|
2021
|
|
|
Ezin da, beraz, galdegaiaren kokalekuan joan; beti dago etena adjuntu hauen eta aditzaren artean —galdegaiaren eta aditzaren artean ez bezala—: Pobrea banaiz ere/ erosiko
|
dut
etxe hori.
|
|
|
Beraz, determinatzailetzat har daiteke (§ 15.5). Hori dela eta, esan daiteke Etxea erosi dut eta Ez
|
dut
etxerik erosi perpausetan, etxea eta etxerik sintagmak pare parean daudela eta sintaxian funtzio bera dutela, nahiz batean artikulua izan eta bestean ik marka hartu (gramatiketan partitibo deitu izan dena; bokalez amaitzen bada rik).
|
|
|
18.2.4d Erka ditzagun perpaus hauek: Etxea ikusten dut vs Ez
|
dut
etxerik ikusten. Esan dezagun, hasteko, etxea ikusten dut horrek aldamenean duela plurala ere, hala nahi izanez:
|
|
|
Ezezkora pasatuz gero, hiru aukera ditugu: Ez
|
dut
etxea ikusten; Ez ditut etxeak ikusten; Ez dut etxerik ikusten. Horko perpaus artikuludun horiek determinatuak daude:
|
|
|
Ezezkora pasatuz gero, hiru aukera ditugu: Ez dut etxea ikusten; Ez ditut etxeak ikusten; Ez
|
dut
etxerik ikusten. Horko perpaus artikuludun horiek determinatuak daude:
|
|
|
Gerta daiteke, ordea, Etxea (k) ikusten d (it) ut perpausaren ezezkoa Ez
|
dut
etxerik ikusten izatea. Orduan ez gara etxe zehatz batzuei buruz ari:
|
|
|
Sail honetakoa da astira forma adberbializatua ere: Gero ikusiko
|
dut
etxean, astira.
|
|
|
4 Hain mailakatzailearekin eginiko ondorio perpausen lekuan erlatiboarekin eginiko itzuli bat erabiltzen da inoiz hizkera arruntean. Hain garestia da etxea, ezen baitut erosi gisakoen lekuan, Den garestiarekin, ezin izango
|
dut
etxea erosi gisakoak, alegia (ikus 31 kapitulua).
|
|
|
Eta osagarriak hizketa unea seinalatzen duenean ere aspektu burutuko adizkiak ez du balio ingresiboa, gauzatze edo jarduera bururatua adierazten baitu: Oraintxe garbitu
|
dut
etxea; Arestian irakurri ditut egunkariak; Une honetan hitz egin dut lagunarekin.
|
|
|
Baina baizik motako aurkaritzan sintagma bat baino gehiago ere jar daitezke kontrastean; eta tartean aditza bera ere egon daiteke: Gutun hori ez
|
dut
etxean eskuz idatzi, bulegoan makinaz baizik; Haren hautsak ez zituzten itsasora bota, mendian zabaldu baizik. Galdegai moduan perpaus osoak ere kontrasta daitezke, honako adibide honek erakusten duen bezala:
|
|
|
Baina beste batzuetan partitiboa determinatzaile mota bat ere izan daiteke, artikuludun absolutiboaren parekoa: Etxea ikusten dut vs Ez
|
dut
etxerik ikusten. Bi perpausak pare parekoak dira, baina partitiboak, mugatu singularrak ez bezala, ingurune sintaktiko mugatuagoa eskatzen du:
|
|
|
Horrek ez du esan nahi, jakina, x en burua itzulia beti bihurkaria dela: Neure buruan txapela janzten
|
dut
etxetik atera aurretik perpausean, esaterako, ez da bihurkari mota hori eta, kasu horretan, neure burua sintagma arrunta baizik ez da.
|
|
|
Nornahi datorrela ere, ondo hartuko
|
dut
etxean.
|