|
2002
|
|
|
Aipatutako osagaiekin, morfotaktikaren zein tratamendu morfosintaktikoaren deskripzioa erraza eta malgua da, salbuespenak modu dotorean adieraztea bideratuz. Aldaketa morfofonologikoen tratamendua, berriz, oso ahula da, horretarako morfotaktika helburu
|
duten
erregelak erabili behar baitira. Hori dela eta, aldaketa morfofonologiko sinpleak adierazteko ere, zenbait zeharkako bide erabili behar dira beti.
|
|
|
Esan bezala, bi mailatako morfologiaren ezaugarririk garrantzitsuena lexiko maila eta azalekoa parekatzen
|
duten
erregela multzoan datza. Erregela hauen sintaxia zehaztu baino lehen, zenbait kontzeptu defini ditzagun:
|
|
2003
|
|
|
1 Behin zentroan sartutakoan, adingabeek idatzizko argibideak jasoko dituzte euren eskubide eta betebeharrei buruz, beraiek jasan behar duten barneratze erregimenari buruz, antolaketa orokorraren gaineko arazoei buruz, zentroaren jardunbidea arautzen
|
duten
erregelei buruz, diziplina arauei buruz, eta eskaerak, kexak edo errekurtsoak aurkezteko bideei buruz. Argibideak eurek ulertzen duten hizkuntza batean emango zaizkie.
|
|
|
Bi adibide horiek erregela batzuen eta besteen arteko desberdintasuna erakusten digute, alegia, ekitatea lehen kolpean erakusten
|
duten
erregelen eta ekitate hori arrazoinamenduen bidez ondorioztatzen duten erregelen artekoa. Adibide horiek eta beste batzuk ikusita, badirudi ekitate naturalak ageriko erabakia hartzen ez duenean, erabaki bat zein bestea har daitekeela erregelatzat, erabakiok elkarren kontrakoak izan arren; horrenbestez, erregela hori ez litzateke naturala izango, nahierarakoa baizik.
|
|
|
Bi adibide horiek erregela batzuen eta besteen arteko desberdintasuna erakusten digute, alegia, ekitatea lehen kolpean erakusten duten erregelen eta ekitate hori arrazoinamenduen bidez ondorioztatzen
|
duten
erregelen artekoa. Adibide horiek eta beste batzuk ikusita, badirudi ekitate naturalak ageriko erabakia hartzen ez duenean, erabaki bat zein bestea har daitekeela erregelatzat, erabakiok elkarren kontrakoak izan arren; horrenbestez, erregela hori ez litzateke naturala izango, nahierarakoa baizik.
|
|
|
48 Erregela zehatz bihur daitezkeen printzipioen eta horretara finkatu ezin diren printzipioen arteko bereizketa horrek dakar hausnarketa batzuk egin behar izatea, ezarritako zenbait printzipioen inguruan; arean ere, printzipio horien barnean dauden egiek lege zibilak ulertu ahal izateko ezinbestekoak diren zenbait erregela ondoriozta ditzakete, eta halakoak erabilita, legeok behar bezala aplikatzea erdiets daiteke. Hori berori izango da hurrengo kapituluaren helburua, nahiz eta zuzenbide zibilaren zati esanguratsua osatzen
|
duten
erregela horiek atariko liburuaren lehenengo tituluan agertu; izan ere, han ez da halako hausnarketarik egin euren inguruan, eta hausnarketek jarri dute agerian erregela horien eta euren jatorri diren printzipioen arteko lotura.
|
|
|
12 Zabalkundea eman edo esanahiaren urripena dakarten lege interpretazio desberdin horiei dagozkie, bide beretik, ekitatean oinarri
|
duten
erregela aldatzaileak; horiek ere erabilgarri izan daitezke zenbait kasutan; baita beste egoera batzuetan aplikagarri izan eta zuzenbidearen derrigorra aipatzen dutenak ere.
|
|
|
Hainbatez, baten gogoa bestearekin bat etorri behar da, eta premiazkoa da bi biek elkar ulertu eta bateratzea; sarritan ematen da, printzipio horren arabera, klausula ilunen interpretazioa ez dela egiten mintzo ari denaren gogotik, bestearenetik baino, hori arrazoizko denean. ...tzen duen modukoa, halako moldez, ezen, erosleak, hori ezaguturik, erosiko ez zukeen edo salneurri txikiagoa emango zukeen; orduan, saltzailearen esamolde iluna ez da interpretatzen gogoaren arabera, ezpada eroslearenetik, horrek baitu bere alde halako ustea, hain zuzen ere, etxea zortasun horrek ukitua zela ez ulertzearena; kasu horretan saltzaileak berme eragingarria gauzatu du, gai hau arautzen
|
duten
erregelen neurrira.
|
|
2004
|
|
|
Esperientziak erakusten du, mundu osoan zehar, alderdiek hasierako alegazioak egin ondoren, berehala ahozko ekitaldira jotzen bada, eta, ekitaldi horretan, epaia ere berehala eman aurretik, alegazio osagarri eta froga jarduera guztiak pilatzen badira, orduan, ia gehienetan, hurrengo arriskuetatik bat egon ohi dela: bata, larri larria, eta, horren eretzean, auziak ebatz daitezke, aurkakotasun osoa bermatzen
|
duten
erregela guztiak bete gabe eta epaitzaren oinarri izan behar duten osagai guztietan beharrezko arreta jartzeke; bestearen ondorenez, epaiketara edota ikustaldira berehala jotzearekin ustez irabazi den denbora gal daiteke etendurekin eta gertakizun bereziekin. Etendura eta gertaera horiek ez dira beti arrazoitugabekotzat eta huts hutsik luzatzailetzat hartu behar, maiz beharrezkoak baitira auzien konplexutasuna dela eta.
|
|
2006
|
|
|
Eskumena zehazten
|
duten
erregelak
|
|
|
Lehenengo kapitulua. Eskumena zehazten
|
duten
erregelak 91
|
|
2007
|
|
|
Hezkuntza sistemaren baitan, filosofiaren atal klasiko moduan ikusi ohi da logika, eta haren ardura nagusitzat jo izan da argudioa onargarria eta zuzena bihurtzen
|
duten
erregelen azterketa (Miranda, 2002).
|
|
2008
|
|
|
Aurrekontuen printzipio eratzaile deritzegu aurrekontuen inguruko diziplina laburbiltzen
|
duten
erregelei. Erregela horien betepenak ziurtatzen du, hain zuzen ere, erakunde horren helburua; bestela esanik, printzipio horiek direla bide, Parlamentuak baliabide publikoen esleipena kontrola dezake, baita esleipen horren eta baliabideen erabilpenaren arteko egokitasuna ere.
|
|
|
Horrenbestez, printzipio eratzaileak izaera juridikoa
|
duten
erregelak dira. Horietarik gehienak Konstituzioan bertan agertzen dira; edu berean, eta konstituzio xedapenak garatuz, Aurrekontuen Lege Orokorrak ere jaso ditu.
|
|
2009
|
|
|
Interpretazio horren arabera, sinesmenak usteak dira, eta —esan dezagun honela— sinesmenen jokoa usteen jokoa baino ez da. Interpretazio hori zuzena baldin bada, sinesmenen jokoak gainerako usteen jokoa arautzen
|
duten
erregelei (edo arauei edo printzipioei) men egin die. Horixe da, bada, erlijio sinesmenak ulertzeko modu bat.
|
|
2011
|
|
|
2 Ezkontideek ezkontza itunetan hitzartu dutenean euren artean ez dela irabazpidezko sozietaterik izango, baina ez dituztenean adierazi euren ondasunetan eraendu behar
|
duten
erregelak.
|
|
2014
|
|
|
ReordR (Reordering Rules) moduluan bi motatako erregelak jasoko dira. Aldebatetik, esaldi berrien barne hurrenkera zehaztuko
|
duten
erregelak eta, bestetik, esaldi berriak euren artean testuan izango duten hurrenkera definituko dutenak.
|
|
|
Esaterako, by ingelesezko preposizioa euskarazko 10 postposiziodesberdinekin itzul daiteke testuinguruaren arabera (ikusi 1 taula). Hizkuntzalariaridagokio erabilera horiek identifikatu, testuinguruak definitu eta erabilera bat bestetikbereiziko
|
duten
erregelak sortzea aukeraketa egokia ahalbidetzeko. Erregeletanmota desberdinetako ezagutza erabil daiteke.
|
|
2018
|
|
|
NeoTerm ingelesezko termino neoklasiko bat jaso eta euskal ordainak sortzen dituen programa da eta ezagutza adierazten
|
duten
erregeletan du oinarria.
|
|
|
Alderdi informatikotik transduktoreak erabiltzen dituzte bi programek. Transduktoreak sarrera bat hartu eta aldatzen
|
duten
erregelak gauzatzeko software makinak dira.
|
|
|
NeoTerm ingelesezko termino neoklasiko bat jaso eta euskal ordainak sortzen dituen programa da eta ezagutza adierazten
|
duten
erregeletan du oinarria. Termino neoklasikoak, jatorri grekoa edo latindarra duten morfemez osatuta dauden terminoak dira, adibidez hipogluzemia edo fotodermatitis.
|
|
|
Eta, hala ere, zerk markatzen du fantasmatikoaren eremua? Zerk determinatzen ditu Sinbolikoaren eta errealaren arteko parekaezintasuna gobernatzen
|
duten
erregelak. Argi dago ez dela nahikoa esatea drama hau bakarrik gertatzen zaiela mendebaldeko kapitalismo berankorreko etxebizitzetako biztanleei, eta garai oraindik zehaztu gaberen batean agian beste erregimen Sinboliko batek gobernatuko duela ontologia sexualaren hizkuntza.
|
|
|
garatzearekin batera. L. Usage des plaisirs [Plazeren erabilera] liburuaren hasieran, bere sexuaren historiografia eguneratu zuen, eta ahalegindu zen antzinate greko eta erromatarreko testuetan aurkitzen subjektua eratzen
|
duten
erregela zapaltzaile/ sortzaileak, baina gainerakoan bere proiektu filosofikoa, hau da, identitatea erregulazioaren bidez nola ekoizten den erakustea, ez zen aldatu. Azkenaldian zelulen biologiaren arloan izandako zenbait gertakari identitatearen bilaketa horren gaur egungo adibide dira, eta nahi barik baieztatzen dute Foucaulten kritikak aplikagarria izaten jarraitzen duela oraindik ere.
|
|
|
Gorputz horren barruan eta gainazalean arraren nahiz emearen elementu anatomikoak bildu arren, hori ez da eskandaluaren benetako iturria. Ni generodun ulergarriak ekoizten dituzten konbentzio linguistikoek behea jotzen dute Herculinerekin, haren kasuan sexu/ genero/ desira gobernatzen
|
duten
erregelak batera bildu eta aldrebestu egiten direlako. Herculinek sistema bitarraren terminoak berrantolatu eta birbanatzen ditu, baina birbanaketa horretan terminook aldrebestu egiten dira eta gainez egiten diote bitasunari.
|
|
|
Identitatea esanahia adierazteko prozesu baten bidez baieztatzen bada, identitateak dagoeneko esanahia badu beti, baina, hala ere, jarraitzen baldin badu etengabe esanahia adierazten diskurtsoen bidegurutzeetan barrena dabilelarik, orduan agentziaren auzia ez da erabakitzen esanahiaren aurretiko «ni» bat aldarrikatuz. Bestela esanda, «ni» baieztatu ahal izateko baldintzak esanahia adierazteko prozesuaren egiturak ezartzen ditu, alegia, izenordain hori aipatzea zilegi edo ez zilegi egiten
|
duten
erregelek, izenordain hori modu ulergarrian zirkulatzeko arauak ezartzen dituzten jardunek. Hizkuntza ez da kanpoko baliabide edo tresna bat zeinetara ni bat isurtzen dudan eta zeinetatik ni horren islak begiratzen didan.
|
|
|
Zein tradizio diskurtsibok ezartzen ditu «ni» eta «bestea» aurkaritza epistemologiko batean, eta gero erabakitzen du non eta nola argitu behar diren ezagungarritasun eta agentzia kontuak? Subjektu epistemologiko bat postulatzean, zein motatako agentziei ixten zaie atea, hain zuzen ere analisitik kanpo eta esku hartze kritikotik kanpo uzten direlako subjektu horren aldarrikapena gobernatzen duten eta haren agentzia aldez aurretik erregulatzen
|
duten
erregela eta jardunak. Abiapuntu epistemologikoa ez da inolaz ere halabeharrekoa, eta halaxe baieztatzen du xaloki eta nonahi eguneroko hizkuntzaren funtzionamendu arruntak (antropologian adibide ugaritan dokumentatuak), zeinetan ikusten den subjektu/ objektu dikotomia inposizio filosofiko arrotz eta kontingentea dela, bortitza ez esatearren.
|
|
|
Prozesua den aldetik, esanahia adierazteak bere baitan gordetzen du diskurtso epistemologikoak «agentzia» deitzen diona. Identitate ulergarria gobernatzen
|
duten
erregelek, hots, «ni» ulergarri bat baieztatzea baimentzen eta mugatzen dutenak, genero hierarkiaren eta nahitaezko heterosexualitatearen matrizeen arabera egituratuta daude, besteak beste. Erregelok errepikapenaren bidez funtzionatzen dute.
|
|
|
Egia esan, esaten denean subjektua eratua dela, horrek beste barik esan gura du subjektua diskurtso jakin batzuen emaitza dela, hau da, identitate ulergarriaren aldarrikapena gobernatzen duten eta erregela batzuen menpe dauden diskurtsoen ondorioa. Subjektua sortzen
|
duten
erregelek ez dute subjektua determinatzen, esanahia adieraztea ez baita ekintza fundatzaile bat, ezpada errepikapen prozesu erregulatu bat, bere burua ezkutatzen duena eta bere erregelak inposatzen dituena, hain zuzen substantziaren irudipenak sortzearen bidez. Nolabait ere, esanahia beti adierazten da errepikatzeko konpultsioaren orbitaren barruan; hortaz, «agentzia» bilatu behar da errepikape... Esanahi sorkuntza gobernatzen duten erregelek kultur ulergarritasuna mugatu ez ezik, ahalbidetu ere egiten baldin badituzte ulergarritasunaren eremu alternatiboak, hau da, bitasun hierarkikoen kode zurrunei kontra egiten dieten genero aukera berriak, orduan esanahia adierazten duten jardun errepikakorren barruan baino ez da posible izango identitatearen subertsioa.
|
|
|
Subjektua sortzen duten erregelek ez dute subjektua determinatzen, esanahia adieraztea ez baita ekintza fundatzaile bat, ezpada errepikapen prozesu erregulatu bat, bere burua ezkutatzen duena eta bere erregelak inposatzen dituena, hain zuzen substantziaren irudipenak sortzearen bidez. Nolabait ere, esanahia beti adierazten da errepikatzeko konpultsioaren orbitaren barruan; hortaz, «agentzia» bilatu behar da errepikapen horren barruan aldaketak egiteko posibilitatean. Esanahi sorkuntza gobernatzen
|
duten
erregelek kultur ulergarritasuna mugatu ez ezik, ahalbidetu ere egiten baldin badituzte ulergarritasunaren eremu alternatiboak, hau da, bitasun hierarkikoen kode zurrunei kontra egiten dieten genero aukera berriak, orduan esanahia adierazten duten jardun errepikakorren barruan baino ez da posible izango identitatearen subertsioa. Genero jakin batekoa izateko aginduak hutsegiteak dakartza ezinbestean, askotariko konfigurazio inkoherenteak, beren aniztasunean auzitan jartzen dutenak, eta gainditzen, eurak sortu dituen agindua.
|
|
2023
|
|
|
Matrize heterosexualak determinatuko du zein den ulergarria eta zein ez, zer den onartuta dagoena eta zer ez: “Identitate ulergarria gobernatzen
|
duten
erregelek, hots, ‘ni’ ulergarri bat baieztatzea baimentzen eta mugatzen dutenak, genero hierarkiaren eta nahitaezko heterosexualitatearen matrizeen arabera egituratuta daude, besteak beste. Erregelok errepikapenaren bidez funtzionatzen dute” (Butler, 2018:
|
|
|
Aurrekontuen printzipio eratzaile deritzegu aurrekontuen inguruko diziplina laburbiltzen
|
duten
erregelei. Erregela horiek betetzeak ziurtatzen du, hain zuzen ere, erakunde horren helburua; bestela esanik, printzipio horiek direla bide, Parlamentuak baliabide publikoen esleipena kontrola dezake, baita esleipen horren eta baliabideen erabileraren arteko egokitasuna ere.
|
|
|
Horrenbestez, printzipio eratzaileak izaera juridikoa
|
duten
erregelak dira. Horietarik gehienak Konstituzioan bertan agertzen dira; edu berean, eta konstituzio xedapenak garatuz, Aurrekontuen Lege Orokorrak ere jaso ditu Estatuko legeriaren kasuan.
|