|
2008
|
|
|
Batek baino gehiagok astiroegi gabiltzala leporatu arren, Orotariko> Euskal> Hiztegia> eta horren oinarrian dagoen corpusa euskarri egokian erabili ahal izatea, ezinbestekoak ziren azken hamarkadako lana burutu ahal izateko. Azkuek bere hiztegia osatzeko erabili zituen testuak osatu beharra zegoen, eta aitortu
|
dugu
horretan Urkixok eginiko ahalegina. Baina ordenagailuen aroak hiztegiak egiteko beste molde bat ekarri zuen, zorionez.
|
|
|
Hortaz, birsemantizatu edo adiera berezia hartu duten hitzak ditugu osasun testuetan arazo nagusietako bat. Euskal itzultzaileen elkartearen (EIZIE) Interneten bidezko eztabaida taldeko galdera erantzunak aztertzea aski
|
dugu
horretaz konturat zeko3 aldian talde horretan eztabaidatu diren termino eta gaien artean 54 izan dira osasun arlokoak (accidentado, adimena, afterloader, alteración, burnout, busca, coxofemoral, implante, malnutrición, manipulador de alimentos, nutricionista, prión, tanatorio, terminal?)
|
|
2010
|
|
|
Ez nago murgiltze bidearen kontra: aurrerago hitz egingo
|
dugu
horretaz, argiago. Banago, ordea, L2ren metodologiazko ikaste irakaste kontuei gero eta atentziotxikiagoa eskaintzearen aurka.
|
|
|
–Haatik, Jaurlaritzaren curriculum dekretua norabide onean egindako urratsa eta ekarpena izan zen arren, garbi
|
dugu
hori ez dela Euskal Curriculuma, Euskal Herriak behar duena, hori Euskal Autonomia Erkidegoko curriculuma delako?, nabarmendu du Garagorrik.
|
|
2012
|
|
|
Ezer baino lehen erabaki beharreko auzitzat jotzen
|
dugu
hori; izan ere, enuntziatu parentetiko bezala definitzeko, lan honetan, muga irizpideen artean oinarrizko enuntziatuarekin edo E1ekin lotura sintaktikorik ez izatea aurreikusi dugu, eta, jakin badakigu, eta testu mailako funtzioa izan dezakeen juntagailuen artean sartu ohi dela (Euskaltzaindia 1990, 1994; Larringan 1995, Makazaga 1996); hau da, aldaketa prozesu bat izan eta perpaus mailako juntag...
|
|
|
– Atzo genioen bezala, ezin
|
dugu
hori egin (f.intzidentala)
|
|
|
– Ezin
|
dugu
hori egin atzo genioen bezala. (aditamentoa)
|
|
2013
|
|
|
[?] Alamanen aztapar izigarrietarik lur guziaren beiratzeko, Jainkoak hautatu izan du beraz Frantziako katoliko hoberenetarik bat. Ez
|
dugu
hori ahantzi behar.1750
|
|
|
Beraz, oraingoz, ezin izan dugu idazle hori identifikatu. Ez
|
dugu
horretan itsutu nahi izan ere, tesi honetan bigarren mailako garrantzia duelako. Gustatuko zitzaigun, gerla lekutik erregularki idatzi zuten horiek guztiak nor ziren zehaztea, eta orain arte identifikatu gabeko berriemaile zuberotar horren deskubritzea, baina ezinezkoa izan da.
|
|
|
Baina Pirinio Atlantikoetako artxiboan, egunkarien zentsurari buruzko txostenetan, egunkari anitzi buruzko oharrak aurkitu baditugu ere, Eskualduna astekariarekin izandako istilu bakar baten arrastorik ez zen. Ikusi
|
dugu
horrek ez duela erran nahi astekari hori bazenik ez zekitela; bai, bazekiten eta pertsona batzuk izendatu zituzten astekariaren kontrolatzeko. Baina ez zen kexarik izan astekari horri begira.
|
|
|
Baina frantsesarekin arazo zenbait zutela aitortu izan zuten noizbehinka. Zerbitzari ren kronika zati bat
|
dugu
horren lekuko. Hain zuzen, haien artean euskaraz komunikatzen zutela aise uler dezakegu.
|
|
|
Gisa asko erabil daiteke norbaiten edo herrialde baten goratzeko, eta horietarik bat da besteekin konparatzea, besteak baino hobea dela erakutsiz. Ikusiko
|
dugu
hori zela Eskualduna koek egiten zutena Frantziarekin. Zehazkiago, Frantziaren aliatuak aipatzerakoan erakusten zuten jarreran ageri da hori.
|
|
2016
|
|
|
Horrek soka luzea emanen du. Bestalde, komunikazio tresna bihurtzen da astekaria, gazteen antolaketaren froga
|
dugu
horrez gain. Begiraleak eta neska taldeak antzerkian ari dira eta Xiberoan ere antzerki horiek antolatzen dira.
|
|
|
Zaila da neurtzea Larzabalek Aintzina aldizkarian zituen harremanak, erresistentzian ari zen puntutik, jakinez aldizkariak oso jarrera gogorra zuela Hegoaldeko iheslariekin. Ez
|
dugu
horretaz idatzirik aurkitu, ez zaio galderarik egin prentsaren eskutik noski. Zintzilik gelditzen den puntu bat da.
|
|
|
Zer mintzairatan? Hemen
|
dugu
horren lekukotasun bat, «Gazte» astekarian aurkitua. Ez dugu erraten ahal Piarres Larzabalek idatzi zuenik.
|
|
|
Hau zen Larzabalek zioena Orreaga idatzi zuelarik, baina idatzia bera, gogoeta bera euskaraz egina da, Euskal Erakustokiko buletinean frantsesez idatzitakoa da. Ez
|
dugu
horrekin erran nahi euskalgintzan ez dela pastoralaz mintzo, baina pastorala praktikara eramaten dutenen artean eta aipatzen dutenen artean frantsesez anitz ari direla. Horrek desberdintasuna dakar.
|
|
|
Larzabalek ez zuen sekulan bere burua goraipatzen, eta hemen gutxiespena ere suma dezakegu. Uste
|
dugu
horrek ekarri duela bere obraren inguruan ibili den azaleko lana balitz bezalako axola gabeko iritzia.
|
|
|
Lurraren bestaren karietara, testu bereziak ekartzen zituen. Kanpoko antzerki gutxi gordeak izan dira, baina hemen aurkezten
|
dugu
horren adibide bat. Antzerki horiek Euskal Gazteriarekin zeraman lanaren parte bat bezala ikus daiteke, talde horretan zebiltzan gazteek ematen baitzituzten Euskal Herriko plazetan.
|
|
2019
|
|
|
Gasteizen garrantzitsua da herritarrek harremanak euskaraz izateko guneak eta aukera estrukturalak indartzea. Euskaldunon sareak indartzen ahalegindu gara, eta gazteen artean aurkitu
|
dugu
horretarako aukera gehien.
|
|
2021
|
|
|
42.22.2d Alde berbera dutela uste
|
dugu
hori bezalako beste bikote hauek ere: Zergatik diozu bada, kristau zarela?; Zergatik diozu beraz, kristau zarela?; Nork esan zizun bada, etortzeko?; Nork esan zizun beraz, etortzeko?
|
|
|
42.22.4a Formari eta jatorriari bagagozkie, izen arrunt bat
|
dugu
hori inesibo kasuan. Jakina da gero denborazko adberbioa izatera luzatu zela (orduan (txe) ezagutu nuen), eta gero, ez oso aspaldi literaturan bederen, diskurtso markatzaile eginbideetarako gaitu zuela eguneroko hizkerak, ahozkoak batez ere eta erro handiak egin, gainerako diskurtso markatzaileei lur handia jateraino.
|
|
|
Horrelako partizipioak adjektibotzat hartu izan dira euskalaritzan, izan ere, adjektiboen banaketa sintaktiko antzekoa dute. Lehenik, ago, egi, en mailakatzaileekin ager daitezke (haserretuago, haserretuegi, haserretuen) 9 Goian (§ 11.2c) ikusi
|
dugu
hori ez dela adjektiboen ezaugarria bakar bakarrik, zenbait adberbio eta postposizio sintagma ere modifikatu baitaitezke mailakatzaileekin. Argi dago, hala ere, aditzak ez direla horrelako testuinguruetan aurkitzen; beraz, goiko partizipioak ezin dira aditzak izan.
|
|
|
Hitz Elkarketa/ 4 lanak erdi ihartutzat ematen ditu [partizipioa+ zahar] eta [partizipioa+ arin] egiturak. Haragi erre arina ari dira jaten (Olarra); Egin arina zagon oraindik (Lertxundi); Baina" hilda dagoela", gertuko norbait" hilda dagoela", badirudi ez dagoela sekula hola ta hola sinesterik, ez hil berritan eta ez hil zaharretan; bizi denaz bai, lasai esaten
|
dugu
hori, baina bizia galdu duenaz ez (Segurola).
|
|
|
Hala, maiz erabiltzen da agindu gisako perpausen ondoan, izan agintera, adizki hortatibo nahiz iusibo, haiei dagokien azalpena emateko: Utzi nazazu, egunsentia da eta; Gauden erne, etsaia hurbil da eta; Dihoala urrutira, ez
|
dugu
horren beharrik eta. Baina adierazpenen ondoan ere erabiltzen da:
|
|
|
aurkaritzako juntadura egitura orientatua da, eta mendeko egitura, berriz, ez. Zer esan nahi
|
dugu
horrekin. Ez dela gauza bera izango perpaus juntatuak hurrenkeraz aldatzen baditugu:
|
|
|
Ohart gaitezen badirela bi aukera gehiago, Ez du esan etorriko dela eta Ez du esan etorriko den. Baina ez
|
dugu
hori atal honetan azalduko (§ 30.6.2.1, § 30.6.2.4). Hemen azpimarratu nahi dugu a/ ik parekotasunaren antzekoa sortzen duela ela/ enik parekotasunak ere.
|
|
|
13.9.1b Oso fenomeno zabala
|
dugu
hori euskaraz, eta ez da erraza horren berri modu egokian ematea, hau da, holakoetan izenordaina dugun aurrean edo izenaren ezabaketaren ondorioko zerbait: pentsa daiteke bi hau ditugula, bata izenordaina eta bestea determinatzailea (eta holako kasuetan analisi hori egiten da, hain preseski, hizkuntza askotan).
|
|
|
Denborazkoa izaten da, bereziki, perpaus nagusiak bururaturiko gertakari bat adierazten duenean, mendeko perpauseko aditzak denbora une bat seinalatzen duenean, edo behin bezalako adberbioak mendeko perpausean azaltzen direnean. Denborazko perpausen atalean (ikus 35 eta 36 kapituluak) ematen
|
dugu
horren berri. Baldintzazko adiera gailenduko da, ordea, denbora unea seinalatu beharrean une zehatzik gabeko egoera adierazten duenean:
|
|
|
a) badute nolabaiteko izen joskera aldagarria, oso murritza izanik ere: isilik egote (temati) hori; aurreko puntuan jardun
|
dugu
horretaz (bai eta beste berezitasun aipagarri batzuez ere, hala nola perpaus jokatuekiko erlazioaz edo tzerik aldaeraz); eta b) badute aditz izenezkoaren aldaera burutu markatu bat, partizipiozkoa: isilik egon izana [egona], aurrerago aztertuko duguna (§ 30.6.3.6).
|
|
|
31.4.4.1b Esan gabe doa (e) n erabiltzen denean menderagailua ez dela azalean ageri iraganeko adizkiekin, N markarekin bat egiten baitu (N+ n= n), baina menderagailu horren bereizgarri orokorra
|
dugu
hori, nahasbide eta guzti: ehiztariak hil zuen/ zuen oreina (orainaldian:
|
|
|
Batetik, nolabaiteko alokutibotasunaren esparruko adibideak ditugu: Herri hori Hondarribia dugu; Aitor legazpiarra dugu; Liburu hori nik idatzia duzu; Nolakoa
|
dugu
hori?; Horretan Don Abraham ez duzu bat ere zeken (Labaien). Subjektu gramatikal gisa azaltzen diren zu eta gu horiek alokutiboari dagozkio, ez dira benetan aditzak eskatutako argumentuak:
|
|
|
Beraz, adibide horiek erakusten dutenez, galdegaiak perpaus osoak izanik ere aipaturiko kontrastea berdin gauzatzen da. Argi ikusiko
|
dugu
hori bera honako bi perpaus hauek alderatzen baditugu (Hegoaldeko erabileraren arabera, jakina; izan ere, Iparraldean baina erabiltzen da perpaus bietan): 1) Miren ez zen biltzarrera etorri, baina txostena bidali zuen; 2) Miren ez zen biltzarrera etorri, baizik txostena bidali zuen.
|
|
|
Nire desio edo nahiaz mintzatu naiz. Emendiozko juntaduraren atalean luze jardun
|
dugu
horretaz, eta hango jokabide nagusi berak aurkitzen ditugu hemen ere. Jarraian labur emango dugu ikuspegi orokorra.
|
|
|
bost etxe. Gorago aipatu
|
dugu
hori. Hala ere, jakina denez, bi zenbatzailea ezker nahiz eskuinean jartzen dugu, euskalki edo estilo literarioen arabera:
|
|
|
Hor ez da tokirik neure jartzeko: azpian zuek eta nik elkarrekin fede bat dugu baita azpian, eta neure ezin da bat etorri
|
dugu
horrekin, dut genuke hor, neure sartzekotan.
|
|
|
13.8.2a Holako zerbait esan nahi badugu, hau da, Itziarrek Itziar ezagutzen duela, bihurkariaren bidez adierazten
|
dugu
hori: Itziarreki Itziari ezagutzen du → Itziarrek bere burua ezagutzen du.
|
|
|
etor kategoria lexikoa eta i aspektu marka (kategoria funtzionala). Argi ikusiko
|
dugu
hori etorri da/ etortzen da/ etorriko da adizkiak alderatzen baditugu: hiru horietatik lehena erabiliko dugu ekintza hori burutua denean, etortzen (besteak beste) behin eta berriz gertatzen den ekintzaz dihardugunean eta etorriko gertakizun den zerbaitez ari garenean.
|
|
|
Egia esateko, zenbait alorretan (zientzietan, esaterako) badirudi gutxien (ik) beroen edo holako esapideak beharrezko gertatzen direla. Kontuan hartu behar
|
dugu
horren parekoa izan daitekeen ago atzizkiarekin, adibidez, ez da gutiago eder, ez da gutiago espantagarri gisakoen esapideak ikusten ahal direla: M. Elizanburuk, Duvoisinek eta Mihurak erabiltzen dute.
|
|
|
Euskarak sintagmen burua azkenean jartzen duela esaten dugu. Zer esan nahi
|
dugu
horrekin. Lehenago aipatu dugu euskara SOV hizkuntza dela (neskak mutila besarkatu du), aditza azkenean jartzen duela, alegia, hurrenkera ez markatuetan (ikus 41 kapitulua).
|
|
|
Moduzko perpaus jokatugabeetan mendeko aditzaren ezezko forma markatzeko molde nagusia da, nahiz bakarra ez izan: geroago aztertuko dugun tu ezta
|
dugu
horren lekuko; bai eta tzeke esparru mugatuagokoa, edo, neurri batean, modalitatea eta ezetza adierazten dituen ezin en gainean eraikiak ere. Beraz, lehen esan dugun bezala, turik eta tuta moldeen ezezko formak tu gabe eta tu barik en bidez ematen ditugu nagusiki:
|
|
|
1 SVO, SOV erabiliko
|
dugu
hori delako nazioartean guztiz hedatu dena. Euskaraz, SAO (subjektu aditz objektu) edo SOA (subjektu objektu aditz) ere aurkituko ditugu literaturan; baina, esan bezala, nahiago izan dugu nazioartean hedatuen dagoenaren alde egitea.
|
|
|
Subjektua eta objektua perpausean duten lekuaren arabera bereizten dituztenek, ostera, hurrenkera zurruna izan behar dute, ordena aldaketak funtzio sintaktikoaren aldaketa baitakar. Argi ikusiko
|
dugu
hori euskarazko adibide pare bat eta frantsesezko ordainak parekatuz: katua saguak jan du nahiz saguak katua jan du, saguak jan du katua, katua jan du saguak esan, ez da aldatzen zein animalia den ekintzaren egilea (jaten duena) eta zein ekintzaren jasailea; beste horrenbeste esan dezakegu Jonek Ane maite du, Jonek maite du Ane, Ane maite du Jonek... aukerez ere.
|
|
2023
|
|
|
Erasmo, Erreformako pertsona handia, erreginarekin harremanetan jarri zen. Hemen ekartzen
|
dugu
horren lekukotasuna. Gutuna latinez idatzia zen eta euskaratu dugu.
|