira ezagutu ere egiten.
|
|
2017
|
|
|
Idatziz ikasten zen garaikoa naiz, makina bat eskema eta laburpen osatutakoa. Giza gorputzari eusten dioten hezur eta muskuluak eskuz marraztutako eskeleto zatar baten jarrita ikasi nituen, eta berdin lurraldea zeharkatzen
|
duten
ibaiak eta mendi-kateak ere, beti ere gutxi gora beherakoak. Alabekin batera Europari neurria hartzera jarri naizenean, sistemak funtzionatu egin zuela ohartu naiz, herri eta hiriburuak orduan ikasita bezala, buru kaskoan sartzeko erabiltzen genuen doinu kantari horretaz, gogoratzen ditudalako.
|
|
|
Azkenhamarkadetan %50a baina gehiago murriztu da muturluzearen banaketa eremua penintsulan etaPirinioen iparraldean (MAGRAMA, 2013; Charbonnel, 2015) eta horrek espezie mehatxatuenkatalogo eta zerrenda gorri ezberdinetan (IUCN, 2015) barneratzea ekarri du. Harrigarria dena zera da, itxuraz denborarekin kontserbazio egoera hobea lortu
|
duten
ibaietan ere populazioaren murrizketabehatu dela. Ez dago kausen diagnostiko argi bat eta horrek kudeaketa plan eraginkorren diseinuaeragozten du.
|
|
2018
|
|
|
Betika garaia, Anas ibaiaz ureztaturik dena, euskal herritarren hizkuntzan, Beturia 34 deiturik izan zen, Espainiako Eliseoa aberasten
|
duten
ibai eta errekak ohartaraziz. Hiri anitzen izenek uren nasaitasuna adie34 Beti, ur razten dute, hala nola Urza, Urgoa, Il ur gi, Anastorgi, Ipaztorgi, Iriturgi, Iturriazko, Urbiaka, Urbion; eta euskal herritarren lehengo hiri hauen lekua ongi doa beren izen adierazgarriekin.
|
|
2019
|
|
|
Ibilbidea laburra da, bi pisu besterik ez, kontuan hartu behar da, alabaina, eraikina antzinakoa denez, pisuak ia bi bider altuagoak direla gaur egun ohitura dena baino, gaur egungo pisu hauek antzekoak dira, alturari dagokionez, Casteloko bere etxe ezin zaharragokoekin, hau ez da harritzekoa, ez horixe, altuaren ondoren beti etorri da baxua, eta baxuaren ondoren altua, litekeena da hau bizitzaren legeetako bat izatea, gure aita ere behiala erraldoi iruditu zitzaigun eta orain goitik begiratzen diogu, eta urtetik urtera behera doa, gizajoa, baina isil gaitezen, gizonak isiltasunean sufritu ahal izan dezan. ..., zer pentsatzen duen, eta ez dakiela zergatik pentsatu duen, jaioz gero pentsatu egiten dugu, hala uste dut, eta ez dakigu zein izan zen gure lehen pentsamendua, ondorengo guztien sorburu izan zen hori, eta gaur arte, ondorioa da norberaren behin betiko biografia pentsamenduen ibaitik bere jatorrizko sorbururaino atzera egitea dela, eta bizitza aldatzea, pentsamenduetatik zehar ibiltzea eta osatu
|
duten
ibaitik barna nabigatzea posible balitz, ustekabean beste pentsamendu bat eduki eta haren atzetik abiatzea litzateke, agian gaur den egunera iritsiko ginateke, beste bizitza bat aukeratzean bizitza laburragoa aukeratu ez bagenuen, bederen, eta bizitza honetako ogibidea zuzentzaile ez izanik ere, eta beste igogailu ezberdin batean igoko ginateke, beharbada Maria Sara doktorearekin ez eta beste per... Gertatu zen ezen, orain dagoen igogailuan, Raimundo Silva zuzendari literarioa zuzentzaileen arduradunarekin ikusi zuen tokiaren ondoan dagoela, orain ikusten dugu espazio hutsari begiratzen diola larderiazko erdeinuarekin, han egon zen emakumeari bere jokabide ezmoralarengatik agiraka egin behar izango bailion, gauza horiek, jakin ezazu, ez direlako igogailu batean egin beharrekoak, ez dira egin behar, ez horixe, nahiz eta badakidan horrelakorik egiten duenik badabilela, horrelakorik eta okerragorik ere bai, Zirri bat izan zen, zuzentzaile jauna, musutxo bat besterik ez, zuzentzaile jauna, Berdin da, gehiegi izan zen, neuk kondenatu egiten zaituztet, nire inbidia sendaezinaren izenean, igoeraren azken zentimetroetan Raimundo Silva igogailuaren erdian jarri zen, besteak tokirik gabe utzirik, atera egin behar izan zuten, lotsak akabatuta ibiliko lirateke mundu honetan lotsarik balego, seguruena da moralista hipokritei irri egiten ariko direla, Berde daude, ez du merezi, esan zuen azeriak.
|
|
|
...i akrobatiko baten bidez, horrelako izen, jatorri eta ezaugarriak zituzten jendeen pentsatzeko moduarekin bat egiteko ahalegina eginez, sentituko du bere baitan ernetzen dela halako kolera, sumindura, haserre bat, esatera eramango duena, zorrotz, Errege jauna, gu ez gara hemen geldituko, nahiz eta eguzki ederra daukazuen, baratze oparorik baduzue ere, airea garbia izanik ere, sardinek jauzi egiten
|
duten
ibai zoragarria egon arren, geldi bedi berori guztiarekin, eta on egin diezaiola, agur. Irakurriz eta irakurriz, Raimundo Silvari iruditu zitzaion aferaren koska On Afonso Henriquesen diskurtsoaren zati hartan egon zitekeela, On Afonsok mihia jartzen zuen baina mezua ez zen berea bakarrik, lehen ere ohartarazi genuenez, diskurtsoaren zati zehatz hartan, gurutzatuak operazioa ahalik eta merkeen egiteko konbentzitzen saiatzen den hartan, hain zuzen ere, esan zuelarik, uste izatekoa da inozo aurpegiaz, Gauza bat bederen seguru dakigu, zeuen errukiak bultzatuko zaituztela lan hau egitera, eta hau bezalako ekintza handia egin nahi izatera, gure diruaren eta gure ordainaren promesak baino areago.
|
|
2020
|
|
|
Burdin sareak espaloietan eta inguruetan botata gelditzen diren zaborrak ibaira eror ez daitezen eta ibaia babesteko jarri zituen udalak, Eguzkiren eskariz. Taldeak gogorarazi duenez, urteko milaka tona plastikok eta zaborrek bukatzen
|
duten
ibaietan: " Ibaietan lehenik, eta itsasoan ondoren, utzikeriak eta haizeak eraginda, baita hondakinen kudeaketa arduragabe baten ondorioz ere.
|
|
|
Udal batzuek, erakunde batzuek eta sozietate partikular batzuek minizentralak mantentzen dituzte, eta haiek ibaiaren inguruneari ematen diote bizitza. Gainera, badaude bizirik irauten
|
duten
ibai errota kopuru txikia eta berreskuratu diren eta bisita daitezkeen burdinolen 3 adibide. Adibide horiek kasu batzuetan jendearentzat ikusgai daude, eta erkidegoko 3 lurralde historikoetan daude, eta" egokiro etxekotutako" energia horren balioaren lekuko dira, bai eta uraren balioarekiko errespetuan oinarritzen den prestakuntza jasotzeko eskola ere.
|
|
2021
|
|
|
Ondorioz, Etiopiako Gobernuaren proiektu nagusienetako horrek, 20 miloi herritarren elektrika beharra bete behar luke bai eta ere laborantzarako uraren erabilpena errextu, ahantzi gabe Addis Abeba hiri nagusiko herritarreri ur edangarria eskaini. Baina Nilo ibaiaren behealdeko bi herriek, Sudan eta Egiptok ez dute batere begi onez ikusten, beste herri batek heien lurretik pasatzen den eta ongi baliatzen
|
duten
ibai nagusiaren kontrola har dezan. Bi arrangura nagusi plazaratzen dituzte:
|
|
|
Hor da, esaterako Urumea, 70eko hamarkadan apenas izokinik zuena, eta egun ehundik gora jasotzen dituena urtero; edota Oria ibaia, oraindik ere hobekuntzarako bide luzea badu ere, izokina berriz ikusi duena azken urteetan. Baina badira oraindik ere uraren kalitatea hobetzeko beharra
|
duten
ibaiak, edota, hori lortuta, orain errekaren hidromorfologian eta hidrodinamikan lan egin behar dutenak, eta arrainaren habitata kontuan izan, berreskurapen lanekin hasteko. Egin beharreko lanen artean dago, esaterako, izokinaren behetik gorako migrazioa erraztea, errute leku berriak aurki ditzan, eta goitik beherakoan zentral hidroelektrikoetako turbinetara joan ez dadin.
|
|
|
zaiku Oria deitzen
|
duten
ibai polita. Apur bat zabaltzen da aipatu fabrikaren gibelean, hunek ukan
|
|
|
Aitak esan dit Thrombocid pomadarekin igurzteko emeki emeki beltzuneak, eta horretantxe nabil. Zeta papera baino azal meheagoa daukazu eta zure zainek euriteekin gainez egin behar
|
duten
ibaiak dirudite. Tximuak baino bizkorragoa zinen eta, orain, bateria agortu zaion panpina dirudizu geldi geldi etzanda.
|
|
2022
|
|
|
Gidatzen ari zen edo bidean oinez zihoan bitartean, Coloma gogoan hartzen bazuen, edo garuna modu aktiboan baliatu behar ez zuelarik eta gogoak, galgarik ez
|
duten
ibaien moduan, bainatzeko nahi ez zituen meandro eta putzuetan barrena eramaten bazuen, giza gaiztakeriaren gainean gogoetatzen bukatzen zuen beti Clàudiak. Giza gaiztakeria, pozoia bailitzan belaunez belaun igaro dena.
|