|
2001
|
|
|
Elikagai mitikoa txinatarrentzat eta japoniarrentzat,
|
duela
milaka urtetik kontsumitzen baitute
|
|
2002
|
|
|
16 metroko sakonerako eta 10 zentimetroko diametroko zulaketa hori bi astez egin zuten ikertzaileek, eta 35 gradu zentigradu baino gutxiagoko tenperaturak jasan zituzten. Sedimentu sakonenetan izotz laginak lortu ziren, non bakterioak eta algak atzeman baitzituzten,
|
duela
milaka urte hibernazio egoera batean zeudenak. Ikertzaile horien arabera, lurpeko aintzira antartiko horien izotz estalkia bizi oasi bat da, baina duela gutxi, erabat babesgabeak ziren ingurumen nitxoak.
|
|
2003
|
|
|
Hansen 1876an. Hala ere, badakigu gaixotasun horrek gizateria astintzen
|
duela
milaka urte. Izan ere, Kristo aurreko 1500 urteko Egiptoko kodexetan hitz egiten da haren existentziaz.
|
|
|
Kanarietako gofioa produktu tipikoa da, eta
|
duela
milaka urtetik hona Kanariar Uharteetako gastronomiari dagokio. Bere elaborazio tradizionaleko metodoa belaunaldiz belaunaldi transmititu da, eta horri esker, gaur egun bigarren elikagai bihurtu da, Uharteetan gehien ezagutzen den bananaren atzetik.
|
|
2004
|
|
|
Atapuercako Burgosko mendilerroan dauden hortz fosilak aztertuta, agerian geratu da han
|
duela
milaka urte bizi izan ziren gizabanakoek estres metabolikoa zutela, María Martinón ikertzailearen arabera. Ikerketa Zientifikoen Zentro Nagusian (CSIC) lan egiten duen Atapuercako ikertzaile taldeko kidea da Martinón.
|
|
2005
|
|
|
lurrun bainua edo hammam (bainua, arabieraz)
|
duela
milaka urte praktikatzen da.
|
|
|
Erromatarrek haziak nola erabiltzen zituzten, birrindu eta muztioarekin nahasten baitzituzten. Gozagarri horren berezko gustu pikantea ikusteko modurik onena zen,
|
duela
milaka urtetik hainbat elikagairi laguntzeko erabilia. Antzinako egiptoarrek eta grekoek maiz erabiltzen zuten mahaian.
|
|
|
Izan ere, isurketa kutsatzaileek marea gorriak eragiten dituzten organismo horiek izugarri haztea ahalbidetzen dute. Alde horretatik,
|
duela
milaka urtetik hona gertatzen ari den fenomeno naturala den arren, galera ekonomikoek eta giza intoxikazioek eragindako eskualdeen azterketek frogatu dute azken hamarkadetan nabarmen handitu direla mundu mailako marea gorriak. Era berean, zientzialariek egiaztatu dute marea gorriak eragiten dituzten algen toxikotasuna handitu egiten dela nitrogeno kontzentrazioa bere ingurunean handitzen denean.
|
|
|
Muturrekoak deritzenak, muturreko habitatetan bizirik irauten duten organismoak, hala nola Antartikako hotz polarra, oso erabilgarriak izan daitezke botikak garatzeko, adibidez. Era berean, geologia antartiko bereziak argia bota dezake Lurraren eraketari buruz, eta
|
duela
milaka urte izotzetan harrapatutako aire izoztuko burbuilek klimaren aldaketei buruzko datuak ematen dituzte. Alde horretatik, klima antartikoaren bilakaera, zeinaren mende baitago planetako klima, funtsezkoa da gizakientzat.
|
|
|
Laranja, agian, frutarik ezagunena da, kalitateagatik, osasunagatik eta prezioagatik. Jatorri ezezagunekoa da, eta uste da laranjondoa lehen aldiz agertzen dela,
|
duela
milaka urte, Txinaren hego mendebaldearen eta Indiaren ipar mendebaldearen artean. Geroago, Erdi Aroan, ekialdetik iritsitako merkatariek haziak sartu zituzten eremu mediterraneoan.
|
|
2006
|
|
|
Entzimak izaki bizidun guztien metabolismorako funtsezkoak diren bitartean, modu independentean erabil daitezke organismo bizietatik kanpo erreakzio kimikoak aktibatzeko. Horregatik,
|
duela
milaka urte hasi ziren erabiltzen, mikroorganismoek elikagai hartzituen eta elikagai alkoholikoen ekoizpenean duten funtzioa erakusten duen moduan. Hala ere, produktu horiek jarduera entzimatiko hori duten mikroorganismoen ekintzari esker egin dira, eta horrek esan nahi zuen elikagai jakin bat izateko bakterioak behar zirela.
|
|
|
Entzimak izaki bizidun guztien metabolismorako funtsezkoak diren bitartean, modu independentean erabil daitezke organismo bizietatik kanpo erreakzio kimikoak aktibatzeko. Horregatik,
|
duela
milaka urte hasi ziren erabiltzen, mikroorganismoek elikagai hartzituen eta elikagai alkoholikoen ekoizpenean duten funtzioa erakusten duen moduan. Hala ere, produktu horiek jarduera entzimatiko hori duten mikroorganismoen ekintzari esker egin dira, eta horrek esan nahi zuen elikagai jakin bat izateko bakterioak behar zirela.
|
|
|
Izurde baten eta elefante baten umetokian National Geographic ek hiru eta lau dimentsiotan lortutako irudiek iradokitzen dute lehenaren habitata
|
duela
milaka urte lurra zela eta bigarrena itsasoa. Izurde baten (urte bat), elefante baten (22 hilabete) eta txakur baten (63 egun) ernaldiaren lehen irudiak “En el vientre materno:
|
|
2008
|
|
|
Javier Lastras Fucus vesiculosus, wakame edo espirulina algak mirarizko produktu askoren osagaietako batzuk dira, denbora gutxian gorputzeko gantza azkar galduko dutela agintzen dutenak. Asiako populazioen elikadura tradizionalaren parte dira algak
|
duela
milaka urtetik, eta, azken hamarkadetan, ikerketa ugari egiten ari dira haien bertute ukaezinei (elikadurari zein farmakologiari) sendotasun zientifikoa emateko. Hala ere, oraindik goiz da argaltzeko tratamenduetan laguntzen dutela esateko.
|
|
2012
|
|
|
Panax ginseng, ginseng edo ginseng txinatarra, asiar jatorriko landarea da. Erroa tradizioz erabiltzen da Txinako medikuntzan, eta
|
duela
milaka urtetik erabiltzen da toniko eta estimulatzaile gisa. Ikerketaren arabera, haren propietate afrodisiakoak oinarritzen dira, eta eragin positiboak dituzte sexu bulkadan eta errendimenduan.
|
|
2018
|
|
|
Fruta deshidratatuaren kontsumoa nabarmen hazi da azken urteotan, baina ez da asmakizun berria, ezta gutxiago ere. Elikagai hori
|
duela
milaka urte Mediterraneoan eta Ekialde Ertainean bizi izan ziren kulturen ohiko dietaren parte zen: Mesopotamiatik Antzinako Erromara, Antzinako Egiptora.
|
|
2020
|
|
|
bitamina ugari duten elikagaiak frutak eta barazkiak dira. Hala, zerealen kontsumoa, batez ere edozein herrialdetako nutrizio gabeziaren aurrean ahulenak diren pertsonena (zaharrak, haurrak eta haurdunak), oso gomendagarria da energia eta mantenugai iturri gisa…
|
duela
milaka urte bezala.
|
|
|
Jengibrea jende askorentzat ezaguna izan daiteke, baina gehienek ez dakite berez gozagarri den edo saltsa eta ongailu batzuen parte den. Ekialdeko herrialdeetako gastronomian oso preziatua da
|
duela
milaka urtetik, eta medikuntzan ere erabiltzen da.
|
|
2022
|
|
|
Organo horiek, dieta osasungarria eginez eta osasuntsu egonda, gure gorputza garbitzen dute. Oso mito zabaldua da baraurik dagoen ur bero edo epeleko edalontziarena, eta
|
duela
milaka urte Txinako medikuntza tradizionalak hala gomendatu zuelako etor daitekeela uste da. Baina Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gezurtatu egiten du, beste sinesmen batzuekin batera, hala nola ur hotzak argaldu egiten duela edo azalaren tonua hobetzen duela.
|
|
|
Zorriak 30 egun iraun dezake pertsona baten buruan. Ez dira gaur egungo fenomeno bat,
|
duela
milaka urtetik gizakiarekin batera gertatzen baitira. Hain zuzen ere, arkeologoek zorri hondakinak aurkitu zituzten Brasilgo giza buruetan, 10.000 urtekoak.
|
|
|
Nabina olioa oso ezaguna da Espainian, baina beste izen batekin: koltza olioa. Deituriko landare baten hazitik lortzen da Brassica napus, Indiakoa da jatorriz, eta
|
duela
milaka urtetik lantzen da. Landare honen loreak erraz antzematen dira kolore hori bizia dutelako; udaberrian soroetan zabaltzen den mantua da.
|
|
2023
|
|
|
arkume alborapenak, txerri odola, barraskiloak, txangurruak, lanpernak, ahuntz gazta, urdaiazpikoa eta abar. Intsektuetatik datozen substantziak ere kontsumitzen ditugu
|
duela
milaka urtetik, eta ez digute inolako errepelusik eragiten, hala nola, eztia, erregina jelea, kukurutxetik edo erleen argizaritik lortutako koloratzaile gorria eta laka, frutetan eta gozokietan estaldura agente gisa erabiltzen direnak.
|
|
|
tigre kolorekoa, leonatua eta arbeletxekoa, aurpegiko maskara beltza; batzuetan, orban zuriak ditu gorputzean, bularrean eta hanketan. f436 Mastiff aren historia eta jatorria Mastiff txakur arraza zaharrenetako bat da,
|
duela
milaka urte hainbat jatorritako mastinak dituena, eta bere historia inperioekin eta zibilizazioekin lotzen da. Imagen:
|