|
2003
|
|
|
Izan ere, lehen zigarroa 10 urterekin probatzen da, eta gure herrialdean 13 urterekin hasten da batez beste. Nazioarteko hainbat txostenek azpimarratzen
|
dute
neska mutilak gero eta lehenago iristen direla tabakora, publizitate kanpainek, modu batera edo bestera, bizio horretan bidea irekitzera bultzatzeko “bilatzen” dituztela, eta, azken batean, munduan hiru mila gazte “katigatuta” daudela egunero. Berriki argitaratu diren beste txosten batzuek berretsi egiten dute Osasun Sailak eta autonomia erkidegoek tabakoa akabatzeko bideari irmo ekiteko hartutako erabakia, nahiz eta hasi aurretik kontuan hartu behar diren Víctor López García Aranda doktoreak emango dituen kopuruak:
|
|
2008
|
|
|
Euskaraz bakarrik egiten da, beraz, bertara joaten diren haur guztiak ereduan matrikulatutakoak izan beharra daukate. Bi asteetan irteera ugari egiten dira, modu horretara inguruak ezagutzeko aukera
|
dute
neska mutilek.
|
|
|
Apirilaren 2an, Hans Christian Andersen idazle ospetsuaren jaiotzearen urteurrenean, Tellagorri plaza ezinbesteko topagune bilakatuko da haurrentzat. Bertan, jai batez gozatu ahal izango
|
dute
neska mutilek, 18:00etatik aurrera. Jolasak, puxikak, txokole jana eta ipuin kontaketak ez dira faltako.
|
|
2009
|
|
|
Gazteak ez daude ados, noski, eta bere aurka jarriko dira, baina Mirenek ez du etsiko, fundamentua nahi du bere eskoletan. Honen jarrera ikusita, Telmorengana joko
|
dute
neska mutilek. Honek, ordea, ez du lortuko Mirenek amore ematea.
|
|
|
–Txatok gomendatu zidan dokumental sorta hau. Gutxi gorabehera guk egingo dugun bidea jarraitzen
|
dute
neska mutil hauek. Tangerretik Nouakchott eraino.
|
|
|
Egun osoko egitaraua antolatu du larunbat honetarako, maiatzak 2, Erandioko Gazte Asanbladak, bi urte egiten dituztela ospatzeko. Joan den astean egindako okupazio sinbolikoarekin" borrokatzeko eta antolatzeko" duten ahalmena erakutsi zutela adierazi
|
dute
neska mutil erandioztarrek. Urteurren eguneko kalejiran ere gaztetxearen beharra aldarrikatuko dute beste behin ere.
|
|
|
Jende askok ez du ulertzen: zer egiten
|
dute
neska mutil horiek lurrean. Zergatik egiten dituzte gauza xelebre horiek?
|
|
2013
|
|
|
Saski eskolan izena emateko aukera urte guztian zehar egongo da. Eta azpimarratu gura izan
|
dute
neska mutilek multikirolean izena emanda egon behar dutela. Azaroa amaiera bitartean, gainera, doakoa izango da, eta jarraitu gura izanez gero," 100 euroko kuota ordaindu da denboraldi guztirako".
|
|
|
Goizean, 30 ertzain inguru Romo Artatza institutuan zeuden ikasleei oldartu zaizkie, Avanzadako errotondan auto ilara luzeak sortuz. Jarrera hori ikusita, grebaren aldeko piketearekin bat egitea erabaki
|
dute
neska mutilek, holako deialdi batean Itzubaltzetan aspaldidanik ikusi den jende multzoa osatuz. Grebaren aldekoek Lanbidek Areetan duen bulegoa okupatu dutenean ere, bertara sartu dira ertzainak.
|
|
2015
|
|
|
–Hau gazteen festa da, ez zaharrena?, argudiatu
|
dute
neska mutilek tinko.
|
|
2016
|
|
|
Hizkuntza gaitasunean eragin positiboa du horrek eta, gainera, jendaurrean hitz egiteko, diskurtsoa egituratzeko eta norbere akatsak onartzeko baliabideak ematen ditu. " Sintesirako gaitasun itzela lortzen
|
dute
neska mutilek, lau bertso lerrotan dena esan behar dute!", gaineratu du Gemma Pla irakasleak. Estereotipoak gainditzen ere laguntzen du, arlo akademikoan kili kolo dabilen ikaslea inprobisatzen iaioa izan liteke eta.
|
|
|
euskaraz egiten da etxean, beti, eta eginez ikasten dute haurrek euskara. Hori dela medio euskara da arnasguneko biztanleen ama hizkuntza, beren L1 e) Auzo kale lagunartean indartu egiten
|
dute
neska mutilek euskarazko mintzajardun hori, eta indartzearekin batera hobetu, zorroztu eta zabaldu egiten dute beren euskarazko mintzamen gaitasuna. Herritar gehienak" euskaldun zahar" dira hortaz, normalean," euskaldun zahar" 182 eta" euskaldun garbi" 183 f) Trasbase demografiko (konparatiboki) murritzeko lekuak dira arnasguneak:
|
|
|
bietara egiten da etxean, gero eta sarriago, eta bietara eginez ikasten dituzte haurrek euskara eta erdara. Hori dela medio euskara ez da arnasguneko biztanle guztien ama hizkuntza bakarra, ez da beren L1 Gehienetan beren L1a189 da, eta kasurik larrienetan, beren L1b190 e) Auzo kale lagunartean ez
|
dute
neska mutilek euskarazko mintzajarduna lehen bezain sendo indartzen. Horren eraginez, beren euskal mintzamena ez dute lehen bezain azkar hobetzen, zorrozten eta zabaltzen.
|
|
2017
|
|
|
Jarduera fisikoak ere badu lotura hezurraren zurruntasunarekin beraz sedentarismoak ereerlazioa izango du hezur dentsitatean. Jesarrita gero eta denbora gehiago egon, orduan etaStiffness indize baxuagoa
|
dute
neska mutil gazteek. Jarduera fisiko arina eta Stiffness indizearenarteko loturak duen izaera negatiboa da.
|
|
2019
|
|
|
Lagungarri ederra dute gaur egun, hori bai, eskola: a) egunaren zati ohargarria (%16 inguru) euskaraz betetzen
|
dute
neska mutilek, maisu maistrekin eta eskola lagunekin; b) euskaraz irakurtzen eta idazten ikasten dute, lehen ez bezala; c) herriko euskararen errejistro informal intimoez gainera hizkuntzaren aldaera jaso formalaz baliatzen ikasten dute hainbatean; d) erdara (gaztelania eta, partez, ingelesa) ikasten dute orobat (ik. zalbide 2016). Lehen ez bezala, alde dute orain eskola. alde eta, gizarte berri honetan, oso beharrezko. hizkuntzaren geroa ez du ordea, arnasguneetan ere, batez ere eskolak bermatzen34 mintzajardun arruntaren eguneroko erabilera espektro zabala35 da, beti eta nonahi, osasun oneko hiztun elkarteetan arau nagusi. hori da munduko hizkuntza bizi sendo guztien jarraipen bide normala, belaunez belaun bere buruari eusten diona eta, eten urratze larririk ezean, menderik mende irauten duena.
|
|
|
Interesgarria da ohartaraztea aitak halako heziketa ematen diola maiz alabari; gizon batek hezitako emakumeek ihes egiten diete feminitatearen makurrei, neurri handi batean. Baina usadioek eragotzi egiten
|
dute
neskak mutilak bezalaxe tratatzea. Ezagutu izan ditut, herri batean, hiru eta lau urteko neskatoak, aitak galtzamotzak janztera behartzen zituenak; haur guztiak atzetik izaten zituzten segika:
|
|
|
Horrez gain, arrakastatzat hartu dute erakutsiko den lanarekin oholtzara «gustura» igotzea. «Asetze pertsonalaren aldetik ikusita, arrakasta guztiz gainditu da», nabarmendu
|
dute
neska mutilek. Arrakastaren bigarren giltza agertokiaren aurrean besaulkietan esertzen direnek dutela uste dute:
|
|
|
Egun gutxitan, ohorezko errumaniar egin dute Lale. Orain ofizialki" Ijitoen barrutia" esaten diotenera itzultzen den aldiro, agurtu egiten
|
dute
neska mutil gazteek, inguratzen dute eta haiekin jolas egiteko edo maletatik janaria ateratzeko eskatzen diote. Badakite lor dezakeela, inoiz berekin partekatu baitu jatekoa, baina Lalek esaten die ahal duena helduei emango diela, premia handiena dutenen artean banatzeko.
|
|
2020
|
|
|
Kontaktu fisikoa mugatuta eta ahalik eta ingurune seguruenean, urrian hasiko da eskola kirola Gipuzkoan. Gehienez 15 lagunek osatutako taldeekin egin
|
dute
neska mutilek kirola.
|
|
|
Alberdi Zumetak (2019) egindako analisi etnografikoan, mutil gazte azpeitiar gehienek hika baino ez dute egiten lagunartean beste gizonezkoekin, eta batzuetan talde misto baten aurrean hitz egiterakoan ere bai. Beste batzuetan zuka egiten
|
dute
neska mutilez osatutako taldeari zuzentzeko, eta halaber zuka gailentzen da neskekin hitz egiten dutenean, nahiz tarteka nokako esaldiren bat bota. Nesken artean zukarako joera erabat nagusitzen da Alberdi Zumetaren (2019) azterketan; tarteka toka mutilei edo noka neskei, txantxetan eta normalean, baina arau orokorra tratamendu formala erabiltzea da.
|
|
2021
|
|
|
Zergatik? Zergatik egiten
|
dute
neskek mutilek baino kirol gutxiago. Germán Ruiz Tendero, Kirol Zientzietan doktorea eta Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko irakaslea (UCM), honela azaltzen du:
|
|
|
Horien guztien hizkuntza praktiketan eragin nahi du Euskaltzaleen Topaguneak, Haurren aurrean helduok heldu ariketa sozialaren bidez: euskararen erabilera indartu nahi
|
dute
neska mutilentzako ispilu diren horien artean.
|