|
2008
|
|
|
Hedabide guztiek dauzkate bi arazoak baina batzuek arazo larriagoa
|
dute
batean eta beste batzuek bestean. Muturreko bi adibideak jartzearren, esan genezake Berriak eskariaren arazoak dituela batik bat eta ETB1ek, ordea, nagusiki eskaintzaren arazoak.
|
|
2010
|
|
|
Eta erdaldunez gain, hainbat arrazoirengatik erdararako joera dutenak ere maiz eta erraz sare horretara biltzen direla. Bien abiapuntua eta errealitatea ezberdina da oso, baina biek, hainbatetan, talde berean egiten
|
dute
bat.
|
|
|
ez dezagun ahaztu komunitatea dela hizkuntza ororen gorputza eta arima, bere etorkizunean eragiteko giltza duten biztanleria osoa barne hartuta, denek eragin baitezakete modu batean edo bestean. adibidez: euskaldunek eragiten
|
dute
batez ere euskara erabiliz, eta, horrezaz gain, euskaldunek zein erdaldunek erabilera nahikorako gizarte baldintza egokiak bermatuz.
|
|
|
Euskaraz hitz eginez, euskara bultzatzen genuela oso garbi geneukan, ikastolan jasotako hezkuntzagatik baina etxean jasotako hezkuntzagatik ere bai(...) Zangotzan zailagoa da euskaraz aritzeko giroa aurkitzea eta egun asko nabaritzen dut, nik beste esperientzia oso ezberdinak bizi ditudalako nire klasekoekin edo Iruñeako lagunekin alderatuta. iruñerria eta hortik beherako hiriak oso erdaldunak dira (atarrabian %15 inguru euskaldun; barañainen, berriozarren, burlatan, iruñean, lizarran eta zizur nagusian %10; tafallan eta zangozan %5). hiri horietako gure gazte gehienei euskara eskolan/ ikastolan ikasi izanak ondorio batzuk ekarri dizkie. haietariko anitzendako euskararen esperientzia uharte moduko bat izan da: ...aldunetan erdara beharra eta ohitura da, gizarte araua orotan. euskaraz egiteko aldiz, aukerarik ez, ohiturarik ez eta ondorioz, anitzetan, erraztasunik ere ez. euskararen erabilera kuantitatiboki ez nahikoa eta kualitatiboki arlo bakarrekoa (akademikoa, eta ez arlo askotarikoa) izatearen ondorioz, euskara erabiltzea kosta egiten zaie gazteei. euskara ez da haien adierazpide osoa izaten eta ez ohi
|
dute
bat batean egiten. adinkideekiko harreman informaletan (anai arrebekin edo lagunekin) erdaraz egiteko ohitura ezarrita dute. erabiltzeko zailtasunak eta adierazmen nahikoa mugatuta dute euskaraz. horren jabe izanda, haien euskararen kalitateak kezka ematen die eta ziurtasuna kendu. hobetu beharrari egiten diote aipu behin eta berriz. kasuren batean horixe da, hain zuzen, unibertsitatean euskaraz ... euskararekin harremana izaten segitzeko eta euskara ez galtzeko modua baita.
|
|
|
berezko euskara guztiz galduta zuten eskualdeetara hedatzea hizkuntza. hizkuntza gutxituaren berreskurapena zaila begitantzen bada, are zailagoa da jada ezagutzen ez duten inguruneetan berrezartzea. arlo horretan, galesak soilik du euskararena bezain rlS ona. deseuskaldundutako ingurunean (1981ean zuriz ageri diren eskualde guztietan, bilbo urbin izan ezik), nagusiki eskolaren bidez birsartuko dute euskara, urtean puntu erdiko erritmoan hobetuz, gutxi gorabehera. hortaz, hogei urte geroago, euskaldunen kopurua jada %10etik gorakoa da eaeko eskualde guztietan, hego añanan izan ezik. zoritxarrez, atal horretan ere nafarroaren portaera bestelakoa dela adierazi behar da. izan ere, eskualde gutxi batzuek soilik lortu dute 2001ean ehuneko hori gainditzea: ...utenek aski dute ikustea zer ibilbide izan duen hizkuntza horrek oibarko ibarrean (nafarroa) eta ipar añanan (araba). bi eskualde horietan, gaztelania antzina sartu zen, partzialki, eta biek garai berean galdu zuten euskara, azkenean, XViii. mende inguruan. beraz, rlSren hasieran, bi eskualdeetan zegoen euskaldun kopurua hutsaren hurrengoa zen. hogei urtez, oso bestelako hizkuntza politika garatu
|
dute
batean eta bestean. 2001eko erroldaren arabera, oibarko ibarreko biztanle elebidunen kopurua %5etik beherakoa da. ipar añanako biztanlekopuru elebiduna, aldiz, %10etik gorakoa da, eta eskola adinekoen artean, berriz, %50etik hurbilekoa (oibarko ibarrean, ordea, eskola adineko %15ak soilik aitortzen du gai dela euskaraz hitz egiteko). elkarren ondoan dauden ekialdeko arabako errioxa eta Viana alderatzen baditugu, emaitza bera jasoko dugu. horra beste froga bat, egiaztatzeko gizarteboluntarismoa ez dela aski, ezinbestekoa izan arren. ezin ditugu aipatu gabe utzi bi adibide adierazgarri:
|
|
2011
|
|
|
Hala islatzen da ere gazteek beren bizitzetan garrantzia ematen dioten esparruei buruzko taulan ere (bataz bestekoa 7,8). Ikerketen arabera, gazte gehienek adierazten
|
dute
batez beste hiru ordu libre baino gehiago dituztela lanegunetan15 Beraz, gazteen euskararen erabileran eragiteko esparru inportantea da denbora librearena. Inork zalantzan jartzen ez duena da hori, gazteen bizitzetan okupatzen duen denboraz gain, hizkuntzaren erabilera, batez ere, konpetentzia informaletan oinarritzen baita, esparru formaletatik kanpo aisialdian egiten den hizkuntzaren erabileran hain zuzen ere.
|
|
|
Planifikatzaileak hiria eraldatu du, baina planifikazioa eta hiritarren pausu, gustu eta lehenespenak ez doaz bide beretik. Ez dute logika bera eta ez
|
dute
bat egiten. Elkarrizketatu guztiek ez dute berdina aipatzen, baina oso interesgarria da nola planifikazio eta domestikazioaren eremuan, arkitekto izarrek diseinatutako azpiegiturak dauden hirian, berritze urbanistiko aldera mundu mailako adibide den hirian, herritarrek (batzuk behintzat) parkeetako eta inguruneetako espazio berdeak dituzten maiteen.
|
|
2012
|
|
|
Egunkari irakurrienak gaztelaniaz daude. Irratia musika entzuteko erabiltzen
|
dute
batik bat (Euskadi Gaztea). Musika CDak, DVDak euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez entzuten dituzte.
|
|
2013
|
|
|
Elkarrizketaturiko gazteek euskararekiko erakusten duten atxikimendua identitate kolektiboei lotuta dago erabat. Etxean euskaraz hitz egiten dutenek familiarekiko kidetasun sentimenduarekin lotzen
|
dute
batez ere. " Etxekoa". da euskara:
|
|
2014
|
|
|
Horretan zeresan handia izango dute foru aldundiek, eskualdeek eta udalek, elkartze politika horiek bultzatzea berauei baitagokie toki garapeneko elementu modura. Elkargune hauek oraino enpresek beraiek bultzatu dituzte, eta informazio truke eta ekitaldi bateraturen bat osatzeko balio izan
|
dute
batez ere. Egia da bestalde enpresa talde egituratuek sakonera eta zeregin zabalagoak eman dizkietela topagune hauei, baina beti ere taldearen barne beharretan bilatu da indar biderkatzailea, eta ez da inguruko gainerako enpresetara zabaltzeko ahaleginik egin.
|
|
|
Bertsogintzak berezkoa du euskararen lanketa ere. Bertsoaren berezko ezaugarriek behartzen
|
dute
bat hizkuntza bihurritzera, zorroztera, moldatzera: errimatu beharrak, silaba kopuru jakin batera egokitu beharrak, esan nahi dugun hori era batera ezin bada beste era batera esaten saiatzera darama bertsolaria.
|
|
|
Bertsogintzak berezkoa du euskararen lanketa ere. Bertsoaren berezko ezaugarriek behartzen
|
dute
bat hizkuntza bihurritzera, zorroztera, moldatzera: errimatu beharrak, silaba kopuru jakin batera egokitu beharrak, esan nahi dugun hori era batera ezin bada beste era batera esaten saiatzera darama bertsolaria.
|
|
2016
|
|
|
Behar dugu ingelesa (edo frantsesa, edo txinera, edo... ), behar beharrezkoa
|
dute
batez ere belaunaldi gazteek. Garrantzitsua da, beraz, gizarteak ongi barneratzea kontua ez dela euskara edo ingelesa hautatzea, euskara eta ingelesa hautatzea baizik, biak, bakoitza bere rolarekin.
|
|
|
Integrazio prozesu horretan informazio sistemen partekatzea, historia kliniko informatizatuaren garapena eta errezeta elektronikoa funtsezkoak izan dira. Teknologia berriek profesionalen arteko komunikazioa errazten
|
dute
batik bat, kontsulta ez presentzialaren bitartez, besteak beste.
|
|
2018
|
|
|
Haien arabera, eredua zabaltzea izan da arrazoietako bat. Erabilerari dagokionez, ostera, oso bestelako pertzepzioa
|
dute
batean eta bestean. Ondarroan, euskararen erabilera indartsu dagoen sentipena dute elkarrizketatutako eta talde eztabaidatan parte hartutako guztiek.
|
|
2019
|
|
|
saio amaierako zenbait ohar shift direlakoak: 1964an kontzeptualki formulatu zirenetik18 aparteko lekua eta itzala
|
dute
batak zein besteak. horiekin loturik daude, gainera, hizkuntza soziologia dinamikoak19 muin muinean dituen galdera nagusiak. ez dabil beraz oker errezildarra, puntu horien aplikazio metodologikoan zentratu delarik. arnasguneetako habitual language use, eguneroko (mintza) jardun arrunta (ez formal elaboratua eta ez aldian behingo berezia), dugu gaurkoan aztergai. Fishman-ek azaldu eta sakondutako LM, LS eta RLS alorretan20 funtsezko kontzeptua da habitual language use hori. hala da orain ere, formazko aldeak alde, bibliografia teknikoan:
|
|
2022
|
|
|
Euskararen iruditeri kolektiboa honako ezaugarriek osatzen
|
dute
batez ere: ezaugarri funtzionalei dagokienez, hizkuntza polita eta zaila da, eta maila sinbolikoan, berriz, hizkuntza autentikoa, tradizionala eta maitatua da.
|
|
|
Dena dela, hitanoa ere eskolaren esku uzteak zalantza ugari sortzen ditu. Ikusitako lanek tokiko aldaeren alde egin
|
dute
batik bat, eta herrian komunikatzeko balioko badu, segur aski hori da bidea, zenbaitentzat kontraesankorra edo desegokia izan badaiteke ere (ikus Amiano, 2016: 22). Eta beste gogoeta bat ere suerta liteke:
|
|
|
Alde horretatik badago aldea udalerri euskaldunen eta gainerakoen artean: Euskal Herriko datu orokorretan, haurrek egiten dute euskaraz gehien, baina helduekin egiten
|
dute
batez ere, beren artean jaitsi egiten baita erabilera; udalerri euskaldunetan, ez, helduekin daudenean baino gehiago egiten dute beren artean. Umeen eragina bikoitza da, beraz, kalean:
|
|
|
Euskal Herriko datu orokorretan, haurrek egiten dute euskaraz gehien, baina helduekin egiten
|
dute
batez ere, beren artean jaitsi egiten baita erabilera; udalerri euskaldunetan, ez, helduekin daudenean baino gehiago egiten dute beren artean.
|
|
2023
|
|
|
Datu bilketa honetarako landunek emandako erantzunetatik euskararen egoeraren argazki orokorra atera daiteke. Landunek erantzun
|
dute
batez ere, eta, Siadecok 2019 urtean egindako diagnostikoan adierazi bezalaxe, 24 urtetik gorakoak dira batik bat landunak.
|
|
|
Jauregizuriaren ikerlanean dioenez gazteek euskal kultura eta euskararekiko harremana bi eremutan gauzatzen
|
dute
batez ere, jai giroan eta ikastetxean. Lehenengoa euren erabakiz ematen da, bigarrena ikastetxeko markoan eta irakasleen gidaritzapean.
|