|
2001
|
|
|
Alde Zahar eta modernoa lotzen
|
duten
Andra Mari Zuria, Espainiako plaza, Arkutxoak eta Postetxea bisitatu ostean, orain zabalgune neoklasikoan bete betean sartuko gara. Espainiako plazako hegoaldeko irteeratik hasiko gara, bertan XX. mende hasieran etxeei txertatutako begiratoki zuri ederra ikus dezakegulako.
|
|
2004
|
|
|
Ematen du horiek denak tramankulu erretoriko baten osagaiak direla. Oso hizkera goratukoak, hori bai, baina Russell parafraseatuz, arratsaldeko bostetako tea hartzen
|
duten
andre zaharren denbora pasak dirudite.8 Gainera, egun gogamenaren filosofian Rortyk iraindutako ‘gogamena gorputza’ dikotomiak benetako ikerkuntzarako bideak ireki ditu, gero eta sofistikatuagoak, teorikoagoak, metaforak atzean uzteko ahaleginetan. Eta hor ez da soilik zientzia (neurozientzia) zerbait esateko daukana, filosofiaren ekarpenek begi bistan oraindik, eta batez ere, emaitza ederrak baitakartzate.9
|
|
2009
|
|
|
Dendariak berak gerizpetan babesa hartzera behartzen ditu. Hiria iparretik hegora zatitzen duen trenbidea igarota, zabaldu egiten dira kaleak; etxebizitzak enbaxada bihurtzen dira, motorrak bakandu bezainbeste ugaritu autoak, eta tarteka, oinez etortzeko adorerik batu ez
|
duten
andre gizon handiak ikusten dira ciclo poussean. Irudiak, badu nondik heldu:
|
|
2011
|
|
|
Baita Estrasburgoko prostituzio etxeen zerrenda ofizial bat ere. 1469koa da agiri hori, eta bertan, etxe horien jabeen eta horietan lan egiten
|
duten
andreen izen abizenak ageri dira. «Udalak ez ziren gai izan prostituzioa desagerrarazteko, eta Elizak beharrezko bekatu gisa onartua zuen.
|
|
|
Emakumeek araudiak ezarritako epeetan berritu dute baimena, behin betikoa izan arte. Jasotako testigantzen arabera, genero indarkeriaren biktima izateak ez du ondorio berezirik baimen independentea
|
duten
andreengan; izan ere, administratiboki ez dira erasotzailearen menpekoak, eta beraz, nahiz eta harremana apurtu, horrek ez du eraginik izango kaltetuen estatus administratiboan. Nolanahi ere, arazoak izan ditzakete bizilekuz eta lanaz aldatzeko, txartelak geografia edo lan jarduera mugak izan ditzakeelako.
|
|
|
Atzeman ditugun beste arrisku faktore batzuk, estatuko araudiari buruzko ezjakintasuna eta auziari eta biktimei zuzendutako baliabideei buruzko informaziorik eza dira. Ildo horretatik, aipatu beharra dago, legedia ezagutzen ez
|
duten
andre asko bikotekidea espetxeratu eta kanporatzearen beldur izan ohi direla. Hala, salaketa ez bideratzea erabaki dezakete, gizonaren espetxeratzea edo/ eta kaleratzea saihesteko.
|
|
|
Nork ez du aditu erraiten hontza elizetan sartzen dela gauaz, eta aldarearen aitzinean dagoen argiaren olioa edaten duela. Nik daukat argi horren arta
|
duten
andreak emana dela estakuru hori hontzaren gain, beren buruen garbitzeko olioaren berritzea ahantzi dutenean. Zernahi izanik, gezurra da, ezen ez da hontza oliokoi.
|
|
2012
|
|
|
Caridad Angeles Rodriguez Arrieta ez da Tolosan hil
|
duten
andre bakarra. Orain bi urte, Elena Cal hil zuen bikotekideak.
|
|
|
Jaurlaritzarentzat txostena egiten aritu zirenetako bat da Mirian Ergon. Etxeko langile moduan lan egiten
|
duten
andre etorkinak sexu erasoak jasateko «oso zaurgarriak» direla nabarmendu du Ergonek. «Emakume eta etorkin izateagatik arrisku bikoitza dute.
|
|
|
Aurpegirik kontserbadore, sexista eta patriarkalena erakutsi du Alberto Ruiz Gallardon Justizia ministroak, abortuaren auziaren harira. Lehenik, ama izan nahi
|
duten
andreen aurkako ustezko indarkeria egiturazkoaz mintzatzean, bere gobernuak amatasunerako laguntzak murrizten dituen bitartean, aitatasuna oraindik ez du aipatu?. Ondoren, «benetako emakume» izatea «amatasunerako askatasunarekin» lotzean, agian konturatu gabe askatasun horrek ama ez izateko nahia betetzeko aukera barneratu lukeela.
|
|
|
Bizikidetzaren gaia ikuspegi osoagotik landu nahi dute EAJk eta EH Bilduk, ez bereziki indarkeriaren eta bereziki ETAren indarkeriaren aldetik. PSE EEk berak ere zeharka onartu du hankamotz dagoela plana, indarkeria jasan
|
duten
andreak eta etorkinak ere sartzea proposatu baitu. Zentralizazio garai betean egin du aurrera Jaurlaritzak; edukien %45 ez, %35 erabakiko ditu.
|
|
|
Zurbil dator komunetik bueltan. Gona laburraren azpian, dardarka egiten diote izterretako azalek, eta Alazneri udan itsasertzetik paseatzen
|
duten
andreen azal eroriak etorri zaizkio burura.
|
|
2013
|
|
|
«Abortuak ez badira osasun publikoan egiten, ez da irizpide ekonomikoengatik, baizik eta ideologikoengatik», esan du Bilduko kide Bakartxo Ruizek. Abortatzen
|
duten
andreen profila aztertzeko ere eskatu dio ganberak gobernuari, nahi gabeko haurduntzeei aurre egiteko estrategia diseinatze aldera, baita sexu hezkuntza hobetze aldera ere. Aholkua gehiegizko jo dutenei zuzendu zaie Robleda:
|
|
|
Horren ondoren beste bide bat jorratzen hasi ziren sozialistak: indarkeria jasan
|
duten
andreak ere eskoletara joaten hasi ziren. Ildo hori alboratu egin du oraingo gobernuak, eta hilaren 21ean beste plan bat aurkeztuko du.
|
|
|
Besteak beste, jabekuntzara bideratutako prozesu psikologikoez mintzatuko dira, eta hizpide izango dute indarkeriaren kontra antolatutako gizonen inplikazioa ere. Bortizkeria jasan
|
duten
andreek ere ahotsa izango dute, Mujeres al Cuadrado, Haize Berria eta Ana Bella elkarteen bidez, eta sareak sortzeko moduak aztertuko dituzte.
|
|
|
Adingabea 16 eta 18 urte artekoa bada, haren irizpidea lehenetsiko du, «heldutasuna» duela frogatzen badu; 16 urte baino gutxiagokoa bada, gurasoen iritzia hobetsiko du, «adingabearen interesari erantzuten dion heinean». «Aholkularitza» Haurdunaldia etetea galdegiten
|
duten
andreek «aholkularitza pertsonalizatua eta informazio klinikoa» jaso dute. 2010eko legeak antzeko neurria ezarri zuen, baina arau berriak hiru egunetik zazpira luzatu du «hausnartzeko» epea.
|
|
|
Adibide argi bat jarri zuen Zabalak: «Bortxatua izatea abortatzeko kausa da, nahiz eta badauden bikotekideak bortxatuta ere haurdunaldiarekin segitzea erabakitzen
|
duten
andreak; kontua ez da umea bortxaketaren ondorio izatea, baizik eta emakumeak umea eduki nahi duen ala ez». Hau da, kausekin batera, ondo eta txarto dagoena definitzen duen esparrua ezarriko du gobernuak:
|
|
|
Hau da, kausekin batera, ondo eta txarto dagoena definitzen duen esparrua ezarriko du gobernuak: bortxaketen biktimek abortatzea onargarria da, baina ama izan nahi ez
|
duten
andreek haurdunaldia etetea ez. Hala, emakumeek beti justifikatu dute abortatzeko erabakia, eta gizarteak epaituko du abortatzeko arrazoiak aski zilegi diren eta emakumeak aski onak diren.
|
|
|
Erraldoia, diotenez, Rasputinen sexuak izugarrizko luzera omen dauka, hogeita hamar zentimetrokoa dilindan, berrogei zentimetrokoa indarrean, tente jartzen zaionean, inoiz ikusi ez den bezalakoa. Eta hori ikusi duten damek, hori dastatu duten emakumeek, bere fabore sexualak disfrutatzerik izan
|
duten
andreek esaten dute, esaten dute?
|
|
2014
|
|
|
Azido foliko egokia
|
duten
andreak
|
|
|
Kasu asko atzeman gabe geratzen direla dio. «Minbizia
|
duten
andre gehienek ez dute aparteko intereseko aurrekaririk izaten familian». Protokoloetan azterketa motak ere zabaldu egin behar direla dio, eta gaixo bakoitzari ipini behar zaion tratamenduan «pertsonalizaziorako» bidean oraindik lan handia egin behar dela: «Gaur egun ez da egiten».
|
|
|
Festpielhaus era gerturatzen bazara atsedenaldietan, lehenengo inpresioa da, noski, Felliniren film batena: ingurumarietan gizon zaharrak jantzi ilunekin hara hona, makillaje gehiegi
|
duten
andreekin, banpiroen benetako dantza bat, bizirik dauden hilen bilera bat goi gizartekoak balira bezala jolasten... Baina, hori al da egia osoa?
|
|
2015
|
|
|
Oro har, gutxi dira emakume izena duten kaleak, eta gehientsuenak gisa horretakoak dira. Are gutxiago dira izen eta abizena
|
duten
andreen izena dutenak. Lurralde historikoko gainontzeko herrietan antzekoa da egoera.
|
|
|
Eugenie zenaren ehorzketak Aiherrako elizan iragan dira, eta herritar, adixkide eta familiakoak etorri dira saldoan, azken agur baten honi egiteko. Hoin hurbiletik artatu eta segitu
|
duten
Andre, Pette eta Xavier hiru semeeri eta hauen familieri gure dolumin bizienak.
|
|
2017
|
|
|
emakumeek laguntzen erdiak baino gutxiago eskatzean. Izan ere, datua oreka baten islatzat uler liteke, ez balitz artea ikasi
|
duten
andreen zenbatekoagatik. Emakumeek ez diotela bide profesionalari itxaropen berberekin ekiten erakusten du, adituaren ustez.
|
|
2018
|
|
|
Horien artean dago Garbiñe Biurrun epailea. Ibilia da Irunen eta Hondarribian desfilatu nahi izan
|
duten
andreei babesa erakusten. Uste du ez dagoela erarik han ikusitako portaera bortitzak zuritzeko:
|
|
2019
|
|
|
Zer dira krisi zentro horiek? Baliabide espezializatuak dira, egunero 24 orduz zabalik egon behar dutenak, diziplina arteko profesional talde batek osatuta, eta telefono bidez etengabeko arreta emango dutenak, ez soilik larrialdietarako, baizik eta lagun egite emozionalerako ere, deitzen
|
duten
andre asko ez baitira erraz iritsiko zentro fisikora. Baliabide horietan arreta psikologikoa eskaini behar dute, bakarka zein taldeka, eta lantalde bat egon behar da emakumeen alboan egoteko prozesu osoan, erakunde eta instantzia guztietan.
|
|
|
erreferentzia izan behar dute politika publikoak eztabaidatzeko eta lantzeko, sentsibilizazio kanpainak egiteko, eragileak trebatzeko... Egungo gizarte zerbitzuekin ez da aski, beraz. Egungo arreta sistema guztiz asistentzialista da; ez dago giza eskubideetan oinarrituta. Indarkeria jasaten
|
duten
andreak gizarte zerbitzuen bidez iristen dira baliabideetara, adibidez, laguntza psikologikoa?, eta ez zuzenean; perbertsoa da, kontrol neurri bat baita. Gizarte zerbitzu askotan, gainera, baldintzak jartzen dizkiete emakumeei arreta jasotzeko; adibidez, droga mendekotasunen bat dutenei kontsumoa erabat uzteko eskatzen diete.
|
|
|
Sekula ez gara terrazetan eseri, beti izan gara tabernako barra alboan egotekoak. Baina kafesnea hartzen
|
duten
andreen modura eserita ikusi nuen une batez geure burua. Aldatuta.
|
|
2020
|
|
|
Ez bada larria, bakartu dute, eta parazetamola hartu; haurdun ez daudenek bezala». Eta positibo eman
|
duten
andre batzuk ere erditu dira: «Arazorik gabe.
|
|
2021
|
|
|
Hain zuzen ere, aurten 40 urte beteko dira Azpeitiko helduen danborradan lehendabiziko aldiz emakumeak danborra jotzen atera zirela. Urteurren horretatik abiatuta, eta danborradaren historia jasotzeko eta horretan parte hartu
|
duten
andreei aitortza egiteko asmoarekin, Amamaren danborra dokumentala argitaratu du Azpeitiko Udalak. Datorren astearte arratsaldean, San Sebastian bezperan estreinatuko dute, Soreasu antzokian, ekitaldi batean (19:00).
|
|
|
Emakume ijitoek «ohikotzat» daukaten hori objektiboki egiaztatu dute orain: bisita egun guztietan izan dira portaera kriminalizatzaileak, eta parte hartu
|
duten
andre ijito guztiek jasan dituzte.
|
|
|
Bide horretan, gizarte entitateek erakunde publikoei proposatu diete salerosketaren biktimei genero indarkeria jasan
|
duten
andreen tratu bera ematea, izapideak errazteko, eta prozesu judizialetan dauden antzekotasunak kontuan hartzeko. Emakume horien premien arabera malgu jokatzeko beharra ere nabarmendu dute entitateek, eta horregatik eskatu dute etxebizitza baliabideak zuzenean kudeatu ahal izatea.
|
|
|
Estrategia zaharra erabili du patriarkatuak, hedabide zenbaitek lagunduta: emakumeen artean banaketa sustatzea, manifestazioetara joan nahi ez
|
duten
andreen adierazpenak erabiliz feminista onen eta txarren arteko aldea ezartzeko. Eta hor, badago emakumeak —eta feministak— tutoretzapean izateko helburua ere:
|
|
|
Duszejko andrea xaloa baita baina ez ergela, ume eta heldu zaurgarriekin goxoa, arimarik gabeko pertsonekin lehorra, ideia argiko emakume irudimentsua. Tokarczukek bikain islatzen du atso zorotzat jotzen
|
duten
andre heldu baten bizitza, topikoan erori gabe, are jendeak izaki baliogabe gisa tratatzeko duen joerak emakumerengan eragindako mina eta erreakzioak hitzetara abiltasunez ekarriz. «Mundu guztiak badaki zer onura dakarten gauza baliagarriek; ez, ordea, baliogabeek», esaldi horretan laburbiltzen da protagonistak munduaren aurka abiatzen duen mendeku pertsonala, bazterrean ahaztutakoen aldeko iraultza isila.
|
|
|
" Maiatzean 2 egun ken 8 ordu izan ziren; ekainean 25 egun eta 8 ordu doaz. Egia, oraingoz behintzat ez du ematen laster irtengo naizenik, pentsa ezazu biok ondo egonda hau ez dela besterik separazio luzetxo bat baino(...) pentsa ezazu gizona itsasoan
|
duten
andreengan, bizia galtzeko arriskuan. Bazoaz beheko gelakoak lekuz aldatzen?".
|
|
2022
|
|
|
Salaketarik ez jartzea erabakitzen
|
duten
andreei ere babes neurriak zabaltzea aurreikusi du legeak. Zertan datza aldaketa?
|
|
|
Epaiketa Gipuzkoako Auzitegian egingo da, eta bost aste iraungo du. Bera izango da epailearen aurrean hitza hartzen lehena; segidan, salaketa jarri
|
duten
andreen txanda izango da. Cabezudok moda argazkilaritzan jardun zuen urte askoan, eta, denborarekin, argazki erotikoak egiteko hautua egin zuen, gero eta nabarmenago.
|
|
|
«Denera, gizon eta emakume, 600 modelo baino gehiagori egin dizkiet erretratuak», zehaztu du. Horiek horrela, salaketa jarri
|
duten
andre modeloen egoera psikologikoari ere erreparatu nahi izan dio, argudiatuz haurtzaroan sorburua duten arazo «pertsonalen» ondorioz erabaki dutela bere aurka egitea. UNED urrutiko unibertsitatean psikologia ikasketak egiten ari dela argudiatu du, eta horretan oinarritzen dela hori esateko.
|
|
|
Nabarmendu nahi izan zuen, baita ere, harreman ona izan duela modelo horietako askorekin.«Denera, gizon eta emakume, 600 modelo baino gehiagori egin dizkiet erretratuak», zehaztu zuen. Horiek horrela, salaketa jarri
|
duten
andre modeloen egoera psikologikoari ere erreparatu nahi izan zion, argudiatuz haurtzaroan sorburua duten arazo «pertsonalen» ondorioz erabaki dutela bere aurka egitea. UNED urrutiko unibertsitatean psikologia ikasketak egiten ari dela argudiatu zuen, eta horretan oinarritzen dela hori esateko.
|
|
|
Bitxia, deigarria edo esanguratsua iruditzen zait gorputzekin, osasunarekin, zaurgarritasunarekin eta abarrekin zerikusia duten gaiei buruz hitz egiten dugunok emakumeok izatea. Hori ez da kasualitatea, eta ni ere ez nenbilen horretaz hitz egiten
|
duten
andreen bila; baina gaiaz jarduteko artea erabiltzen zutenen bila hastean haiekin egin dut topo. Artea bera, berriz, eraldaketarako eta prozesuak bideratzeko tresna indartsua da, norberarekin eta munduarekin gertatzen zaizkigun gauzak ulertzeko eta erlazionatzeko.
|
|
|
Dena den, nabarmena da legea indargabetzen badute murriztu egingo dela abortu kopurua. Erabaki hori hartzen
|
duten
andre asko txiroak dira, eta dituzte ordaindu beste estatu batera joateko gastuak. Abenduan egindako ikerketa baten arabera, abortu kopurua %14 murriztuko da Gorenaren erabakiarengatik.
|
|
|
Ordea, Mukwegek zehaztu zuen arazo bat daukatela Kongoko Errepublika Demokratikoan krimen sexualekin: «25 urte geroago, oraindik zaila da frogak lortzea, eta justiziara jotzen
|
duten
andreen auziak artxibatzeko arriskua dago. Emakumeek ez dute bigarrenez umiliatuak izan nahi».
|
|
|
PPDAk uste du «sedukzioan» ibiltzen zela andreekin. Haren kontrako lekukotasuna eman
|
duten
andreek, ordea, argi dute ez zela «sedukziorik». Karin Bernfeldek 2000an topatu zuen haren bidea, TF1eko bulegoetan.
|
|
|
Bortxaketa salatu
|
duten
andreetako batek maiatzaren 13an bidali zion gutuna behatokiari, erasoa jakinarazteko. Ordurako, susmoa zegoen Damien Abad izendatuko zutela Elkartasun ministro.
|
|
|
3 Maripotemkin deitzen
|
duten
andrea
|
|
|
Ondoren, dena hauts xeheago bihurtuko duen kremuladorean sartu aurretik, burdinazko koilara luze eta mehe batez bereiziko ditu tanatorioko langileak, ganoragabe, txiklea ahoan bueltaka duela, gorpuak leuzkakeen bizitzaren errektifikazio edo gehikuntzetarako erabilitako bestelako materialak. Esaterako, gaur erraustu
|
duten
andrearen hortzetako inplanteen titanio pusketak.
|
|
|
Arina eta harroa, linea zaintzen
|
duten
andreentzat.
|
|
2023
|
|
|
Horren aldeko urrats instituzionalak eskatu dituzte. Baina gainerako talde politikoetako eledunek «bizikidetza» hitzaren inguruan ardaztu dituzte beren mezuak, hasieratik bukaerara ia, eta poza erakutsi dute egun «liskarrik» gabe egiten direlako jaiak; «listurik» ez dietelako botatzen desfilatzea erabakitzen
|
duten
andreei, plastiko beltzik ez dietelako erakusten, aparteko desfileak antola ditzaketelako… Hortik aurrerako «konponbidea», gainera, «denbora luzean» ez dela etorriko iradoki dute ordezkari hainbatek. Andreek lehen aldiz 1996 urtean desfilatzeko hautua egin zutela aintzakotzat hartuta, artegagarriak dira mezu horiek.
|
|
|
Hurbildu zaizkien pertsonen artean, antzeman dute «beldurraren aktibazioa» ere. Aurrez indarkeria matxista pairatu
|
duten
andreen artean, bikote harremanetatik irten ezinik daudenengan, nerabeengan, inoiz horrelakorik irudikatu ezin zuten herritar zenbaiten artean. «Hau ere Orion gerta zitekeen, baina ez genuen ikusten».
|
|
|
Era berean, «neurri integralak» galdegin zituen. Izan ere, Bilgune Feministaren iritziz, indarkeria pairatzen
|
duten
andreek eskura behar dituzte asistentzia sozial, psikologiko eta legala, biolentzia hori atzematen den «lehen unetik». Onartezin iritzi zien «biktimizazioa erreproduzitzen» duten irakurketa «misoginoei», baita errua andrazkoen gain jartzen duten «esku garbiketei» ere.
|
|
|
Horren arrazoia zein den argi dute Barronek eta Sanchezek: «Adikzioren bat
|
duten
andreek estigma bikoitza jasaten dute; gizarteak uste du ama perfektuak izan behar dutela». Horregatik, «azkenera arte» itxaroten dute laguntza eskatzeko, eta «leher eginda» ailegatzen dira.
|
|
|
Ez daude ahazteko ez bat eta ez bestea. Sanferminak lilak izatea zor die Iruñeak Laffageri eta inoiz festetan eraso matxista bat jasan
|
duten
andre guztiei, batere erasorik izango ez den festak lortu bitartean.
|
|
|
Aguraingo Udaleko berdintasun teknikariak ongi daki indarkeria matxista atzean utzi
|
duten
andreentzat ez dela samurra izaten bizitakoa publiko egitea: «Hasiera batean oso gogorra izaten da haientzat, erabaki asko hartu behar dituztelako.
|
|
|
Urtean indarkeria matxistako 30 bat kasu izaten dira kuadrillan, baina biolentzia pairatzen
|
duten
andre guztiek ez dute bide bera egiten: emakume batzuek gizarte zerbitzuetara jotzen dute laguntza eske, baina ez dute salaketarik aurkezten; beste batzuek, aldiz, salaketa jartzen dute, baina ez dute gizarte zerbitzuen laguntza galdegiten.
|
|
|
Horiek guztiak, eta izenez aipatu gabeak, eta hil ez dituzten arren noizbait bortxa klaseren bat jasan
|
duten
andreak, eta oraindik jasaten dutenak, hartu zituzten gogoan atzoko ekitaldietan.
|