|
2007
|
|
|
Zein da, ordea, bat bateko klima aldaketa izugarri baten atalasea? Gaur egun ditugun klima ereduek ez
|
dute
hori esateko behar adina zorroztasun. Dena den, klimaren bat bateko aldaketa bortitz baten ondorioek, ziurrenik, hondamendia eragingo liekete ekosistemei eta gizarteari.
|
|
|
, eta, noski, erantzuna izenburu ikusgarri bat izatea nahi dute. Alabaina, normalean ez
|
dute
hori lortuko, ikertzaileen erantzuna hau izaten baita gehienetan: oraindik ez dakigu, lanean ari gara...
|
|
|
Izan ere, motor baten ardatzak alde batera biratzen duenean, motorrak beste aldera biratzeko joera du. Helikopteroek, adibidez, buztaneko helizearekin konpontzen
|
dute
hori, bestela helikopteroa bera biraka ibiliko litzateke eta. AeroQuad ak, aldiz, kontrako noranzkoan biratzen duen bigarren errotore batekin konpontzen du arazo hori.
|
|
|
Newtonen bigarren legearen arabera, gorputz batek duen indarra gorputzaren masaren eta azelerazioaren biderkaduraren emaitza da. Lurrean behin eta berriz frogatu
|
dute
hori. Espazioan, berriz, zenbait
|
|
|
Newtonen bigarren legearen arabera, gorputz batek duen indarra gorputzaren masaren eta azelerazioaren biderkaduraren emaitza da. Lurrean behin eta berriz frogatu
|
dute
hori. Espazioan, berriz, zenbait izarrek eta galaxiak Newtonen legearen arabera dagokien baino indar handiagoa dute mugitzeko.
|
|
|
Jakintza eta Informazioaren Gizartean, gero eta garrantzi handiagoa du eleaniztasunak. Eta hizkuntza teknologiek zeresan handia
|
dute
horretarako erabili behar diren tresnen garapenean.
|
|
|
Horrelako tresnak, dena den, ingelesez funtzionatzeko daude eginak batez ere; gainerako hizkuntza komunitateek txikiek, batez ere ahalegin berezia egin behar
|
dute
horretara iristeko. Euskarak, kasu.
|
|
2008
|
|
|
Unibertsoaren hedapen azeleratua azaltzeko eredu egokiena mamu energiarena izan daitekeela uste du ikertzaile talde horrek. Besteak beste, Big Bang ez geroztik kosmos osoan barreiatu den hondoko mikrouhinen erradiaziotik eta galaxien banaketaren azterketatik ondorioztatu
|
dute
hori. Uhin horiek norabide guztietan hedatzen dira, eta, haiei esker, oso antzinako gertaerak azter daitezke, ororen hasieratik gertu dauden gertaerak.
|
|
|
Konturatuko zinetenez, izen handiko bi zientzialariren (Max Planck eta William Herschel) izenak hartu dituzte bi misioek. Zalantzarik gabe, zientzialari haiek ere gustura ezagutuko lituzkete gaur egungo aurrerakuntza teknologiko berriak; zoritxarrez, ez
|
dute
horretarako aukerarik izango. Guk, berriz, dena ondo joanez gero, laster izango dugu unibertsoaren zantzu ezkutuak hobeto ezagutzeko aukera.
|
|
|
Basook ez dituzte nonahi jarriko; naturan altitudearen arabera duten banaketa errespetatu eta ordena berean jarriko dituzte. Arboretum a izango den eremua oso malkartsua denez, ez
|
dute
horretarako arazorik izango.
|
|
|
Bestetik, edozeinek ditu eskuratu edo erabili gordetako hazi horiek. Erakunde jakin batzuetako kideek bakarrik izango
|
dute
horretarako aukera, eta ez une jakin batean haziak dituen edonork. Gainera, biltegiaren azkeneko arduraduna Norvegiako gobernua da.
|
|
2009
|
|
|
Odoletik hartzen duten glukosaren proportzio txiki bat horretara zuzentzen dute. Eta, hain zuzen ere, garunaren jarduera irudikatzeko teknikek energia kontsumo horri hautematen diote; azken batean, garunaren jarduera detektatzen
|
dute
horrekin, neuronen lana eta astrozitoen energia kontsumoa batera gertatzen baitira.
|
|
|
Haien ustez, azkenaldian zentro teknologikoek baliabide pila bat izan dute, eta unibertsitateek ez. Akats bat dela uste
|
dute
hori. Eta, bestetik, salatzen dute diru iturri asko daudela, eta ikerketa taldeek indar eta denbora asko galtzen dutela diru-laguntzak eskatzen.
|
|
|
Ikusten dugun guztia guk egina da. Argi asko
|
dute
hori Jakoba Errekondo eta Asier Galdos paisajistek. Hain zuzen ere, guk egindako guztiaren aztarnen haritik, Euskal Herriko paisaiaren bilakaera aztertu dute.
|
|
|
Dena den, litekeena da antxoa kala irekitzea, eta kudeaketa plan bati jarraituta arrantza egin ahal izatea, horretarako 24.000 tonakoa izan behar duelako, gutxienez, antxoaren biomasak. Ekainaren 30ean erabakiko
|
dute
hori, Bruselan, Europako Kontseiluan.
|
|
|
Denborak margotuko du. Hala ere, prozesua ikertu nahi dutenek ez
|
dute
hori egiten. Ez dira zain egoten.
|
|
|
Jadanik horitu den paperarekin, zer? Zaharberritzaileek behar izaten
|
dute
horren erantzuna. Agiri historiko zaharrak horituta egoten dira, eta irakurtzeko zailak dira horregatik.
|
|
|
Orain arte binaka sortzen baino ez dituzte ikusi. Partikulen fisika ordenatzen duen eredu estandarrak aurresaten du bakarka ere sortzen direla, eta, orain, dirudienez, frogatu egin ahal izan
|
dute
hori Fermilaben.
|
|
|
Irregulartasun guztien erregistro zehatza osatu, eta datum berria egin. Hain zuzen ere, sateliteen bidez egiten
|
dute
hori. Lan handia da, baina gaur egun badira herriak altuera normalak erabiltzen dituztenak erreferentzia sisteman.
|
|
2010
|
|
|
Orain arteko aztarnen arabera, zientzialariek uste zuten Homo sapiensaren arbasoak ez zirela iritsi Britainia Handira duela 700.000 urtera arte. Orain, ordea, frogatu
|
dute
hori baino lehenago kolonizatu zutela lurralde hura gizaki haiek.
|
|
|
Baina, zientzialari batzuentzat, multibertsoaren teoria ez dago benetan fisikaren barruan. Beste batzuek argudiatzen
|
dute
hori gabe ezin dela azaldu ez energia ilunaren eragina, ez eta zergatik dituzten konstante unibertsalek neurtzen ditugun balioak eta ez beste batzuk ere. Ez dago beste azalpenik, eta horregatik oso gai interesgarria dela iruditzen zait.
|
|
|
Hala ere, bilatzaile nagusiek hizkuntza garrantzitsuenekin edo sarean presentzia handiena dutenekin soilik egiten
|
dute
hori; eta hori ez da euskararen kasua. Euskarazko emaitzak soilik eta lema bidezkoak nahi ditugunean, Elebila bilatzailea erabil dezakegu (http://www.elebila.eu), Elhuyar Fundazioko I+G taldearen teknologian oinarrituta Eleka enpresak komertzializatutako bilatzailea.
|
|
|
Pertsona asko talde horietakoren batean dagoela aitortzen du Mosterínek, baina ez du onartzen espeziearen berezitasuna denik: 13a adur txarrekoa dela uste duen jende asko dago, baina beste askok ez
|
dute
hori uste. Bada, erlijioekin, berdin.
|
|
|
Gurpila apurtzeko hautagairik onena erakunde publikoak dira. Argi
|
dute
hori auto saltzaileek, ikertzaileek, nahiz fabrikatzaileek. Izan ere, automobilen sektoreko salmenten% 17 inguru, erakunde publikoen edo korporazio handien auto flotak hornitzeko erosten dira.
|
|
|
Talka egingo balute edo horrelako zerbait, zerbait neurtu ahal izango genuke dio Urrestillak. Baina kosmologoek ezin
|
dute
horren zain egon. Baldin badago zerbait nirekin elkarrekintzarik ez duena, eta ez badut harekin ezer egiteko biderik, erlijioa da; ezin dut zientifikoki baieztatu.
|
|
2011
|
|
|
Hala ere, saguzarrak ez dira saguak. Biologoek argi
|
dute
hori; sailkapen taxonomikoetan saguena ez den beste adar batean daude. Saguak karraskarien ordenan sailkatuta daude, Rodentia, eta saguzarrak, aldiz, berezko ordena bat osatzen dute sailkapenean, Chiroptera.
|
|
|
Dokumentala hiri kondaira gutxi batzuei buruzko istorio izatetik kontsumo modernoko gizartearen azterketa oso bat izatera pasatu zen. Hazkuntza ekonomiaren eskaeraren eta frequent repeat purchase (erosketa sarri eta errepikatua) industriak deiturikoaren mende dago gizarte hau, eta diseinatzaile, ingeniari eta teknikariek eragiten
|
dute
hori eta babesa ematen diote horri, beren borondatez haren zerbitzura jarriz.
|
|
|
Ahalegin handiak egiten dira oraindik ere bizi iraupena handitzeko. Liburuaren bigarren erdian azaltzen
|
dute
hori.
|
|
|
Washingtongo Unibertsitateko ikertzaileek adierazi
|
dute
horrekin ez dela frogatutzat ematen hesteetako bakterioak direnik kwashiorkor gaixotasunaren erantzule bakarrak, baina nolabaiteko eragina dutela.
|
|
|
Horrenbestez, helburu egokia da aztertu beharreko tokian astronauta bat jartzea. Nortzuk
|
dute
hori egiteko interesa. Hori egiteko prestatzen ari diren herrialdeen zerrenda zabaltzen ari da.
|
|
|
Kimioterapiak, berriz, hobekuntza askoz handiagoa ekarri zuen hamarkada batzuk geroago, kopurua% 75 handitu baitzen. Kongresista guztiek ulertzen
|
dute
hori, esan zuen Hoffmannek.
|
|
|
Orain hasi gara horren aurrean neurriak hartzen. Gure belaunaldiak eta aurrekoek ezagutu
|
dute
horren eragina zein izan den. Beraz, kimikaren irudia ez da oso objektiboa izaten.
|
|
|
Kontuan hartu behar da hurrengo superkontinentea gutxienez 200 milioi urte barru sortuko dela, adituen arabera. Kontinenteen mugimenduarengatik ez ezik, historian atzera begira ikusitakoarengatik ere esan
|
dute
hori: superkontinenteen sorrera gertaera ziklikoa da.
|
|
2012
|
|
|
Homo erectus ek, adibidez, bizi izan zuen prozesu hori. Geroztik, ez da gertatu, baina zientzialariek kalkulatzen
|
dute
hori batez beste 250.000 urtean behin gertatu izan dela. Jadanik gertatu luke, baina dagoeneko hasi al da gertatzen?
|
|
|
Hain zuzen ere, arkeologoek uste
|
dute
horrek adierazten duela hartzek min handia izango zutela jatekoan. Higadura batzuk harrigarriak dira, nabarmentzen du Villaluengak.
|
|
|
Antza denez, begietara odola eta oxigenoa iristen ez direlako gertatzen da hori. Hipoxiak (oxigeno gabeziak) eta muturreko beldurrak ere eragiten
|
dute
hori, eta bi egoera horiek ohikoak dira hilzorian daudenengan.
|
|
|
Alzheimerraren tratamenduan erabiltzeko aplikazioa, berriz, oraindik ez dute pazienteekin erabili, baina prest
|
dute
horretarako aukera izandakoan aplikatzeko. Alzherapy du izena, eta haren helburua da pazienteari, haren zaintzaileari eta sendagileari laguntzea.
|
|
2013
|
|
|
Zadorraren adibideak erakusten duen bezala, ibaien kudeatzaileak ari dira beren jarduna aldatzen. Faktore askok bultzatu
|
dute
hori; besteak beste, aurreko esperientzietatik ikasitakoek, ingurumena beste ikuspegi batetik ikusten zuten teknikariak sartu izanak, eta urari buruzko araudiak indarrean sartu izanak, hala nola Europako Uraren Esparru Zuzentaraua. Ez dut uste zuritik beltzera aldatu direnik jokabideak orain dela 10 urte egiten zirenekiko, baina aldatzen ari dira.
|
|
2015
|
|
|
Adimen artifizialari esker, gure makinak gero eta adimendunagoak dira eta ikasteko gaitasuna dute. Baina nola egiten
|
dute
hori?
|
|
|
Kontraesana badirudi ere, tumoreetan linfozitoez gain gaixoaren immunitate sistemako makina bat zelula daude, baina tumorearen mikroinguruneko baldintza bereziak direla eta, zelula horien jarduera oztopatuta dago. Esaterako, tumoreetan, minbizi zelulek eurek jariatzen dituzten eta immunitate zelulen hazkuntza oztopatu edota haien heriotza eragiten duten molekulen kopurua izugarri handia da (TGF beta, IL, E2 prostaglandina); tumorean bertan dagoen oxigeno kantitatea, berriz, urria da, eta baldintza horietan, tumore zelulek bizitzeko mekanismoak garatzen dituzte, baina immunitate zelulek ez
|
dute
horretarako gaitasunik. Gainera, erantzun immuneari ihes egiteko ahalegin horretan, minbizi zelulek euren gainazaleko molekula konposizioa ere aldatu egingo dute, eta, hala, sistema immunearentzako ikusezin bihurtzen dira.
|
|
2016
|
|
|
Facebookek, Twitterrek eta Instagramek, jatorrian, kronologikoki erakusten zizkiguten gure kontaktuen eguneraketak, txioak eta argazkiak, timeline edo denbora lerroa deiturikoan. Baina Facebookek duela urte batzuk, Twitterek aurtengo otsailean eta Instagramek aurtengo martxoan, aldatu egin
|
dute
hori, eta orain algoritmo baten ustetan guretzat interesgarrienak izan daitezkeenak erakusten zaizkigu goian. Beharbada, zerbitzu hobea emango da horrela, baina lehen aipatutako efektu negatiboak ere baditu:
|
|
2017
|
|
|
Nahiago nuke oker egongo banintz, baina nik uste dut berariaz zulatzera joango den misio bat litzatekeela. Gaur egun, misioen arduradun politikoek ez
|
dute
horren alde egiten, arrisku handia duelako. Tinto ibaiko esperientziatik dakigu ongi zulatzea oso zaila dela.
|
|
2018
|
|
|
Izan ere, autoak kontrola gidariari pasa behar dionean, funtsezkoa da gidaria horretarako prest egotea. Hain zuzen ere, gertatu diren istripuek zerikusi handia izan
|
dute
horrekin. Gidariak badaki adi egon behar duela, baina sistemak ongi funtzionatzen duenean, eguna joan eta eguna etorri, azkenean gidaria erlaxatu egiten da.
|
|
2019
|
|
|
Oso arazo larria da, eta konpontzeko zaila, jende horren sinesmenak aldaraztea eskatzen baitu. Hain da agerikoa txertoen balioa, eta hala ere ukatu egiten
|
dute
Horri buelta ematea gustatuko litzaidake, bai.
|
|
|
Dioenez, hozte horietan, Artikora ohi baino ur gehiago sartzen zen Atlantikotik, eta latitude ertaineko espezieak aurkitu izan dira Artikoan, baita Mediterraneokoren bat ere. Ikertzaile batzuek ez
|
dute
hori sinesten, ezinezkoa iruditzen zaie, baina han agertu dira. Hori frogatzen duen ikerketa 1990eko hamarkadan argitaratu zen arren, batzuei onartzea kostatu egiten zaiela dio El Banik.
|
|
2020
|
|
|
Doktoretza egiteko bidean hasi berria da, plazeboa ikertzeko proiektu batean, IAS Research taldearen barruan. Plazeboa eta plazebo efektuaren arteko harremana ikertzea interesatzen zait; izan ere, intuitiboki, badirudi plazeboak beti sortzen duela plazebo efektua, baina egile batzuek zalantzan jartzen
|
dute
hori. Horrez gain, plazebo hitza ezabatzea proposatzen dute zenbait egilek, eta horrek zer ondorio ekarriko lituzkeen aztertu nahiko nuke.
|
|
|
Azken mokadu hori hartu eta gutxira, baina, iktiosauroa zendu zen, eta bai harrapakariaren zein harrapakinaren arrastoak fosilizatuta geratu ziren. 2010ean aurkitu zuten fosil bitxia, Txinako hego mendebaldean, eta orain argitaratu
|
dute
horren deskribapen osoa iScience aldizkarian.
|