|
2000
|
|
|
Argia n" Trajedien kronika klabe minorrean"(, 63 or.) artikulua argitaraturiko komentariogileak dioenez, idazle zintzoaren irizpideari lotzen zaio beti Sarrionandia, beti zerbait berria entseatzen du liburu bakoitzean. Argiako komentariogileak dionez, Ifar aldeko orduak liburuan kronistaren papera bereganatzen du Sarrionandiak" Trajedien kronika egiten
|
duela
esango nuke nik. Trajediak zentzu epikoan ulertuta ezezik, baita zentzu indibidualean ere:
|
|
|
Gainerako kritikoek aipatzen ez duten zinearekiko harremanaren behin eta berriko aipamenak ikusten dira azken komentario honetan: Ifar aldeko orduak zinezaletasun horren lekuko zintzoa omen da, adibidez," Excalibur" filmearen remakea egin
|
duela
dio" Amorante ausarta" izeneko ipuinean.
|
|
|
alde batetik fabulazioari ekiten dionean dela liburua atseginen, alegia, ezagunak diren ipuinak reinbentatu, berrapaindu eta birsortzen dituenean, esate baterako" Poema epiko bat izkiriatzen"," Miletuko dontzeilak"" Tuez les tous, Dieu reconaîtra les siens" bezalakoak. Bestalde, kartzelari buruzko pasarteetan ere, amaieretan lortzen duen metaforizazioak pieza literario edo bizikizun gisa" testua salbatzea" lortzen
|
duela
diosku" informazio hutsa izatetik." (123 or.)
|
|
|
Liburua egiterakoan egileak hitzak aintzat hartzeko premia sentitzen
|
duela
dio, oraindik munduko gauzak izenda daitezkeela sinesteko. Izan ere Sarrionandiak liburu honen xede eta ilusio handia zera omen du egileak berak dioenez:
|
|
|
Euskal poeten artean Lauaxeta eta Aresti hartzen ditu gogoan, atzerritarren artean aldiz, bera bezala kondenatuak izaniko Maiakovski eta François Villon. Arestik bezala bere eta bere lagunen bizimoldearen testigantza ematen duen poesia egiten
|
duela
dio Iñaki Aldekoak," oroimen flakuaren aurka jasotako testigantza" dela liburua, eta ildo beretik datorrela dio 1988an argitaratu berria zuen Marginalia liburua ere.
|
|
|
Jakina, Joseba Sarrionandiaren bigarren liburua da sailkapen honetarako bidea ematen diona. Liburu honetan egileak autozentsura egin
|
duela
dio" Literatura eta iraultza" poeman ikus daitekeenez, eta Lauaxeta omendu eta gero, Aresti egiten duela etorkizuneko euskal olerkiaren buruzagi.
|
|
|
Sarrionandiaren liburuen irakurleari lehendik ezagun egingo zaizkion sinbolo eta gaiekin batera beste zenbait ere azaltzearekin, bizitza bera da poema hauetan azaltzen dena, bere aniztasun osoan. Alde batetik, tematikak zabaltzera egin
|
duela
esaten du eta adibidetzat aipatzen du lehengo liburuan heriotzak zentzu ideologikoa bazuen edo omenaldi poesiak egiten bazituen, oraingoan zabalera jotzen duela poetak, heriotza bera, bere heriotzaz eta hil ondokoaz hausnartzen duela. Bestetik, autobiografiatik aldentzen dela aipatzen du Kortazarrek, egileak oraingoan gaiak bere osotasunean hartu eta lantzen dituela esaten du, ikuspegi zabalagoak hartuz.
|
|
|
Genero aldetik klasifikagaitza egiten bazaio ere, teoria literarioaz eginiko zenbait saio labur azpimarratzen ditu liburuko alderdirik garrantzitsuentzat, eta literatur lan gutxi batzuk ere badirela gogoratzen du. Nagusi den alderdiari atxikirik, era arinean, askean eta elkarrekiko lotura esturik gabe antolaturiko saio motzak direla esaten du, eta nolabait metaliteraturaren alorrean jarraitzen
|
duela
dio Izuen... edo Narrazioak liburuetan bezalaxe. Oraingoan teorizazioari atxiki dio, ordea, aurrekoetan praktikari bezala:
|
|
|
Bestalde, saio bezala didaktikotasuna dariola esaten digu, beti entzule duen, edo ikasle duen" zu" bati zuzendua dagoela liburua, eta beharbada, kartzelako taldearen irakasle zereginaren testuinguruan ulertzen dela jarrera hau. Literaturari buruzko saioetan Sarrionandiak fabulazioaren poetika egiten
|
duela
esaten digu, eta arlo honetan imajinazioaren erreibindikazioa omen da benetan azpimarratzekoa. Bestalde, poesiaren funtzio sozial eskasaz diharduela, galdua duela ohartzen da gaur egun eta gizarte egiturak aldatzeko adina indar ez duela.
|
|
|
1 Hiztegia. Bereziki euren fonetika alderdiaren musikalitatearen arabera hautatu
|
duela
esaten du.
|
|
|
Hau da, batik bat istorioaren gorabeherak hobeki ulertzeko beharrezkoa dugun informazioa azaltzen zaigu. Oro har, kontalariak hirugarren pertsonan hitz egiten
|
duela
esan dugun arren, oroitzapenen berri ematean narratzaile intradiegetikora igarotzen da. Izan ere, bi plano bereizten baitira:
|
|
|
Azken honetara ihes egingo du Mikelek atxiloketen berri izatean. Eta amaiera irekia
|
duela
esan daiteke, ez baitakigu Parisen Mikelek zer egingo duen.
|
|
|
Estiloa ere sortu
|
duela
esango genuke. Juan Luis Zabala, Bukowski, garai bateko Montoia, Enrico Brizzi eta beste batzuk datozkigu burura, Iturriagaren lehen nobela hau alderatzerakoan, baina ez da erraza antzekorik topatzea.
|
|
2001
|
|
|
Edozein modutan, azpimarratu beharra daukagu esku artean izan ditugun nobelaren bigarren eta zazpigarren artigalpenetan horrela bada ere, gaztelaniazko eta ingelesezko itzulpenetan bigarren pertsonarekin hasten dela ihesaren kontaketa. Azken arazo hau alde batera utziz, aipatutako orrialdean bakarrik aurki daiteke lehenengo pertsona hori, eta bigarrenerako aldaketa progresiboa markatzen
|
duela
esango genuke (fokalizazioari dagokionez, bi pertsonen arteko desberdintasunik ez badago ere).
|
|
|
Hori horrela izanik, ulergarria da Saizarbitoriak berak behin baino gehiagotan" akzidentez" idatzi
|
duela
esatea, garaiko giroari erantzunez.
|
|
|
Zeresan ugari egon bada ere, zorionez esku artera iritsi zaigun nobela irakurri ondoren, itxoiteak merezi izan
|
duela
esan behar dugu. Saizarbitoriaren azkena, nobela sakona, interesgarria eta irakurketaren plazer barthiarra ahalbidetzen dutenetakoa da.
|
|
|
Alegia, genero honek formari buruzko hausnarketa eskatzen duela eta unibertso literario guztia ongi lotzeko abilezia. Arrazoia
|
duela
esango genuke eta hortik jarraituz, Saizarbitoria nobelagile anbiziosoa dela esatera ere ausartuko ginateke. Ondoren ikusiko dugun moduan, bere saio bakoitzaren oinarrian berrikuntza ahalegin nabarmena egin du egile donostiarrak, eta esperimentatzeko joera honi atxekiz, poetikoki ausartak izan diren idazmoldeetan barneratu delakoan gaude.
|
|
|
amodioaz (Bihotz bi) eta gorrotoaz (Gerrako Kronikak). Bestalde, Hamaika pauso n gertatzen zenaren antzera, hasieratik bertatik nobelaren amaieraren jakitun gara oraingoan ere, narratzaile protagonistak emaztearen adulterioa jakin ondoren leihotik botatzen
|
duela
esaten baitigu. Intriga oro hasieratik ezabatzeagatik, nobela hau aitortza bat dela esan genezake, irakurlearen konplizitatea bilatzen duen aitortza gainera.
|
|
|
Luzeragatik nobela laburtzat har genezakeen honek egitura nahiko lineala
|
duela
esango genuke. Saizarbitoriaren lan gehienetan bezala, oraingoan ere istorioa amaieratik hasten da eta ez da zail Eugeniaren eta Victoriaren harremanen ingurukoak ordenaturik datozen ataletan jarraitzea.
|
|
|
Nobela zail, nobela zientifikoa, eta hainbat kalifikatibo hartutako honek euskal letren munduan loria txikiegia eduki
|
duela
esatea ez da inongo nobedadea. Gogoratu besterik ez dago, bi argitalpen besterik ez duela izan, eta bigarren argitalpena 1982koa izanik ere, gaur egun edozein salgai dirauela.
|
|
|
Azken honek Izuen gordelekuetan barrena liburuaren hasierarekin egingo luke bat, nahiz eta kontuan hartu litzatekeen Marinel zaharrak liburuan poema horri egindako aldaketa esanguratsua. Denetarik dago, baina ideia nagusia laburtu banuke, norbera eta denbora, norberaren izaeraz, norberaren etorkizunaz hitz egiten
|
duela
esango nuke. " Bakardade gogoeta" da hunkigarriena:
|
|
2002
|
|
|
Baina nobela honek bere protagonista istorio bat kontatzen nola saiatzen den adierazten
|
duela
esatea nobelak diskurtsoari dagokionez agertzen duen konplexutasun narratiboa ahaztea litzateke. Hari egitura horren guztiaren gainetik, narratzaile estradiegetiko bat aurkezten digu nobelak, nobelaren garapena kontrolatzeaz gain iritzia eman eta are gertakariak aurreratu ere egiten dituena irakurleari etengabe keinuak eginez.
|
|
2003
|
|
|
Oskillasoren hamarkada horretako literaturgintza eta euskalgintza Kurl elaberria argitaratzeak irekitzen badu, aldikada hori EuskaltzainKurloiak nobelaren azala, egileak berak egina. 1962 diaren Arantzazuko kongresuak (1968) zarratzen
|
duela
esan dezakegu. Orain argitara dakargun Euskaldunak Madrilen elaberria ere, nahiz hurrengo hamarkadan lehiaketa batera bidaltzeko egiten dion sarreran dioenetik edo 1984an aurkeztu zuelakoa dugu, agirien faltaz buruz kalkulatu behar dugu eta, hirurogeiko hamarkadakoa delako susmoa dugu, zein urtetakoa den zehatz esaterik ez dago baina.24 Lehiaketarako alean" Irakurleari" egiten dion sarreraidatzian, bizkaiera eta batua nahaste darabiltzala, beren beregi diosku:
|
|
2004
|
|
|
Bihotz oneko neska, baina hotza eta isila; zentzunduna, gibel eta arte haundikoa, baina xoxonga samarra. Amatara eman
|
duela
esaten zuten ekidazuarrek lehen; orain, seindun gelditu ondoren, aitatara ere eman duela esaten dute.
|
|
|
Bihotz oneko neska, baina hotza eta isila; zentzunduna, gibel eta arte haundikoa, baina xoxonga samarra. Amatara eman duela esaten zuten ekidazuarrek lehen; orain, seindun gelditu ondoren, aitatara ere eman
|
duela
esaten dute.
|
|
2005
|
|
|
Familiako gorabeherak tartean, Arretxek liburu honetan sentimenduetan barrena abiatu zuen bidaia. Ipuin bakoitzean bidaia geografikoaz gain, sentimenduetara bidaia egiten
|
duela
esan genezake. Sentimenduak zazpi koloretako bakoitzak adierazten ditu:
|
|
|
Horra hor probetxu eskasa, baina esanguratsua aldi berean. Poetika oso bat erakusten
|
duela
esan liteke.
|
|
|
Bizi guzia izarren ikertzen pasatua duen Hubert Reeves 70 urteko astronomoak, munduak zentzurik ez
|
duela
diotenei galde hau egiten die: " Nolaz dakizu hori?
|
|
2009
|
|
|
dio esalegeak, aldaera biak batu ditugu eta. Artzain batzuen iritzian, bigarren aldaera apirilean aro txarra egingo
|
duela
esateko modu bat baino ez da. Baina badago lehenengo aldaeraren atzean ostentzen den pasartea gomutan izan duen lekukorik ere.
|
|
2011
|
|
|
" Bildurra egoten zan umea bautizau barik hilteko? Bai, linbora
|
duela
esate" ben. Lurperatu be, aparte egiten ziran?
|
|
2013
|
|
|
Zapirainek, Ajmatovak bezala, datu batzuk ahaztu zituen eta beste irudi batzuk, berriz, gogoratu; oroimen arruntak eskatzen dituen ebokazio prozesuaren kronologiatik at. Bi testigantzaren mintzairak ez zuen erregistratzen gertatu zena. Gertatu zenari buruzko narrazioa eraiki zuten, denboraren igarotzeak dena ezabatzen
|
duela
dioen baieztapena gezurtatuz.
|
|
2015
|
|
|
Bilbo euskal literaturan periferia zen, periferiaren erdigune akaso. Neurri batean hala izaten jarraitzen
|
duela
esan liteke, edo, behinik behin, Donostiak eta Gipuzkoak izaten jarraitzen dutela euskal literaturaren erdigune. Gainera, Potten lekua egin zitzaien Jon Casenave idazle lapurtarraren kolaborazio jarraiei, eta baita idazle nafarrei ere, nahiz eta azken hauek espainieraz idazten zuten.
|
|
2017
|
|
|
Ez dirudi, ordea, BNYB k atzerrian eragiten omen duen efektu hori hain sendoa denik. Sally Perret irakasle estatubatuarrak, kasu, argi azaldu digu berak ez duela Gabilondok seinalaturiko indiferentzia sumatu Uriberen lanean.103 Espainiarra barik hark nobela euskalduna irakurri
|
duela
dio, munduan barna BNYB ri harrera berbera egin zaiola seinalatuz, hau da, Uribek" euskal idazle modura egindako lanagatik etxeko zein nazioarteko onarpena erdietsi" duela.104 Euskal idazle modura. Perret ek argudio teorikoak ere ematen ditu iradokitzeko BNYB ren itzulpenek izan badutela atzerriko audientziengan euskal kultura zein nortasunari buruzko irudi parekideago bat sorrarazteko gaitasuna.105 Gabilondok zein Atutxak darabilten marko teoriko kritiko postestrukturalistatik begiratuta ere, ez dago nire ustez batere arazorik onartzeko BNYB k, arestian seinalatu esentzialismo humanista gorabehera, esentzia barik aztarna modura barreiatzen ari dela euskal diferentzia munduan barna.106
|
|
|
Ona eta txarraren artean zehatz mehatz erabakitzerik ez badago, zein irizpideren arabera izan dugu jokaera etikorik errealitatearekiko harremanean? Gauzak horrela, denak berdin balio
|
duela
dioen nihilismo axolagabea onartzea beste biderik ez da geratzen. Ez, dekonstrukzioa eta postmodernismoa ez dira nihilismo edo axolagabekeriaren mezulari malapartatu hutsak.
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitatea, 2006), 215 orr. (222 or.). Hamaika pauso k gizabanakoaren eta nazioaren arteko harremanen arloan hasiera guztiz berri batera eramango lukeen errebelazio moduko bat aldarrikatzen
|
duela
esan daiteke. Mundu ikuskera apokaliptikoa da hau, beraz, Iñaki Abaituaren suizidioan gorpuztua. eragindako urradura latzena da, hain zuzen ere, Iñaki Abaituaren istorioa.
|
|
|
Hori eta horrenbestez, balirudike Lertxundik ni poetiko zeharo singularraren posibilitatea ukatu egin duela Carlaren bidez, bere adiera hertsian kontzeptua ezinezkotzat jo duela, alegia. Halere, han hemenka eginiko adierazpenek argi erakusten dute Lertxundik ez duela ni poetikoaren ideia bazter utzi, behar beharrezkoa izan zaiola baizik, bere jardun literarioaren gidari nagusi izan duela, are Lertxundi idazlea bere ni poetikoak bizi
|
duela
esan ahal izateraino ere. Hona adierazpen horietako batzuk:
|
|
|
or the Cultural Logic of Late Capitalism", New Left Review 146 (1984ko uztail abuztua), 53 orr. batzuk ere atzematea eta tipologia proposamen bat osatzea. Soziologia bazter utzita, beraz, lan honek orientazio filosofikoa
|
duela
esan daiteke. Izan ere, postmodernismoak ezagutza egintza ulertzeko modu berri bat azaleratu du, epistemologia berri bat, alegia, giza ezagutzari orain arte ez bezalako muga zorrotzak jarri dizkiolarik.
|
|
2018
|
|
|
Ezpata jokoa eta Makiljokoa ezpataeta makil jokoak dira, izenak esaten duen bezala. Txotxongiloaren dantzak lapur bat harrapatu eta exekutatu izana gogora ekartzen
|
duela
dio.
|
|
|
Ziur aski, odolean ekarriko duela zorotasunerako joera; familiako gauza izango da, genetikoa. Ea egoki azaltzen dudan; izaeran ekarriko
|
duela
esan nahi dut, nik zer dakit! Kontua da, bere buruaren jabetasunik izan ez duelarik, buruak ematen izan dion guztia esan eta egiten izan duela; eta horrela, etxean kontrolatu ezineko puntu batera iritsita egon garela.
|
|
|
Etorri eta artez, sentitzen
|
duela
esan dit, bart ni bakarrik utzi izana; baina, jarraitu du esanez, egia esateko, ez duela horregatik lehenago etortzera egin, ez duelako ulertzen, nolatan gai ez naizen gizon bat erakartzeko; berak egin zuen bezala gauean, hartu eskutik eta ohera eramateko. Bera ez dagoela horrela denborarik galtzeko; nik neuk ere, hona arte beste zeregin barik etorri izanik, berdin egitea eduki nuela aurpegira bota dit garratz eta gogor, eta behin edo behin ganora hartzeko!
|
|
|
Baina ez da egon Divina Pastora konbentzitzekorik; lo itxi bat egin behar
|
duela
esan eta batera gelditu da lo gogorrean arropa eta guzti ohearen gainean.
|
|
2019
|
|
|
Karin Taverniersen" 1 Desvalorización/ gutxiestea" eta" 2 Hostilidad/ areriotasuna" faktoreak etengabe ematen dira. Esate baterako, etengabe bihotzik ez
|
duela
esaten dio (27);" alproja mozkorra" dela eta Flora eta ama hilko dituela disgustuen poderioz (33). Mespretxu ugari egiten dizkio Florak:
|
|
|
Iñaki Aldekoak aipamen zehaztu honetan, eleberriaren diskurtsoaren osagai parodikoek, ironiak eta umoreak osatzen duen erregistroaren garrantziaren lekukotza ematen digu; berez, erregistroaren eta gaiaren arteko distantziaz hitz egiten digu, batek bestea" ezkutatu" egiten
|
duela
esateraino, hots, irri eta barre artean irakurtzen dugun testu honek istorio ilun batez ari zaigula ahantzaraziko ote digun oroitarazten digu. Horretaz gain, Saizarbitoriaren bigarren aroko eleberrietan erregistro ironiko eta umorezkoaren zantzuak beti agertzen badira ere, gogoan izan behar da nobela honen sorrera testuingurua:
|
|
|
gizon adarduna. Beltranek haren arazoari eman dion konponbidea, emaztea etxetik botatzea eta maitasun deiei ez erantzutea, Senarrak ez du egoki jotzen; hasieran gehiegizkoa deritzo, geroxeago ordea, berak emaztea hil
|
duela
esan ostean, berea baino konponbide eleganteago dela irizten dio. Ez batek ez besteak ez dute, noski, frantsesek bezalako arrazionalismorik adulterio kontuetan egoki jokatzeko:
|
|
|
Feminismoan sinisten ez
|
duela
esaten duenean, berdintasunean baizik.
|
|
|
• Eleberrian Espainiako 36ko Gerra Zibilak zer nolako garrantzia
|
duela
esanen zenuke. Aurkitu al duzu testuan aipamenik?
|
|
|
" Euskal Herriaren iparraldean emakumeak lan latz egiten
|
duela
dio bidaiari prusiarrak. Are gehiago:
|
|
|
Hori dela eta, Saizarbitoriak berriro ere, aukeraketa paregabea egin du. Horretaz gain, ironiaz beterik dagoen lan honetan, abesti honen bitartez berriro ere errekurtso hori erabiltzen
|
duela
esan genezake: haserretu eta egunak elkarri hitz egin gabe egon den bikoteak bakea egin eta besteen aurrean, ezer gertatuko ez balitz bezala itxurak egitea.
|
|
|
Beste iragarkiari dagokionez, protagonistaren beraren autoirudiaz egiten du burla. Bioletarekin telefono kabina batean, sexu harremanak izatekotan, hazia isuri
|
duela
esaten dio. Ironikoa da harreman horien momentuan, aurreko kristalean itsatsitako iragarkian gizon baten soin gihartsua agertzea eta protagonistak" Macho de Guerlain" iragarkia irakurtzea.
|
|
|
Hala ere, aipatzen du txantxetan esaten ziola abenturaren bat izango zuela" muturbeltz bibotedunen batekin" (48). Orduan Florak erantzuten du bera beste gizonen batekin egongo balitz, Senarrari ez litzaiokeela asko axolako eta narratzaileak onartzen du benetan uste zuela ez litzaiokeela, larrua jotzea jardun fisikoa baita bizikletan ibiltzea bezala, eta" ezkondu bat bere ezkontidea ez den norbaitekin bizikletan ibiltzeak ez
|
duela
esan nahi, besterik gabe behintzat, kide hori maite ez duenik" (48). Horregatik, bere burua justifikatzen du beste emakume batzuekin berak ere huts egin diolako (48, 49).
|
|
|
Aurrerago aipatzen du" maitasuna egiten genuen" (176). Beraz, emazteak alde egingo
|
duela
esatean, bere erreakzioa emakumea sexualki bereganatzea da, nahiz eta Adolforekin oheratu ondoren oraindik garbitu gabe dagoela esan. Orduan, oso pozik sentitzen da protagonista, uste baitu maitasuna egin ondoren, bere jabetza berriro ere" markatu" egin duela.
|
|
|
Egoera zail horiek sortzen direnean, Hanbreko lagunen aurrean disimulatzen ahalegintzen da: " Ahalik eta luzeen irauten saiatu nintzen, ez zezaten pentsa Floraren atzetik korrika ateratzen nintzenik, baina irrikatan nengoen etxera iritsi eta haren haserrea ikusteko, nirea erakusteko beharra nuen hein berean" (38); eta aldi berean, Florarekin haserretzen denean, Samuelek galdetzen dionean ea Flora non utzi duen, berak etxeko lanak egiten utzi
|
duela
esaten du. Etxera itzultzeko gogoz egon arren, geratzea erabakitzen du:
|
|
|
modu hotzean, bere burua zuritzen du eta ez du inolako damurik adierazten. Inok dioen bezala, mendekuak iraungitze data
|
duela
esan arren (55), berak ezin du barkatu eta mendekua heriotzarekin amaitzen da: bere eginbeharra bete du.
|
|
|
Tratu txarrak jasaten dituzten emakumeei buruz sarritan pentsatzen den bezala, irakurleak bere buruari galdetuko dio zergatik ez ote duen Senarra uzten. Florak ez diola leialtasunik gorde aitortu eta Senarrarekiko harremana eten egin nahi
|
duela
esaten du, baina xantaia emozionala onartu eta Senarrarekin segitzen du, bere bizitza arrisku larrian jarriz. Octavio Jorge Ricardo Tavaresek (2014) Violencia conyugal.
|
|
2021
|
|
|
Lan honetan egindako analisiak erakusten du egungo hezkuntza sistemak edukien transmisioa bultzatzen duela batik bat, eta, curriculumaren zabalerari zein erabilitako metodologiei gehituta, eredu horrek sakontasun gutxiko ikaskuntza sustatzen duela ondorioztatu da. Horri jarraiki doan ebaluazio ereduak ere" surface learning" a edo azaleko ikaskuntza errotzeko joera
|
duela
diote Biggs ek eta Tangek (op.: 198), maiz, edukiak memorizatzeko eta azterketak gainditzeko helburua eta izaera ikaskuntza prozesuak inplementatzen direlako. " Sakoneko ulermenak norberaren ezagutzan pentsatzea eta arazoak konpontzeko, pentsamendu kritikorako eta hausnarketarako ezagutzak erabiltzea eskatzen du" (McMillan, 2010: 45), eta hori PTLren ikaskuntza sakonagoaren kontzeptuarekin nahiz heziketa literarioen printzipioekin lotuta dagoen zerbait da.
|
|
|
DGIR1 ek bezala, literaturak bere testuinguru historikoan kokatzea garrantzia handia
|
duela
dio HIR1 ek ere, eta ez diziplinarteko ikuspegi batetik lantzeko soilik, baizik eta arloa beren beregi lantzen denean ere bai. GIR1 ek ere hori bera uste du, autorea eta obra bere testuinguru historiko, sozial, kultural, erlijioso eta ekonomikoan kokatu ezean zailtasunak egon daitezke bere balio literarioaz jabetzeko.
|
|
|
Literatura irakasle izatea ez dela" lan erraza" baloratzen du elkarrizketatu honek, bere kasuan, gaitasun linguistikoetarako prestatuago ikusten baitu bere burua. Erronka dela onartzen du eta helburu eta konpromiso zehatzak jarriz hobekuntza nabaritzen
|
duela
dio, autozein heteroformazioaren bitartez. Azken erronka elkarrekintza eta gelako lan giroa hobetzea izan dela zehazten du.
|
|
|
" Nik aspergarritzat ez edukitzearekin nahikoa daukat. Nik ulertzen dut 16 urteko gazte bat datorrela eta ez
|
duela
esango super ondo pasatuko dugula. Klasera ez dator pozik, ikastera ya ez datoz...
|
|
|
Lehenengoari dagokionez eta GE4 k adierazitakoaren ildotik, egungo gazteen hizkuntza gaitasunak atzera egin
|
duela
diote beste hainbat parte hartzailek ere (IEE1, GIR1, NE1, LIR1, LIR3, DGIR1, IE5), eremu formalean, bederen, eta adierazitakoak aintzat hartuta, modu zuzenagoan edota zeharka gehientsuenen pertzepzioa bertsua dela esan daiteke ezbairik gabe. Hezkuntzaren ardura ere baden heinean, irakaskuntzako profesionalek kezkaz bizi dute egoera, Euskal Herriko hezkuntza sistema diferenteek gaur egun ez dutelako ikasle guztien euskalduntzea bermatzen, eskolak euskalduntze horren oinarria izan behar duenean (IE7).
|
|
|
Era berean, irakurketa ulertzeko ikuspegiak rol garrantzitsua jokatzen duela pentsatzen du GE4 k, eta irakurketa ekintza modu zabal batean ulertzera jotzea komeni dela proposatzen du. Bestera esanda, testuen balio literarioaz jabetzeko lanketak proposatzen direnean, irakaskuntzan nagusiki, helburu jakin batzuetara daraman ulermenerako bide bakarra soilik hartzen da ontzat, eta horrek de facto bestelako aukera posible guztiak baztertzen ditu, ikasleari testua ulertu ez
|
duela
esatera iritsiz. Helburu bertsuetara iristeko, baita testuen inguruan eraikitako ulermen kontzertatuetara ere, ikasleek egindako interpretazioetatik abiatzeko aukera zabaltzeak konfiantza handitzea eta euren gaitasuna balioestea ekar lezake.
|
|
|
Hala ere, hori ez dela gazteen arazoa pentsatzen du EIAE1 ek, problematikaren ondorioa baizik, eta hortaz, arazoari errotik eta modu orokor batetik aurre egin behar zaiola argudiatzen du. Horretan garapen bat antzematen dela uste dute EIAE3 k eta AIR1 ek, eta hasierako adinetan eta hezkuntza etapetan literaturarekiko harremana estuagoa den moduan, ondoko etapetan, nerabezaroan batik bat, oso zaletuak direnak ere bidean galtzen direla ematen
|
duela
diote:
|
|
|
Baina, kode soziokultural eta linguistiko komunikatibo horiei helduz, hizkuntza pentsamendua eraikitzeko eta adierazteko bidea izateaz gain, ikuspegi transakzional batetik, errealitate soziokulturalaren parte diren unitate desberdinak eta prozesuak partekatzeko eta imajinario soziokultural komunean interkonektatzeko ere bada (Pyysiäinen, 2021) 43 Hau da, dialogoak edo elkarrizketak ezagutza eraikitzeko balio duen heinean (Wells, 2015), jardun linguistiko komunikatiboa modu sozialean pentsatzeko44 eta giza-ikaskuntzarako baliabide gisa ere uler genezake (Vygotsky, 1995; Dolz eta Schneuwly, 1997). Bakarrik egonda ere, helduak sozialki pentsatzen
|
duela
esan daitekeela dio Vygotskyk (op.), ezagutza barneratzea besteekiko elkarrekintzaren menpe dagoela dio Bruner ek (in Elboj eta besteak, 2006), ekinbide komunitarioari dagozkion kategorien zein eraldatzeen menpe, hain zuzen ere: " Hezkuntza elkarrizketa bidezko formula bat da, elkarrizketaren hedadura bat, non haurrak mundua kontzeptualki eraikitzen ikasten duen helduaren laguntza, gidatze eta aldamiatzearekin" (op.: 44).
|
|
|
Horrela, Interakzionismo Sozialak giza pentsamendu kontzientearen eraikuntza gertakari sozialen zein kulturalen munduaren eraikuntzarekin duen lotura estutik abiatuta ulertzen
|
duela
dio Bronckartek (2007). Edozein kasutan, izaki sozialak izanik ere, komunikazio ekintza eta, beraz, elkarrekintza horiek hezkuntzan xede didaktikoaz jabetu behar diren neurrian, lehenik eta
|
|
|
Horrez gain, irakurzaletasuna bultzatzea moduko helburuak ere badaude, eta parte hartzailearen ustez, horri eman litzaioke lehentasuna, eta ez horrenbeste idazle eta obra zerrendak ikasteari. Zentzu horretan, Heziberri 2020 k XVI. eta XVII. mendeetako literatura proposatzen
|
duela
dio MIR1 ek, baina 14 urteko nerabe bati Axular edota Etxepare moduko autoreak transmititzea oso zaila egiten zaiela aitortzen du. Hor teorian eskatzen denaren eta gelako gaur egungo errealitatearen arteko nolabaiteko arrakala antzematen da (MIR1), baina agian, eduki horiek lantzeko moduan egon daitekeela gakoa (LIR1).
|
|
|
BHren kasuan, egokitasunaren kontzeptua esportagarria dela esan genezake literaturaren didaktikari dagokionez. BE1 ek adierazten duen moduan, Euskara eta literaturan irakasleek hizkuntza gaitasunak lantzera jotzen dutela baieztatzen du eta normalean literatura ez dela lehentasunezko gaia, eta horrek literaturaren irakaskuntzaren kontra jokatzen
|
duela
dio. Horren aurrean, literaturak duen berezko balioan sinetsi behar dela aldarrikatzen du
|
|
|
" Nire lehengusinak edo lagun batzuek uzten dizkidate haiek irakurritako liburuak nik irakurtzeko" (GL). Lagunartean gertatzen denak ere alderdi desberdinetan eragin handia
|
duela
esan daiteke; haatik, etxean irakurtzeko ohitura eraiki eta horri eutsi dionari lagunartean irakurtzeko ohitura edo zaletasuna ez izateak modu negatiboan ez diola eragiten ondoriozta daiteke, parte hartzaileen artean, behintzat. Hau da, etxean irakurtzeko ohitura dagoela eta haiek ere zaleak direla askok aitortzen dute, lagunartean ohitura zabalduta ez dagoela onartzen duten arren.
|
|
|
NE1 entzat, nerabeen erreferentzialtasuna aniztu da kultur eta aisialdi eskaintza ere ugaritu den heinean, eta horrek erreferente literarioentzat, kanonikoak zein ez, tarte gutxiago uzten
|
duela
dio. Horrekin batera, literaturak dituen beste zailtasunak ere baleudeke.
|
|
|
Hainbat dira plazera eta gozamena aipatzen dituzten parte hartzaileak (NE1, MIR1, LIR3, HIR1), hots, literaturak eskaintzen duen esperientziak sorrarazten duen gozamena, IE6 k dioen moduan, literatura literatura hutsagatik, baina berrirakurtzeak pizten duen" plazer linguistikoa" ere aipatu duenik badago, MIR1 esate baterako. Alabaina, parte hartzaile batzuek arlo hau galduz joan den balioespena eta prestigioa adierazi izan dute, eta horren ondorioz, egun, literaturak balio sozialik ez
|
duela
dio GE1 ek, paradoxiko gerta daitekeen arren, erraztasunaren, gozamenaren eta plazeraren aroan bizi garelako.
|
|
|
Azkenik, literaturan eta, lan honi dagokionez, literaturaren didaktikan ikertzen segitzeko beharra agerian geratzen da, usteetatik edo iritzietatik ebidentzietara pasatu ahal izateko. Asmo horrekin, lan honek oraindik bide luzeagoa eta, akaso, oparoagoa
|
duela
esan behar da, ikerketa zabalago baten parte den heinean. Izan ere, errutina literarioak inplementatzea da hurrengo urratsa eta horiek izango duten inpaktua neurtzen eta aztertzen saiatzea.
|
|
|
Hala ere, egindako analisiak, motibazioa eta abarrak ez dituela garatzen erakusten du; are gehiago, katalizatzaile izan beharrean, zenbaitetan oztopo ere badela, ez ikasleentzat soilik, irakasleei eragiten dien zerbait dela agerian geratu baita. Jakina, baieztapen orokorra dela ezin ukatuzkoa da, eta, lekuan lekuko askotariko errealitateak dauden arren, joera jakin bat deskribatzen laguntzen
|
duela
esan genezake.
|
|
|
Konpetentzia literarioaren garapena helburu eta ardatz izango duen proposamen metodologikoa egiten du parte hartzaileak, eta konpetentzietan oinarritutako hezkuntza eredu batetik, teorian hezkuntza kokatzen den eredutik, hain justu ere, zeharkakotasunak dagoeneko oinarri oinarrizko baldintza
|
duela
esan daiteke, beraz. Hala ere, testuliburuak edota norberak prestatutako eta urteetan erabilitako materialak segurtasun handia eskaintzen duten" salbamendurako oholak" izaten direla askotan irakasleetzat dio parte hartzaileak, eta diziplinartekotasunera zein metodologia aktiboetara igarotzeak horri uko egitea eskatzen du hein handi batean.
|
|
|
Norabide berean, ikerketa berriagoek urrats bat aurrera ematen dute eta AAen eta Espainiako curriculumak zehazten dituen konpetentzia kurrikularren arteko korrelazioa" Relación entre las competencias curriculuares y las Inteligencias Múltiples", gaztelaniaz eskaintzen eta aztertzen du Pallarés Dominguezek (2021: 110) bere lanean. Horrela, lotura gaur egun marko europarrean eta AAko inteligentzia edo adimen moten artean lotura zuzena eta osagarria ezar daitekeela ondorioztatzen du autoreak, eta, ondorioz, konpetentzietan oinarritutako hezkuntza ereduak argudio eta euskarri sendoa
|
duela
esan genezake.
|
|
|
Hartara, pentsamendu kolektiboaren osaketa elkarrekintza sozialaren baitan ulertu behar da, eta, hori horrela, gizakion ekintzak hizkuntzarekin harreman zuzena
|
duela
dio Bronckart ek (2007). Hau da," pentsamendu kontzientearen eraikuntza gizarte gertakariei eta obra kulturalari estuki atxikita" eraikitzen dela, eta, beraz, sozializazio prozesuak eta norbanakoen formazioa edo eraikuntza giza garapenaren bi alderdi osagarri dira (op.: 23).
|
|
|
Hots, malgutasunez landu beharreko modu sendoan eta zehaztasunez egituratutako proposamen zehatza izango du eskuartean. Proposamenak sei aste iraungo
|
duela
esan da lehen eta mailakatutako prozesua izango da; hots, tarte horretan literaturan sakonduko dugu modu gradual batean, konplexutasun maila baxuagoko testu, prozedura, helburu eta funtzio kognitibo diskurtsiboekin hasi, eta, apurka apurka, konplexutasun maila haziz joango da.
|
|
|
Gizartearen eraldaketan hezkuntzak funtsezko eginkizuna
|
duela
zioen Michael Apple pedagogo eta hezkuntza soziologo estatubatuarrak berriki eskainitako hitzaldi batean, eta, Eskola espazio demokratikoa den heinean, demokrazia horren garapen egokirako espazio kritikoa ere izan behar duela. Ildo beretik, eraldaketarako espazio gisa irudikatzen eta aldarrikatzen du hezkuntza Apple ek, esperimentaziorako eta aldaketa sozialerako gune den neurrian.
|
|
|
Josek, matoia sartu aurretik, bi oihal zati jartzen ditu gazta otzara bakoitzean. Oihalak hobeto estutzen laguntzen
|
duela
dio. Akorduan dauka matoia egurrezko labanaz mozten zela eta gazta otzarak ere gaztaina egurrezkoak zirela.
|