|
2009
|
|
|
Batetik, bere irakurketa atsegin izan dudalako (eta ez nik bakarrik, antza, 2006ko Euskadi Saria eman baitzioten), baina batez ere, euskarazko ipuin liburu askoren aldean eite diferentea duelako, ausartuko nintzateke esatera generoan maisu diren katalanen bidean (Quim Monzó eta Sergi Pàmies, nagusiki). Etorkizuna bildumako ipuinen artean gorabeherak daudela esatea ezer gutxi esatea bada ere, narrazio laburrenen alde egingo
|
dut
nik. Iñaki Aldekoaren hitzetan, 90etan ipuinak substantzia argumentalaren galera izan zuen, eta zenbait autoreren kasuan nobelaren eta lirikaren arteko genero bilakatu (Pàmiesek ere gauza bera aitortu izan du inoiz).
|
|
|
Greziera modernoak literatura landuagoen aurrean dituen abantailaz ari da poeta greziarra, eta Séferisek dioen gauza bera sentitzen
|
dut
nik neuk ere euskaraz ari naizenean: eragozpenei abantaila, gozamen sotzailea?
|
|
|
eragozpenei abantaila, gozamen sotzailea? kontrajartzeko aukera
|
dut
nik. Hitzen atzetik nabil, hitzak ditut langai, eta pintoreak margoak konbinatzen dituen bezala, neuk ere halatsu egiten dut hitzekin.
|
|
|
Lehendabiziko ekintzan, komikiarenean, beste hizkuntza batean jasoa
|
dut
nire formazioa; beste hizkuntza bateko informazio, irudi eta formulekin betetzen ari naiz nire ganbara, nire irakurle altxorra. Baina gero, euskaraz ari naizelarik, neurera ekarri behar ditut haiek guztiak, moldatu, egokitu, itxuraldatu egin behar ditut (eta, askotan, sortu).
|
|
|
Nire idazle bizitza guztian egin behar izan dut hori: beste hizkuntzetan jaso
|
dut
nire formazio literarioaren guztiz gehiena, eta horrek etengabeko joan etorriak egitera behartu nau: ezinbestekoa dut tradizio batetik bestera ibiltzea, beste hizkuntzetatik neurera etortzea.
|
|
2010
|
|
|
Bestalde, beste kontu bat iruditu zait azpimarragarri, liburuak kazetaritzaz egiten duen hausnarketa. Liburua atzekoz aurrera irakurri
|
dut
nik, hau da, azken testua lehena, akaso interes pertsonalengatik. Eta azken testuan, «Madrilgo kazetaria» izenekoan, hitz egiten bada kazetari batek momentu erabakigarrietan hartu behar dituen erabakiez, bereziki harrigarria egin zait testua, «Jesus Ulaiarren garaia».
|
|
|
Interesgarria, oso, Esti, esaten duzuna. Eta hortxe ikusten
|
dut
nik, hain justu, Barandiaranen liburuaren meritu handienetakoa: ustez «objektiboak» diren narrazioek (kazetaritzak, kasu), kanpoan uzten dituen «egiak» azaleratzeko egiten duen ahaleginean.
|
|
|
Oraingo honetan irakurtzeko eduki ditugun bost liburuetatik hiru fikziozkoak izan dira eta bi ez fikziozkoak. Bostak interesgarriak, eta estiloaren aldetik iruzkin bat merezi dutenak; edozelan ere, esan behar
|
dut
nik ezin ditudala era berean irakurri: batzuetan pertsonak daude eta besteetan pertsonaiak, batzuetan istorioak daude eta besteetan gertakizunak.
|
|
|
Hitz beste egingo
|
dut
nik orain, Aritzek hasieran aipatutako Autokarabanari helduko diot. Gustura irakurri dut nobela.
|
|
|
Har dezagun, kasurako, «Hagina» ipuineko haginlaria. Eta ez
|
dut
nik esango fragmentua eta sakontasuna elkarren aurka daudenik, beste batzuek aitortzen diote fragmentuari osotasuna hartzeko gaitasuna, adibide tontoegi bat jartzearren, puntuak lotuz sortzen den irudiaren antzera. Eta hori egiteko aukera bai ematen du narrazio bilduma honek, printzen bidez ikuspegi bat osatzekoa.
|
|
|
«Podrán cortar las flores, pero no detendrán la primavera». Loreak moztearen aldekoen artean kokatzen
|
dut
nire balizko burua, nahiz eta gero Nerudari arrazoi apur bat eman. Baina udaberriarekin akabatzeko modu gehiago dago.
|
|
|
Eta ez dira ohartzen gu geu lotsatzen garela gehien, atentatu bat dagoen bakoitzean. Beharbada, horregatik erabaki
|
dut
nire lurraldera itzultzea. Estatu Batuetan gelditzen banaiz, koldar hutsa naizela pentsatuko dut eta ez ditudala Jainkoak eman dizkidan gauzak merezi.
|
|
|
Beldurra Tangerren bertan bizi
|
dut
nik. Rifekoa naiz, euskal marokoarra nahi baduzu, nabarmenago nintzen garai batean orain baino.
|
|
|
–Ezertarako balio al
|
dut
nik, hire ustez?
|
|
|
«? kalean abestu
|
dut
nere herriko kanta, jendeak zerbait utzi du goizeko euri artean?».
|
|
2011
|
|
|
Bosgarren foro honetako kideak hasiak zarete liburuen inguruko iritziak eta adierazten, eta hitz egiteko gogoa ere egin zait Jazintoren hitzen harira. Irakurria
|
dut
nik ere Josu Penadesen Jantzi beltz bi narrazio hori eta ikusten dizkiot hein batean berak azpimarratu dituen ezaugarri estilistikoetako batzuk. Historia dramatikoa da:
|
|
|
Hizkerari eta estiloari erreparatzen bazaio, fikzioan esaten zaigu eskolatu gabeko emakume horrek alfabetatze kurtsoa egin ondoren lortu duela idatzi hori osatzea, noizbait alabak irakurriko duen itxaropenez. Itzulbiderik gabeko mintzo horrek hartu behar zuen tonua zen giltza narrazio honetan, eta aitortu behar
|
dut
niri kosta egin zaidala ahots horren zinezkotasunean sinestea.
|
|
|
Klaxon hotsak gero eta tematiagoak dira, segundo luzez luzatzen den intziriren bat barne, eta nik oihu egiteko gogoari eusten diot, emaztea ez kezkatzeko, ezta ama ere, arreba konpon dadila; zenbat jende dator hainbeste klaxon haserretu pilatzeko, bide estu honetan, ezin dute denek familiakoak izan. ...z zotinik; behin atea zabaldu eta parez pare gaudenean amak keinu egin dit eskuaz, «etorri, atera hortik», gorde ditut galtzetan kolektiboa aztoratuko luketen gorputz adarrak eta irten naizenean emaztea ikusi dut, niri begiratu ondoren are bortiztu diren zotinen erdian, keinu sakonez, malko eta muki xurgadurarik gabe, aurpegia kulunkatu eta laztantzen dion arrebaren besoetan; amaren hotsa entzun
|
dut
nire atzeko kotxetik azaldu den osabari esanez, «pixa egin du galtzetan». Nik bakarrik dakit ez dela hori, baina ez dut ezer esango, ama ez kezkatzeko, nik bakarrik dakit izterrean behera doazkidanak seme hilak direla.
|
|
|
Espainiako gobernuaren astakeria! Hala pentsatzen
|
dut
nik. ETAren mutilak zirela eta!
|
|
|
Badu orai berrogeita zortzi urte Euskaltzaindian naizela, eta uste
|
dut
nire bizitza parte bat ere hor dagoela. Ez da bakarra, baina hor dago
|
|
|
Denek deitzen zuten Haritxelarrena. Geroztik, ikusi
|
dut
nire semeak aldatu duela izena, eta ezarri duela Ponttoena. Badakizu zendako?
|
|
|
Joan naizen leku bakoitzean onartu
|
dut
nik hori, aldioro, eta joan naizen bezala joanda, bizikletaz,, autobusez edo dena delako. Gauza horiek guztiak ekartzen dizkit termometroak gogora.
|
|
|
Hondar hau, lehengo haritik, termometroak 50 gradu hartzen dituen paisaia horietako batekoa izango zen, Estatu Batuetako Monument Valley en, edo Sonoran edo Australiako basamortuan jasoko nuen. Hondarra basamortuarekin eta beroarekin lotu
|
dut
nik beti, eta ia beti hala da. Baina han bizitzea, hango horizontea?
|
|
|
Pio Barojak esaten zuen narrazioa (nobela, kasu honetan) zaku handi bat dela, non edozein gauza sar daitekeen. Beste modu batera esango
|
dut
nik. Suposa dezagun narrazioa dela Akilesen ezkutu hura, non mundu osoa grabaturik geratzen zen metal distiratsuan.
|
|
|
Nere autoak. «Hau gai bitxia bestenaz» egin
|
dut
ene baitan. Zer erran, zer kondatu?
|
|
2012
|
|
|
Esferikoa
|
dut
nik harririk gustukoena, «bola». Hura gustatzen zait gehiena.
|
|
|
Berdin dio gazte izan, erretiratu izan, lan mota batean edo bestean jardun, esango nuke gizakiak berezkoa duela etorkizunean pentsatzea. Hala egin izan
|
dut
nik ere. Baina etorkizuneko kontuak usteak izaten dira gehienetan, ezin dugu ziurtasunik izan uste dugun hori beteko den ala ez.
|
|
2013
|
|
|
Apala zen eta ez zeukan bere burua goitizlaritzat, baina bazeukan, antza, egiletzaren kontzientzia. Arta handiz begitantzen
|
dut
nik behintzat moldiztegirako paperetan idazten «Umetako lagunak apaltzera bildu giñan gau batian», «Paco ri bere egunean», «Antzeti (retrato) batean idatziak», «Abestutzeko»... Horrelako oharren bitartez abisu emanen baligu bezala zer den aldirako lana eta zer betirako lana, betirako asmokoa, alegia?, zer hartu behar genukeen olerkitzat eta zer etorri ahala edo eske etorri ahala idatzi izanaren gisakotzat.
|
|
|
Hau dena denborarekin jakin dut eta hobeto ulertu
|
dut
nik sentitzen nuena. Zaila zen harreman naturala mantentzea:
|
|
|
lokhartu arte ikusten
|
dut
nik ederki heien dirdira.
|
|
2015
|
|
|
Horretan da nire lana. Nik kontsideratzen
|
dut
nire lanaongi egin dudala, hori egiten dudanean. Haien lanahondatzen dudanean, hor argi eta garbi badakit, ba tzuetan gertatzen zait?, lan txarra egin dut.
|
|
|
bakartien ariketa paisaia. Ezin
|
dut
nik
|
|
|
Abeltzain artean egoten zen gustura, eta beti ibiltzen zen ukuilutik ukuilura autoan. Furgoneta zuri batean gogoratzen
|
dut
nik, etxeko mahaian eserita, arditan lanean, lorategian makinaren batekin edo igandeetan sofan loak hartuta gogoratzen ez dudanean. Errepidean elkar gurutzatu eta elkar agurtzen.
|
|
|
Pilotaren hotsa da seinale!?. Horixe aditu
|
dut
nik gure etxean beti.»Isabel Vidartek baditu aitaren bestelako oroitzapenak ere. Haren estutasunen lekuko izan zen neska koxkorretan.
|
|
|
Gaur espezialista da mintzo. Paideia zabal haren ondare klasikoa amultsuki goxatzen
|
dut
nik, zerumuga urruti eta poetiko edo berdin lunatikoei so. Luzianok nahi zuen, iduriz, Lurretik urrundu, behako berri bat eginez, eta gibeltasun aske batean pentsatuz.
|
|
2016
|
|
|
Gogoratuz. Ondo gogoan
|
dut
nire lehen esaldia. Flamingo berria tabernara sartu eta hiru eskailera jaitsi behar ziren harrerara iristeko.
|
|
|
Dagoeneko berrogei urte joan badira ere, atzo izan balitz bezain zehatz eta argi gogoratzen
|
dut
nire irakasle debuta. Hemeretzi urte nituen.
|
|
2017
|
|
|
Euskara eta Euskal Herria izan ziren bere gai kutunenak. Bigarren diskoan, kantuetako batek Euskadi
|
dut
nire aberria zuen izenburu, eta beste batek Euskal Herriarekin amets. Izadiari, baserriari, arrantzaleei eta askatasunari ere makina bat kantu opa zizkien.
|
|
|
Nahi gabe, protagonista hor dago beti, Estatu Batuetako historiako une inportanteenetan. Antzeko zerbait sentitu
|
dut
nik euskal musikaren munduan: egon naizela hor eta ezagutu ditudala bere historiako ia une guztiak.
|
|
2018
|
|
|
Arkatzez idatzita daukadan koaderno hone tan bost sei sarrera baditut, eta orain, argitaratzeko denean, atzekoz aurrera hasi naiz kontutan, atzeraka aritzea baino errazago egingo zaidalakoan. Atzekoz aurrera bizi ote garen idazten dugunean edo idazten dugunean ala agian idazten dugulako Nire azken liburua idaztean Virginia Woolfen galdera ibili
|
dut
nire artean: zein da egiazko bizia, idazten duguna ala bizi duguna.
|