|
2008
|
|
|
Aitorpen horren 8 artikuluak zera dio: estatuek ahalegina egin behar
|
dute
herri indigenen nortasun eta izaera bereizia bermatzeko eta irentsiak izan diren kasuetan ordaina emateko. Gauza bera herri horietako bakoitza bizi den lurrekin zerikusia duen auzietan edota behartutako migrazioetan.
|
|
2010
|
|
|
“Herri horiek erabakiak hartzeko prozesuetatik eta menderatze eta bereizkeria prozesuen xede izan diren nazio estatuen arau esparruetatik kanpo geratu dira; haien kulturak beheragokoak, primitiboak eta goranzkoak direla pentsatu da, eta hori kendu egin behar dela”, dio NBEren txostenak. Dokumentuaren egileek, halaber, “larritzat” jotzen
|
dute
herri indigenen osasun egoera, ez baitute nutrizio egokirik, ez osasungintzarik, ez osasuna zaintzeko baliabiderik. Hori dela eta, beren batez besteko bizi itxaropena planetako gainerako biztanleriarena baino 20 urte laburragoa da; izan ere, komunitate horiek haurren eta amen heriotza tasa altuak, gaixotasun kardiobaskularrak, GIB Hiesa edo tuberkulosia dituzte.
|
|
2012
|
|
|
Estatuek bermatu behar
|
dute
herri indigenen parte hartze osoa eta askea gizartearen alor guztietan, batez ere, eurei dagozkien kontuetan.Aintzat hartuta zein garrantzitsu diren herri indigenen giza eskubideak sustatzeko eta babesteko jarduerak eta jarduera horien eragina pertsona horiek zein estatutan bizi eta estatu horien egonkortasun politiko eta sozialean, estatuek, nazioarteko zuzenbidearekin bat datozen neurri positib...
|
|
|
Era berean VI. atalean (25 art.) lurralde eta baliabideak agertuko dira. Lurraldeek berebiziko garrantzia
|
dute
herri indigenentzat, herri indigenen biziraupenerako gakoa baitira. Indigenen ikuspegian herria, norbanakoa, ekosistema eta hauei loturiko kultura gauza bera eta bat dira.
|
|
|
Gauzak horrela, estatu eta multinazionalekin batera ekologia gaietan lehen mailako aktoreak bihurtu diren GKE kontserbazionisten ikuspuntua birbideratzea lortu
|
dute
herri indigenek. Autodeterminazio indigenaren bitartez herri indigenek urrun dauden erakunde edo instituzio ez indigenek GIren izenean oraingoan ere inposatzea burutu ez dezatela ziurtatu nahi dute (Stevens, 1997).
|
|
|
Horrelako eskaerak onarturiko HIGEAn zein 169 Itunean ageri dira. Seigarren kapituluan erakutsi dugun bezala, estatuek eta nazioarteko erkidegoak onartu egin
|
dute
herri indigenen autodeterminazio eskubidea gara daitekeela estatuen mugen barruan. Autodeterminazioa eta harekin loturiko lurraldeen gaineko eskubideak onartzen dituztelarik HIGEA eta GI lotu egiten dira (Tauli Corpuz, 2008).
|
|
|
Euren historia paradiplomatiko osoan «populazio» edo «gutxiengo» deitura indar osoz borrokatu
|
dute
herri indigenek. Deitura/ kategoria hauek eurentzat historikoki pairatu duten diskriminazio eta arrotzen inposatzearen marka bat direlako.
|
|
|
Errealitate hau bai nazioarteko erakundeek, estatuek zein indar altermundistek onartu egin dute. Hauek guztiek aitortu
|
dute
herri indigenak eragile politiko sormenezko eta eraginkorrak direla XXI. mendeko politikan. Baita nazioarteko gizarteak babesturiko eskubideen subjektuak ere.
|
|
|
Zuriek kultura indigenaren zer ezaugarri, usadio edo erakunde baliozkoak diren erabakitzen dute. Diskurtsoaren lapurreta ere burutzen
|
dute
herri indigenen ikuspegia eta ideiak bereganatzen dituztenean. Leonor Zalabata ordezkari indigenak salatu du oraindik ere zurien arazo, balio, behar eta mundu ikuskerari lehentasuna ematen zaiela.
|
|
2022
|
|
|
Halako egoera batean, zer irtenbide
|
dute
herri indigenek?
|
|
|
Klima larrialdiari eta biodibertsitate galerari aurre egiteko ezinbesteko neurria ere bai. Gogorarazi
|
dute
herri indigenak eta tokiko komunitateak direla basoen babesle garrantzitsuenetakoak. Eta hainbat datu eskaini dituzte:
|