|
2000
|
|
|
" Hazparne 1893"/" Hazparne 1987" bi istorioak," Tortura"," Euskal amen aienak"... Hirugarren multzo nagusi bat euskal literaturaren arloko gaiek osatzen
|
dutela
dio Lopez Gasenik, non bere zaletasunak eta etsaigoak azaltzen dituen.
|
|
|
Jon Kortazarrek Lurra eta Luma (1997) artikulu bilduman, liburuari eskainirikoan, haren moldaketa berria azpimarratzen du, Marinel zaharrak liburutik harturiko materialek, emendatuekin batean egituraturik, taxu berria hartzen
|
dutela
diosku. Sarrionandiaren liburuen irakurleari lehendik ezagun egingo zaizkion sinbolo eta gaiekin batera beste zenbait ere azaltzearekin, bizitza bera da poema hauetan azaltzen dena, bere aniztasun osoan.
|
|
|
" Edorta Jimenezek deskribatzen duen munduan, sexuaren ezagutza, sexu mertzenaria, emakumeek diruaren truk eman ohi dutena da, batez ere, aukeratutako bidea. Ondo girotuta daude ipuinak, sexoarekin batera droga eta musika, rock and rolla." (El Diario Vasco IV) Ipuin hauetan guztietan gaua, droga, sexua, rock and rolla,... agertzen diren arren, funtsean gizakien betiereko irrika, desira eta grinak azaltzeko asmoa
|
dutela
esan daiteke. Honela, heriotza eta frustrazioa ipuinotako elementu etengabeak izango dira.
|
|
2002
|
|
|
Bonells, J.: 1996), posmodernitatearen kontu hau guztia gezur handi bat besterik ez da, euren ustez, pop arten jarraitzaileek hasi baitzuten iraultza guztia. Modu honetan ulertua, Warhol eta bestek eragindako aldaketa funtsezkoek (kultura/ subkultura arteko mugak haustea; egunerokotasunaren balorazioa; kontsumo kulturaren goraipamena; memoria narratiboa deuseztea...) gaur arte iraun
|
dutela
esan liteke.
|
|
2003
|
|
|
Badaki ederki gure erriak, zeintzuk diran bertso egokiak, eta zeintzuk aldrebesak, zeintzuk baliosuak eta zeintzuk meritu gabekoak, alajaña. Eta gero gure nekazariak eta erri xeak kulturarik ez
|
dutela
esango digute. Ba zeudek mundu zabalean amaikatxo erri, orrenbesterako gauza ez diranak, bai orratik.
|
|
2004
|
|
|
Amaiagaitik ari dira orain etxerik etxe Don Trifonen zerbitzariak, eta horrexegaitik atxilotu dituzte hainbeste ta hainbeste. Amaia bera ere atxilotu egin
|
dutela
esan dute baina, gezurra izan da. Erdi minetan zegoela ikusirik, ez dute eraman.
|
|
|
Ahaztu egin zait esatea. Koldok ere ihes egin omen du presondegitik, eta lehentxoago ikusi omen
|
dutela
esan dute, bere etxerantz doalarik. Libre utzi dutela ere entzun dut baina...
|
|
|
Ekidazun ere nahaspila edo iskanbila haundia sortu dela diozu baina, hangoa ere izugarria izan omen da. Zirritokiko Don Gregorio ere atxilotu egin dutela entzun dut; baina laster libratuko
|
dutela
diote. Koldo ta ere beste nonbaitera eraman dituzte.
|
|
2005
|
|
|
Paddy Rekaldek ere ematen du ipuinetan hasitako ildoei eusten diela. Berriz, Joseba Sarrionandiak eta Edorta Jimenezek beherantz eraman
|
dutela
esan dezakegu. Ia ez dago ipuingile petorik, idazle asko ipuingintzan hasi eta eleberrira salto egin dute, edo eleberria eta ipuingintza tartekatu dituzte.
|
|
|
Hizkuntza eredu berriak plataforma berria behar izan du. Zelanbait, elkarrekin elikatzen diren helburu bi dira, elkarren behar estua izan
|
dutela
esan daiteke.
|
|
|
Ipuinen artean batasunik ez dagoen bilduma honetan Mintegik aniztasunera jotzen du. Zazpi ipuin hauetan hainbat estetika azaltzen du, fantasiatik errealismorako joera
|
dutela
esan genezake.
|
|
2007
|
|
|
Hala bada, alderdi biologikoan eta kulturazkoan batera jotzen dute Euskal Herriko eta Gaskonia Goieneko lurraldeek: iragan bera izan
|
dutela
esan nahi du horrek. Neolito kultura bat beraren oinordeko dira lurralde biak.
|
|
2008
|
|
|
11 Kalitatea: batzuek hierarkizazioa nagusiki idazlanek berek eragiten
|
dutela
diote.
|
|
2009
|
|
|
Etxeren batzuetan, Zubiaurren esaterako, paradako zekorra eduki izan dute. Eta zekor zaharra ere erabili izan
|
dutela
esan digute berriemaileek.
|
|
|
Elizaldeko pistatik, Artolako erreka baino lehentsuago beherantz 50 metrora ei zeuden harriak. Terrenoan dibisinoa markatzen
|
dutela
esan digu lekuko batek. Piztiarik ez zela gainetik pasatzen.
|
|
2013
|
|
|
Julio Caro Barojak bi lekukotasun hauek ematen ditu egun horretarako: bata, oillokimde, Erronkariko Bidangotzen (N), oilarren osteguna ospatzen
|
dutela
dio. Maisuak oilo bat makila punta batean lotu eta mutikoei begiak estaltzen zizkien.
|
|
|
Inauterietan egiten diren jarduera eta ekintzek, indarkeriazko jokoen itxura
|
dutela
dio Caro Barojak. Ohikoak ez zituzten mugimenduak egin, hitzetan zein ekintzetan neurri baterainoko indarra erabili, ohiz kanpo jokatu, gauzen ordena itzulitara jarri... hori da garai honen ezaugarririk berezkoena.
|
|
2015
|
|
|
95 Izagirrek ez ditu sekula duologiatzat hartu, baina beren antzekotasun tematiko estilistikoak kontuan izanik, bi obrek (Non dago Basque" s Harbour ekin batera) osotasun bat osatzen
|
dutela
esan daiteke. susmoa berretsiz, Izagirre eta ezker abertzalearen arteko harremana ez dela hain justu subordinatua izan.
|
|
2021
|
|
|
Ikastetxe batzuekin komunikazio kanala edo bidea irekita badute ere, interakzioa eta jarioa ez dela gustatuko litzaiekeena diote, eta horrek lankidetza eraginkorra zailtzen duela. Hala ere, komunitatea eraiki nahi bada, horretan sakontzen eta areagotzen segitu behar
|
dutela
esaten dute.
|
|
|
Gainera, horrelako ekimenak HHn eta LHn ohikoagoak diren bitartean," Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan eta Batxilergoan, aldiz, irakurzaletasuna sustatzeko ekintzak ez dira batere ohikoak, eta gazteentzat antolatzen diren egitasmoak batez ere ikastetxetik kanpoko erakundeek antolatzen dituzte" (GE3). Zentzu horretan, Berritzeguneetatik BHn proiektu interesgarriak egon badaudela ikusten
|
dutela
dio, bere aldetik, BE1 ek eta, beste batzuen artean, Mungiako eta Plentziako institutuetan egitasmo interesgarriak gauzatzen direla dio, edota Getxoko HTB mintegia ere aipatzen du, baina, ikasleen behar, interes zein gaitasunei modu egokian erantzuteko heziketa literarioan oinarritzen saiatzen diren arren, ez daudela orokortuta eransten du. Eta horren ondorio edo jatorri moduan, zera eransten du GE4 k:
|
|
|
IRALE literaturan nahiz bere didaktikan irakasleak formatzen aritzen den erakundeetako bat da, beste gai eta zeregin batzuen artean, jakina. IRALEko irakastegietan irakasleen euskalduntze integrala bilatzen
|
dutela
dio IEE1 ek. R izeneko ikastaroak dituzte, eta ikastaro bakoitzak helburu jakin bat du, baina finean, irakasleak IRALEn jasotakoa gelaratzea dute jomuga (IEE1):
|
|
|
Izan ere, irakasleek curriculuma eta ezarritako helburuak betetzeko estu dabiltzala aitortzen
|
dutela
esan da lehen ere. Dituzten eskola orduak nahikoak ez direla salatzen du DGIR1 ek, Euskara eta Literatura ikasgaian BHn, adibidez, astean dituzten hiruzpalau saioetan denetarik irakatsi behar izaten dutelako:
|
|
|
Horrez gain, alfabetizazio anizkoitzaren afera testuen izaeraz nahiz euskarri multimodalez harago doa IIR1 en iritziz, eta ekoizpen literario artistikoen kontsumoak zein sorkuntzak garapena izan
|
dutela
dio. GE1 ek zehaztutakoaren haritik, testuen edota bestelako ekoizpenen luzerak laburrera egin du, baita tempusak ere, eta horrek kontsumitzen eta ekoizten den testuaren helburua eta izaera baldintzatzen du erabat:
|
|
|
Irakasleei dagokienez, egoerari eta ikasleen beharrizanei nolabait erantzun nahian edo, errazagoak diren liburuak aukeratzera jotzen
|
dutela
zioen arestian IE5 ek. Joera hau printzipioz ulergarria izan daiteke, hots, irakurgaiaren hizkuntza eskakizuna irakurlearen gaitasun linguistikoetara egokitzea, baina hortik aurrerako erabakiak euskaraz eta gaztelaniaz ez direla berdinak esplikatzen du.
|
|
|
Estimulu ugari daude, batez ere, digitalizazioak dakartzana, eta estimulu bakoitzak eragiten dieten sentsazioen bila dabiltza etengabe, eta orduan, literaturak eskatzen duen patxada, kontzentrazioa, isiltasuna, gogoeta galtzaile ateratzen da (NE1). Horrela, arreta leku askotan
|
dutela
dio AIR1 ek, eta beraz, geroz eta lan handiagoa eskatzen du zeregin bakarrean denbora tarte nahikoaz kontzentrazioari eusteak. Dena den, gazte nerabeen arazoa soilik ez dela uste dute BIR1 ek eta NE1 ek, eta helduei nahiz gizarteari orokorrean eragiten ari zaion arazo inportantea dela.
|
|
|
" Istorio bat istorio bat da norbaitek irakurtzen duen momentuan eta irakurle bakoitzak istorio desberdin bat eraikiko du bere baitan. Kanpotik, ostera, istorioen interpretazio zurrun eta hertsiak eskatzen dizkiegu bueltan, pentsamendu askea suntsituz eta, era honetan, umeei eta gazteei zeharka bada ere irakurri duten hori ulertu ez
|
dutela
esan diezaiekegu, beraien irakurketarekiko autoestimua jaitsiz, eta ondorioz, beste liburu bat hartzeko motibazioan hozka eginez". (GE4)
|
|
|
Zentzu horretan, BHko irakasleek irakasgaiaren eremuaren barruan lan egiteko joera
|
dutela
esan du IE3 k arestian, modu hertsi samarrean, eta horrek nolabait" isolatuta" lan egitera daramala profesionala. Hain muturreko egoerak emango ez diren arren, egia da hainbat parte hartzailek jardun eremua norbere ikasgaira mugatzeko joera dagoela salatu dutela.
|
|
|
" Nik uste dut krisi momentu bat egoten dela adin horretan literaturarekiko. [...] Eta gero berreskuratzen
|
dutela
esango nuke nik. Hor urte batzuetan beste interesgune batzuk dituzte, baina gero nik pentsatzen dut txikitan interesa izan dutenek berreskuratzen dutela".
|
|
|
Helduen antzera, nerabeek ere kezka, jakin min eta sena dute artearekiko, eta adierazpide desberdinekin harremana
|
dutela
zioen NE1 ek, baina horri erantzuteko eta gaitasun artistiko literarioak garatu ahal izateko, bi norabidetako proposamenei heldu behar zaiela uste du IE7 k: erreferentziazkoa eta kanonikoa den literatura ezagutarazteko eta lantzeko moduei buruz hausnartu, bata, eta haien imajinarioa horren parte nola egin daitekeen aztertu, bestea.
|
|
|
Izan ere, gazteek irakurri inork baino gehiago irakurtzen
|
dutela
dio horrek, asko eta asko eskolak agintzen diena, eta haiei interesatzen zaiena ere bai, nahiz eta liburuaren ohiko formatuan izan ez. Zentzu horretan, irakasleari dagokio malgu jokatzea literaturaren kasuan, eta bidelagun izaten saiatu (IEE1, NE1).
|
|
|
EIAE3 ren iritziz, literatura irakurtzearekin lotzen dute nerabeek eta, batetik, irakurgaiak egokiak eta motibagarriak ez direlako, eta, bestetik eta horren ondorioz, irakurtzeak eskatzen duen esfortzuagatik, gazteek literatura ez dela arlo motibagarria pentsatzen
|
dutela
dio:
|
|
|
Hori berrestera datoz ikasleen adierazpenak. Izan ere, etxean asko irakurtzen
|
dutela
diote gehienek, eta haien zaletasuna hein handi batean hortik datorrela baieztatzen dute:
|
|
|
Bestalde, ikaskuntza sakonaren esparru kognitiboari eta linguistikoari heltzeaz gain, alderdi soziala ere nabarmen geratzen da PTLn, ikaskuntza eta hezkuntza berez eta izatez sakon sakonean prozesu sozialak diren heinean (Meyer eta besteak, 2018). Hori horrela, ikerketek ikasleen lorpenean ikaskuntza testuinguruaren garrantzia balioesten
|
dutela
diote autoreek (op.), batez ere, horrek hartzen duen konpromiso emozional, kognitibo eta jarrerazkoari dagokionez. Era berean, ikasleen ongizatea eta konpromiso emozionala irakasleekiko eta ikaskideekiko harremanen kalitatean agerian geratzen da, eta bi dimentsio horiek konpromiso kognitiboari laguntzen diote; horrek, aldi berean, jarrerazko konpromisoa areagotzen du, beraz, gelako jardunean errendimendu hobea eta ikaskuntza arrakastatsuagoa ekar dezake (op.).
|
|
|
Zerbait" orekatua" eskaini behar
|
dutela
esaten du, eta horretan ahalegin guztiak egiten dituzten arren, errealitatea bestelakoa dela dio: " Horren aurrean etortzen zaidan lehenengo ideia talkarena da:
|
|
|
Behar horri erantzun nahian Euskal Autonomia Erkidegoko Berritzeguneetako formazioek zein Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamenduko freskatze ikastaroek osatzen duten eskaintza balioan jarri nahi du elkarrizketatuak, nahiz eta freskatze ikastaroei dagokienez hauek desagertu izanagatik pena agertu duen. Formazio eskaintza zabala dagoela eta askotariko gaiak lantzeko aukera ematen
|
dutela
dio eta, duten iraupenaren arabera, hauetan gehiago edo gutxiago sakontzea badagoela.
|
|
|
" corpusaren aukeraketa eta heziketa literarioa helburu duen programazio zehatz baten falta" (GE3). Hori horrela, maisu maistrek askotan kalitatezko liburuak aukeratzeko irizpiderik ez
|
dutela
dio, eta liburu bat edo beste gelara eramateko arrazoia" liburu horrek" lantzen" duen gaia" izaten dela argudiatzen du. Modu honetan, didaktismoak literaturari lekua hartzen diola baieztatzen du GE3 k eta, ondorioz," liburuak beste gai batzuk lantzeko aitzakia" besterik ez direla.
|
|
|
Ikasleekin hitz egiterakoan, parte hartzaile horren esanak berretsi daitezke, nolabait. Hots, ikasleek galdekatutakoek behintzat, noski zailtasunak dituztela kanonikotzat jotzen diren autore obrez ezer gutxi azaltzeko, ikasturtean landu dutela edota beste kultur adierazpideen bidez ezagutu
|
dutela
esatea ez bada. Era berean, landutako testu generoez errazago gogoratzen direla esan genezake, eta horretarako beste faktore garrantzitsu bat hainbat aipatutako lanketa modua edota metodologia izaten da.
|
|
|
Eta, oraindik ere beharrezkoagoak dira ikasleek askotan euskararekin harremanetan eskolan soilik dauden testuinguruetan (LIR1). Hori horrela, bi elementu horiek, besteak beste, euskarazko kultur kontsumoa eta ekoizpena baldintzatzen
|
dutela
diote.
|
|
|
Gaur egungo gazteak, ordea, gaztelaniazko literaturan kokatzen dituzte hainbat parte hartzailek (AIR1, MIR1, LIR3, IIR1). Euskaldunak izanik ere, gaztelaniaz irakurtzen
|
dutela
diote, gehiago erakartzen dituela (IIR1), eta arrazoi desberdinak eskaintzen dituzte. Lehenik eta behin eta aurreko ataletan azaldutakoaren bidetik, hizkuntza diglosia egoeran eta horrek eragiten duen hizkuntza gaitasun desegokian ikusten du MIR1 ek:
|
|
|
Halaber, irakasleek proiektuak edota material desberdinak gelaratzeko modua ikasleengana iritsi ahal izateko didaktika aldatu behar dutela irizten dio BE1 ek. Zenbaitetan, argitaletxeen kontra borrokatu behar izaten
|
dutela
dio eta, azaltzen duenaren arabera," bataila galduta" egoten da hasieratik bertatik; izan ere, hizkuntza eta literatura lantzeko programazio osoa, egituratua, irakaslearentzako gida, galderak eta jardueren erantzunak jasota dituen materiala, aurkezten dute. Ondorioz, denbora faltagatik edota programaziotik desbideratu behar izateagatik, besteak beste, irakasleei beste proiektu batzuei ekitea zaila egiten zaiela uste du.
|
|
|
Horiek guztiak halakoak edo bestelakoak lehenestearekin lotuta daudela ematen du. Izan ere, pertsonak ardatz dituen hezkuntza sistema moduko esaldiek goiburu gisa funtzionatzen
|
dutela
diote hainbat parte hartzailek, eta gero ez dutela errealitatea irudikatzeko, barnebiltzeko balio. Eta, ikasleekiko jarrera litzateke, NE1 ren ustetan, horren erakusgarri nagusietakoa.
|
|
|
" Ez dugu ahaztu behar literatura gauza bat dela eta liburugintza beste bat, eta liburugintza negozio bat da, izan kanonikoak, izan azken bi hiru urteetan ateratako nobedadeak edo enkarguzko liburu horiek" (IEE1). Liburu" pop edo popularrak etengabe" sortzeko joera kritikatzen du elkarrizketatuak, baita klasikoetan arreta edo mira osoa jartzea ere, eta gehienek" liburugintzaren negozioari erantzuteko helburua"
|
dutela
dio modu kritikoan, eta era berean, ez dietela" ikasleen beharrei erantzuten". Hala ere," kontsumozko literatura" deitzen duen hori eta" hizki larriz idazten den literatura" ez dituela bereizi nahi baieztatzen du, eta aukera moduan ikusten ditu biak ala biak:
|
|
|
Elkarrizketatuen hitzetatik abiatuz, irakurtzeko eta literaturarekiko zaletasuna eta ohitura duten horien ezaugarriak biltzeko saiakera egin da, oso profil orokorrari dagozkion zertzeladak direla argi esan behar den arren: akademi65 Carretero k (1985) hezitzaileek eta irakasleek nerabezaroa etapa nahasi eta istilutsu gisa ikusteko joera agertzen
|
dutela
dio, Coleman aipatuz, baina, egiazki, nerabeengan antzeman daitezkeen baina momentu berean gertatzen ez diren problematiken gainean eraikitako estereotipoa besterik ez dela ohartarazten du. Hots, nerabeen inguruan eraikitako pertzepzioak sarri errealitate distortsionatu bati besterik ez diola erantzuten. koki emaitza onak dituzten ikasleak izan ohi dira; emakumeak hau lehen ere zehaztu den zerbait da; irakurtzeaz zein sortzeaz harro azaltzen direnak; beste adierazpide kultural artistikoekin lotura duten gazteak, antzerkia edota dantza, esaterako; irakurketarako pasioa beste kide batzuekin edota irakasleekin ere partekatzen duten ikasleak, baita irakurgaiak ere; eta, azkenik, irakurtzeko ohitura eta zaletasuna dagoen etxean edo inguru hurbiletan hazitakoak lirateke.
|
|
|
Eta berdin du testu bat den, irudi bat edota gertaera bat. Irakurketa kritikorako, sakonera iristeko tresnarik ez
|
dutela
esaten bada: errealitate hori ulertzeko tresna nahikorik ez dutelako da, ez ezagutza aldetik, ez hizkuntzazkoak ere.
|
|
2022
|
|
|
Saltzeko, lehenik, tabakoarekin hiltzen ziren, ura eta tabakoa nahastuta (tabako xehatua, puru zati bat edo zigarro pare bat). Orain gatzarekin ere hiltzen dituzte, baina tabakoarekin hilez gero itxura hobea
|
dutela
diote, gatzarekin bihurritu egiten baitira. Gero uretan egosi gatz apur batekin, eta denbora batez uretan utzi, askatzen duten mokilloa errazago kentzeko.
|