|
2000
|
|
|
Idazle mehatxatzaileei ez zaie erantzuna debaldekoa iruditzen, eta, denbora galdu alde, seminario bat egitea pentsatu
|
dute
idazle errealistaren metafisikak aztertzeko. K.L. idaz  le gazteak, oraindik mahaiburuan eserita, azken egunetan hamaika aldiz errepikatu duen esaldia irakurri du, irribarre eroriz:
|
|
2001
|
|
|
Baina zergatik? Euskal idazle bati buruz hitz egitera dator beste euskal idazle bat, eta hor ere ghettoan sartu nahi gaituzte, ezkutatu egiten
|
dute
idazle euskaldunak garenik! Martin Ugalderi buruz erdaraz ematen badute informazioa, non dago hor euskara?
|
|
|
Era berean, baina, beste esanahi bat zabaltzen
|
dute
idazle biek. Miraila etorkizuna ikusteko tresna da, asmatzeko aparatua, begia eta begirada.
|
|
2002
|
|
|
Hori dala ta, zein izan diran pundu gehien horiek, xeheki adieraztea komeni litzake. Baina pundu horiek azaldu baino lehenago ere,' Euskera' aldizkarian, 1968 ko XIII zenbakian, ezagutzera ematen diran erakaspeneri jarraituaz, eztabaida aundienak sortzen dituzten auzieri dagozkien urrengo urrats hauek eman ditezkeala, uste
|
dute
idazle batzuk.
|
|
|
" arraultza"," arraultze"," arrautza"," arrautze"," arroltze", denak parrastan ageri dira, eta bat aukeratzea komeni da. " Egipto" hitza hamabi edo hamahiru modu desberdinetan erabili izan
|
dute
idazleek, eta hor ere batasun pixka bat komenigarria dela uste dut, begira bestela zer saltsatan sartzen ditugun umeak piramideei buruz hizketan hasten direnean. Elkarrizketa horretan" partida" hitza ere aipatzen da:
|
|
2003
|
|
|
" hemen umore tanta batzuk behar ditu, han dramari egin behar diozue leku". Nobela amaitu arren ez
|
dute
idazlea aske utziko, irakurleen artean arrakasta lortzen duen arte itxoingo dute. Nobelaren amaieran, Von Briton Buenos Aireseko ibilbide nagusietako batean utziko dute aske eta patetikoa da komisariara salaketa jartzera doan bitartean bizi duen burubidea:
|
|
2004
|
|
|
Gaur egun sentitzen dudan muga bakarra nire inspirazio edo talentu eza da besterik gabe. Oso gutxitan izan
|
dute
idazleek adierazterik horrelako zerbait nire herriaren historian. Salbuespen bakarra Euskal Herrian ematen da, non asasinatzearen profesionalak saiatzen baitira herritar zati baten adierazpen eskubidea murrizten".
|
|
|
Zorionez berriz jatorrizko hizkuntzan ematen zaizkigu, klasikoetan agertu ez zirenak, honela gazteek jakingo dute kaletar erdaldundu intelektual batzuk edo sindikalistak bazter utzita zer zen, euskaldunen Euskal Herri gehiena kontserbadore zelarik, pentsamoldea eta oraindikan gehien bat baserritar zen gizarte baten egoera. Denbora berean ikusiko
|
dute
idazle guztien joera kostunbrista bazen, hizkuntzan ez zutela denek Sabino Arana jarraitu. Jarraitu dutenek badute erru apur bat hogeita hamar urteez euskal literatura konformista egin bada, hoben handiagoa dute ezkerreko idazleek ez baitzioten euskarari eskerrik ez eta begirune txikienik.
|
|
|
Erriak" erruz" esaten ba du," erruzkiro" esan bear
|
dute
idazle apaintzale batzuk, politagoa delakoan edo. Okerreri oriek zearo gugandik erauzi artean, ez dugu euskera salbatuko.
|
|
2005
|
|
|
aldizkariok euskaldunen etxe ia guztietara sartu dira eta kulturbide guztiz baliotsua gertatu hizkuntzaren sostengurako. Gaur egun euskal literaturaren historiaren ateetatik barrura diren idazleetako askok aldizkariotan jalki dituzte euren idatziak, hor trebatu dira idazle gisa eta hor irabazi
|
dute
idazle ospea. Idazleon izenak aipatu ditugu gorago ere, baina gure literatura idatzia zehatzago bergogoratzeko, banan banan hemen aipatuko ditugu.
|
|
2006
|
|
|
Kastejondarrareniritzian euskal gatazkarena antonomasiaz tabuaren esparrua litzateke literaturagilearentzat eta agian hortik idazleak bildu beharreko sagarrak hain malda pikoanegotea. Zehatzago, tabua borroka armatuaren aurrean hartu beharreko jarrera moraleta etikoan egon izan dela irakurriko diegu Epaltza, Borda edo HernandezAbaituari, eta horri aurre egin beharra hartuko
|
dute
idazlearen zeregintzat.
|
|
|
Herriko famili batekin duen harremanarengatik etorri zen Oñatira. Aitzakia horretaz baliatuta, jarraitzaileek aukera aparta izan
|
dute
idazlea aurrez aurre ezagutzeko.
|
|
2007
|
|
|
Galdegaiaren luze laburrak zelan eragiten duen galdegaia kokatzeko aditz aurrean edo atzean, horri dagokionez, galdegaia txikerra BADA aditzaren ezkerretara zein eskumatara erabiltzen
|
dute
idazleek; galdegaia luzea edo konplexua bada, beti aditz ostean.
|
|
2008
|
|
|
18 hizlari bildu dituzte, horretarako, hiru egunez gogoeta egin, eztabaidatu, eta hitzaldiek emandakoarekin liburu bat argitaratzeko asmoarekin. Azken egunean beren testuen irakurketa ere eskaini
|
dute
idazleek Aurelia Arkotxa, Rikardo Arregi Diaz de Heredia, Bernardo Atxaga, Mariasun Landa, Miren Agur Meabe eta Iban Zaldua.
|
|
|
Bigarren ibilbide literarioa Suecako hirian egingo
|
dute
idazleek, eta arratsaldean, testu literarioen irakurtzea. Joseph Ballester, Igor Estankona, Manuel Forcadela, Vicenç Llorca, Elena Martinez, Fernando Morillo, Elvira Riveiro, Maite Salords eta Anxos Sumaik parte hartuko dute errezitaldian.
|
|
|
Eta, Irazabalen arabera, arrakasta izan du gune horrek. Irakurleek erositako liburuak sinatzeko erabili
|
dute
idazle askok, Irazabalek esan duenez. Merezi izan du erakusmahai batzuk kendu eta aretoa jartzeko egindako ahalegina.
|
|
|
Esaten
|
dute
idazleei luzitzea gustatzen zaiela...
|
|
2009
|
|
|
Haurrek magnifikatu egiten
|
dute
idazlearen figura. Hori desmitifikatu egin behar litzateke.
|
|
|
Gaiztoaren papera hartzen dute, eta etsai asko ari dira hartzen, ni neu ere inoiz amorratu naiz eurekin, baina irakurtzen dute liburua ondo. Ezagutzen
|
dute
idazle horren obra, ingurua, zer esan duen elkarrizketetan... Oso ondo argumentatuta idazten dute.
|
|
|
Eta hala ohartu naiz munduak hamaika dituela ipurdiak. Antoine Abbadiak Nilo ibaiaren iturburua aurkitzeko izan zuen tema bera erakutsi
|
dute
idazleek munduak popa non duen azaltzeko. Manuel Rivasen hitzak dira:
|
|
|
–Bere pertsonaien estetika berezi hori William Faulkner edota Franz Kafka idazleekin alderatu daiteke. XX. mendeko ipuingile onenetarikotzat
|
dute
idazle askok?.
|
|
|
Txaloak, gorak, topak. " Inspirazioaren tximeletak dira, inoiz ikusi ditugun tximeletarik ederrenak!", esan
|
dute
idazlearen zaleek. Kazetariek erredakzioetara deitu dute biharamunerako azalek toki ikusgarriena gorde dezaten gertakariarentzat.
|
|
|
Behin baino gehiagotan irakurri dudan pasadizoa da. Ez
|
dute
idazlearen izenik ematen. Pasadizo asmatua izan liteke.
|
|
2010
|
|
|
Bigarren Mundu Gerrako Stalingrado da liburuaren arima, han gerra kronikagile izandako Vasili Grossmanek zukutzen duena. Eta funtsean, eleberriko pertsonaia ugarien joan etorriekin, Stalinen Sobiet Batasun osoa biltzen
|
dute
idazlearen lerrook, sakon, gordin eta era hunkigarrian. Gerra, Siberiako gulag ak, nazien heriotzaren esparruak, zelatariekiko beldurra, Alderdiaren komisarioak… Stalinismoaren erraiak Alderdi Komunistako kide zokoratuaren begietatik kontatua.
|
|
|
Esku artean dugun liburu honetan, Kondenatu baten azken eguna, bat egiten
|
dute
idazlearen ikuspegi erromantikoak eta jarrera etiko protestazkoak. Heriotzaren atarian dagoen gizakiaren larriminak badu garaiko literaturak maite zuen egoera muturrekoaren usain bat, baina ezin esan liteke Hugo denbora pasazko axalkerietan dabilenik:
|
|
|
Antonio Rivero Taravillo, sevillarra. Izen deituradun jendeek egiten
|
dute
idazleek eta urrutiko irakurleek elkar topatzeko miraria. Liburua zuzenean irlanderatik bihurtua zela jakiteak nire azken zalantzak uxatu zituen.
|
|
|
Horrela, ikaskideekin eta tutorearekin partekatzen eta aztertzen dituzte. Irakaslearen jarraibideek, akatsak seinalatu eta akatsak konpontzeko jarraibideak markatzen dituenak, eta tailerreko gainerako kideekin egindako ekarpenek eta trukeek ikuspegi kritikoa ematen
|
dute
idazlearen prestakuntza osatzeko. Ezinbesteko lanak eta literatura unibertsalaren historia irakurtzea eta haietara hurbiltzea jarduera osagarri eta nahitaezkotzat jotzen da.
|
|
2011
|
|
|
Idazle kanonikoak, tropelean barneratuta doazenak, lubakietan aritutakoak, Erasmus eta orgasmus artean dabiltzanak, oraindik izenondorik eskuratu ez dutenak? Baina nola bizi
|
dute
idazleek beraiek belaunaldien kontua. Sentitzen al dute euren burua belaunaldiren batek ordezkaturik. Belaunaldietan sailkatzeak zein eragin izaten ote du euren obraren ezagutza eta zabalpenean. Durangoko Azokara eta gisakoetara hurbiltzeko «lotsati» zen garai batean Joan Mari Irigoien (Altza, Donostia, 1948), baina denborarekin ulertu eta onartu zuen irakurlearekin aurrez aurreko harremana izatea beharrezkoa ez ezik polita ere badela.
|
|
|
Beste batzuetan, aldiz, irakurle jakin bat gogoan duela jarduten dela esango luke, irakurle horri zerbait adierazteko, beste moduz ailegarazi ezin dion zerbait jakinarazteko. Eta testu horiek berrirakurtzean, sentimendu askotarikoek berenganatuko
|
dute
idazlea, denborak marguldutako sentipenek, oroimenak moldatutakoek; hunkituko da ostera, halere, min hartuko du, irribarre bat loraraziko dio, lotsatu ere egingo da maiz, bere buruari barre egingo dio. Inoizka, ezagutu ere ez du egingo, testuan, testu hori papereratu zuelarik gogoan zerabilen irakurlea.
|
|
2012
|
|
|
Ukimenaren alegoriatzat ere erabili dituzte pintoreek itsuak beren koadroetan, baita estasi mistikoa edo inspirazioa irudikatzeko ere. Maila sinbolikoan, eskubideen galera irudikatzeko ere erabili
|
dute
idazleek itsutasuna. Jose Saramagoren lana izan daiteke adibiderik argiena, ezta?
|
|
|
Adibidez, euskal ezker abertzaleko zinegotzia den idazle bati asko kostatuko zaio ETAk eragindako hilketez idaztea, estatu espainiarrak eragindako hilketez idaztea eskuineko espainiar aberri zale zinegotzia den idazle bati asko kostatzen zaion bezala, horregatik alderdi edo koalizio politikoetako afiliatu edo kargudun izatea ez da joera onena idazle batentzat, morrontza politikoa izango duelako beti. Alderdi politikoekiko morrontzarik gabe, beti independente izaten saiatu direlako edo behialako beren alderdi politikoekin loturak hautsi zituztelako, ororekin kritikoak izateko iritzi askatasun handiagoa izaten
|
dute
idazleek. Libreago daude, adibidez, bai ETAk bai estatu espainiarrak astakeria handiak egin dituztela esateko.
|
|
|
Horiexek dira Encyclopædia Britannica ren hitzak. Kircher eta beste zenbaiten aburuz, Maelströmgo kanalaren erdian ba omen da osin bat Lurrean sartu, eta beste nonbait, oso urrun, ateratzen dena; irteten den lekuari dagokionez, Botniako Golkoa aipatzen
|
dute
idazle gehienek. Iritzi horri lotu zitzaion berehala nire irudimena, berez funtsik gabea zen arren; eta, nire gidariari aipatu niolarik, harrituta geratu nintzen entzun nionean esaten, nola, horixe bazen ere gai honi buruz norvegiarrek zuten ideia, berak ez zuen halakorik uste.
|
|
|
Arestian, liburu honek berak jasan behar izan du hainbat irakurlek, eta baita zenbait aldizkarik ere, esandakoa hitzez hitz ulertzeko duten zoritxarreko joera hori. Batzuk ikaragarri mindu dira, eta seriotan gainera, eredu gisa Gure garaiko heroia, hain moralgabea den gizakume bat alegia, jarri zaielako; beste batzuek zorroztasun handiz ohartarazi
|
dute
idazleak bere buruaren erretratua eta bere ezagunen erretratuak egin dituela... Hori bai broma zaharra eta negargarria!
|
|
|
Gure errealitatea osatzen zuten irudikapenak (estetikoak, epistemologikoak, moralak nahiz politikoak) ez direla berezkoak ohartu dira artista eta ikertzaile postmodernoak, eta irudikapen mota guztiak eraikiak, eta beraz, politikoak direla erakutsi dute. Episteme postmodernoan irudikapenek ez dute errealitatea islatzen; aitzitik, irudikapenak berak dira errealitatea sortu edo eraikitzen dutenak.18 Esate baterako, modernismoan giza aurrerapenaren istorio unibertsal eta benetako gisa ikusten zen Historia eraikitako kontaketa bat besterik ez dela erakusten
|
dute
idazle postmodernoek. Gertaera historikoek ez dute, berezko?
|
|
|
ekingo diote. Idazkera femenino berri hori arraren eta emearen bi muturren artean kokatzen dela aldarrikatuko
|
dute
idazle eta itzultzaile feministek. Itzulpenaren ikuspegi dualistak elkarren aurkako bi mutur gisa ikusten ditu jatorrizkoa eta itzulpena, eta bi mutur horiek alde maskulinoa eta alde femeninoa balira bezala definitu izan dira,, les belles infidèles?
|
|
|
Azkenik, garrantzitsua da hedabideek idazleak ezagutarazteko egin dezaketen lana. Hedabideek eskaini behar
|
dute
idazle eta lanen informazio sakona eta gaurkotua (alegia, ez da komeni denbora gehiegi igarotzea lana argitaratzen denetik hedabideetan tartea eskaini arte). Bukatzeko, saihestu egin behar dute erdigunean ez dauden idazle guztiei leku bera ematea, horien artean ere badaude-eta aldeak.
|
|
|
Bestalde, datuek egiaztatu egiten
|
dute
idazle nahiz kritikariek esandakoa; alegia, Kritika Sariak lagundu egiten duela hierarkia kualitatiboan erdiguneratzen. Izan ere, literaturaren historia irakastean leku berezia betetzen dute saria jasotako idazleek (horixe iradokitzen dute ikasgeletako aipu kopuruek).
|
|
|
Artikulu honek agerian utzi du euskal literaturaren erdiguneez dihardugunean ezinbestekoa dela hierarkia kualitatiboa eta kuantitatiboa (edo komertziala) bereiztea. Hala adierazi
|
dute
idazle eta kritikariek literaturaren ikuspegi orokorra eskaintzean, eta halaber, erdiguneek dituzten askotariko izaerak geratu dira agerian irakaskuntza sistemaren azterketan ere. Literaturaren irakaskuntzan, oro har, hiru erdigune bereizten dira:
|
|
|
Aktualitateak, gertakariek, historiak ere hurbilak, urrunagoakkezkatzen
|
dute
idazlea; baina ez soilik, edo ez nagusiki, artikuluek aurrera egiten duten neurrian bestelako gaiek, bestelako ardurek hartzen baitute pisua, balantza askotariko zakura makurtzeraino. Arteak kezkatzen du Iturralde, arte plastikoek, eta gaur egunean bizi duten egoerak, nahasmenduak, ezin ulertuak.
|
|
|
Edo okerrago dena, erdi baztertuta eduki dute. Denek, ordea, onartu eta onartzen
|
dute
idazle trebea izan dela, autore bitxia, pertsonaia aparta. Jean Etxepare medikuaz ari naiz.
|
|
2013
|
|
|
Sari literarioen inguruan ere jardun zuen idazleak: " Literaturak ez du laguntzarik behar, errespetua behar du, eta askotan, sari literario batzuek, tartean ofizialek, ez
|
dute
idazlea errespetatzen ez dituztelako idazlearen garantiak errespetatzen epaimahaiak eta osatzerakoan".
|
|
|
Are gehiago. 70eko hamarkadaz geroztik jaiotakoek beti ezagutu
|
dute
idazle profesionalaren figura. Eta horregatik ere bada mugarria Obabakoak, eta horregatik garrantzitsu Atxaga.
|
|
|
1953an argitaratu zen lehen aldiz, eta zuhaitzaren kanturik hunkigarrienetakoa da, baita giza gogortasuna ere, Paco Abrilen arabera. El árbol rojo aldizkariaren bultzatzaileek azaldu
|
dute
idazle frantsesak hitz gutxiko artzain bakarti eta baketsu bat ezagutu zuela, bizimodu lasai eta lasai batez gozatzen zuena. Gizon horrek bere lurra eta etorkizuneko belaunaldien bizitza aldatu zituen lan handia betetzen zuen.
|
|
|
“Asko hitz egiten da literaturari lagundu beharraz. Bada, esan nahi nuke literaturak laguntzarik ez duela behar, errespetua behar duela, eta askotan sari literario batzuek, ezta ofizialek ere, ez
|
dute
idazlea errespetatzen ez dituztelako idazlearen garantiak errespetatzen epaimahaiak eta osatzerakoan. Horregatik, Akademiari ez diot koiperik eman nahi, baina esango dut bereziki estimatzen dudala horren irakurlego zabal eta konprometitu batek saria eman izana.
|
|
2014
|
|
|
Ziurrenik, irakurleen txokoak gehiago lagunduz, Hitzen uberan gehiago sozializatuz, eta hori tresna baliagarria bilakatuz. Eta zein harreman
|
dute
idazleek elkartearekin. Zuk nabarmendu izan duzu idazleak eta irakurleak engaiatu ezean elkarteak ez duela zentzurik.
|
|
|
P. D. Jamesek beti egin zion izkin pertsonaia eskematikoak eraikitzeari, eta bere eleberrien trametan funtzio bat hartzen bazuten ere, batzuk hiltzaileak, besteak poliziak edo detektibeak?, ihes egiten zieten on eta gaizto huts definizioei. Horregatik, eta bere estiloa literarioa dela iritzita, batzuetan polizia generoaren bataz besteko kalitatetik gora jarri
|
dute
idazle ingelesa. Bere iritziaren kontra:
|
|
|
Horrela, idazteak eta irakurtzeak, gehienetan bakarkako eta intimo izaten diren jarduera horiek, izaera kolektiboa hartzen dute. Elkarren berri izaten
|
dute
idazleek eta irakurleek, eta irakurleen beren artean ere sortzen da harremana. Denak aberasten dira, baita literatura ere.
|
|
2015
|
|
|
Horrek nahi zuena idazteko askatasuna ematen ziola aldarrikatu izan du, hots, enkarguzko lanen menpera ez ibili behar izatea. Euskal literaturaren esparrua txikia izatea abantailatzat jo izan du oztopotzat bainoagoa zeren, bere ustez, horrela merkatuaren legeei itzuri egiteko gaitasun handiagoa
|
dute
idazleek.
|
|
|
Baina ez dut uste idazleak erraztasunagatik idazten duenik. Askok uste
|
dute
idazleak itzelezko erraztasuna duela idazteko eta hitz egiteko, eseri eta barra barra betetzen dituela paperak eta horregatik dela idazle. Ez da horrela.
|
|
|
Zalantzarik gabe, ikuspegi hori ez da zuzena, eta gure idazleak dira horren froga. 1964 aurretik euskalkian idatzi
|
dute
idazle gehienek: Ziburuko Etxeberrik, Sarako Etxeberrik, Asteasuko Agirrek, Zaldibiko Lardizabalek eta beste hainbatek, eta nork esango luke horien hizkera zabarra, zakarra eta baldarra dela?
|
|
|
Yolanda Arrietaren kontakizunean, Mirari 17 urteko neskatoa da protagonista; AEBetan bizi arren, primeran daki euskaraz, eta uda batean Euskal Herria bisitatuko du izebarekin. Bertan, Bizentaren ezkutuko egunkaria aurkituko dute, eta haren bitartez ezagutuko
|
dute
idazlearen bizitza, denboran bidaiatuz.
|
|
|
Ez
|
dute
idazleek eta ez dute itzultzaileek. Basaltotuta utzi ninduen Xabier Payak erlatiboa dela-eta botatakoak, gorago aipatu dugun Senez aldizkariaren 32 zenbakiak dakarren Bertsolariak ere itzultzaile mahai inguruan:
|
|
2016
|
|
|
(Otamotz aldizkariaren 80 zenbakian egindako elkarrizketatik). Izan ere, Lizarralderen ustez,, merkatuaren agindupean daudelako idazten
|
dute
idazle profesionalek okerrago. Eta hori da morrontza ikaragarri bat.
|
|
|
... euskaldun berriak ateratzen dira iperkontent, dena ulertu du, ez da problema bat dena ez ulertzea haientzat, ulertu dute historioa, filma baten ikustera joaten den bezala, eta onartzen
|
dute
idazleak mundu hori erakutsi nahi badu sinesgarri dela, hain segur jujamenik gabe, aurreritzirik gabe.388
|
|
|
Aurreiritzirik ez dute, baina ezta ezagutzarik ere. Askotan, irakasleek beraiek ere ez dituzte euskal idazleak ezagutzen, edo ez
|
dute
Idazleen Elkartea, Galtzagorri eta halako ekimenen berri. Ezta liburuak esku artean ibiltzeko ohiturarik ere.
|
|
2017
|
|
|
" Inoiz ez da izan Nafarroan horrelako egoera mesedegarri eta onuragarririk idazleen aldetik. Sostengu handia
|
dute
idazleek, eta talde bateratua dago".
|
|
|
Islandia, Italia eta Irlanda bezalako herrialdeek garatzen
|
dute
idazle zenduen oroitza. Karriketan idazki eta berunezko tailuak begiesten dira, liburutegiak kafetegiak direla eta maizenean, erdi arotik datorkien literatura, herri aberastasunaren zatitzat daukatela.
|
|
|
Datu horiek adierazten
|
dute
idazle gehienentzat zerbait ezohikoa dela autoitzulpena, nahiz etaorobat erakusten duten autoitzultzaile kopurua handia, eta, beraz, j ardun zabaldua dela.
|
|
2018
|
|
|
Ekitaldi horren harira idatzi du testu hau Atxagak, orduan izandako bizipenak kontuan hartuz. Testu berriaren irakurketa egingo
|
dute
idazleak eta aktoreak, joko eszenikoa erabiliz.Egilea: Bernardo AtxagaAgertokian:
|
|
|
Heinsborg izeneko uharte txiki batean bizi da, Danimarkan. Eta bi arrazoik bultzatu
|
dute
idazlea kokaleku hori aukeratzera. Alde batetik, egunkari batean irakurritako erreportaje batek:
|
|
|
Kalitateko prosa, olerti ederra, hizkera duina, gizartean hutsarterik gabea, lanbide guztietakoa, berdintasun guztien arteko eskakizunetan bere lekua izan dezakeena. Batuak ez du literatura ederra egiten, idazle onek baizik, eta batuarekin baina haragoko arteziaz lan egin
|
dute
idazleek. Gorde ahal izango dugun Euskal Herri osoko hizkera idatzia eta mintzatua ere izango da batua, betiere euskalkien ekarpenen gain ere eraikiz joango dena, hizkuntzaren lurralde osoan eta belaunen jarraibidean joango dena.
|
|
2019
|
|
|
Azken aldian horietako ez gutxik harreman zuzena dute gizarte garaikidean emakumeek hartu duten leku berriarekin eta gizontasunak egoera berrira egin beharreko berregokitzearen problematikarekin, nahiz sexualitate mota ez heteronormatiboen etorrerarekin. Zenbait kasutan, hala nola Hasier Etxeberria edo Itxaro Bordarenean aipatu dugun bezala, egoera berri deserosoei aurre egiteko erregistro parodikoaren erabilerara jo
|
dute
idazleek, aztergai dugun testu honen kasuan bezala.
|
|
|
Izan banintzen, uste dut nik, txikitatik. Baina ez da nahikoa norberak esatea, besteek aitortu behar dute, ikusi egin behar
|
dute
idazlea zugan... Zirkuitu estandarrera sartzea Susari esker izan zen, eta hori beti eskertuko diot”.
|
|
|
Zortzi multzotan sailkatu ditut haien idazle gorputzetatik behin eta berriz hautemandakoak. Idaztea eszenara sartzea bada, atzemandako patroi eta dinamika horiek eragin zuzena izango
|
dute
idazleen gorputzetan eta hauen postura literarioetan, kanpora begirakoan (beren gorputzaren bidez ematen duten irudian), zein barnera begirakoan (testuaren bidez ematen duten beren buruaren irudian). Posturaren prismaren bidez existi daiteke bakarrik pertsona bat idazle moduan, eta hala, idazle orok, bere egile irudiaren inguruan duen pertzepzioak baldintzatuta sortuko du berea, kontzientzia maila handiagoarekin edo txikiagoarekin.
|
|
|
Inoiz ez dut ulertu: zertarako egiten
|
dute
idazleek hori. Zertarako egiten du Iturriak?
|
|
|
Aldizkarietan uste
|
dute
idazle txekiarra dela, moldaviarra, Silesiakoa, zoro bat, berdin die, publikatzeko modukoak iruditzen zaizkie ipuinak, publikatzen dizkiote, eta Pedro Iturriak ez du dirurik nahi. Izena egiten zaie apur bat arraroa, ez dute igartzen nongoa izan daitekeen, txekiarra ez, poloniarra ere ez, alemana beharbada, suitzarra...
|
|
2020
|
|
|
Ezagutzen ez zaituen jendeak ere hitz egiten du zutaz, eta hitz egiten dizu zuri. Halaxe jarduten
|
dute
idazle onek, adibidez. Ez dakigu Virginia Woolfek euskaldunik ezagutu ote zuen, baina segurua da emakume asko ezagutu zituela.
|
|
|
Bai. Esaten
|
dute
idazle bat ari dela etengabe liburu bera idazten, eta, bueno, ez da zehazki horrela, zeren zure bizitzaren une bakoitzean zeure burua ere ezberdin dago, eta beste kezka batzuk ditu. Baina badaude konstante batzuk, eta, idatzi ondoren, oso oso nabaria ikusten dudan bat da esan gabeko hitzena.
|
|
|
Alabaina, feminismotik Penelope garai berrietara egokitu eta birmitifikatu da. Emakumea pasibotasunetik askatu eta agente bilakatu
|
dute
idazle batzuek, Penelope berriak sortuz:
|
|
2021
|
|
|
' Haltzaren muinoa' lanarengatik saritu
|
dute
idazle oriotarra. Pello Lizarralde idazlearentzat izan da euskarazko narratibaren Euskadi saria,' Argiantza' nobelarengatik; eta Joxan Elosegirentzat izan da euskarazko itzulpenarena, Irene Sola Saezen' Nik kantatu eta dantza egiten du mendiak' lana katalanetik euskarara itzultzeagatik.
|
|
|
Euskararen espezifikotasunari lotutakoak (genero marka esaterako) edota, jolas itzuli ezinak eta emandako lanak itzultzeko zailtasuna ere aipatzen
|
dute
idazle eta itzultzaileak idazlearen hizkuntza hautuari buruzko gogoetarekin batera (232).
|
|
|
Gizakiek zer lanbide duten adierazten duten izen sorta eratu dugu bide honetatik; aipatu berri ditugun horietako askoren ondoan, historialari, hizkuntzalari, matematikari, zientzialari eta abar. Areago, erdal ario ere atzizki honen bidez moldatu
|
dute
idazle batzuek zenbait urtetan: notari, bikari, sekretari...
|
|
|
Eskerrak predikatuaren osagarri gisa erabili izan
|
dute
idazle gipuzkoar batzuek nean formako perpausa: Eskerrak, hala ere, garaiz ohartu zirenean (Agirre); Jainkoari eskerrak honetan naizenean (M. Lekuona).
|
|
|
37.3.1e Aipatzekoa da, bestalde, adizki nagusiaren ondoan ematen dela maiz laguntzailea ezezkako perpausetan, lokabeetan ez bezala; etor ez dadin gisara, alegia, eta ez ez dadin etor gisara. Segida hori hobesten
|
dute
idazleek, Hegoaldekoek zein Iparraldekoek: Gero okerrik izan ez dadin orain kontuak atera (Txirrita); Joan behar dut, etxean artega egon ez daitezen (Etxaide); Bere ahotsaren oihartzuna gal ez dadin, ez dut inorekin hitzegin nahi (Txillardegi); Gibela ezazu zeure oina adiskidearen etxetik, ez han maiz ibil, ase ez dezazun (Axular); Gauden erne sar ez dadin ahalke hori gutara (Zaldubi); Bidearen erdi erditik gu, eztiki, leunki, inarroste den gutienik izan ez dadin (J.
|
|
|
16.3.3i Adjektiboaren ondoren erabiltzen
|
dute
idazle batzuek, artikuluarekin, hura indartzeko: Polit askoa da etxe hori; Polit askoak dira etxe horiek; Telebista merke askoa erosi dut dendan (Elexpuru); Maisu gehienak kastillanoak/ kolorez berde askoak (Txirrita); Nahasi askoa duzue film honen odola (Mitxelena); Gauza polit askoak/ esan ditut nik (Iztueta); Eta Günter Grassek[...] badu horretaz liburu bat, gomendagarri askoa (Joxerra Garzia).
|
|
|
irakurlearen burua, irakurtzea eta irakurmenarekin gozatzea. Hau da, zertarako idazten
|
dute
idazleek. Ba norbaitek irakur diezaien.
|
|
|
" Gero badaude batzuk idazle izan nahi dutenak edo idatzi nahi dutenak. Ikusten
|
dute
idazlea izatea eta idazle ona izatea oso zaila dela, baina idatzi nahi dutenak. Eta eurak euren kabuz idazten dutenak, baina klaro, erdaraz normalean".
|
|
|
Askotariko bideek josten
|
dute
idazle bilbotarraren poema liburu berria: ' Isiltasunaren ildoetan'.
|
|
|
Jendeak oro har oso galdera onak egiten dituela iruditzen zait. Institutuetan, bereziki, gero ez dakit zer egiten diegun neska mutil horiei baina barkamena eskatu nahi diet, 16 urterekin normal normal galdetzen dizutelako, adibidez, banpiroei buruz idazten duzunean, ea modu metaforikoan ari zaren edo benetako banpiroak imajinatu behar dituzten, eta gero, momenturen batean, irakurtzen
|
dute
idazle baten edozein esaldi, baita inkonsistenteena ere, inposibleena ere, troleroena ere, eta idatzita dagoenez egia dela asumitzen dute, begi aurrean daukatenarekin bateraezina bada ere. Liburu aurkezpenetara harriekin joan behar lirateke irakurle gazteak.
|
|
|
– Editore bat eta argitaletxe bat baino gehiago izatea ere ideia ona iruditzen zait. Asko ikasten
|
dute
idazleek eta editoreek, denak kontzentratuago mantentzen ditu, eta argitaletxe batek ixten badu, idazleak beti dauzka beste etxe batzuk eskura95.
|
|
|
Autofikzioaz hitz egiterakoan esan dugun bezala, hori badakite. Ez dakitena da zer harreman duen idazlearen bizitzarekin, eta, kontakizunak idazlearen bizitza badirudi, ia ezinbestean pentsatuko
|
dute
idazlearen bizitza ote den, edo fikzioaren bitartez bizitzen ari den bizitza moduko bat, behintzat. Hori jakiteko eskubidea daukatela ez dut esango, baina galdetzeko libertatea ezin zaie ukatu.
|
|
|
Belaunaldi berriak lizentzia handiagoak hartu ditu gatazka irudikatzeko, literaturan Derridaren gehigarriarekin. Idazlea desbideratu dela diotenek susmagarritzat jotzen
|
dute
idazlea; errealitate gordina errepresentatzea saihestu ote du. Jolas estetikoa lehenetsi ote du?
|
|
|
Nola gorde errautsa kolkoan lanagatik saritu
|
dute
idazle lekeitiarra. Idazle saritua da Meabe:
|
|
|
1989an handik lekutua, berehala El Mundo sortu zuen, eta PSOEren aurkako ofentsiba bizian sartu. Hain zuzen, 1989tik aurrera Felipe Gonzalez, GAL eta gerla zikinaren salaketan ibili zen eta han bildu ohore, baina lehen antzeko irtenbide terroristak proposatu zituela gogoratu
|
dute
idazle batzuek.
|
|
2022
|
|
|
Uxue Apaolaza. 2021ean argitaratutako hiruna liburu apartatzeko eskatu die BERRIAk helduen alorreko bere hiru literatur kritikariei, eta elkarrekin hitz egin gabe, eta bakoitzak bere aldetik, hirurek nabarmendu
|
dute
idazle hori beren hautaketan, Bihurguneko nasa ipuin bildumagatik (Susa). Jasotako adostasun kritiko horregatik bakarrik, beraz, agian hori izan daiteke urteko liburua.
|
|
|
Eta pixkanaka, politikaren autotxokeak aurrera egiten zuela autodromo gero eta estuago batean, autogintza —eta ez naiz industriaz ari— beste hainbat eremutara hedatu zen, lidergoa hartuz. Zergak autolikidazioekin ordaintzen ditugu; autodefentsa garatu beharrean gara baina autokontrola galdu gabe; autokontsumoa bultzatu; besteren istorioak asmatzeari utzi eta euren bizitzak literaturagarriak zirela deliberatu
|
dute
idazleek —eta irakurleek— eta autofikzioa hartu besoetako; musikariek ere auto tunearen abantailak deskubritu dituzte; selfie hitza gureganatu dugu auto esan nahi duela ohartu gabetanik ere; autosexua besarkatu dugu —tira, hori betidanik, abertzale izan edo ez, gure esku egon da—; autoestimua zaindu behar dugu zoratuko ez bagara; inork gaitz autoimmune aipatuz gero dardarka ja... hiztegian auto aurrizkiaz hasten diren hitzen zerrenda begiratu besterik ez dago.
|
|
|
Bi idazleren jaiotza urteurrenak ere ekarriko dituzte gogora, 150 urte baitira Pio Baroja jaio zela, eta mende bat igaro baita Juan San Martin sortu zenetik. Soledad Puertolas eta Luis Antonio Villena idazleen arteko solasaldi batek eta Barojaren Literatur postalak erakusketak (Ernest Lluch kultur etxean) gogora ekarriko
|
dute
idazle donostiarra. San Martinek euskal literaturari egindako ekarpena Oier San Martin semeak azalduko du, hilaren 22an, San Jeronimoko aretoan.
|
|
|
" Zelan kantatu dute gure idazle eta musikariek Euskal Herria? Zein eragin
|
dute
idazle eta musikarien artean sortutako kantek euskaldunon imajinarioan. Zein alde dago historia liburuetan erakusten digutenaren eta idazleen eta musikarien artean sortutako kantek kontatzen dutenaren artean?
|
|
|
Helburu akademikorik gabe, gozamenetik egitea eta lotsarik gabe partekatzea da xede nagusia.Bizkaian sortua bada ere, beste planeta batera eramaten gaituzte Idoia Carramiñana eta Garazi Albizua idazleek. Programa bakoitzeko, fikzio bat osatzen
|
dute
idazleek eta saioaren azken atalean, testu bat idaztera animatzen dituzte entzuleak.
|
|
|
Egilearen hitzak falta badira ere, haren gorputzak espazio mediatiko osoa betetzen du: Puta ri eskainitako artikulu, erreseina eta erreportaia berezien erdiek jarrera eta janzkera iradokitzaileetan erakusten
|
dute
idazlea. Prentsa generalistak, ikus entzunezkoek eta prentsa" femeninoak" kritika literarioak baino poz handiagoarekin jaso zuten liburua; horrek garbi azaltzen digu zer dela-eta gelditu zen denbora askoan Puta espazio literarioetako sektorerik legitimoenetatik kanpo.
|
|
|
Beti errespetuz, baina aipatzen dute batzuetan argitu behar dela zenbait azalpenen egokitasuna, zalantza batzuk arrazoitu behar direla. Oso ondo baloratu
|
dute
idazleak bere iritzia zintzotasunez eta zuzentasunez eman izana, inoren kontra joan gabe, baina bere usteak apaindu gabe denon gogokoak izango ez direla jakin arren ere. Beste irakurle batek lotura egin du hurrengo orrialde baten agertzen den berdintasunaren ideiarekin, eta hezkuntzak horretan duen jokabidearekin.
|
|
2023
|
|
|
" Hi horrela ikusi, eta animo ematen duk!". Eta literaturan bertan, nola lantzen
|
dute
idazleek itsutasuna. Eta uste dut idazleak oso ondo jasotzen duela gizartearen barrua.
|
|
|
Pablo Nerudaren senideek frogatutzat jo
|
dute
idazlea pozoitu eta hil egin zutela
|
|
|
Gutxika gutxika itzali da, baina jakina da hark urteetan ondutako literatur lanak ez direla nolanahi iraungiko aurrerantzean ere; ez kultur munduaren muinean, ez handik kanpokoan ere. Hori bistaratu
|
dute
idazlearen heriotzaren berri izan denez geroztik errenkadan plazaratu diren ehunka mezuek. «Obra miresgarria ekarri zion euskal literaturari, eta bizipoza zabaldu zuen beti ingurukoen artean», idatzi du Elkar argitaletxeak, «atsekabez».
|
|
|
Irigoienek argitaletxe horretan lanean eman zituen hogei urtetik gora, eta, hain zuzen, haren gerizpean argitaratu zituen lan gehienak, hala nola Letra txikiaz bada ere (2002). Nork bere txikian, miresmenez eta kariñoz agurtu
|
dute
idazlea ehunka lagunek.
|
|
|
Herrialde horretan balioespen handia
|
dute
idazleek, eta bekak eta bestelako laguntza ugari dituzte sortzaileen lana bultzatzeko. Fossek berak esana da «Norvegia eta literatura bereiz ezinak» direla.
|