|
2002
|
|
|
Utopia dirudi, baina
|
duela
mende bat inguru esklabutza bertan behera uztea ez zen kuestiona ezinezko premisa etikotzat hartzen eta gaur egun esklabutza praktikatzen denean izua sorrarazten digu.
|
|
|
Txostenak ezkortasuna duen arren, WWFk eskualde batzuetan errinozeroak kontserbatzeko egindako ahaleginak aitortzen ditu. Adibidez, Kaziranga Parke Nazionalean (India),
|
duela
mende bat ia ez zegoen dozena bat animalia, eta, gaur egun, tokiko komunitateak babesteko plan bat martxan jarri ondoren, 1.500 inguru bizi dira, turismo aprobetxamenduagatik baliabide ekonomiko garrantzitsuak sortzen baitituzte. Antzeko zerbait gertatu da Nepalen.
|
|
|
Bigarren seihilekoan bakarrik gertatu ziren 435 kasu Espainian, urteko lehen hiru hilabeteetan baino bi aldiz gehiago, baina legeria zaharkitu baten bidez araututa. Legeria hori
|
duela
mende bat baino gehiagotik dator artikuluren batean, eta erantzukizunak saihesteko eta nahi ez diren konparaziozko bidegabekeriak eragiteko aukera ematen du. Kongresuan araua behin betiko egiteko hurbiletik zeuden iturriek ziurtatu zuten hasierako planteamenduek aldaketa handiak ekarriko dituztela Kongresuan, zuzenketen bidez. Orain arte bezala, langileen prerrogatibei eustea izango da adierazgarriena, krisi prozesu batean enpresarekin zuten soldata zorra kobratzeko orduan.
|
|
2004
|
|
|
Marraza kontrakoek, burbuilen alderantzizko aurpegiak bezala, ezkutuan mantendu dute haien arrazoia,
|
duela
mende bat baino gehiago lehen deskribatu zirenetik gaur egun arte. Stephane Dorbolo buru duen Liejako Unibertsitateko ikertzaile talde batek lortu du, azkenean, fisikaren enigma hori garagardotan konpontzea.
|
|
|
Espainiarrek beren izena aldatu zuten (anana) eta anana deitu zioten, fruta ezezagun horren eta pinuaren artean zuten antzekotasunagatik. Gaur egun, kontsumitzen ditugun pinaburu gehienak Hawaiitik edo Afrikatik datoz,
|
duela
mende bat arte landare kaltegarritzat jotzen baitzen. Espainiako anana laborantza ez da oso adierazgarria, Kanariar Uharteetan ere ez baita hori garatzeko baldintza klimatiko egokirik ematen, baina urteko edozein garaitan oso ohikoa da gure merkatuetan.
|
|
|
El Hierro musker erraldoia (“Gallotia simonyi”) Espainiako narrasti mehatxatuena da Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionalean. Izan ere, espezie endemiko hori
|
duela
mende bat baino gehiagotik desagertuta zegoela uste zen. Hala ere, biologoen lanak, 80ko hamarkadaz geroztik haiek zaintzeko lanean ari baitira, eta agintarien eta bertako biztanleen inplikazioak haien kopurua egonkortzea ekarri dute.
|
|
2007
|
|
|
Nork esango zien
|
duela
mende bateko politikari eta enpresaburuei eterra, espazio hutsa, borrokatu eta milioika ordainduko zituztela. Baina hor hedatzen dira uhin elektromagnetikoak, eta espektro irrati elektrikoaren aldeko borroka hasten da, frekuentzia, banda eta megahertze galimatiekin.
|
|
|
Felido horietatik 1.500 geratzen direla kalkulatzen da,
|
duela
mende bateko 40.000 felidoen aurrean.
|
|
2008
|
|
|
Bestalde, ikertzaile japoniarrek Nankaiko Ubidearen azpian dagoen aztarnategiaren aukerak aztertzen dituzte, Japoniako artxipelagoarekin paralelo doana. Metano hidratoen eragozpenak Metano hidrikoa
|
duela
mende batetik ezaguna zen, baina 70eko hamarkadan hasi zen aztertzen. Hala ere, konposatu hori ustiatzeko teknologiak garapen handiagoa behar du, industrialki bideragarritzat jo ahal izateko.
|
|
|
Aipatutako ikerketen arabera, konplikazio horien erdiak saihestu litezke. Atul Gawande sendagileak, Harvardeko Unibertsitateko zirujau eta irakasleak, adierazi zuenez, “kirurgia laguntza mundu mailako osasun sistemen funtsezko elementua da
|
duela
mende bat baino gehiagotik”. “Azken hamarkadetan hobekuntza erabakigarriak lortu diren arren, kirurgia arretaren kalitatea eta segurtasuna asko aldatzen da munduko leku guztietan.
|
|
|
Eta hori, herrialde hau kontserbatzeko ahaleginak egin arren, tigreentzako erreserba espezifiko berriak sortu baititu. Erakunde horrek dio
|
duela
mende bat Indiako lurraldea 40.000 tigre inguruko bizilekua zela. / imgs/ 2008/ 06/ tigre01.jpg Era berean, felido horren zortzi subespezieetatik bost bakarrik geratzen dira, Java, Bali eta Caspioren tigreak desagertu egin baitira; Txinako hegoaldeko subespeziea, berriz, zooetan bakarrik bizi da.
|
|
2009
|
|
|
WWFren arabera, mehatxatutako espezieei eskainitako jarraipen mailaren arabera, aurkikuntzak ez lirateke benetako hilkortasunaren %15 baino gehiago izango espezie urrienen eta kontrol handiagoa behar dutenen kasuan. Carlos Canok, WWFren Pozoinaren aurkako Programaren koordinatzaileak, azaldu du amuzki pozoituen erabilera
|
duela
mende bat baino gehiagotik erabili dela Espainian harrapariak kentzeko. Hala ere, pozoiak berdin eragiten die espezie harrapariei, sarraskiei, omniboroei (basurdeak edo azkonarrak, esaterako) edo etxeko animaliei, batez ere zakurrei.
|
|
|
Merezi du ordaintzen jarraitzea? Aseguru berezi hori
|
duela
mende bat baino gehiagotik merkaturatzen da Espainian, eta arrakasta komertziala eta gizarte errotze ukaezina ditu: gure etxeen ia erdietan heriotza aseguru poliza bat dago.
|
|
2010
|
|
|
Garapen biomedikoa bete betean garatzen ari den arren, gaixotasun honek txerto bera mantentzen du, neurri batean eraginkorra, eta
|
duela
mende bateko tratamendu berak
|
|
|
2007an Lleidako Pirinioetan hasitako sai beltza berriro sartzeko proiektu batek
|
duela
mende bat baino gehiagotik Katalunian espeziearen lehen alea sortzea lortu du. Generalitateko Ingurumen Sailak jakinarazi zuenez, espeziea iraungi ondoren sortutako lehen pollueloa da, eta hori gertatu da “aurreikusitakoa baino lehen”.
|
|
|
Ikertzaileek diotenez, ugaltze zikloan, igelak landare intsektiboaren ondoan uzten ditu arrautzak, eta zapaburuak, berriz, landareak barruan metatzen duen likidoaren barruan hazten dira. Orain arte, zoologoek igel horiek ikusi zituzten
|
duela
mende bat baino gehiagoko museoetako bilduma zaharretan, baina uste zuten beste espezie batzuetako kumeak zirela. Aurkikuntza hori positiboa da, zientzialariek jakinarazi dutenez, anfibioen heren bat desagertzeko arriskuan baitago.
|
|
2011
|
|
|
Indarberritze plana tigreak kontserbatzeko “bultzada handia” da, baina hasiera besterik ez da, WWFko “Tigres Vivos” ekimenaren arduradunak, Mike Balzerrek, adierazi duenez. Erakunde ekologistaren arabera,
|
duela
mende bat 100.000 tigre baino gehiago ibiltzen ziren libre Asiako kontinente osoan, nahiz eta 100 urte geroago populazioa 3.200 aleraino jaitsi eta lurraldearen %83 galdu duten. Halaber, adierazten du 1940ko hamarkadatik hiru espezie ehizatu direla erabat desagertu arte:
|
|
2012
|
|
|
Gobernuak adierazi zuen erabaki horrek autonomia erkidego guztien kezkei erantzuten diela; izan ere, Nekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioarekin egindako bileretan, “egungo Errege Dekretuak abenduaren 13an indarrean jarri zenetik izan dituen arazo eta definizio juridikoez ohartarazi dute”. Gobernuaren arabera, araua aplikatzea zailtzen duten zehaztugabetasun juridiko garrantzitsuak izateaz gain, espezie inbaditzaile potentzialen zerrenda bat ere badu, eta erregimen oso murriztailea aplikatzen die espezie horiei, hala nola karpa eta amuarrain ortzadarra,
|
duela
mende bat baino gehiagotik Espainiako ekosisteman integratuta daudenak. Landare eremuan, zerrenda horretan sartzen dira lorezaintzan erabili ohi diren eta hirietan eta urbanizazioetan asko erabiltzen diren espezie ugari, hala nola soropil arrunta, almendrondoak edo gurbitzak Kanariar Uharteetan, edo akazia, geranio eta arrosa landare mota batzuk lurralde nazional osoan.
|
|
|
Clickerraren mekanismoa Pavlov-en estimuluen bidezko ikaskuntzan oinarritzen da Clickerraren arrakasta aspaldiko ezaguna da. Ivan Pavlov
|
duela
mende bat esperimentatu zuen ikaskuntza prozesu positibo berean oinarritzen da. Errusiako zientzialari horrek bere zakurrek kanpai bat jotzen zuenean listu ematen ziola ohartu zen, jateko unean lotzen baitzuten.
|
|
2016
|
|
|
Montessori metodoak ospe handia du azkenaldian. Italian
|
duela
mende bat baino gehiago garatu zen, eta hezkuntza proposamen horrek haurraren autonomia, sormena eta interesa jartzen ditu, eta tradizionalak ez diren manuak sartzen ditu, esate baterako, mota berean adin desberdineko adingabeak nahastea. Artikulu honek Montessori pedagogiaren ezaugarri nagusiak, hura aplikatzen duten eskolen oinarrizko irizpideak eta horien emaitzak zehazten ditu, eta metodologia horren historiari buruzko zenbait ohar ere aipatzen ditu.
|
|
2023
|
|
|
Haren deskribapen fidagarriak XIX. mendearen hasieran baino ez dira agertzen. Autore batzuek Italian dute jatorria, baina badirudi
|
duela
mende bat baino gehiago hasi zirela Frantziako iparraldean eta Belgikan, Bruselatik gertu, eta horrek azalduko luke haren izen arrunta. Bruselako azak Europako hainbat herrialdetan lantzen dira, bereziki Herbehereetan, Frantzian eta Ingalaterran.
|