|
2007
|
|
|
Gipuzkoan eta Bizkaian puntu batetik gorako hobekuntzamaila lortzea aurreikusten dut. Araban eta Nafarroan puntu baten ingurukoa eta Iparraldean, erabilerak, oraindik ere, beherantz egingo
|
duela
esango nuke. Zehazki, honako hipotesi hauek planteatzen ditut:
|
|
|
Gipuzkoan eta Bizkaian puntu batetik gorako hobekuntza maila lortzea aurreikusten dut. Araban eta Nafarroan puntu baten ingurukoa eta Iparraldean, erabilerak, oraindik ere, beherantz egingo
|
duela
esango nuke".
|
|
|
Gure gizartean, euskara asko estimatutako gaia da, guraso gehienek nahi dute beren seme alabak euskara ikasi eta euskaraz egin dezaten, baina bestelako giza ereduak antzematen dituzte gaztetasunera heltzen direnean, eguneroko hizkuntza erabilerak bestelakoak direla ohartzen dira, erdara erabiltzeko joera edo ohitura dutela helduek. Eta haurrak, errazago ikasten du egin behar
|
duela
esaten zaiona baino, besteek egiten dutena edo bere inguruan ikusten duena. Ikustea ikastea dela baieztatzen da hizkuntzen gizarte errealitatean.❚
|
|
2009
|
|
|
" D" ereduko ikasleek motibazio desberdinak adierazten dituzte euskaraz mintzatzen dena guraso bakarra denean edo biak mintzatzen direnean. Guztiak bat datoz euskara ikasteak hizkuntza indartzen
|
duela
esatean, baina diskurtso desberdinak dituzte euskara ikasteko beharrari eta euskara gizarte eremuetan zabaltzeko konpromisoari dagokionez.
|
|
|
" D" ereduko ikasleek motibazio desberdinak adierazten dituzte euskaraz mintzatzen dena guraso bakarra denean edo biak mintzatzen direnean. Guztiak bat datoz euskara ikasteak hizkuntza indartzen
|
duela
esatean, baina diskurtso desberdinak dituzte euskara ikasteko beharrari eta euskara gizarte eremuetan zabaltzeko konpromisoari dagokionez.
|
|
|
Eta harrezkero idatzi diren guztiak! Orain beste kaskagogor batzuk dabiltza euskarak eskolarako eta plazarako ez ezik, lanerako ere balio
|
duela
esanez. Urte eta ahalegin batzuk pasatu dira dagoeneko eta fruitu batzuk ere eman ditu egindakoak.
|
|
2010
|
|
|
Esaten ari garena da ez dakiela euskaraz, eta hori informazio errelebantea da. Identifikatzen laguntzen du, bilaketan herritarren %90 kanpoan uzten duelako; baina bestelako informazio bat ere ematen
|
duela
esanen nuke: pertsona horri zerbait falta zaio, zehazki, herritar gehienon ezaugarri oso propioa den zerbait.
|
|
|
Batuarenganako isuri edo joera hori, emandako adibideetan, azaleko samarra da, eta ukitu bat ematen dion arren, jarduna Leitzako euskararen barruan uzten
|
duela
esanen genuke. Fenomeno horren bertsio hanpatua edo garatua da —eta harrigarriagoa, bidenabar esanda— bestalde, Iruñean bizi diren hainbat leitzarrek haien umeekin duten portaera linguistikoa.
|
|
|
Egoera honetan enpresak gehiegizko produkzio ahalmena
|
duela
esaten da, oraindik ere kostu txikiagoz ekoizten jarrai dezakeelako. Orduan, enpresa horrek bere gehiegizko ahalmena erabil dezake hizkuntza gutxituko ondasunak ekoizten, behin hizkuntza nagusiko ondasunen eskaria ase eta gero.
|
|
|
• Hizkuntzen gizarte presentziaren igoerarekiko pertzepzioari dagokionean, euskararen erabilera altuko talde bietan ingelesaren gizarte presentziak nabarmen gora egin
|
duela
diote. Talde erdaldunetan, aldiz, euskara gailentzen zaio ingelesari (nahiz eta euskara eta gero ingelesa gizarte presentzia gehien duen hizkuntza bezala hautematen den) (9.4 atala, 102 or.).
|
|
|
Teknologiak azken bolada honetan mundua hankaz gora jarri
|
duela
esaten da sarritan, baina teknologia ez da.
|
|
|
Geu gara aldaketa horren oinordekoak, eta aldi berean, datozen eraldaketen protagonista eta erantzule. Teknologiak azken bolada honetan mundua hankaz gora jarri
|
duela
esaten da sarritan, baina teknologia ez da guregandik aparte dagoen zerbait. Eudald Carbonell antropologoak behin baino gehiagotan gogoratu izan digunez," teknologia eta haren gizarteratzeak gizaki egin gintuen orduko primate horiek suaren kontrola eskuratu zutenean; geroztik horrelaxe izan da:
|
|
|
1966an gutxiengo nazionalen babeserako zirrikitua ireki zien. eskubide zibil eta politikoen nazioarteko itunaren 27 artikuluaren arabera, hizkuntza gutxiengoan dauden estatuetan hizkuntza komunitate horiei ez zaie ukatuko hizkuntza erabiltzeko eskubidea. egia da, bai, artikuluak ezezko formula erabiltzen duela, eta ondorioz, ez du garbi uzten zein diren estatuak hartzen dituzten konpromisoak. hori garbitze aldera, 1994an giza eskubideen batzordeak artikulu horren interpretazioa berbideratu zuen, eta ohar batean azaldu zuen artikulua modu negatiboan idatzita egon arren, gutxiengoaren identitatea edo haren kideen eskubideak babesteko neurri positiboak. ondoren, 1992an eta 27 artikulu horren ondorioz, nazio batuen erakundeak 47/ 135 ebazpenaren bidez gutxiengo nazional, etniko, erlijioso edo linguistikoen partaide diren pertsonen eskubideen deklarazioa argitaratu zuen. hala ere, deklarazio horrek ez zuen balio juridikorik. hartara, ez ditugu zuzenean aitortuta oinarrizko hizkuntza eskubideak. beti ere giza eskubideen hizkuntza irizpideari erreparatu zaio hizkuntza eskubideak aitortuak izateko. bestalde, aipatzekoa da azken urteotan uneSCo erakundeak ere zenbait adierazpen eman izan dituela argitara, esaterako, 2001eko kultur aniztasunari buruzko deklarazio unibertsala. tamalez, aipatu deklarazioa ez da arautzailea. aitzitik, hainbat printzipio ezartzen ditu estatuek bere egin eta garatzeko konpromisoa har dezaten. azkenik, kontuan hartzekoak dira europako Segurtasun eta kooperazio erakundeak argitaratu izan dituen ebazpen zein gomendioak, besteak beste, helsinkiko ituna, hezkuntzari buruzko hagako gomendioak, gutxiengoen eskubideei buruzko osloko gomendioak, etab. bidean utzi ditugu nazio batuen erakundeak abian jarritako hainbat tresna: eskubide ekonomiko, Sozial eta kulturalen ituna, haurren eskubideen deklarazioa, irakaskuntzaren eremuan bereizkeriaren kontrako hitzarmena... luze bezain interesgarri joko luke horien guztien azterketa egitea, baina beti ere arestian esandako ondorioa errepikatuko genuke, esan gabe doa, artikuluan zehar gutxiengoez ari garela, baina horrek ez
|
duela
esan nahi terminologia hori onartzen dugunik. itun guztietan gutxiengoez hitz egiten da. horrela hizkuntza gutxiengoen kategorian sartzen dira berezko hizkuntza gutxiagotuak. ikuspegi teorikotik gutxiengo hitza ezaugarri bat konpartitzen duten eta erreferentzia egiten zaion eremuan kuantitatiboki erdia baino gutxiago osatzen duen taldeari esaten zaio. eTa azKen hogei urTeoTan, europaK zer?...
|
|
|
%5, 14 Coruñan edo %6, 29 Vigon. baina, adin tarte berean, ahozko ulermenari dagozkion ehunekoak oso altuak dira: %97, 94 Coruñan eta %98, 27 Vigon. gizarte mailan eta hirieremuetan gora egiten dugun heinean, hitz egiteko gaitasunak behera egiten
|
duela
diote estatistika guztiek; eta, alderantziz, irakurtzeko gaitasunak eta are gehiago idazteko gaitasunak, behera egiten dute gizartemailan eta landa eremuetan behera goazen heinean.
|
|
|
...atu interesgarri bat erakusten digu, hots, familia elebidunen kopurua jaitsi egin da, eta familia erdaldunen kopuruak gora egin du, %25, 6tik %33ra hain zuzen ere. horren guztiaren ondorioz, eta sektoreka banatu eta segidan emango ditugun datuak ere kontuan hartuta, galiziera indar handiz barneratu bada ere kultura, politika eta antzeko sektore ofizialetan, sendi eremuan oraindik ere atzera egiten
|
duela
esan dezakegu, eta hiriguneetako erdieta goi mailako klaseetako haureta gazte eremuetan garrantzirik gabekoa dela ia ia. galiziako Xuntan izan diren gobernu ezberdinek egindako hizkuntza politika gogogabeak (galizierarekiko beligerantea ez esateagatik, gaur egun gertatzen den bezala)" galizieraren eta gaztelaniaren arteko bizikidetza elebiduna" bultzatu du; baina galizieraren erabilerar...
|
|
|
Gizarte mailan eta hirieremuetan gora egiten dugun heinean, hitz egiteko gaitasunak behera egiten
|
duela
diote estatistika guztiek; eta, alderantziz, irakurtzeko gaitasunak eta are gehiago idazteko gaitasunak, behera egiten dute gizarte mailan eta landa eremuetan behera goazen heinean.
|
|
2011
|
|
|
Kontzertuetan ere, nagusiki erdara erabiltzea ohiturak dakarren inertziaren arazoa da. Arrasaten, musikaren munduan, inertziak erdararen alde jokatzen
|
duela
esan genezake, gazteek dioten moduan, inguruko zenbait herritan gertatz
|
|
|
Bestalde, eskolak erabilera indartu egin behar
|
duela
esaten dugunean, eskolaren mugak nabarmenak dira. Bigarren Hezkuntzari bagagozkio, ikasle batek bere denboraren %12 baino ez du pasatzen eskolan.. tzak mugak ditu erabilera bultzatze aldera6 Izan ere, irakaskuntzak garapen handia izan duen arren eta honek gazteen jokaeretan eragin izan badu ere, hau euskararen ezagutzaren hedapenaren inguruan izan da batez ere.
|
|
|
Musika da, bestalde, lagunekin gehien konpartitzen dena. Gazteei musika bila nora jotzen duten galdetu zaienean% 91ek internet bidez lortzen
|
duela
esan du. Baina %67k dio musika lagunen bidez eta hauekin banatuz eskuratzen duela.
|
|
|
Musika da, bestalde, lagunekin gehien konpartitzen dena. Gazteei musika bila nora jotzen duten galdetu zaienean% 91ek internet bidez lortzen
|
duela
esan du. Baina %67k dio musika lagunen bidez eta hauekin banatuz eskuratzen duela.
|
|
|
Bigarren galdera ea euskal musika ezagutzen duten izan da eta honetan %16k baino ez dute aitortu ez dutela ezagutzen. Beraz, gehiengo zabal batek euskaraz egiten den musika ezagutzen
|
duela
dio. Jakin genukeena euskal musikaz ari direnean zer duten gogoan gazteek, baina hori ez dago hemendik ondorioztatzerik.
|
|
|
Eta" Euskadi Gaztea" irratiari buruz esandakoak dira horren lekuko. Labur esateko, musika errepertorio oso hertsia
|
duela
esan dute. Eta egia esan, halako publiko anitzarentzako irrati bakarra izatea ez da oso itxaropentsua.
|
|
|
Bestalde, eskolak erabilera indartu egin behar
|
duela
esaten dugunean, eskolaren mugak nabarmenak dira. Bigarren Hezkuntzari bagagozkio, ikasle batek bere denboraren %12 baino ez du pasatzen eskolan.
|
|
|
Hamar ondorio, gazi eta gozo – Mikel Zalbide formulatu gabe a priori. hala eskatzen du zuhurtziak eta hori gomendatzen du, bereziki, gai horretaz dagoen bibliografia zientifiko landuenak (datu kontrastez hornituenak eta onarpen akademikoz ez ahulenak): gurea bezalako hiztun herri txiki modernizatuen garapen bideak (gainerako hiztun herri ahulduenak bezala) diglosia molderen bat ezinbestekoa
|
duela
dio, aldez edo moldez, bibliografia horrek (ikus azalpen txostena). egia da ohiko konpartimentazio moldeak apurtzeko joera eta lehen ez bezalako ahalmena duela gizarte modernoak. ez da egia, aldiz, ahalmen hori ahalguztiduna denik. ez da egia, horrela, ohiko sozializazio gune primarioak (etxea eta familia, auzoa eta kalea, lagunartea eta hurbileko bizimoldea) ezabatu egin dituenik zeharo gizarte ... Lehen baino panorama inhospitoagoa ekarri du modernitateak sozializazio gune horietara:
|
|
|
Batak ez du bestea zapuzten, objektibotasunari bere osoan eta bere lekuan eusten dakigun neurrian. " Inolako interesik gabe" diharduela dioenaz, value free moduko zientzia egiten
|
duela
esaten duen arima erratuaz, ez naiz ni batere fio: bat nator horretan Julen Arexolaleibarekin. gauza bat da ordea nork geure interesak izatea eta interes horiek gizalegez aldezten saiatzea eta bestea, erro errotik bestea, zientzia bilaketan ari garelarik objektibotasuna alboratu eta gure bilatze lan hori aldez aurretiko interes jomuga jakinen mendeko otxan bihurtzea. ezin alboratuzkoa dugu objektibotasuna.
|
|
|
esate baterako, babes handiena behar duen hizkuntza erabil dezake beti. ekologikoa izateko, harremanetan eta argitalpenetan, norberaren hizkuntzari eman behar zaio lehentasuna. zer egin dezakete erakundeek eta udalek? ekologiaren ikuspuntua oinarri hartuta, lagundu beharreko komunitatearen hizkuntza erabili dute lehentasunez. hizkuntza iraunkortasunaren helburua da tirabirak sortzen dituzten paradigmak bateratzea eta behar bezala antolatzea. horrek esan nahi du ekitateak izan behar duela garapen sozialaren eta ekonomikoaren oinarria (gogora dezagun ekitateak ez
|
duela
esan nahi berdintasuna, baizik eta desorekatuta dagoena orekatzea). horretarako, hizkuntzapolitikaren gaietan, espazio batzuk legezkotu egin behar dira, espazio horietan euskara eta katalana lehentasunez erabil daitezen. hemen, zuen mankomunitatean, udalerri euskaldunen Mankomunitateak euskara gordetzeko beharrezkoa den habitata sor dezake. horrenbestez, kontua da ekonomia bizigaia eta bideragarr... Bestela esanda, ezin dugu hizkuntza komunitate zoriontsu bat eraiki, baldin eta etengabe ahalegina egin behar bada komunitatearen hizkuntza hitz egiteko. hezkuntza politikek, gizarte politikek eta bestelako politikek bermatu egin behar dute hizkuntza egunerokoan naturaltasunez eta zoriontasunez erabili ahal izatea; hori da, hain zuzen, lortu behar duguna.
|
|
|
hiztunek hizkuntza ezberdinetan komunikatzeko duten gaitasuna. gaitasun bezala konplexua eta osagarri asko dituena bezala ageri da, eta beti ere hizkuntzaren funtzionalitateari begira, alegia, tokian tokian komunikatzeko behar diren bitartekoei eta beharrei begira definitzen da. hiztunak hizkuntza ezberdinetan dituen gaitasunak elkarren osagarri eta aberasgarri diren ustea dago, bestalde, definizio honen oinarrian. Beste era batera esanda, hiztun bat bi hizkuntza edo gehiago erabiltzeko, alegia, haietan komunikatzeko gai denean hiztun eleanitza dela esango da. esan beharrik ez dago, gizakia gai dela bi, hiru eta hizkuntza gehiago komunikatzeko moduan ikasteko, txiki txikitatik ere bai, eta bi, hiru edo gehiago jakiteak ez
|
duela
esan nahi bakarra dakienak baino okerrago hitz egingo duenik. elebakarrak, ondo eta gaizki hitz egiten dutenak dauden bezala, elebi/ anitzak ere hobeto edo okerrago erabil ditzake bere hizkuntzak. garai batean, hizkuntza baten lekuan bi sartuz gero okerxeago," estuxeago" ibiliko zirenaren ustea zen nagusi, edota horrelako gauzak esaten zen elebakartasuna indartzeko. zoritxarrez oraindik...
|
|
|
187 eX/ 44/ 1) eleaniztasun horren osagarri nagusi eta bereziki bultzatu beharrekoak hizkuntza gutxituak direlako. gerturago etorriz, beharrezko ikusten dugu baita ere hizkuntza aniztasunaren auzia, ekologia eta biologia aniztasunarena bezala, edozein norbanakoren nahiz erakunderen helburu eta interesgune bihurtzeko ahalegina. euskararen biziberritze ahaleginekin batera, aspalditik ohartu gara munduko beste hizkuntza gutxituekin solidaritate harremanak indartu beharra, batzuen eta besteen ahaleginak, lorpenak, ekimenak konpartituz helburu onartuagoa, zabalduagoa, eskuragarriagoa egingo denaren esperantzarekin lan egitea askoz aberasgarriagoa da; eta emankorragoa ere bai seguruenik. euskararen/ hizkuntza gutxituen normalizazio eremuetan lortutakoek beste hizkuntza gutxituentzat ere eredugarri izan lukete, bereziki gertuago daudenentzat: komunikabideetan, giza zerbitzuetan, Esan beharrik ez dago, gizakia gai dela bi, hiru eta hizkuntza gehiago komunikatzeko moduan ikasteko, txiki txikitatik ere bai, eta bi, hiru edo gehiago jakiteak ez
|
duela
esan nahi bakarra dakienak baino okerrago hitz egingo duenik.
|
|
|
Bigarren hizkuntzan irakasteak erresistentzia sortzen
|
duela
esango digu gajok (2009), baina eginkizun horrek ondorio probetxuzkoak ekarriko ditu jakintzen kontzeptualizazio mailan. Antzeko gogoeta iradokitzen du Florisek (1988) Aostako eskola elebidunetan nagusia den italieraren ordez frantsesez irakasteko erabakia zergatik hartzen duten azaltzeko.
|
|
2012
|
|
|
Berdin esango genuke udalari buruz ere. ez da udal ordezkari gehiegi ikusten herriko taldeek egiten dituzten emanaldietan eta, diruak gora behera, bertan izateak aitortza bat, balioeste bat suposatzen
|
duela
esango genuke eta, beraz, egin beharrekoa dela.
|
|
|
Orain arte aztertu ditugun emaitzen arabera, euskararen erabilerak oro har aurrera egin
|
duela
esan dezakegu. Gaur egun duela 20 urte baino lagun gehiagok erabiltzen du euskara.
|
|
|
Alde guztietatik bidaltzen dizkiguten mezu horietako gehienek, den denek ez esatearren, gugan eragitea dute helburu, nahiz asmo hori batzuetan ez den hain agerikoa izaten (Garzia, 1999). Norbaitek norbaitengan eragin nahi duenean, pertsuaditu nahi duen horren baitako zerbait aldatu nahi
|
duela
esan nahi da. Eragin nahi izateari, orokorrean," eragintza" esaten zaio (influence).
|
|
|
Prozesatzeari ekingo dio, baina prozesamendu hori ez da zuzen edo objektiboa izango. Pertsona erakargarriei begira lelotuta, liluratuta, geratzen den hartzaileak ere makur prozesatuko du erakargarri zaion horrek esaten diona, baina positiboki makur, esaten duena esaten
|
duela
esandakoaren alde egoteko ahalegina eginez bezala. Baliteke euskarak ere halako eraginen bat izatea euskaldunen artean.
|
|
|
Leku batzuetan, oso ahul dago, beste batzuetan osasuntsuago eta hainbatetan (arnasgunetan), lehen begiradan behintzat, aski osasun onean dagoela esan genezake. Hori bai, gorputz atal guztiak elkarlotuta eta elkarreraginean dauden bezala, han hemengo hiztun taldeak euskararen hiztun elkartea
|
osatzen
duela esan genezake, horiek ere elkarlotuta eta elkarreraginean. Eta zati baten osasun ahuldadeak, baduela zerikusia gorputz elkarte osoaren osasun ahuldadean.
|
|
2013
|
|
|
Baina gogorik ez badago, behar besteko motibaziorik ez badago, alferrik arituko gara. Argi dezagun atxikimendu nahikorik eza edo oso mugatua edo leialtasunik eza aipatzeak ez
|
duela
esan nahi herritarrei ezeren" errua" bizkarreratzen diegunik, besteak beste oso oker ibiliko baikinateke" errudun bila" abiatuko bagina, eta orain arte ere euskarak izan duen garapenaren zutoin nagusia herritarren atxikimendua izan baita. Besterik da kontua.
|
|
|
Euskararen munduak, teorian, merkatu osorako estrategia du, merkatu osoaren kuota bilatzen
|
duela
dio (Euskal Herria euskalduntzea), baina praktikan segmentu batean fokalizatutako estrategia eraman du, eta estrategia horrek ongi funtzionatu dio segmentu horretan, baina ez merkatu osoan.
|
|
|
Lartzabaleko ikasleen gehiengoak, %63ak, kolegiotik kanpo euskara batua ez du erabiltzen. Ziburun aldiz, gehiengoak, %60ak, erabiltzen
|
duela
dio.
|
|
2014
|
|
|
Beraz, euskararen ezagutzari dagokionean %77, 5ak euskara ezagutzen
|
duela
esan genezake.
|
|
|
Ezagutza datuak gazteen eremura eramanez, gazteen %92ak euskara ezagutzen
|
duela
esan daiteke. Mikel Leundak Soraluzeko gaztetxoak eta euskara:
|
|
|
Euskal hiztunak, nagusiki, solaskideak euskara ez dakienean edo ez dakiela iruditzen zaionean, gaztelaniara edo frantsesera jotzeko ohitura du, eta gainera modu sistematikoan egiten
|
duela
esan daiteke. Ferran Suay k eta Gemma Sanginés ek sortutako TELP (Taller d’espai
|
|
|
Lehen hipotesia, hizkuntzaportaera asertiboak portaera pasiboak eta oldarkorrak baino onarpen handiagoa
|
duela
dioena, baieztatu egin da.
|
|
|
Lehen hipotesia, hizkuntza portaera asertiboak portaera pasiboak eta oldarkorrak baino onarpen handiagoa
|
duela
dioena, baieztatu egin da.
|
|
|
5 Euskalduna euskarak egiten
|
duela
esan dute gazteek eta Euskal Herrian euskaraz egin behar dela.
|
|
|
Inkesta erantzundako haurren %63ak Atxutxiamaikan egoten ez denean bezainbesteko euskararen erabilera egiten
|
duela
dio eta %37ak, Maialen Arnedo – Atxutxiamaika aisialdi taldeak haur, guraso eta hezitzaileen euskararen erabileran duen eragina aztertuz aldiz, euskaraz gehiago hitz egiten duela aitortu du. Emaitza positiboen aurrean gaudela esan genezake, beraz.
|
|
|
Inkesta erantzundako haurren %63ak Atxutxiamaikan egoten ez denean bezainbesteko euskararen erabilera egiten
|
duela
dio eta %37ak, aldiz, euskaraz gehiago hitz egiten duela aitortu du.
|
|
2015
|
|
|
Orain dela bi hamarkada abiatutako lan ildoa bizirik iraun
|
duela
esan daiteke, agian oihartzun gutxiagorekin, baina egun oraindik ekimen ezberdinak topa daitezke familia bidezko transmisioan eragiteko asmoz4 Gehienetan udalerri edo eremu geografiko zehatz bati loturikoak dira eta salbuespenak salbuespen, esan daiteke gehienek sentsibilizazio, komunikazio eta ikaskuntza esparruetan eragitea dutela helburu. Horretarako web guneak zabaldu dira, euskara ikasteko diru-laguntzak eskaini edo material bereziak sortu (hizkuntza aholkuak, hiztegiak, ipuinak, gidak, eta abar).
|
|
|
Euskararekiko jokabide ausartagoekin (lehen hitza euskaraz egitea edo senar erdaldunei euskaraz egitea, kasu) ez direla saiatu esan dute gehienek eta erradikaltzat jotzen dute, adibidez, dena euskaraz egitea. oso barneratuta dute eta lanpostuen esleipenean prestaketak garrantzia handiagoa
|
duela
zioten, euskara jakitearekin alderatuta.
|
|
|
Hondakinen prebentziorako diru laguntzen inguruko zalantza bat argitzeko telefonora deitu, eta telefonoa hartu duen pertsonarekin ez du izan euskaraz hitz egiteko aukerarik. Erantzunean adierazi zaio gertatutakoa sentitzen dutela, are gehiago Gipuzkoako Foru Aldundia euskararen erabilera erregulatzeko prozesuan erabat inplikatuta dagoenean, baina horrek ez
|
duela
esan nahi horrelako egoerarik tarteka gerta ez daitekeenik. Ez zaio adierazten hori konpontzeko neurririk hartuko denik, ez orain, ezta balizko epe batean ere.
|
|
|
Objektu horrekiko jokabide joera eta intentzioa dira. Egoera zehatzetan erantzuteko joera definitzen
|
duela
esan daiteke. Jarrera batek portaera bat izaten du, bere baitan dakar, nahiz eta beti ez datozen guztiz bat.
|
|
|
Ikasleen %96, 7k euskararekin harremanetan jarraitzeko asmo ziurra du etorkizunean (%60, 7) edo agian harremanetan jarraituko
|
duela
dio (%36). Soilik %3, 3k ez du euskararekin harremanetan jarraitzeko intentziorik.
|
|
|
Ikasleen %96, 7k euskararekin harremanetan jarraitzeko asmo ziurra du etorkizunean (%60, 7) edo agian harremanetan jarraituko
|
duela
dio (%36).
|
|
|
— %60, 8k Euskal Herrira bidaiatuko
|
duela
dio.
|
|
|
—%19k Euskal Etxe batean ikasten jarraituko
|
duela
dio.
|
|
|
Gainera, inkesten emaitzetan dakusagunez, ikasleen gehiengoak etorkizunean euskararekin harremanetan jarraitzeko asmo ziurra du (%60, 7) edo agian harremanetan jarraituko
|
duela
dio (%36). Horietatik %17k gradu ondoko ikasketetan Euskara eta Euskal Kulturan sakonduz; %47k Euskara euren kabuz ikasiz; %60, 8k Euskal Herrira bidaiatuz; %51, 3k Euskara eta Euskal kulturarekin erlazioa mantenduz Internet eta sare sozialen bidez; eta %23, 8k senide eta lagunekin praktikatuz.
|
|
2016
|
|
|
Pierre Bourdieuk eguneroko hizkuntza praktikak borroka eremu direla dio. Hizkuntza bakarraren barne borrokez ari da, hau da, nork hitz egiten duen eta nondik hitz egiten den balio jakin bat izango
|
duela
esandako horrek, baita esandakoa berdina denean ere. Sexu generora aplikatuta, ongi demostratzen da egunero, emakume baten diskurtsoa, oraindik ere eta hemen bertan, ikusezinago dela gizonezko batena baino, esaten denaren pertinentziaz harago, eta, are, baita esaten dena gauza bera denean ere.
|
|
|
Euskara apur bat ikasteko ahalegina euskarak berak ordaintzen
|
duela
esan zuen, amazig horrek, Bilbon. Inguruko jende asko hobeto ezagutzen dela horrela.
|
|
|
Eskainiko ditugun azalpenak lehen hurbilketa saio huts dira beraz, aparteko kontrasterik gabeak oraingoz. Oro har, euskarak aurrera egin
|
duela
esaten dugunean ondoko elementuotan fijatu ohi gara euskaldunok, gutxi asko: a) Hizkuntza bera landu, bateratu eta eginbehar berrietarako egokitu, moldatu eta aberastu egin dugu. b) Hiztunen artean asko dira, lehen baino askoz gehiago, hitz egiten jakiteaz gainera euskaraz irakurtzen eta idazten dakitenak. c) Euskaldunen (euskaraz dakitela diotenen) kopuru absolutuak bilakaera positiboa izan du oro har (ez herrialde guztietan), eta oso igoera deigarria herrialde eta adin tarte jakinetan. d) Euskarak orain gutxira arte debeku izan dituen hainbat jardungunetan euskaraz egiten da gero eta neurri zabalagoan:
|
|
|
Euskararen adierazkortasunean maizago entzuten duXabier Aierdi – Mintzajardunaren azken urteotako bilakaera. Mikel Zalbideren testuaren inguruko hausnarketa marjinalak gun gaztelerak eragiten
|
duela
esaten zuen. Anduren ustez gatza eta piperraren bila gaztelaniara joaten gara, eta arazoa belarrian edo entzuten denean datza.
|
|
2017
|
|
|
Hitanoak bazterketa instituzionala pairatu
|
duela
esan daiteke gazteen aburuz.
|
|
|
Hau esanik hitanoak bazterketa instituzionala pairatu
|
duela
esan daiteke gazteen aburuz. Honetan ere beste berdintasun bat aurkitzen dugu Ozaitak (2014) elkarrizketatutako gazteekin, hauek ere hezkuntza ibilbidean" oso gutxi jorratu dutela" (2014, 100 orr.) diotelako.
|
|
|
7 Elkarrizketatu batek esan zuen kalean noka ez entzuteak ez
|
duela
esan nahi mundu pribatuan hitz egiten ez denik.
|
|
|
Hau da, hitanoak hizkera lokal bezalabenekotasun maila handia eduki dezakeela edo gazteek honela ikusten dutela. Honi loturik Leintz Bailarako hitanoak estandarrarekiko nahiko alde
|
duela
esan behar da (zioat vs jutsat). Alde honek identitate markatuago bat bultza dezake.
|
|
|
" Nik adibidez, o sea, txikitatik bik ikasi ditut, o sea, ez da euskeraz ez det lehenengo ikasi, o sea, bik batea. Baino bai da egia kanpoa juten naizenen ta hola, o sea, euskera ez dakitenen jendekin ta hola, bai sentitzen det sentimendu hori de... eztakit(...) es que ez dakit, da como... harro bezela baino ez dakit..." (H7) zazpi ikasleek aitortu dute ez direla ez euskara ez gaztelera ikastera behartuak izan, baina ikasle batek euskara gustuko
|
duela
esan arren, une batean hizkuntza ikastearen motibazio instrumentalari ere erreferentzia egin dio:
|
|
|
John gumperzek (1971) hizkuntza komunitatea eleanitza izan daitekeela dio; Mackeyrentzat, aldiz, hori ez da posible (Mackey, 1972). aniztasun honen aurrean, zalbidek (2006) Fishmanek egindako sintesi definizioa laburbiltzen du: ...z aurreko interakzio linguistikoz (mintzajardunez, idatziz...) edota hiztun guztien integrazio sinbolikoaz, gutxien gutxienez aldaera bat konpartitzen duten hiztun guztien multzoa da hiztun elkartea" (Joly eta uranga, 2010: 200) hizkuntza komunitatearen partaideen ezaugarri komunei dagokienez, hainbat arazo planteatzen dira. hizkuntza komunitatea hizkuntza bera erabiltzen duen taldeak osatzen
|
duela
dio iztuetak (2016). Txepetxek dioenez, hizkuntza komunitatea hiztuna, hizkuntza eta gizartea lortzen dituen unitate soziala da eta partaide izateko, ez da nahikoa hizkuntza jakin eta erabiltzearekin, motibazioaren eta jarrera baikorraren garrantzia ere lehenesten du (Sánchez Carrión, 1987). arestian azaldutako hiztun motak erabiltzen ditu txepetxek hizkuntza komunitatea azaltzeko. esLeticia Garcia Fernandez, Nekane Arratibel Insausti eta Asier Irizar Mezo – Euskararen ezagutza eta erabilera binomioa:
|
|
2018
|
|
|
Lau urtez behineko hitzordua egina zegoen eta haren hurbiltasunak, eta erabilitako iruditeriak (leloa, armairua, ahobizi eta belarriprest...), erronkaren erakargarritasuna handitu egin zuen. Lehen ere antropologiaren begietatik aztertu izan da gaia (Hernandez 2007), baina, berriz ere, jai giroaren transgresioak (kasu honetan hizkuntzaren armairutik ateratzean sinbolizatuta) katalizatzaile funtzioa bete duela eta mezua askoz hobeto transmititzen lagundu
|
duela
esango nuke.
|
|
|
aparkaleku falta, lotarako toki gabeEneritz Albizu Lizaso eta Goizane Arana Arexolaleiba – Bermeo eta Onda Hizkuntzaren garapenean eragiten duten faktoreak zia... Ermutik hondartzara joaten den autobusa aipatu dute behin baino gehiagotan, eta horrek hondartza erdaldundu egiten
|
duela
esan dute.
|
|
|
Datu kualitatiboetara joaten bagara, Bermeon, neurri batean, migrazioak eragina izan
|
duela
diote elkarrizketatuek. Dena den, uste dute etorkinek ez ezik, bermeotarrek ere badutela horren ardura, ez dutelako jakin haien aurrean euskarari balioa ematen.
|
|
|
Bermeon, bestalde, aipatu dute euskal lurgunearen mugan egoteak euskararen erabileran eragina baduela. Eremu erdaldunagoa, Bilbo bera, gertuago izateak eragiten
|
duela
esan dute; Ondarroan, aldiz, inguruko herri denak euskaldunak direla eta horrek euskara bera babestu egiten duela diote.
|
|
|
Bermeon, bestalde, aipatu dute euskal lurgunearen mugan egoteak euskararen erabileran eragina baduela. Eremu erdaldunagoa, Bilbo bera, gertuago izateak eragiten duela esan dute; Ondarroan, aldiz, inguruko herri denak euskaldunak direla eta horrek euskara bera babestu egiten
|
duela
diote.
|
|
|
Ondarroan lan mundua gune erdalduntzat jotzen dute. Portuak gaztelaniaz funtzionatzen
|
duela
diote. Hala ere, aipatu dute ondarroarrak laneko harreman informaletan euskaraz aritzen direla.
|
|
|
Bermeon, eremu erdaldunagoa, Bilbo bera, gertuago izateak eragiten
|
duela
esan dute;
|
|
|
Ondarroan, aldiz, inguruko herri denak euskaldunak direla eta horrek euskara bera babestu egiten
|
duela
diote.
|
|
|
Ondarroarrek, oro har, euskaltzaleak direla sentitzen dute. Gutxiengo ahalegin bat eskatutakoan, jendeak erantzuten
|
duela
diote.
|
|
|
Bermeon, ostera, ahulduta sumatzen dute herri giroa zein mugimendua. Batetik, Alde Zaharra husteak eta poteoa desagertzeak herri bizitza euskaldunaren gainbehera ekarri
|
duela
diote Bermeon; bizimodu ohituretan aldaketak izan dira, eta horrek ondorioak ekarri ditu. Bestetik, arestian aipatu dugun bezala, adierazi dute jendea mugitzea kostatu egiten dela, eta euskararen mundua pertsona jakin batzuekin identifikatzen dela.
|
|
|
Noketaren galera bat egon dela ezin ukatuzkoa da; baita bien bitartean toketak bizirik iraun
|
duela
esatea ere, errealitatearen isla litzateke. Hau horrela, aurreko puntuan ikusi ahal izan dugu, zer nolako argumentuak edota zioak ematen dituzten elkarrizketatuek noketaren galeraren inguruan.
|
|
2019
|
|
|
Alfabetizazioaren lehen maila lokalizaziorako edo nazioartekotzerako (i18n adituen artean, internationalization kontzeptua laburtzeko) euskarri bat litzateke, bertako hizkuntzaren sarrera (idazketa) eta irteera (irakurketa) ondo definitzen duena. Unicode estandarraren barruan ehunka alfabeto desberdin daude jasota, eta baita berriak eransteko metodoak ezarrita ere. horrek oinarri sendoa eskaintzen du hizkuntza berriak mundu digitalera eramateko, baita mundu horretan idatzia izateko ere. hizkuntza bat omniglot datu basean (ik. aurreko atala) zerrendatuta baldin badago, maila hau gaindituta
|
duela
esan daiteke. Baldintza samurragoa da online testuak izatea oLaC datu basean, eta baldintza estuagoa testuak idazteko (sarrera) metodoren bat izatea.
|
|
|
antzinako ingelesa (ang), avestera (ave), kornubiera (cor), ge’ez (gez), latina (lat), mandaic (myz), paliera (pli), armeniera klasikoa (xcl), eta anglo normandiera (xno). aurreko kasuetan bezala, zalantzarik gabeko hizkuntzak baino ez ziren sartu multzo horietan. arrakala digitalaren beheko muturrerako (S kategoria) zerrenda guztietatik kanpo dauden hizkuntzak hautatu dira. eta honako ezaugarriak dituzte: ez dute wikipediarik (ezta inkubagailu moduan ere), ez daude udhr zerrendan, ez dute Bibliarik ez zuzentzaile ortografikorik, ezta apple ko zein microsoft eko euskarririk ere; ez dute aipamenik omniglot en ez eta daturik ere ez Crúbadán proiektuan. aipatu behar da, nolanahi ere, horrek ez
|
duela
esan nahi ez dutela aktibitate digitalik, baizik eta egin diren saiakeretan ez dela haien arrastorik agertu. 6.541 hizkuntza dira eta haien artean bi azpimultzo sortu dira zoriz, S0 eta S1, bakoitzean 75 hizkuntza sartuz. adibide tipikoak honakoak dira:
|
|
|
Digitalki hilik edo hilzorian dagoen hiztun komunitate bat hasten bada bere hizkuntza online erabiltzen eta baliabideak bere mintzairara ekartzen, gero eta presentzia handiagoa izanen du eremu digitalean. Horretarako, baina, komunitate indartsua behar da, belaunaldi aldaketa bermatuko duena." [Orzaiz, J., 2018] euskararen kasuan, komunitate digital aktiboa badago, baliabideak badaude, eta oinarri hau kontuan hartuta, euskarak" goraldi digital" egoera bizi
|
duela
esan liteke. gEhIEgI
|
|
|
— Hola, konfiantza rollo bat emaiten, pixket rollo kolegeo bezela sortzen. (Ae, neska, toka noka) horrez gain, iruditzen zaie hitanoa hizkera informala dela, lagunartekoa, kalekoa, bizia eta gaztea. horrexegatik, uste dute hitanoak aparteko indarra
|
duela
esaten denari sendotasuna emateko, iriste ahalmen handiagoa txantxetarako zein haserrerako. hitanoak badu berezko esanahia, badu" beste saltsa bat" eta horrek egiten du, hain justu ere, hizkera ez neutroa
|
|
|
Belaunaldi berrien artean" kultura konpromisoa ez da premiazko zerbait bezala bizitzen. eta ildo horretan ulertu behar da ingelesez kantatzen duten musika taldeen gorakada" (ibid, 164). Zentzu horretan, 1990ko hamarkadan hizkuntzak, politikak eta musika estiloak osatu zuten kontrakulturako komunitateak indarra galduko
|
duela
dio. testuinguru horretan, azken urteetan musikarien artean asko zabaldu den beste joera bat azaltzen da: hizkuntza hauturik ez dela egiten esatearena.
|
|
2020
|
|
|
Ainguraketa mailari dagokionez, berehalakotasun komunikatibo altua
|
duela
esan dezakegu, izan ere saio honetan hizketa gaia unean unean erabaki eta eraikitzen da hein handi batean, testuinguruko gertakari eta elementuek bideratuta. Hurrengo adibidean, elkarrizketatuak daraman gaztainaz betetako poltsa hizketa gai bihurtu eta honen inguruan dihardute:
|
|
2021
|
|
|
Hori dela eta, mezu ezberdinak plazaratzen ari dira azken urteotan hiztunen jokabideetan eragiteko eta, zehazki, euskararen erabilera handitzeko. Hori litzateke egungo soziolinguistikaren erronka nagusia4 Helburua Euskal Herri osorako eta hiztun guztietarako aplikagarria bada ere, haur, nerabe eta gazteen kasuan pisu nabarmenago
|
duela
esan daiteke, euskararen etorkizuna bermatzeko funtsezkoa baita belaunaldi berriek hizkuntza erabiltzea.5
|
|
|
Garrantzitsua da gazteek euskararen egoeraz hausnartzea euskararen aldeko jarrera gara dezaten eta gehiago erabil dezaten; bestela esanda, proaktiboago bihur daitezen. al. 2013; Pardina eta Manterola, 2021). Honela, hasteko, euskalkien jabe izateak edo ez izateak eragina
|
duela
esan daiteke, baita hizkera jasoa eta informala izateak ere (Ortega et al. 2013; Ortega et al. 2016). Hain zuzen ere, gazteek euren buruei ematen dioten zilegitasun edo legitimitatean eragina izan dezake hizkera ezberdinen jabe izateak, baita hizkuntza identitatean eta muda linguistikoen eragile gisa ere.
|
|
|
Ez dute lan erraza izan Covid ezarritako mugak direla-eta, hala ere, primeran moldatu dira. Pulunpak ikasleengan eragin positiboa izanen
|
duela
esanen genuke, beraien hizkuntza erabileran ez dugu egun batetik besterako aldaketa ikusiko, baina ttanttaka egin beharreko lan horretan ttantta garrantzitsua izanen delakoan gaude. Beraz, Pulunparen lehenengo fase hau ongi amaitu da, abenduan gehiago.
|
|
2022
|
|
|
Orain artekoa kontuan hartzen bada, hizkuntzak marko ez diskurtsiboa
|
duela
esan da, alegia, testuinguru kultural batean garatzen dela eta testuinguru hori hizkuntza bera lantzen den errepresentazio eta praktikek osatzen dutela. Dena dela, eredu hau nola itzuli daiteke urtean hizkuntzaren biziberritzera?
|
|
|
Bere proposamena asko laburtuz, kultura pentsamendu eskema batzuk bezala ulertzen
|
duela
esan daiteke, hots, kultura sinbolo eta esanahiez osaturiko egiturak izango lirateke aurrez aipatu den Sapir Whorf hipotesia eredu honetatik hurbil egongo litzateke. Gure iritzian, muturrera eramaten bada ez da oso definizio egokia, kulturaren arloa" ideietara" nolabait esatearren mugatzen duelako soilik.
|
|
|
Hizkuntzak marko ez diskurtsiboa
|
duela
esan da, alegia, testuinguru kultural batean garatzen dela eta testuinguru hori hizkuntza bera lantzen den errepresentazio eta praktikek osatzen dutela. Dena dela, eredu hau nola itzuli daiteke urteanhizkuntzaren biziberritzera?
|
|
|
Bestela, gure iritzian, Kasaresek (2015) paradigma euskal testuingurura ekartzean hizkuntzaren transmisioari dagokiola berrikuspen interesgarriak egiten ditu: funtsean, hizkuntzaren transmisioa etxetik atera eta gizartean kokatzen
|
duela
esan daiteke, besteak beste, etxeko hizkuntza transmisioari eta etxetik kanpokoari aitortza bera egiten dien neurrian (Kasares, 2015). Bi gune hauek banatzea akats handi bat da nafarraren aburuz, finean," elkarreraginean" (Kasares, 2015, 23 orr.) daudelako.
|
|
|
Horrela, euskararekin ere berdina esan dezakegu. Produktu femenino bat eskuratzeak norberaren feminitatea garatzen, eta hori performatzen laguntzen
|
duela
esan daiteke, eta baita kontrakoa ere. Feminitateari lotutako esanahia daukan euskarak nekez lagunduko du maskulinitatea garatzen.
|
|
|
RSCren kudeaketa eredu horren abiapuntua gizarte demokratikoak hornitu diren arau gorenean oinarritzen da, eta honako hau adierazten du: " Konstituzio eta lege arau gehienek jasotzen dute jarduera ekonomikoak interes orokorretarako eta, oro har, guztion onerako edo ongizate publikorako (‘common good’ ingelesez eta ‘Gemeinwohl’ alemanez) balio behar
|
duela
dioen printzipioa". Adibidez:
|
|
2023
|
|
|
Aisialdi euskalduna euskararekiko atxikimendua eta horren erabilera sustatzeko tresna eraginkorra dela azaltzen du Zapatak (2007). Ildo beretik, Aldabe eta Lertxundik (2023) hizkuntzaren aferan derrigortasunetik erakargarritasunera jauzi egiteko aukera zabaltzen
|
duela
diote. Bada, ideia horiekin bat eginez, Eman Hegoak egitasmoaren helburu nagusiak dira, arestian azaldu dugun bezala, aisialditik eta hezkuntza ez formalak eskaintzen dituen baliabide pedagogikoekin, euskararen erabileran eragitea eta udalekuak haurrentzat bizipen positiboa izatea.
|
|
|
Oro har, udalekuetan izandako esperientziatik bizipen positibo bat daramatela haiekin, eta hori guztia, euskaratik eta euskaraz gauzatu dela. Hau da, Eman Hegoak egitasmoak, udarako egunetan, haurren eta euskararen babesgunea izatea lortu
|
duela
esan dezakegu.
|