|
2000
|
|
|
Zumaian gazteen artean berreskuratzen ari da. Gero eta gehiago egiten
|
dute
hika euren artean, mutilek batez ere, eta gero eta gazteago hasita. Arrazoietako bat telebista izan daiteke," Goenkale" edo" Dragoi Bola" saioetan hiketa erabiltzen denez, eredu bezala hartzen dituztelako.
|
|
2005
|
|
|
hitanoaren galera. Mutilek beraien artean txiki txikitatik egiten
|
dute
hika, baina neskek ez beraien artean eta ezta mutilei ere. Mutilak hikako forma traketsak erabiltzen ere hasi dira, hala nola, esaldi subordinatuetan hika erabiltzen.
|
|
2012
|
|
|
Familiatik kanpo ere antzeko datuak aurkitu ditu," koadrilan mutilek, denek egiten
|
dute
hika. Baina, nesketan hilda dago".
|
|
2014
|
|
|
Hitanoaren inguruko ezagutza handitzeaz gain, hika hizketan hastea da ikastaroaren helburua. Horretarako, lehendabizi, 10 orduko ikastaro labur bat egingo
|
dute
hika aritzeko arauak, adizkiak eta horrelakoak ikasteko. Ondoren, 3 orduko bina mintza saio egingo dituzte.
|
|
2019
|
|
|
Galderak etorri zaizkio Legorbururi berak nokarekin izan dituen bizipenak errepasatuta: " Antzuolan 50 urtetik gorako askok egiten
|
dute
hika. Nire adineko neskak zuka ari dira, talde mistoak zuka edo toka ari dira, eta mutilak toka.
|
|
|
Izaera sendoko emakumeek, oso gutxi batzuek, mantendu
|
dute
hika eta erabileraren alde zilegitasunetik hitz egiten dute," zergatik ez dut bada noka eta toka hitz egingo?". Haiek erabiltzeak ez du esan nahi ordea ondorengoei irakatsi dietenik, ia inork ez du halakorik egin.
|
|
|
Joan gaitezen sakonago, beha diezaiegun irizpide horien azpian dauden hizkuntza ideologiei. Oro har, gazteek aldeko iritzia
|
dute
hikaren inguruan eta balio positiboak esleitzen dizkiote erabiltzen dutenek eta ez dutenek. hasteko, parte hartzaile guztiek argi dute hikaren eta zukaren arteko ezberdintasuna. hika berezia da, eta horren froga dira partaideek aipatutako berezitasunak: konfiantza, gertutasuna, goxotasuna, indarra, xarma, morboa, gaztetasuna, bizitasuna eta informaltasuna.
|
|
|
Joan gaitezen sakonago, beha diezaiegun irizpide horien azpian dauden hizkuntza ideologiei. Oro har, gazteek aldeko iritzia dute hikaren inguruan eta balio positiboak esleitzen dizkiote erabiltzen dutenek eta ez dutenek. hasteko, parte hartzaile guztiek argi
|
dute
hikaren eta zukaren arteko ezberdintasuna. hika berezia da, eta horren froga dira partaideek aipatutako berezitasunak: konfiantza, gertutasuna, goxotasuna, indarra, xarma, morboa, gaztetasuna, bizitasuna eta informaltasuna.
|
|
|
Neska mutilek euskalduntasunarekin lotzen dute bete betean hitanoa, haien hitzetan" zeharo euskalduna" izan behar da hika aritzeko; hau da, hika tratamendu autentikoa da, benetako euskaldunena. ...netakoa eta zuka anonimoa ideologia kontrajarriak bat datoz echeverriak (2001, 351 or.) proposatutako prestigioaren eta solidaritatearen arteko dikotomiarekin (ikus 1 irudia). parte hartzaileek, kontzientzia linguistiko handirik izan gabe, echeverriak egindako paralelismo bera egin dute, zukari euskara batua deitu baitiote behin baino gehiagotan eta hikari, aldiz, herriko euskara. hain barneratuta
|
dute
hika herriko hizkera dela eta euskalkiarekin batera doala ezinbestean, ez baitakite hika estandarra ere existitzen denik.
|
|
|
Parte hartzaileek, kontzientzia linguistiko handirik izan gabe,[...] paralelismo bera egin dute, zukari euskara batua deitu baitiote behin baino gehiagotan eta hikari, aldiz, herriko euskara. Hain barneratuta
|
dute
hika herriko hizkera dela eta euskalkiarekin batera doala ezinbestean, ez baitakite hika estandarra ere existitzen denik. hala ere, prestigioaren eta solidaritatearen arteko marrak ez dira hain finkoak. Zuka da erakundeetatik bultzatu den tratamendu hegemonikoa eta, ondorioz, prestigiotsua.
|
|
|
lurraldearen hedaduran, hiztun kopuruan eta erabileran. Azpeitiko datuei erreparatuta, hamar elkarrizketatik bi hika izan arren, beherakada begi bistakoa da, batez ere belaunaldien eta generoen artean. helduek gazteek baino gehiago egiten
|
dute
hika eta gizonek emakumeek baino gehiago, nabarmen.
|
|
|
Mutil batzuek ere egoera oso zehatzetan baino ez diete neskei noka egiten. horregatik, badirudi nolabaiteko kode alternantzia dagoela zukaren eta hikaren artean, hots, batzuetan gazteek tratamenduak txandakatzen dituzte (neskek toka eta noka eta mutilek noka) esaldi edo elkarrizketa batean baliabide estilistiko gisa, esan nahi dutenari indar gehiago emateko. hitanoa erabili ala ez erabiltzeko aldagai soziolinguistikoei erreparatuta, orain arte hitanoa oso etxeko eta familiako tratamendutzat jotzen bazen ere, badirudi etxezulotik kalerako jauzia egin duela, orain gazteek senideekin eta familiako gainerako kideekin baino aiseago hitz egiten dutelako hika kaleko ezagun zein ezezagunekin. Bada nolabaiteko kontraesana, izan ere, gazteek zalantzarik gabe diote hitanoak konfiantza transmititzen dietela, baina ez
|
dute
hika egiten lagunik eta seniderik hurbilenekin, eta bai, topo egin berri duten ezezagunekin. hipotesietan aurreikusi bezalaxe, gazteek bi aldeetako ideologiak dituzte hitanoaren inguruan, baina aldekoak gailentzen ari dira. hasteko, hitanoak badu nolabaiteko prestigioa hitz egiteko gai direnak benetako euskalduntzat hartzen direlako. Naturaltasuna, freskotasuna, kidetasuna, adiskidetasuna eta konfiantza gisako hitzak esleitzen zaizkio hitanoari; alegia, benetako hizkera iruditzen zaie, autentikoa, kalekoa eta bizia.
|
|
|
Gizonezkoek hitanoa askoz gehiago erabiltzen dute emakumezkoek baino; eta aldi berean, helduek dezentez gehiago hitz egiten
|
dute
hika belaunaldi gazteek baino.
|
|
|
desoreka dago, batetik, generoen artean eta, bestetik, belaunaldien artean. Alegia, gizonezkoek hitanoa askoz gehiago erabiltzen dute emakumezkoek baino; eta aldi berean, helduek dezentez gehiago hitz egiten
|
dute
hika belaunaldi gazteek baino. ezberdintasunak daude, halaber, jasotzen duten hitano kopuruan ere, izan ere, emakumeei zuzentzean hika gutxiago egiten da gizonei zuzentzean baino etxean, lagunartean eta ikastetxean.
|
|
|
1986tik 2017ra bitarteko Bertsolari Txapelketa Nagusietan hika zenbateraino egin den neurtu dugu, baina ehunekoetatik haratago, sakondu nahi izan dugu zergatietan, motibazioetan, iritzietan. Zergatik egiten
|
dute
hika. Zergatik ez?
|
|
|
Zergatik ez? Zer bilatzen
|
dute
hika egiten dutenean. Baliagarria da hitanoa bertsotarako?
|
|
2020
|
|
|
Hainbat autorek ikusitakoaren arabera, hiztunen arteko kidetasun mailak ere eragin handia du. De Rijk ek (1991) dioenez, antzeko bizi baldintzetan bizi direnek errazago joko
|
dute
hika egitera, direla familia edo auzo berean hazitako umeak, baserri edo lantoki bereko langileak, eta abar. Urlak (1995) euskal irrati libreak ikertu zituen, eta ondorioztatu zuen esatariek, gizonezkoek batez ere, askotan hika erabiltzen zutela espazio horretan nolabaiteko burkidetasun horizontal (‘horizontal comradeship’) bat sortzeko entzuleekin.
|
|
|
1 Zenbat egiten
|
dute
hika Azpeitiko biztanleek senideen artean eta lagunartean?
|
|
|
1 ikerketa galdera: Zenbat egiten
|
dute
hika Azpeitiko biztanleek senideen artean eta lagunartean?
|
|
|
1 ikerketa galdera: Zenbat egiten
|
dute
hika Azpeitiko biztanleek senideen artean eta lagunartean?
|
|
|
Gure kasuan erabileraren jaitsiera nabarmenago ikusten da. Izan senideen artean edo izan lagunartean, zenbat eta adin gutxiagokoak izan subjektuak orduan eta gutxiago erabiltzen
|
dute
hika, gizonezkoen artean eta lagunartean izan ezik, hor erabilera oso altu mantentzen baita adin tarte guztietan.
|
|
|
Baina gure ikerketan ikusitakoaren arabera, emakumezkoei egiteko hika erabiltzen dutenak ere gizonezkoak gehiago dira bai senideen artean eta bai subjektu gazteek lagunartean hika egiten dutenean. Emakumezkoek gizonezkoek baino maizago egiten
|
dute
hika, ordea, parte hartzaile helduen artean emakumezko lagunari hitz egiterakoan. Logikak agintzen duen bezala, adineko jendearen jokabideak errazago egin ohi du bat Alberdik (1994) duela 30 urte inguruko datuak erabilita zehaztu zituen irizpideekin.
|
|
2021
|
|
|
Edonola ere, inoiz ez zait iruditu arazoa orain bezain larria. Hitanoaren forma petrifikatuak oso giro eta herri zehatzetan erabiltzen baditugu, zergatik hitz egiten
|
dute
hika gure narratiba lanetako pertsonaia guztiek edo ia guztiek. Zergatik itzultzen ditugu nazioarteko lanetan elkarrizketak hitanoz horretarako motiborik ez badago, eta zergatik ez ditugu mugatzen, gutxienez, generoaren, gizarte egoeraren edo pertsonaien arteko harremanak justifikatzen dituen egoeretara?
|
|
2022
|
|
|
Halere, Alberdi Zumetak (2019: 149) honela ohartarazten digu: " Bada nolabaiteko kontraesana, izan ere, gazteek zalantzarik gabe diote hitanoak konfiantza transmititzen diela, baina ez
|
dute
hika egiten lagunik eta seniderik hurbilenekin, eta bai, topo egin berri duten ezezagunekin". Beraz, badirudi aurrean dutena herrikidea, adinkidea eta gizonezkoa izatea nahikoa kidetasun dela hari hika zuzentzeko, nahiz erabat ezezaguna izan.
|